Profilaktyka uzależnień - zagadnienia, wykłady

Profilaktyka uzależnień

1. Co to jest profilaktyka?

Profilaktyka-jest to nauka zajmująca się niepożądanym zachowaniom wychowanków.
Profilaktyka uzależnień- dotyczy sposobów zapobiegania różnego rodzaju uzależnień tj.: alkoholizm, narkomania, uzależnienie od Internetu, gier komputerowych, telefonów komórkowych, przemocy, agresji itp.
- Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka. Są to działania kierowane do ludzi zdrowych, wspomagające prawidłowe procesy rozwoju fizycznego i psychicznego.
Ma na celu promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych. Ważne jest więc rozwijanie różnych umiejętności życiowych, prospołecznych, które pozwolą młodym ludziom radzić sobie z wymogami życia, emocjami.
Dostarczane informacje powinny być rzetelne, dostosowane do specyfiki odbiorców.
- Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, do osób przejawiających pierwsze objawy zaburzeń (choroby).
Celem działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, tworzenie warunków, które umożliwią wycofania się z zachowań ryzykownych.
- Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka, do osób, u których występują już symptomy choroby (zaburzeń).
Ma ona na celu przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. Z jednej strony przeciwdziała nawrotowi zaburzeń, z drugiej umożliwia osobom uzależnionym prowadzenie społecznie akceptowanego stylu życia.

2. Przyczyny uzależnienia alkoholowego i narkotykowego.

PRZYCZYNY
Bezpośrednie:
przyczyną inicjacji alkoholowej i narkotykowej jest rodzina i to co dzieje się w rodzinie.
Pośrednie:
- obniżenie się wieku inicjacji alkoholowej i narkotykowej wśród dzieci;
- rozpowszechnienie picia wśród dorosłych;
- łamanie ustawy o wychowaniu i trzeźwości;
- reklama alkoholu;
- lobby pro-alkoholowe (alkohol daje zysk, produkcja jest tania, a można dużo zyskać);
- wpływ grupy rówieśniczej na inicjacje alkoholowe;
- różnego rodzaju jubileusze, komunie rodzinne;
Przyczyny subiektywne inicjacji alkoholowej :
- nie radzenie sobie z trudnymi problemami emocjonalnymi;
- kryzys życia;
- bezsens, brak sensu życia;
- brak wartości;

3. Objawy w zachowaniu wskazujące na branie narkotyków.

- nagłe zmiany nastroju i aktywności, okresy wzmożonego ożywienia przeplatane ze zmęczeniem i ospałością;
- nadmierny apetyt lub brak apetytu;
- spadek zainteresowań ulubionymi zajęciami;
- pogorszenie się ocen, wagary, konflikty z nauczycielami;
- izolowanie się od innych domowników, zamykanie się w pokoju, niechęć do rozmów;
- częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza;
- wypowiedzi zawierające pozytywny stosunek do narkotyków;
- bunt, łamanie ustalonych zasad, napady złości, agresja;
- nagła zmiana grona przyjaciół na innych, zwłaszcza na starszych od siebie;
- niewytłumaczone spóźnienia, późne powroty lub też noce poza domem;
- kłamstwa, wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu, trudno wytłumaczalny przypływ gotówki;
- tajemnicze, krótkie rozmowy telefoniczne, nagłe wyjścia.

4. Wpływ alkocholu na psychikę człowieka.

ALKOHOL WCIĄGA NASZ UMYSŁ W PUŁAPKĘ
Umysł każdego człowieka ma część racjonalną utrzymującą bliski kontakt z rzeczywistością i z logiką oraz część irracjonalno-magiczną, zanurzoną w świecie fantazji, marzeń i pragnień. Alkohol zdecydowanie pobudza tę drugą stronę umysłu. Rozwija myślenie magiczne i życzeniowe, w którym nasze pragnienia i zamiary mylą się nam z realnymi faktami. Coraz łatwiej jest wtedy wierzyć, że wystarczy tylko mocno chcieć, żeby coś mieć. Człowiek ulega złudzeniu, że wystarczy nie myśleć o kłopotach, żeby zniknęły z życia. Gdy więc pojawiają się szkody alkoholowe w realnym życiu, w umyśle niemal automatycznie występują zniekształcenia, które likwidują informacje o szkodliwości picia przy zachowaniu pozorów wolności i logicznego myślenia. W sposób nieświadomy rozwija się uległość umysłu wobec alkoholu. W przypadku długotrwałego nadużywania alkoholu, w umyśle człowieka powstaje specyficzny mechanizm chorobowy, nazywany systemem iluzji i zaprzeczania , który podtrzymuje uzależnienie od alkoholu i odcina człowieka od rzeczywistości. Utrudnia to racjonalne myślenie, utrudnia zobaczenie szkód powodowanych przez alkohol oraz uniemożliwia skuteczne powstrzymywanie się od picia.

