Kryzys europejskiego parlamentaryzmu

FASZYZM WE WŁOSZECH
Sytuacja po I w. ś.:
bezrobocie chaos inflacja
zniszczenia Benito Mussolini – w 1919r. powołał do życia organizację: Włoskie Związki Kombatanckie (Fasci Italiani di Combattimento) zrzeszający byłych niezadowolonych żołnierzy.
Zorganizowane przez niego bojówki (tzw. „czarne koszule”)atakowały komunistów.
W 1921r. Mussolini powołał do życia Narodową Partię Faszystowską.
Październik1922r. Marsz na Rzym- król Wiktor Emanuel III przestraszył się i przekazał władze Benito Mussoliniemu, który stał się premierem.
Partie faszystowskie są masowe. Włoska partia faszystowska- czarne koszule.
W 1924r. członkowie bojówek faszystowskich zamordowali przywódcę włoskich socjalistów- Giacomo Matteottiego- znanego z ostrych wystąpień przeciwko Mussoliniemu.
W 1925r. faszyści wprowadzili we Włoszech system dyktatorski. Partie nie faszystowskie zostały zlikwidowane. Zlikwidowano związki zawodowe w zakładach pracy zastępując je korporacjami.
Władze faszystowskie prowadziły politykę modernizacji kraju. Rozwijano przemysł, powstawały linie kolejowe, obiekty sportowe i drogi. Osuszano bagna. Gospodarkę uzależniono od władz. Upaństwawiano zakłady pracy. Celem faszystów było stworzenie we Włoszech autarkii (samowystarczalność gospodarcza). Rozwijano siły zbrojne. Zwalczano przestępczość zorganizowaną. Oskarżanych o działalność opozycyjną zsyłano do obozów koncentracyjnych na Wyspach Liparyjskich.
Na czele Wielkiej Rady Faszystowskiej stał B. Mussolini.

NAZIZM W NIEMCZECH
Państwo, które ukształtowało się w Niemczech po I w. ś. nazwano Republiką Weimarską. W 1920r. z inicjatywy Adolfa Hitlera powstała w Monachium Niemiecka Narodowo-Socjalistyczna Partia Pracy (NSDAP)- powstała w skutek przekształcenia Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP) założonej w 1919r. przez Antona Drexlera. Początkowo partia liczyła ok.64 członków, ale szybko się rozrosła. Powstały bojówki partyjne SA (Oddziały Szturmowe – Sturm Abteilungen). Program opracowany przez Hitlera miał charakter antysemicki i skrajnie nacjonalistyczny.
W 1923r. NSDAP w Monachium podjęła próbę puczu, która zakończyła się niepowodzeniem (tzw. pucz piwiarniany). Partia została rozwiązana, a dowódcy uwięzieni. Po wyjściu na wolność Hitler powrócił do działalności politycznej. W 1925r. działalność wznowiły NSDAP i SA. W trakcie wielkiego kryzysu liczba zwolenników tych ugrupowań zaczęła wzrastać. W wyborach w 1930r. zdobyli 18% poparcia, w 1932r. ponad 37% stając się 1 siłą
polityczną w Niemczech. 30 stycznia 1933r. prezydent Niemiec Paul Hindenburg von Beckendorff mianował Hitlera kanclerzem (premierem rządu). W 1933r. wybuchł pożar w gmachy Reichdtagu- odpowiedzialnością obarczono komunistów, wprowadzono stan wyjątkowy, zawieszono prawa obywatelskie. Nastąpiły masowe aresztowania przeciwników politycznych. Stopniowo likwidowano wszystkie partie polityczne. Zostało wymordowane kierownictwo SA – nocą 30 czerwca 1934r. – tzw. noc długich noży – powodem było rzekome przygotowywanie zamachu stanu przez szefa Ernsta Rohma.
W sierpniu 1934r. zmarł prezydent Hindenburg. Adolf Hitler połączył stanowisko kanclerza ze stanowiskiem prezydenta i ogłosił się wodzem (fuhrerem)narodu niemieckiego. Swoje państwo Hitler nazwał III Rzeszą. Główną podporą wodza była organizacja SS (Sztafety Ochronne NSDAP – Schutzstaffeln) – organizacja ta powstała w 1923r. – początkowo pełniła rolę ochrony osobistej Hitlera, a także policji wewnątrzpartyjnej i wywiadu politycznego. Powszechną grozę budziła tajna policja zwana gestapo (Geheime Staatpolizei- Tajna Policja Państwowa). Młodzież wcielano do organizacji Hitlerjugend. Indoktrynowanych przez nauczycieli i wychowawców młodych ludzi obawiali się niekiedy nawet rodzice. Organizacja ta działała w latach 1926-1945, na czele tej organizacji stał Baldur von Schirach. Wkrótce po dojściu Hitlera do władzy zaczęły się prześladowania Żydów. Osoby żydowskiego pochodze-nia zwalniano z posad państwowych. W 1935r. Hitler przedstawił w Norymberdze projekty ustaw, które miały na celu wykluczenie Żydów z życia społecznego. W myśl ustawy osoby pochodzenia żydowskiego zostały pozbawione obywatelstwa Niemieckiego. Ustawy norymberski przewidywały surowe kary za utrzymywanie kontaktów między Żydami i Niemcami dla obu stron. Żydów pozbawiono możliwości pracy zarobkowej na terenie Niemiec. Jesienią 1938r. z rąk żydowskiego zamachowca zginął pracownik ambasady niemieckiej w Paryżu. W związku z tym wydarzeniem w nocy z 9 na 10 listopada 1938r. doszło w Niemczech do wielkiego pogromu Żydów. Niszczono wszystko co żydowski – sklepy, magazyny, synagogi itp., ulice wielu miast pokryła warstwa rozbitego szkła – noc tą nazwano „kryształową nocą”.
Ograniczenia zbrojeniowe narzucone Niemcom traktatem wersalskim przeszkadzały w two-rzeniu silnego mocarstwa. Władze nazistowskie jawnie złamały postanowienia traktatu wersalskiego, przywracając obowiązek służby wojskowej i tworząc w 1935r. Wehrmacht (Siły Zbrojne).

SYSTEMY AUTORYTARNE W EUROPIE ŚRODKOWOWSCHOSNIEJ
W latach 1919-1938 we wszystkich niemal państwach Europy Środkowowschodniej doszło do przewrotów, w wyniku których następowała likwidacja parlamentaryzmu i wprowadzono rządy dyktatorskie. Systemy istniejące wówczas w państwach Europy Środkowowschodniej historycy określają jako rządy autorytarne (niedemokratyczny system rządów, w którym władza jest sprawowana przez armię, aparat biurokratyczny lub partię). Systemy autorytarne były mniej represyjne niż reżimy totalitarne. Obywatele mieli więcej swobody zwłaszcza w gospodarce, niekiedy zezwalano na działalność opozycji.