Przestępczość kobiet

Problematykę uwarunkowania przestępczości kobiet w porównaniu z zagadnieniami dotyczącymi przestępczości mężczyzn w dużo mniejszym stopniu była przedmiotem rozważań teoretycznych , oraz badań empirycznych. Przyczyn można upatrywać z pewnością w mniejszej ilości przypadków możliwych do zbadania oraz w mniejszym zapotrzebowaniu społecznym na wyjaśnienie tego zjawiska , które ze względu na swoje rozmiary oraz charakter nie było odczuwane jako szczególnie niebezpieczne. Istotną przyczyną może być również fakt, że już w najdawniejszych źródłach historycznych kobieta częściej występowała jako obiekt przestępstwa , a nie jako jego sprawczyni.
W Polsce brakuje literatury naukowej dotyczącej przestępczości kobiet, a współczesnym badaczom coraz więcej trudności stwarza ustalenie etiologii przestępstw popełnianych przez kobiety. Z drugiej jednak strony wiele zagadnień związanych z przestępczością kobiet omawia się na gruncie ogólnych rozważań kryminologicznych, bez wyraźnego rozgraniczenia płci dlatego zainteresowanie tym zjawiskiem opierać się będzie na omówieniu najbardziej charakterystycznych teorii.
W kryminologii mówi się o dwóch aspektach:
1) jakościowym- przedstawiającym dyskusje o specyfice przestępstw popełnianych przez kobiety
2) ilościowym- chodzi o ustalenie rozmiarów przestępczości kobiet , oraz porównanie ich z przestępczością mężczyzn w celu znalezienia odpowiedzi na pytanie czy rzeczywiście mniej kobiet niż mężczyzn popełnia przestępstwa.
W aspekcie ilościowym jedna grupa autorów , np. C. Lombroso, oraz
D. Abrahamsen , twierdzi że kobiety rzadziej dopuszczają się przestępstw motywując tezę iż przestępczość kobiet jest czymś wyjątkowym i nie naturalnym w porównaniu do mężczyzn.
Druga grupa autorów , którą reprezentują O. Pollak oraz J. Sparrow twierdzi ,iż istnieje bardzo duża tzw. „ciemna liczba przestępstw” popełnianych przez kobiety , których wykrycie przysparza wiele trudności ze względu na rodzaj popełnianych przestępstw oraz okoliczności ich popełnienia.
Natomiast w aspekcie jakościowym podejmuje się dyskusję :
- czy istnieją specyficzne i charakterystyczne rodzaje przestępstw popełnianych przez kobiety
- czy kobiety dokonują takich samych przestępstw jak mężczyźni
- czy wszystkie przestępstwa popełniane prze mężczyzn mogą popełniać kobiety
- czy istnieje różnica w sposobie ich dokonania
Wszystkie przyczyny przestępczości starano się rozpatrywać w trzech zasadniczych płaszczyznach: biologicznej, psychologicznej i socjologicznej.
W płaszczyźnie biologicznej badacze doszukiwali się przyczyn przestępczości we właściwościach fizycznych konkretnej jednostki. Kryminolodzy doszukiwali się istnienia zależności pomiędzy charakterystycznymi rysami twarzy człowieka a jego psychiką, twierdzili np. że posiadanie spiczastej brody świadczy o chytrości i skłonności do oszustw, a jasne brwi przy ciemnych włosach to cechy charakterystyczne złoczyńców .Wśród ogółu przestępców C. Lombroso wyodrębnił poszczególne grupy : zbrodniarze z urodzenia, przestępców nałogowych, przestępców z przypadku, pseudo przestępców, kryminoidów i przestępców skrytych. Najgłośniejszą a zarazem kontrowersyjną teoria przestępczości kobiet stała się koncepcja C. Lombroso nazywanego twórcą „przestępcy z urodzenia”, który wraz z G Ferrero stworzył obraz kobiety przestępnej. Twierdzili że taka kobieta jest niczym innym jak zacofanym w rozwoju mężczyzną o czym świadczy jej niższa waga, wzrost, słabsze owłosienie, oraz mniejsza liczba czerwonych krwinek. Badacze twierdzili ,że następstwem niższości organicznej jest niższość fizyczna. G Lambroso określił zbrodniarkę z urodzenia jak kobietę, którą cechuje antagonizm do macierzyństwa, wzmożony popęd płciowy , skłonność do życia tułaczego, korzystania z rozrywek, gustowania w męskich sportach, strojach, nałogach oraz śmiałe zachowanie. Najbardziej charakterystycznymi cechami zbrodniarek są: żuchwa znacznej objętości, dzikie spojrzenie, wydatne policzki, cienkie wargi, oraz meszek na twarzy. Po za tymi cechami męskimi kobieta taka posiada cechy natury kobiecej np. kłamliwość, przebiegłość, okrucieństwo, próżność, mściwość. „Zbrodniarka z przypadku” zdaniem autorów jest najbardziej charakterystyczna dla przestępczości kobiet. Przestępstwa dopuszcza się pod wpływem czyjejś sugestii, pokusy i natury jaką jest obdarzona kobieta.
