Pedagogika: Pedagogika jako nauka. cz.2/4

Analizując wyżej podane definicje, można oprzeć się na założeniu S. Kunowskiego, który stwierdza, że "współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie, jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska.
Pedagogika wyrosła na gruncie filozofii. Za początek świadomej myśli pedagogicznej uważa się tę która była przedstawiona przez ruch sofistów. W literaturze historyczno-pedagogicznej odnaleźć można także opracowania Platona i Arystotelesa jako reprezentantów starożytnej myśli o wychowaniu. Przez wieki zaduma nad człowiekiem prowokowała do próby odpowiedzi na pytania stawiane przez kolejne pokolenia badaczy, a tym samym i refleksja na temat wychowania podległa stopniowym przemianom. "Wychodząc od początków pedagogiki, od okresu prowadzenia chłopca (w starożytności), możemy wyodrębnić niektóre bardziej charakterystyczne okresy jej rozwoju od zwykłej działalności (twórczości) oraz związanej z nią refleksji przez starożytną sztukę wychowania (techne) czy takt pedagogiczny (Herbart), talent i zmysł, do wyodrębnienia się samodzielnej nauki o wychowaniu (chowanna)". Dopiero na przełomie wieku XVII/XVIII, głównie za przyczyną J.A. Komeńskiego ("Didactica magma") oraz J.J. Rousseau ("Emil") poruszono problem emancypacji pedagogiki jako nauki. Uzyskanie statusu naukowego wymagało spełnienia ściśle określonych warunków, a mianowicie: wyznaczenia podmiotu badań, stworzenia struktur instytucjonalnych dla korzystania z kapitału właściwego autorytetowi nauki (m.in. prowadzenie badań, publikowanie prac, nadawanie stopni naukowych, kształcenie ludzi). Znaczący wkład w spełnienie tych warunków w odrębie pedagogiki wniósł niemiecki uczony J.F. Herbart, nazywany "ojcem pedagogiki naukowej". W roku 1802 uzyskał on na uniwersytecie w Getyndze stanowisko pierwszego habilitowanego docenta pedagogiki i tym samym stał się pierwszym samodzielnym naukowcem w dziedzinie pedagogiki ogólnej. Na podstawie swoich wykładów wydał podręcznik pt. "Allgemeine Pedagogik" w którym uzasadnił status pedagogiki i wskazał na istotę podejmowanych przez nią problemów. Herbart "oderwał ja od filozofii, usystematyzował i oparł na dwu naukach pomocniczych: etyce filozoficznej, która miała określić cele wychowania, oraz na tworzonej przez siebie psychologii, która podawała środki do osiągnięcia celów". Przez te działania wyróżnił podstawowe kategorie pojęć, jakimi posługuje się pedagogika, przedmiot, cele oraz rolę wychowania i "wychowalności" człowieka. J.F. Herbart poruszył także temat autonomii pedagogiki, jako nauki całkowicie wydzielonej od innych nauk, ale jednocześnie opierającej swoją wiedzę teoretyczna na już zdobytej w toku pracy innych dyscyplin naukowych.