ALKOHOL WYJAŁAWIA I ROZREGULOWUJE ŻYCIE UCZUCIOWE
Na początku alkohol jest źródłem ciekawych i przyjemnych przeżyć, które ubarwiają codzienne życie. Jednak z upływem czasu może tworzyć coraz silniejszą pokusę do częstego i szybkiego poprawiania stanu uczuć. Jeżeli przy pomocy kilku kieliszków można usunąć poczucie zmartwienia by samemu sobie dostarczać przyjemności, realne źródła naszych smutków i radości zaczynają się wydawać mniej ważne. Maleje więc motywacja do tego, by coś zmieniać na lepsze w realiach swego życia. Chemiczne wzbudzenie uczuć uszkadza naturalne zdolności do reagowania uczuciowego. Sztuczne pobudzanie się lub uspokajanie utrudnia radzenie sobie z prawdziwymi przyczynami naszych trudności osobistych. Gdy ktoś dużo i często pije zaczyna przyzwyczajać się do nałogowego regulowania swoich uczuć. Ponieważ alkohol jest środkiem uśmierzającym, najmocniej działa gdy łagodzi przykre stany.
Chemiczne uśmierzanie przykrych uczuć tworzy uzależnienie i obniża odporność na cierpienie. Człowiek uczy się, że można przy pomocy alkoholu cierpienie przekształcać w specyficzny rodzaj stanu przyjemnej ulgi. Dlatego dolegliwości fizyczne i psychiczne zamiast odstręczać go od alkoholu, skłaniają go do dalszego picia.

ALKOHOL ZMIENIA NASZE ZACHOWANIE I ŻYCIE
Po wypiciu piwa, wina lub wódki ludzie zachowują się inaczej niż normalnie. Nieraz są to zmiany, które się podobają im samym i ich otoczeniu. Osoby zahamowane stają się bardziej rozluźnione, smutni robią się przez jakiś czas weselsi, nieśmiali zamieniają się w odważnych, cisi w hałaśliwych itd. Niektórzy ludzie nieraz piją właśnie po to, by poczuć się kimś innym niż na codzień. Jednak, gdy człowiek pije często i dużo, zaczyna robić rzeczy, których z pewnością unikałby na trzeźwo. Popełnia błędy i szkodzi innym. Niszczy nawet to, co jest dla niego cenne-rodzinę, pracę, wartości duchowe. Ponieważ alkohol uśmierza przykre przeżycia pojawiające się przy okazji niepowodzeń, porażek i trudności, osoba nadmiernie korzystająca z jego usług jest mniej motywowana do uczenia się umiejętności potrzebnych w życiu, słabiej rozwija swe umiejętności osobiste. Człowiek zaczyna dopasowywać swoje życie do okoliczności tworzonych przez alkohol.
Alkohol oszukuje.

5. Co to jest uzależnienie? Cechy według Peele.

Peele uważał, że w każdym uzależnieniu można wyróżnić następujące cechy:
- ciągłość uzależnienia- człowiek przyzwyczaja się do danej czynności, ma skłonność, a nawet przymus do jej powtarzania;
- zdolność do odciągania danej osoby od innych zajęć;
- negatywne doznania towarzyszące nałogowej czynności- przyjemne doznania związane z czynnością uzależnioną towarzyszą jej tylko na początku nałogu; później uzależniony sięga po nie, aby uwolnić się od poczucia winy i od złego nastroju;
- przymus dokonywania czynności uzależnionej- przymusowy charakter uzależnienia związany jest, w miarę rozwoju, z osłabieniem siły woli oraz pojawieniem się mechanizmów uzależnienia.