Wielu autorów zwraca również uwagę na rozwój fizyczny kobiet przestępczyń, twierdząc iż przestępczyniami są kobiety dobrze rozwinięte fizycznie( mocna struktura kości, dobrze rozwinięte mięśnie itp.) Tej tezie przeciwstawiał się O.Pollak twierdząc iż do popełnienia przestępstwa nie potrzebna jest duża siła fizyczna którą można zastąpić środkami technicznymi np. bronią .
Badacze poszukiwali również związku między cyklami fizjologicznymi a zachowaniami przestępczymi. Brano pod uwagę menstruację, ciążę, okres poporodowy, oraz klimakterium. Według niektórych autorów z okresem ciąży i okresem poporodowym wiążą się takie rodzaje przestępstw jak: kradzieże sklepowe , dzieciobójstwo, znęcanie się nad dziećmi. Okresowi ciąży w wielu przypadkach towarzyszą stany depresyjne, nadmierna wrażliwość, chwiejność emocjonalna , które mogą sprzyjać zachowaniom przestępczym.
Przemoc nad dziećmi lub dzieciobójstwo może mieć ścisły związek z depresją poporodową szczególnie w przypadku kobiet, które po raz kolejny zaszły w nieplanowaną lub niechcianą ciążę.
Na potwierdzenie powyższych teorii niech będzie przytoczenie statystyk Wydziału Prasowego Komendy Głównej Policji z których wynika , że w ciągu ostatnich dziesięciu lat dzieciobójstwo dokonywane przez kobiety spadło o 50%, natomiast wzrosła i to aż czterokrotnie przestępczość związana z porzucaniem dzieci. W płaszczyźnie psychologicznej próbowano udowodnić , że przyczyną popełniania przestępstw jest niski iloraz inteligencji. Wg Z.Freuda kobieca osobowość cechuje narcyzm, masochizm i pasywność. Dlatego kobiety aktywne niezadowolone ze swoich ról żon i matek bywają źle przystosowane. Nieprzystosowane są kobiety, które dążą do zrobienia kariery zawodowej , nie wykazując specjalnego zainteresowania małżeństwem oraz macierzyństwem, dążą do niezależności w życiu. Manifestują dążenie do osiągnięcia męskich celów takich jak: sukces i uznanie w sferze zawodowej. Kobiety te nie mogą opanować tych kompleksów dojrzewają w poczuciu zawiści i podświadomie poszukują zemsty. Zjawisko przestępczości kobiet traktowane jest jako rodzaj szczególnej patologii porównując do choroby, braku równowagi psychicznej, którą trzeba leczyć, przywracając tym samym kobietę do pełnienia tradycyjnych ról. Koncepcje etiologiczne tłumaczące genezę zjawiska kryminalnego w kategoriach psychologicznych są różnorakie. Zasadnicze grupy tych koncepcji:
- do pierwszej grupy można zaliczyć koncepcje o silnym zabarwieniu biologicznym , które zalążków kryminogennych poszukuje w stanach lub procesach psychotycznych
- do drugiej grupy należą odchylenia od przeciętnego standardu psychicznego jednostki (niski poziom rozwoju umysłowego)
- do trzeciej grupy można zaliczyć teorię , które objaśniają tło kryminogenne , dynamikę rozwojową życia psychicznego człowieka lub zróżnicowanie przebiegu procesów psychicznych u poszczególnych jednostek.
Badania biologiczne i psychologiczne , a także badanie form przestępczości kobiet i mężczyzn wskazuje na różnice w stopniu agresywności obu płci i typie zachowania agresywnego.Za K.Pospiszylem wyróżniamy trzy płaszczyzny różniące reagowanie na wszelkie przeszkody i niepowodzenia mężczyzn i kobiet. :
- przedstawiciele obu płci w różnym stopniu przeżywają frustracje
- przedstawicielom obu płci przypisywane jest różne prawo wyładowania agresji, kobiety – „bierne”, mężczyźni- „ czynne”
- inne są kulturowe mechanizmy tłumaczenia agresji obu płci , u kobiet jest zawsze oceniana bardziej surowo
Biorąc pod uwagę zagadnienia przestępczości kobiet najczęściej omawiano teorię biologiczną i psychologiczną, pomijając teorię socjologiczną. Teoria ta przyjmuje , że istotny wpływ na przestępczość kobiet maja czynniki gospodarcze, społeczne, polityczne oraz otoczenie w którym jednostka przebywa. Teorie socjologiczne tłumaczące zachowania przestępcze dzielą się na dwie grupy: pierwsza z nich uwypukla wpływ czynników zewnętrznych na zachowanie jednostki , druga zaś uwzględnia społeczne i psychologiczne czynniki oddziaływujące na zachowanie człowieka.
