Profilaktyka
1. Profilaktyka to zapobieganie niepożądanym procesom i zjawiskom określanym jako przejawy patologii życia społecznego.
W takim rozumieniu profilaktyka to zapobieganie nadużywaniu alkoholu, prostytucji, przestępczości
2. Cz. Czapów wyróżnił następujące odmiany profilaktyki:
PROFILAKTYKĘ POWSTRZYMUJĄCĄ, która polega na podejmowaniu działań uniemożliwiających lub utrudniających podjęcie decyzji dotyczącej czynu zabronionego;
PROFILAKTYKĘ UPRZEDZAJĄCĄ, której celem jest usuwanie czynników mogących spowodować wykolejenie społeczne;
PROFILAKTYKĘ OBJAWOWĄ, która ma za zadanie podjęcie interwencji wychowawczej w stosunku do dzieci i młodzieży wykazującej pierwsze objawy niedostosowania społecznego.
3
PROFILAKTYKA PAIERWSZEGO STOPNIA – stosowanie środków umożliwiających usuwanie zasadniczych przyczyn kryminogennych, podnoszenie ogólnego poziomu życia, polepszenie stanu zdrowia psychicznego, wzrost poziomu wychowania w rodzinie i w szkole, upowszechnienie form doskonalenia zawodowego, oddziaływanie na stan moralności publicznej;
PROFILAKTYKA DRUGIEGO STOPNIA – ujawnianie i eliminowanie niedostosowania społecznego przed pojawieniem się stanu charakterystycznego dla wykolejenia społecznego;
PROFILAKTYKA TRZECIEGO STOPNIA – zapobieganie życiowym komplikacjom i następstwom wynikającym z procesu wykolejenia przestępczego.
4. Strategie profilaktyki.
- Strategia informacyjna polega na przeciwdziałaniu inicjacji alkoholowej i narkotykowej na zasadzie informowania dzieci czy wychowanków o szkodliwości alkoholu czy narkotyków dla organizmu. SKUTECZNOŚĆ JEST BARDZO MAŁA.
- Strategia edukacyjna w profilaktyce polega na kształtowaniu dojrzałości emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej. Promuje jak radzić sobie z trudnymi problemami emocjonalnymi. Jak podejmować racjonalne decyzje odnośnie picia alkoholu. SKUTECZNOŚĆ BARDZO DUŻA.
- Profilaktyczna strategia alternatyw proponują zagospodarowanie czasu wolnego. BARDZO SKUTECZNA.
- Strategia interwencyjna. Celem tych działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych. Interwencja obejmuje towarzyszenie ludziom w krytycznych momentach ich życia
-Strategie zmian środowiskowych nakierowane sa na identyfikację i zmienianie tych czynników środowiska społecznego i fizycznego, które sprzyjają zachowaniom problemowym. Mogą one obejmować modyfikacje środowiska, miejsca przebywania osoby dysfunkcyjnej, zmiane postaw społecznych wobec osób dysfunkcyjnych
-Strategie zmian przepisów społecznych zazwyczaj kierowane są do całej lokalnej społeczności. Polegają na zmianie przepisów prawnych, rozporządzeń lokalnych, ograniczanie dostępu do środków odurzających i dystrybucji
- Strategia zmniejszania szkód. Nie możliwe jest aby ustrzec dzieci przed braniem narkotyków czy piciem. SKUTECZNOŚĆ JEST MAŁA.
5. Kierunki profilaktyki.
Szeroki system informacji;
Rozwój działalności w dziedzinie higieny psychicznej;
Zwiększenie wysiłków w kierunku rozwijania postaw ideowych, zainteresowań i systemu wartości u młodych ludzi.
6. Co to jest profilaktyka szkolna?
Musimy zdać sobie sprawę z różnicy między programem profilaktyki dla szkoły a szkolnymi programami profilaktyczno – wychowawczymi.
Szkolny program profilaktyki zawiera zestaw działań profilaktycznych dla całej placówki. Koordynuje on działalność profilaktyczną na terenie całej placówki i w nim zawierają się poszczególne programy profilaktyczne.
Taki program musi być skorelowany z programem wychowawczym placówki, ponieważ działania dotyczące uczniów muszą być spójne. Program profilaktyki powinien być dostosowany do problemów, jakie zaistniały na terenie placówki oraz do potrzeb rozwojowych ucznia.
Według Z. Gasia proces profilaktyki i wychowania zazębia się.
Podaję niżej pojęcia wychowania i profilaktyki wg tego autora.
Wychowanie to proces wspierania dziecka w rozwoju ukierunkowanym na osiąganie dojrzałości fizycznej, społecznej, psychicznej i duchowej.
Profilaktyka to proces wspierania dziecka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi rozwojowi oraz eliminacji czynników zagrażających zdrowiu.
Profilaktyka nabiera sensu w kontekście wychowania.
7. Program profilaktyki
- bezpieczny
Działania profilaktyczne przede wszystkim nie mogą powodować szkód.
Uczestnikom należy zapewnić dyskrecję, uwzględniać ich indywidualność, wiek i stopień wrażliwości. Poziom bezpieczeństwa programów kierowanych do dzieci i młodzieży ściśle łączy się z poziomem przygotowania osób prowadzących zajęcia. Realizatorzy powinni mieć przygotowanie pedagogiczne.