6. Objawy choroby alkoholowej.

- Czynnikiem objawy alkoholowej jest obniżenie tolerancji na alkohol. Najpierw tolerancja na alkohol jest wysoka ponieważ dana osoba musi brać więcej. W końcowej fazie tolerancja ta spada.
- Polega na utracie kontroli nad piciem czy zażywaniem narkotyków. Polega to na tym, że osoba uzależniona nie ma kontroli nad piciem. Osoba uzależniona nawet po wytrzeźwieniu nie może powrócić do kontrolowanego picia!
- Zespół abstynencyjny, popularny kac, osoba nie uzależniona choruje( np.: wymiotuje, ma drgawki).
- Utrata pamięci i świadomości.
- Koncentracja życia w okuł spraw dotyczących alkoholu. Polega na tym, że osoba uzależniona organizuje sobie życie w ten sposób że szuka środowiska w którym będzie mogła spożyć alkohol. Odkładając swoje obowiązki domowe, woli pomóc komuś kto da mu zarobić (np. rozkładanie towaru w sklepie gdzie zapłatą będzie alkohol).
- Nawroty picia. Osoba taka pije, przestaje pić i znowu wraca do picia. Osoby takie często próbują z tego wyjść.
- Ciągłe picie. Pije ktoś kilka dni pod rząd, tydzień, dwa, później następuje przerwa dlatego że organizm nie wytrzymuje i musi od tego odpocząć.
- Subiektywne odrzucenie łaknienia alkoholu.

DETOKZYZACJA- podawanie witamin, wypłukiwanych przez alkohol.

7. Mechanizmy objawy alkoholowej.

Mechanizm choroby alkoholowej jest to nałogowy system regulowania uczuć. Alkohol ma władzę nad naszymi nastrojami, emocjami.
System(mniema że sam poradzi sobie z tym problemem) iluzji i zaprzeczania (zaprzeczania iż ma taki problem, bądź podaje usprawiedliwienie dlaczego sięgnął po alkohol) Osoby takie potrafią świetnie manipulować innymi ludźmi. Potrafią wymyślać coś w jednej chwili dlaczego sięgają po alkohol.
Mechanizm jest systemem rozdwojenia jaźni. System ten polega na tym że osoba uzależniona diametralnie przeżywa siebie gdy jest pod wpływem alkoholu, a inaczej gdy nie jest pod wpływem środka odurzającego. Osoba trzeźwa nie jest rozmowna, nie jest duszą towarzystwa, a po wypiciu wszystko się zmienia.

8. Rodzina z problemem alkoholowym. Funkcja dziecka w takiej rodzinie.

Rodzina z problemem alkoholowym jest rodziną dysfunkcyjną. Taka rodzina dysfunkcyjna posiada następujące cechy:
- brak otwartości;
- brak komunikacji;
- brak zaufania;
- brak odpowiedzialności;
W takiej rodzinie członkowie przerzucają na siebie wzajemnie winę.

FUNKCJONOWANIE DZIECKA W TAKIEJ RODZINIE

1. Dziecko kieruje się trzema zasadami.
- zasada nie ufaj;
- zasada nie mów;
- zasada nie czuj (brak okazywania uczuć);
2. Jakie role przyjmują dziecko.
- Pierwsze dziecko jest to dziecko ?bohater?. Dziecko bierze odpowiedzialność za całą rodzinę, nie sprawia kłopotów wychowawczych, dobrze się uczą , obarcza się obowiązkami w rodzinie;
- Drugie dziecko jest dzieckiem określanym jako ?kozioł ofiarny?, ?wyrzutek?. Dziecko takie zachowuje się inaczej niż pierwsze. Sprawia kłopoty wychowawcze, źle się uczy. Często wstępuje w różne subkultury, grupy przestępcze. Jest często agresywne, impulsywne, rzuca wulgaryzmami,
- Trzecie dziecko jest maskotką. To dziecko rozładowuje napięcia emocjonalne.
- Czwarte dziecko jest dzieckiem we mgle. Jest to dziecko, które siedzi w kącie w domu, nic nie mówi, nie wypowiada się, jest zamknięte w sobie.