Pierwsze teorie socjologiczne dopatrywały się przede wszystkim wpływu czynników gospodarczych i warunków społecznych na aktywność kryminalną.
Uważano , że czynnikami wpływającymi na przestępczość kobiet jest: wzrastająca samodzielność i niezależność kobiet, wzrost gospodarczy, który sprzyja wzrostowi przestępczości, zmieniające się modele zachowania kobiet oraz specyficzne sposoby ich przystosowania. Albert Irak na podstawie statystyk kryminalnych stwierdził , że im wyższy rozwój gospodarczy tym większa przestępczość kobiet w społeczeństwie w pogoni za bogactwem i na odwrót.
Za Ireną Budrewicz , która powołuje się na N. Calajaum (1899) wynika iż kwestia przestępczości kobiet uwarunkowana jest wyłącznie stosunkami społecznymi. Gdyby kobiety i mężczyźni byli w identycznych warunkach, to ich udział w przestępczości byłby niewątpliwie równy.
Według teorii zróżnicowanych ról społecznych, przestępczość kobiet wynika z odmiennych ról społecznych jakie są przypisane obu płciom oraz związanych z nimi różnic potrzeb, zainteresowań i możliwości. O Pollak w swojej pracy o przestępczości kobiet zwraca uwagę na specyfikę ról społecznych jako czynnik sprzyjający dokonywaniu przestępstw przez kobiety, zwracając uwagę na niektóre funkcje jakimi jest obarczona kobieta np. wykonywanie prac domowych, wychowywanie dzieci, pielęgnowanie chorych, robienie zakupów, które mogą stworzyć różne okazje do przestępczości.
Wielu autorów uznało emancypację kobiet za główny czynnik towarzyszący wzrostowi przestępczości i głębokiej ich demoralizacji .Przyznanie równych praw kobietom umożliwiło im podejmowanie działań w wielu dziedzinach życia społecznego dając szansę podejmowania nowych ról społecznych , które były przypisywane wyłącznie mężczyznom. Ruch wyzwolenia kobiet przyniósł nie tylko ekonomiczna niezależność lecz także niezależność w sensie psychologicznym, nowe aspiracje i wiarę we własne możliwości. Zmiany te stworzyły warunki sprzyjające do uaktywnienia się kobiet w strukturze zatrudnienia co doprowadziło do podwyższenia się statusu społecznego i agresywności u kobiet.
W ostatnich latach co raz częściej w etiologii przestępczości kobiet autorzy odwołują się do teorii wieloczynnikowych lub do teorii wypracowanych dla mężczyzn. Różnica płci koreluje raczej z rolami społecznymi, które pełnią. Znaczna ilość przestępstw kobiet wiąże się ściśle z rolami społecznymi
( oszustwo, spekulacje, zabór mienia). Różnice w wychowaniu , w wyuczonych zachowaniach powodują , że kobiety popełniają stosunkowo mało czynów agresywnych np. rozboje i zabójstwa. Niektóre cechy ich osobowości
np. pobudliwość emocjonalna, chwiejność są czynnikami sprzyjającymi dokonaniu przestępstwa, ale nie jako dyspozycje biologiczne , lecz jako uwarunkowania natury psychologicznej.
Współczesne badania prowadzone w Polsce i innych krajach wskazuje na wzrastającą liczbę przestępstw agresywnych popełnianych prze kobiety. Zmieniają się motywy ich działania związane z niekorzystną sytuacją społeczną, najczęściej rodzinną , nadużywaniem alkoholu. Potwierdzeniem tej tezy jest zdanie sędziów którzy podkreślają , iż kobiety charakteryzują się większym niż w przypadku mężczyzn , stopniem okrucieństwa. Są autorkami „agresywnych i bestialskich wręcz zachowań” , stają się bezlitosne. Biorą udział w handlu narkotykami , są egzekutorami długów , haraczy, stoją na czele grup przestępczych , a także coraz częściej dokonują włamań i kradzieży. Przykładem może tu być :
- Monika Szymańska skazana na dożywocie za zabicie Tomka Jaworskiego , gdzie zdaniem sądu była mózgiem zbrodniczego przedsięwzięcia
- Monika Osińska pseudonim „Osa” skazana na dożywocie kierowała grupą przestępczą , która dokonała napaści rabunkowej oraz zabójstwa innej kobiety tylko po to aby zdobyć pieniądze na studniówkę mimo, iż sama nie brała udziału w zabójstwie
Udział kobiet w przestępstwach jest wyraźnie niższy od udziału w nich mężczyzn i dlatego liczby absolutnie nie maja takiej tendencji wzrostu, jak wśród mężczyzn. Potwierdzeniem tego niech będą przytoczone poniżej statystyki uzyskane z Komendy Głównej Policji z lat 1992-2005.