-adekwatny
Program powinien dotyczyć rzeczywistych zagrożeń występujących w danej grupie lub w danym środowisku. Adekwatny to znaczy także dostosowany do stopnia rozpoznanego zagrożenia, nie tylko jego rodzaju, zbyt wczesne bowiem omawianie niektórych zagrożeń może tylko zainteresować dzieci tematem, a nawet skłonić do eksperymentowania w tej dziedzinie.
-skuteczny
dostarcza rzetelnej wiedzy, zapewnia atrakcyjne formy i metody pracy np. metody aktywne
8. Nowe trendy w profilaktyce
Programy specjalistyczne- zmierzają one do tego, by uchronić wychowanków przed inicjacją w odniesieniu do konkretnych substancji psychoaktywnych. Programy te oparte są na teorii faz używania, która zakłada, że sięganie przez młodzież po substancje uzależniające ma zwykle charakter sekwencyjny, czyli po fazie niższej następuje faza wyższa, czyli bardziej destrukcyjna. Profilaktyka w tej perspektywie zmierza do objęcia swoim oddziaływaniem już dzieci w wieku 10-12 lat i jest nastawiona na maksymalne opóźnianie 1wszych eksperymentów eksperymentów nikotyną, alkoholem czy innymi subst. Psychotropowymi
Profilaktyka problemowa- opiera się na założeniu, ze programy profilaktyczne powinny obejmować wszelkie zachowania problematyczne(przedwczesna inicjacja seksualna, przemoc i agresja, niepowodzenia szkolne łamanie prawa i udział w gr. Przestępczych, kłamstwa, wagary, ucieczki z domu), a nie tylko sięganie po substancje psychoaktywne. Celem tej gr programów jest zapobieganie wszystkim tego typu szkodliwym czy zaburzonym zachowaniom
Programy środowiskowe- ich cechą wyróżniającą jest dążenie do aktywnego włączenia lokalnego środowiska społecznego w realizację działań zapobiegawczych (szkoła, u. gminy, policja, organizacje społeczne, ruchy samopomocy itd.). Najważniejszym elementem tych programów jest współpraca szkoły z rodzicami, a także udzielanie wsparcia rodzicom, którzy nie radzą sobie z wychowaniem dzieci, gdyż sami przeżywają poważny kryzys.
Promowanie pozytywnych umiejętności życiowych- punktem wyjścia jest tutaj fakt, że samo przestrzeganie przed zachowaniami problematycznymi oraz wspieranie wychowanka, by umiał się bronić w obliczu negatywnych nacisków zewnętrznych nie gwarantuje jeszcze sukcesu. Skuteczna obrona przed zagrożeniami wymaga zdobycia pozytywnych umiejętności i kompetencji. Największą słabością tego modelu jest to, ze poszczególne programy nie obejmuja promowania u wychowanków tych umiejętności które są najważniejsze a jednocześnie najtrudniejsze do osiągnięcia np. zdolność zrozumienia i dojrzałego pokochania samego siebie
Praca z grupami ryzyka- ma na celu profilaktykę kierowaną do grup ryzyka. W obecnym czasie profilaktycy coraz częściej za grupę ryzyka uważają wszystkich nastolatków. Ponadto w wieku rozwojowym każdy wychowanek potrzebuje fachowej i specyficznej pomocy wychowawczej, a oferowanie jej tylko grupom szczególnego ryzyka może doprowadzić do tego, że liczebność takich grup szybko wzrośnie
Programy adresowane bezpośrednio do dziewcząt- dziewczęta okazują się obecnie grupą wyraźnie podwyższonego ryzyka. W latach 96-2000 zatarły się wcześniej występujące różnice miedzy dziewczętami a chłopcami w kwestii picia alkoholu i palenia papierosów. Co więcej wśród chłopców trend wzrostu negatywnych zachowań uległ ograniczeniu a wśród dziewcząt utrzymuje się na dotychczasowym poziomie.
Programy alternatyw- bazują one na obserwacji, ze sięganie po substancje psychotropowe zaspokaja niektóre jego ważne potrzeby i aspiracje np. osiąganie miłych stanów emocjonalnych, integracja z grupą, uczestnictwo w czymś niecodziennym i fascynującym. Akcent oddziaływaniach profilaktycznych polega tutaj na wskazywaniu nastolatkom alternatywnych , zdrowszych i dojrzalszych sposobów osiągania pożądanych przez nich celów np. poprzez sport, zabawę, sukcesy szkolne, hobby, muzykę, turystykę itp.
Programy zmian środowiskowych- zakłada się tutaj, że skuteczne działania zapobiegawcze wymagają wyraźnej poprawy jakości środowiska lokalnego, w którym żyje grupa wychowanków objętych danym programem profilaktycznym. W konsekwencji działania profilaktyczne obejmują takie przedsięwzięcia jak tworzenie instytucji pomocowych, zmiany w zakresie przepisów prawnych, doskonalenie reg. Szkolnych, tworzenie świetlic środowiskowych itp. a także tych struktur, które w pozytywny sposób wpływają na sytuacje oraz zachowanie dzieci i młodzieży.