Podatki i opłaty lokalne.

Podatki i opłaty lokalne.
Konstrukcją prawną tych podatków reguluje ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DZ.U. Nr 9, poz. 31 ze zm.).
Według tej ustawy do podatków lokalnych zaliczamy:
1. Podatek od nieruchomości.
2. Podatek od środków transportowych.
3. Podatek od posiadania psów.
Do opłat lokalnych zaliczamy:
1. Opłatę targową.
2. Opłatę miejscową.
3. Opłatę administracyjną.
Podatek od nieruchomości.
Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości ciąży na osobach fizycznych (jest nią każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci), osobach prawnych (mianem osoby prawnej określamy trwałe, dokonane na podstawie właściwych przepisów prawnych, zespolenie pewnej grupy osób fizycznych i środków majątkowych dla osiągnięcia określonych celów społecznych lub ekonomicznych) oraz jednostkach organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które pozostają w określonym stosunku prawnym do nieruchomości, w szczególności są jej właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub zależnymi, a także zarządcami i użytkownikami wieczystej nieruchomości.
Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają budynki lub jej części, budowle i grunty. Grunty jako przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości opodatkowane są wtedy, gdy nie podlegają one podatkowi rolnemu lub leśnemu.
Zgodnie z art. 4 ust.1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych podstawą opodatkowania w podatku od nieruchomości stanowi:
• dla budynków lub ich części – powierzchnia użytkowa,
• dla budowli – ich wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego stanowiąca podstawę obliczenia amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego. W niektórych przypadkach zaś – wartość rynkowa budowli,
• dla gruntów – ich powierzchnia.
Stawki w podatku od nieruchomości określa rada gminy. Zgodnie z ustawą rozróżnia się następujące przedmioty opodatkowania, dla których stosowane są odrębne stawki:
 budynki mieszkalne lub ich części,
 budynki lub ich części związane z działalnością gospodarczą inną niż rolnicza lub leśna oraz części budynków mieszkalnych zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej,
 budynki lub ich części zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym,
 pozostałe budynki lub ich części,
 budowle – 2% ich wartości,
 grunty związane z działalnością inną niż leśna lub rolna (z wyjątkiem gruntów związanych z budynkami mieszkalnymi,
 grunty będące użytkami rolnymi niewchodzącymi w skład gospodarstw rolnych (w rozumieniu przepisów o podatku rolnym),
 grunty pod jeziorami, zajęte na zbiorniki wodne retencyjne lub grunty elektrowni wodnych,
 pozostałe grunty.
Stawki w odniesieniu do budynków i gruntów SA stawkami kwotowymi. Aby obliczyć należy podatek, należy pomnożyć powierzchnię użytkową budynku lub powierzchnię gruntu wyrażoną w m2 przez obowiązującą stawkę kwotową.
Zwolnienia od podatku od nieruchomości ująć można w trzy grupy:
1. zwolnienie przewidziana przez ustawę o podatkach i opłatach lokalnych (art. 7 ust. 1 ustawy),
2. zwolnienia przewidziane w innych ustawach (Np. w ustawie o szkolnictwie wyższym),
3. zwolnienia wprowadzone przez radę gminy.
Zwolnienia przewidziane przez ustawy mają powszechne zastosowanie na obszarze działania każdej gminy, zwalniania wprowadzana przez rade gminy są wiążące tylko na obszarze działania tej gminy, która zwolnienia wprowadziła.
Omawiany podatek dotyczący osób fizycznych powinien być zapłacony w 4 ratach i w terminach; do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego. Osoby prawne i jednostki niemające osobowości prawnej są obowiązane wpłacić należny podatek od nieruchomości na rachunek właściwej gminy bez wezwania (w terminie do dnia 15 każdego miesiąca).
Wysokość określonych przez radę gminy stawek nie może przekroczyć poziomu przewidzianego co roku w rozporządzeniu Ministra Finansów orz nie może być niższa niż 50% górnych granic stawek.
Określając wysokość stawek podatkowych oraz wprowadzając zwolnienia od podatku rada gminy powinna podjąć odpowiednią uchwałę, która ma charakter przepisów gminnych, powszechnie obowiązujących na obszarze gminy (uchwała musi być odpowiednio ogłoszona).
Uchwały rad gminnych powinny byś podejmowane co roku, umożliwiają one realizację obowiązku podatkowego w zakresie omawianego podatku.

Podatek od środków transportowych.
Podatkowi od środków transportowych podlegają:
• samochody ciężarowe – ładowność od 2 ton do 12 ton, samochody ciężarowe o ładowności powyżej 12 ton,
• ciągniki siodłowate i balastowe,
• przyczepy i naczepy o ładowności powyżej 5 ton (z wyjątkiem wykorzystywanych na cele rolnicze przez płatnika podatku rolnego),
• autobusy.
Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Jako właścicieli traktuje się również jednostki administracyjne niemające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany.