9. Strategie profilaktyki.

- Strategia informacyjna polega na przeciwdziałaniu inicjacji alkoholowej i narkotykowej na zasadzie informowania dzieci czy wychowanków o szkodliwości alkoholu czy narkotyków dla organizmu. SKUTECZNOŚĆ JEST BARDZO MAŁA.
- Strategia edukacyjna w profilaktyce polega na kształtowaniu dojrzałości emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej. Promuje jak radzić sobie z trudnymi problemami emocjonalnymi. Jak podejmować racjonalne decyzje odnośnie picia alkoholu. SKUTECZNOŚĆ BARDZO DUŻA.
- Profilaktyczna strategia alternatyw proponuje zagospodarowanie czasu wolnego. BARDZO SKUTECZNA.
- Strategia zmniejszania szkód. Nie możliwe jest aby ustrzec dzieci przed braniem narkotyków czy piciem. SKUTECZNOŚĆ JEST MAŁA.

10. Najważniejsze programy profilaktyczne stosowane w szkołach.

Program drugi elementarz zwany też programem siedmiu kroków. Posiada siedem bloków tematycznych które są realizowane systemem 7 razy po dwie godziny.
- pierwszy blok tematyczny dotyczy informacji o substancjach uzależniających. Wpływ środków psychoaktywnych na psychikę i organizm.
- drugi blok tematyczny dotyczy sposobów wpływania na nasze uczucia
na 2 sposoby:
* za pomocą naszej aktywności (pozytywny).
* za pomocą środków uzależniających (negatywny).
- trzeci blok tematyczny dotyczący używania i nadużywania środków psychoaktywnych.
- czwarty blok tematyczny dotyczący wyjaśnianiu uczestnikom czym jest uzależnienie;
- piąty blok tematyczny dotyczy wyjaśniania skutków wpływu substancji uzależniających na naszą psychikę.
- szusty blok tematyczny dotyczący nauczenia umiejętności wychowanków sztuki odmawiania.
- siudmy blok tematyczny dotyczy promocji zdrowego stylu życia.
Pogadanka;
Wykład;
Trama;
Burza mózgów;
Kasetę z nagraniami muzyków ostrzegających o konsekwencjach nadużywania środków odurzających;
Film ? Rozdarte dusze?;
Jedno spotkanie z rodzicami. Program ten realizują osoby przeszkolone z tego zakresu.

Program NEO. (nazwa zaczerpnięta z Biblii). Założycielem jest Krzysztof Wojcieszek. Program przeznaczony jest dla młodzieży szkół średnich. Realizuje się jednorazowo w postaci mitingu trwającego od trzech do czterech godzin.
Składa się z trzech części:
- Pierwsza część zatytułowana jest Prawda. W tej części młodzież spotyka się na sali gimnastycznej i realizatorzy przedstawiają informacje uczniom o szkodliwości środków odurzających, tłumaczą że choroba ta może dotyczyć każdego z nas, mówią o mechanizmach tej choroby.
- Druga część to miłość.
- Trzecia to wolność.
Trzeci program to program zatytuowany ?Zanim spróbujesz? przeznaczony jest dla dzieci i młodzieży.
Cele programu:
- informacje dotyczące substancji uzależniających;
- cel uczenia umiejętności radzenia sobie z trudnymi problemami emocjonalnymi;
- uczniowie - umiejętności podejmowania racjonalnych decyzji odnośnie inicjacji alkoholowej czy narkotykowej;
- promocja zdrowego stylu życia.
Jest realizowany w czterech wersjach:
- pierwszawersja obejmuje klasy 1 3. W tej wersji nie mówi się o substancjach uzależniających, natomiast uczy się umiejętności pro-społecznych czyli komu mogą zaufać kto jest dla nich bliski.
- druga wersja programu przeznaczona dla klas 4 6. Są podawane ogólne wiadomości o substancjach uzależniających o mechanizmach uzależnienia i w jaki sposób można odmawiać otoczeniu.
- trzecia wersja (przeznaczona dla uczniów gimnazjum). W tej wersji podaje się wszystkie wiadomości drugiej wersji i dodaje się wiadomości dotyczące komunikacji interpersonalnej zwłaszcza między chłopakami a dziewczynami. Dodaje się wiadomości dotyczące o rozwoju emocjonalnym i dojrzałości psychicznej i fizycznej tego okresu.
- czwarta wersja programu przeznaczona dla szkół średnich. Wszystko co było w trzeciej wersji oraz jeszcze dodaje się informacje dotyczące gdzie można uzyskać pomoc w razie swoich różnych problemów związanych z środkami uzależniającymi.