Podejrzani o zabójstwo


PODEJRZANI OGÓŁEMEM KOBIETY MĘŻCZYŹNI
2005 861 112 749

2003 1.015 121 894

2002 1.206 161 1.045

2001 1.274 149 1.125

2000 1.186 136 1.050

1999 957 124 833

1998 997 150 847

1997 1.009 134 875

1996 1.085 143 942

1995 1.054 138 916

1994 1.091 167 924

1993 955 127 828

1992 889 151 738



Podejrzani o spowodowanie uszczerbku na zdrowiu


PODEJRZANI KOBIETY MĘŻCZYŹNI
2005 9.665 751 8.914

2004 10.008 740 9.268

2003 9.857 723 9.134

2002 10.431 825 9.606

2001 10.129 774 9.355

2000 11.037 802 10.235

1999 10.502 748 9.754

1998 11.557 879 10.678

1997 12.520 899 11.621

1996 12.213 903 11.310

1995 11.883 837 11.046

1994 12.118 864 11.254

1993 9.926 608 9.318

1992 8.668 537 8.131


Podejrzani o udział w bójce lub pobiciu

PODEJRZANI KOBIETY MĘŻCZYŹNI
2005 22.163 1.614 20.549

2004 22.081 1.629 20.452

2003 24.402 1.542 22.860

2002 22.175 1.741 20.434

2001 22.369 1.653 20.716

2000 21.652 1.611 20.041

1999 18.929 1.521 17.408

1998 19.263 1.476 17.787

1997 20.609 1.586 19.023

1996 18.153 1.317 16.836

1995 16.918 1.201 15.717

1994 14.620 1.147 13.473

1993 10.720 868 9.852

1992 8.992 664 8.328


Podejrzani o zgwałcenie

PODEJRZANI KOBIETY MĘŻCZYŹNI
2005 1.183 10 1.173

2004 1.253 8 1.245

2003 1.449 13 1.436

2002 1.476 17 1.459

2001 1.524 12 1.512

2000 1.481 12 1.469

1999 1.306 9 1.297

1998 1.412 13 1.399

1997 1.631 8 1.623

1996 1.388 8 1.380

1995 1.692 4 1.688

1994 1.609 13 1.596

1993 1.381 27 1.354

1992 1.242 22 1.220


Podejrzani o rozbój, wymuszenie rozbójnicze i kradzież rozbójniczą

PODEJRZANI KOBIETY MĘŻCZYŹNI
2005 21.151 1.050 20.101

2004 22.793 1.119 21.674

2003 23.212 1.006 22.206

2002 22.909 992 21.917

2001 24.680 1.078 23.602

2000 24.266 1.074 23.192

1999 19.983 905 19.078

1998 16.616 808 15.808

1997 16.428 752 15.676

1996 15.035 670 14.365

1995 15.607 627 14.980

1994 13.797 504 13.293

1993 9.912 327 9.585

1992 8.582 333 8.249





Podejrzani o kradzież i kradzież z włamaniem

PODEJRZANI KOBIETY MĘŻCZYŹNI
2005 90.804 5.976 84.828

2004 98.176 5.903 92.273

2003 93.782 6.825 86.957

2002 99.093 7.282 91.811

2001 104.006 7.077 96.929

2000 108.381 6.890 101.491

1999 100.411 5.716 94.695

1998 106.144 5.505 100.639

1997 106.306 3.516 102.790

1996 103.653 3.218 100.435

1995 130.459 5.936 124.523

1994 120.058 5.102 114.956