Rada gminy, w drodze uchwały, określa wysokość stawek podatku od środków transportowych, z tym że roczna stawka podatku od jednego środka transportowego nie może przekroczyć wymienionej w ustawie granicy kwotowej. Przy określaniu stawek rada gminy może uwzględnię rodzaj środka transportowego, ładowność, masę całkowitą, wiek albo liczbę miejsc do siedzenia.
Organem podatkowym w sprawach od środków transportowych jest organ gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta), na terenie której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika. Podatek jest płatny w dwóch równych ratach, do 15 lutego i 15 września każdego roku. Należy go uiścić bez wezwania.
Ustawa przewiduje zwolnienia od podatku od środków transportowych ponadto rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia niż te, które są przewidziane w ustawie.
Likwidacja podatku w zakresie dotyczącym samochodów osobowych, jest przyczyną wprowadzenia gminnej subwencji rekompensującej utracone wpływy, nawiązującej w swojej konstrukcji do wpływów z podatku akcyzowego od paliw silnikowych (stanowiącej, łącznie dla ogółu gmin, 10,5% planowanych wpływów z tego podatku).

Podatek pod posiadania psów.
Z punktu widzenia kształtu systemu podatkowego, podatek od posiadania psów można zakwalifikować do grupy podatków bezpośrednich, rzeczowych i konsumpcyjnych. Podatek od posiadania psów jest podatkiem samorządowym, stanowiącym w całości dochód własny gmin.
Objęcie opodatkowaniem faktu posiadania psa rodzi szereg kontrowersji co do celowości utrzymywania tej daniny podatkowej. W opinii niektórych autorów podatek ten uznać należy za "hańbiący cały system podatkowy, a podawanie argumentów fiskalnych i pozafiskalnych mających uzasadnić celowość tego podatku" za żałosne [C. Kosikowski, E. Ruśkowski: Finanse i prawo finansowe, Wyd. 3 z aneksem, Warszawa: KiK 1994r. s. 190].
W Polsce jest około 5 mln psów, których właściciele powinni płacić roczną "opłatę sanitarną" zwaną podatkiem od posiadania psów. Szacowane wpływy od wszystkich posiadaczy psów mogłyby zasilić budżet gmin łącznie kwotą 100 mln zł. W praktyce jednak wpływy te stanowią mniej niż pół procentu ogólnych dochodów własnych danej jednostki samorządowej co częściowo wynika z dużej liczby psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych, a częściowo z braku jakiejkolwiek ewidencji płatników tego podatku (dochód ten nie jest uwidaczniany jako odrębna pozycja podatkowa w sprawozdaniach j.s.t.).
Wielkość podatku od posiadania psów (tak jak wszystkich danin podatkowych regulowanych przez ustawę o podatkach i opłatach lokalnych) podlega ograniczeniu, ze względu na wprowadzenie limitów stawek podatkowych, które samorządowe organa stanowiące nie mogą swoimi uchwałami przekraczać. Graniczne stawki ustawowe są rokrocznie waloryzowane wskaźnikiem wzrostu cen towarów konsumpcyjnych. Rady gmin w drodze uchwał moją prawo do stosowania własnych ulg przedmiotowych dla posiadaczy psów.
Opłata targowa.
Opłatę tę pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, dokonujących w danym dniu sprzedaży na targowiskach. Pojęci targowiska dla celów tej opłaty określone zostało bardzo szeroko. Targowiskami w świetle ustawy o podatkach i opłatach lokalnych są wszelkie miejsca, w których prowadzony jest handel, w szczególności z ręki, koszów, stoisk, wozów konnych, przyczep, pojazdów samochodowych, a także sprzedaż zwierząt, środków transportowych i części do nich. Ponieważ jest tu mowa o wszelkich miejscach, oznacza to, że nie chodzi tu tylko o miejsca wyznaczone jako targowiska, ale i inne miejsca położone na terenie gminy, w których dokonywana jest sprzedaż w wyżej wymieniony sposób.
Zwolnienie z opłaty targowej są podmioty, które są podatnikami podatku od nieruchomości w związku z nieruchomościami położonymi na targowisku.
Szczegółowa konstrukcja opłaty targowej została pozostawiona do uregulowania przez radę gminy, która w drodze uchwały powinna ustalić: dzienną stawkę opłaty targowej, zasady jej ustalania i poboru oraz termin płatności, a w tym pobór opłaty w drodze inkasa, inkasentów i wysokości ich wynagrodzeń. Rada gminy może także wprowadzić zwolnienia od opłaty targowej.
Ustawa określa górną granicę dziennej stawki opłaty, której gmina nie może przekroczyć.
Gmina ustala lokalizacją targowisk i ich regulaminy.
Opłata miejscowa.