Czwarty program nazywa się ?Nasze spotkania?. Autorem programu jest Kazimierz Rjewski. Ma na celu uczyć umiejętności psychologicznych tj.
- empatia ( tzn. wczuwanie się w świat drugiego człowieka);
- asertywność;
- konstrukcyjne słuchanie;
- konstrukcja;
Program ten zakłada że na uczenie umiejętności psychologicznej uczestników będzie zapobiegać (przeciwdziałać) uzależnieniom. Realizowany jest poprzez zeszyty ćwiczeń i kasety z ćwiczeniami.

11. Przyczyny małej skuteczności programów.

Programy te nie odpowiadają na zasadnicze pytanie ?skąd się biorą bolesne stany emocjonalne młodzieży? Główne przyczyny stanów emocjonalnych młodzieży JEST KRYZYS ŻYCIA?.
W programach tych brak jest odniesienia do sfery duchowej człowieka, hierarchii wartości, do sfery moralności.
programy te polegają na jednorazowym spotkaniu czy kilku spotkaniach.
Brak korelacji (zależności) między treściami programu profilaktycznego a jego odbiorcami.
Część ćwiczeń realizowanych przez te programy przynoszą więcej skutków ubocznych niż korzyści.

12. Model i cechy integralnego programu profilaktycznego.

Integralny program profilaktyczny znaczy:
Zadaniem wychowanków jest oddziaływanie na wszystkie sfery osoby wychowanka.
W działaniach profilaktycznych zaangażowani są wszyscy nauczyciele i wychowawcy w szkołach.
Program ten nie jest programem aktywnym ale jest oddziaływaniem przez cały rok szkolny.

Główne cele programu są następujące:
- kształtowanie dojrzałej sfery fizycznej osoby wychowanków;
- kształtowanie dojrzałej sfery emocjonalnej;
- kształtowanie dojrzałej sfery intelektualnej;
- kształtowanie dojrzałej sfery duchowej;
- kształtowanie dojrzałej sfery moralnej;
- kształtowanie dojrzałej sfery interpersonalnej;

Cele szczegółowe:
- Tworzenie ciepłej bezpiecznej atmosfery w szkole;
- Ograniczenie zachowań agresywnych;
- Wzmocnienie poczucia własnej wartości, samooceny;
- Propagowanie zdrowego stylu życia;
- Nauczanie zachowań asertywnych;
- Uczenie przeciwdziałania stresom;

Metody:
- Pozytywne oddziaływanie między wychowawcą a wychowankiem;
- Motywacja pozytywna;
- Demaskowanie zagrożeń tj. szukanie doraźnej przyjemności, skupianie się na emocjonalności i cielesności;
- Stawianie jasnych, codziennych wymagań dostosowanych do możliwości wychowanków;

13. Kierunki profilaktyki.

- Przyszłość profilaktyki zmierza w kierunku budowania programów integralnych i globalnych tzn.: że dany program jest budowany dla danej gminy.
- Przy budowaniu programów globalnych dla gminy powinny brać udział instytucje takie jak: Przedstawiciele samorządów kościoła, służby zdrowia, policji, prokuratury, sądów, masmediów, pomocy społecznej, grup wsparcia, szkoły.
- Kierunki profilaktyki będą zmierzać i zajmować się takimi problemami jak: Uzależnienia od Internetu i gier komputerowych (szantaż emocjonalny przez telefony komórkowe)
- Problemy dzieci urodzonych inwitro i poszukujących swoich biologicznych rodziców zwłaszcza ojca.
- Profilaktyka uzależnień od uzależnień innych osób.
- Profilaktyka i terapia homoseksualistów.