1993 89.991 3.373 86.618

1992 85.137 3.233 81.904

Struktura przestępstw popełnianych przez kobiety jest odzwierciedleniem ich pozycji , roli społecznej oraz wpływów środowiska. Popełniają przeważnie takie przestępstwa, które są związane z małym ryzykiem wykrycia bądź niższym wymiarem kary. Nie działają one tak planowo jak mężczyźni-przestępcy. Wykorzystują nadarzające się sytuacje i przykładem mogą tu być kradzieże w sklepach. W znacznym stopniu obciążają kobiety takie czyny jak: składanie fałszywych zeznań, obraza, fałszywe oskarżenie(fałszywe obwinianie mężczyzn o zabronione prawem czyny natury seksualnej), fałszowanie danych osobowych, katowanie dzieci, porzucanie dzieci, nienależyte wykonywanie obowiązków rodzicielskich i opiekuńczych, oraz stręczycielstwo. Zabójstwa dokonane przez kobiety, w których ich udział jest niski zdarzają się najczęściej w obrębie ich najbliższego otoczenia(ofiary to: mężowie, kochankowie, konkubenci, dzieci sprawczyń), czyny te popełniają w sposób podobny do mężczyzn zadając ciosy tępym narzędziem. Role pomocnicze przyjmują w czasie dokonywania włamań i rabunków( stoją na czatach).
W ostatnich latach zarysował się bardzo duży udział kobiet w aktach terrorystycznych , gdzie kobieta jest traktowana jak żołnierz i nie ma prawa odmówić wykonania rozkazu.
Reasumując , przestępczość kobiet jest zjawiskiem społecznym , które wykazuje wiele różnic w porównaniu z przestępczością mężczyzn . Różnic tych można się dopatrywać w liczbie popełnionych przestępstw , etiologii, a także w dynamice i strukturze popełnianych przestępstw.






Bibliografia
1) D Rybczyńska Ciągłość i zmiana w obszarze profilaktyki społecznej i resocjalizacji Kraków 2003
2) J. Błachut Kobiety recydywistki w świetle badań kryminologicznych Warszawa 1981
3) C. Lambroso Człowiek zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej
Warszawa 1891
4) T Kolarczyk, J Kubiak, P. Wierzbicki Przestępczość kobiet .Aspekty kryminologiczne i penitencjarne
Warszawa 1984
5) K. Pospiszyl Psychologia kobiety Warszawa 1978
6) A. Irak Kryminologie Budapeszt 1961
7) J. Błachut Kobiety recydywistki w świetle badań kryminologicznych Warszawa 1981
8) Z. Majchrzyk Motywacje zabójczyń . Alkohol i przemoc w rodzinie Warszawa 1995
9) B.Hołyst Kryminologia Warszawa 1999
10) http://www.policja.pl/portal/pol/4/320/