Opłata miejscowa regulowana jest przez ustawę o podatkach i opłatach lokalnych. Zobowiązanie z jej tytułu powstaje bez udziału organu podatkowego, w drodze wystąpienia okoliczności faktycznych, z zaistnieniem których przepisy prawa łączą powstanie zobowiązania. Z punktu widzenia systemu podatkowego jest w całości dochodem własnym gmin, przy czym o dosyć ciekawej zasadzie wskazywania podmiotów uprawnionych - w wykazie sporządzanym przez odpowiedniego miejscowo wojewodę w porozumieniu z ministrem środowiska.
W systematyce podatków i opłat publicznych miejsce opłaty miejscowej jest również wyjątkowe. Sama konstrukcja nawiązuje do zryczałtowanego podatku od osób fizycznych o charakterze konsumpcyjnym, pobieranego od osobistych dochodów w fazie ich wydatkowania. Sposób poboru wskazuje na pośredni charakter takiej daniny i pewnego rodzaju podobieństwo z grupą tzw. podatków turystycznych szczególnie "hotelowego", "restauracyjnego", "pokojowego" itp.
W reszcie, odwołując się wprost do materii odjętej przepisem ustawy, opłatę miejscową można postrzegać jako daninę koncesyjną nakładaną na korzystanie z zasobów środowiska naturalnego (traktowaną jako przypadek szczególny opłat za udzielenie praw). Zasadniczo za wprowadzeniem tego rodzaju opłaty przemawiać muszą ważne względy merytoryczne inne niż czysto fiskalne np. ochrona ograniczonych, częściowo nieodnawialnych zasobów wodnych, leśnych itd. Twórcy koncepcji daniny koncesyjnej podkreślają, że tego rodzaju daniny istnieją obok opłat za korzystanie z urządzeń publicznych i opłat za czynności administracyjne.
Podmiotami zobowiązanymi do wniesienia opłaty są wyłącznie osoby fizyczne.
Podstawa wymiaru jest liczba dni pobytu czasowego w miejscowości posiadającej walory opisane ustawą, z których wynika prawo poboru opłaty.
Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych nakłada na rady gmin obowiązek uchwalenia wysokości stawek opłat obowiązujących na ich terenie. Ustawa, z jednym wyjątkiem, nie różnicuje stawek opłaty miejscowej gminach, które tym samym nabywają znaczną swobodę w kształtowaniu stawek opłaty miejscowej na swoim terenie. Ustawa wprowadza podstawowe rozróżnienie na gminy uzdrowiskowe i pozostałe oraz nieprzekraczalne limity górnych stawek jakie mogą być przyjęte przez rady gmin w swoich uchwałach. Ponieważ stawka opłaty miejscowej nie stanowi dużego obciążenia dla budżetów osobistych, w praktyce uchwalane są stawki zbliżone do maksymalnych.
Ustawa przewiduje szereg zwolnień głównie o charakterze podmiotowym. Pośród nich przeważają zwolnienia o charakterze społecznym. Zwalnia się od opłaty miejscowej: osoby przebywające w szpitalach, osoby niewidome i ich przewodników; zorganizowane grupy dzieci i młodzieży szkolnej.
Zwolnienia przedmiotowe przysługują radzie gminy. Może ona wprowadzić je w drodze uchwały.
Zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek (w ustawowych granicach) opłaty miejscowej, określa w uchwale rada gminy. Również rada może zarządzić pobór opłaty w drodze inkasa oraz określić inkasentów (osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którymi najczęściej są właściciele pensjonatów, kwater prywatnych, czy też administracje ośrodków wypoczynkowych) i wysokość wynagrodzenia za inkaso. Tym samym ustalona wysokość wynagrodzenia inkasenta ma charakter czasowy.
Opłata administracyjna.

Główną opłatą pobieraną przez samorząd gminny w związku z jego działalnością (m.in. w związku z działalnością wchodzącego w skład urzędu gminy urzędu stanu cywilnego) jest opłata skarbowa. Jest on pobierana od wnoszących do urzędu gminy podań i załączników do podań, od czynności urzędowy, od zaświadczeń (np. zaświadczeń wydawanych z akt ewidencji ludności) i od zezwoleń. Konstrukcja taj opłaty i wysokość stawek uregulowane są w ustawie z 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej i rozporządzeniu wykonawczym Ministra Finansów w sprawi opłaty skarbowej.
Swoistym przedłużeniem opłaty skarbowej może być opłata administracyjna.
Wyłączenie z opłaty dotyczy wszelkich czynności objętych przepisami o opłacie skarbowej, także zwolnionych z opłaty. Wprowadzenie przez rady gmin opłaty administracyjnej od takich czynności urzędowych niszczyłoby praktycznie ulgi i zwolnienia od opłaty skarbowej, przewidziane w przepisach ustawowych. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty opłaty skarbowej są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej. Ustawowa stawka opłaty administracyjnej podlega corocznie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen detalicznych towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów roku, w którym stawki ulegają podwyższeniu, w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Podwyższenia dokonuje minister właściwy do spraw finansów publicznych w drodze obwieszczenia w "Monitorze Polskim" (Dz. U. z 2003 r. Nr 51, poz. 804).