Polska na drodze do integracji gospodarczej z Unią Europejską

POLITYKA REGIONALNA w UNII EUROPEJSKIEJ

Szybkiemu rozwojowi gospodarczemu towarzyszy eskalacja rozpiętości ekonomicznych i społecznych.
Polityka strukturalna o charakterze ponadnarodowym jest prowadzona przez UE od polowy lat osiemdziesiątych. Dawniej wspieranie zmian strukturalnych przez instytucje wspólnoty miało formę wspierania polityki regionalnej prowadzonej przez poszczególne kraje ze środków Funduszy Strukturalnych. Do 1985r. środki te były dzielone według klucza kwotowego tzn. każde państwo członkowskie uzyskiwało zagwarantowana na dany rok kwotę dotacji. Taki sposób rozdziału środków zapewniał krajom znaczna swobodę w sposobie rozdysponowania funduszy i gwarantował automatyczne uzyskiwanie funduszy w kolejnych latach, niezależnie od potrzeb. Często środki z budżetu wspólnotowego przyznane na wspieranie procesu eliminowania nierówności w pozornie rozwoju poszczególnych regionów były faktycznie przeznaczane na inne cele lub zastępowały środki dotąd przekazywane z budżetów narodowych na cele polityki regionalnej.
Kontrowersje i niejasności wynikające z dotychczasowego sposobu rozdziału środków z Funduszy Strukturalnych stały się przyczyna ich modyfikacji. Jednak główna przyczyna zmian w polityce strukturalnej była decyzja o budowie rynku wewnętrznego i obawa, iż proces ten zaostrzy zróżnicowanie poziomu i możliwości regionów.
Reformę Funduszy Strukturalnych wdrożono w latach 1989-1993 i podporządkowano ja następującym zasadom:
koncentracja środków oznacza zintegrowanie środków rozproszonych pomiędzy różne fundusze oraz zintegrowanie finansowania budżetowego z kredytowaniem. Oznacza tez ustalenie kryteriów wyznaczania obszarów kwalifikujących się do pomocy.
komplementarność i partnerstwo oznaczają, ze pomoc stanowi jedynie uzupełnienie działań narodowych, tj. programy strukturalne musza uzyskać dofinansowanie z budżetów narodowych w różnym procencie w zależności od celu. Partnerstwo zakłada włączenie w proces podejmowania decyzji odpowiednich szczebli władz wspólnotowych i krajowych oraz instytucji regionalnych i lokalnych, najlepiej znających potrzeby i możliwości swojego regionu.
podejmowanie działań w ramach wieloletnich kompleksowych programów dostosowań strukturalnych powinno być przygotowywane na szczeblu rządowym, w ścisłym współdziałaniu z regionem ubiegającym się o pomoc.
wzmocnienie systemu kontroli i monitoringu jest skutkiem decentralizacji systemu zarządzania działaniami strukturalnymi.

Realizacja poszczególnych celów polityki strukturalnej jest finansowana przez:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, utworzony w 1975r., który śluzy wyrównywaniu różnic w poziomie rozwoju miedzy regionami poprzez stwarzanie zachęt do inwestowania w infrastrukturę;
Europejski Fundusz Socjalny, powołany w 1961r. udzielający dotacji na szkolenie i dokształcanie pracowników sprzyjający tym samym redukcji bezrobocia;
Sekcje Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, powstała w 1964r.; jej zadaniem jest wspieranie modernizacji i restrukturyzacji gospodarstw rolnych;
Fundusz Spójności, powołany w 1993r., ma na celu rozwój infrastruktury oraz ochronę środowiska;
Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa, powstały w 1993r., wspiera dostosowania strukturalne w sferze szeroko rozumianego rybołówstwa.

Procedura przyznawania środków na cele strukturalne polega na tym, ze państwa członkowskie przedstawiają projekty, zbieżne z priorytetami polityki strukturalnej Wspólnoty. Powinny to być programy 3-5 letnie, które stanowią integralna cześć planów restrukturyzacji regionów lub sfery działalności gospodarczej w tych krajach. Decyzja o wyborze projektów do realizacji z budżetu wspólnotowego jest podejmowana przez Komisje w wyniku przetargu.
Polska jako kraj słabiej rozwinięty będzie miała prawo do korzystania z Funduszy Strukturalnych, gdy zostanie członkiem Unii Europejskiej.
W wyniku silniejszej koncentracji interwencji i lepszej harmonizacji wszystkich środków strukturalno-politycznych wspólna polityka strukturalna stała się bez wątpienia znacznie skuteczniejsza. Procedury przyznawania środków zostały tymczasem znowu nieco usprawnione, Komisja zaś pobudza państwa członkowskie, aby intensywniej korzystały z możliwości uproszczenia procedur poprzez skupienie strategii i programów w jednym jedynym dokumencie. Wyraźne zwiększenie środków pozwala tez o wiele skuteczniej rozwiązywać problemy regionalne. Mimo to wciąż mnożą się wątpliwości, czy zdolność absorpcyjna wspieranych regionów nie została już przekroczona i czy intensywność pomocy nie zabija ich własnych inicjatyw. Krytykę wywołuje również fakt, ze szereg inicjatyw mogłoby zostać włączonych do wspólnotowych koncepcji pomocy. Ponadto istnieją tez obawy dotyczące tworzenia wciąż nowych funduszów i instrumentów finansowych, ponieważ cierpi na tym czytelność i przejrzystość interwencji strukturalno-politycznych. Poza tym nie przestaje istnieć podstawowy problem całej polityki strukturalnej UE: stanowi ona w ostateczności substytut skutecznego systemu powszechnego ujednolicenia regionów pod względem finansowym.
W ostatnim czasie jasno zostały określone przez Komisje Europejska wstępne założenia tej polityki na lata 2000-2006. Najistotniejsze jest to, iż zwiększeniu ulegnie budżet polityki regionalnej z 28,6 mld ECU średniorocznie w latach 1994-1999 do 39,3mld ECU średniorocznie w latach 2000-2006. Taki stan rzeczy oznacza, ze Fundusze Strukturalne będą koncentrowały ponad 36% wydatków budżetowych Unii Europejskiej.
Ponadto ograniczona zostanie liczba celów do trzech. Najważniejszym z nich o fundamentalnym znaczeniu i obejmującym 2/3 środków będzie Cel 1 tzn. oddziaływanie na obszarach zacofanych w rozwoju społecznoekonomicznym. Natomiast Cel 2 dotyczyć ma obszarów stojących przed wyzwaniami głębokiej restrukturyzacji społecznoekonomicznej. Cel 3 służyć ma adaptacji i modernizacji systemów edukacyjnych, szkoleniowych oraz zatrudnienia.

Następna innowacja będzie ograniczenie liczby inicjatyw do trzech i maja one odnosić się do:
współpracy trans granicznej,
rozwoju terenów wiejskich,
zasobów ludzkich.

DROGA POLSKI DO ZJEDNOCZONEJ EUROPY

Po przełomie roku 1989 i rozpoczęciu w Polsce procesu wprowadzania demokracji i gospodarki rynkowej możliwa staje się integracja naszego kraju z Unia Europejska. Już 16 grudnia 1991 roku podpisano Układ Europejski o Stowarzyszeniu i wszedł on w życie 1 lutego 1994r. Stanowi on główne ramy dla stopniowej integracji Polski z Unia Europejska. Obecnie szereg jego postanowień zostało rozszerzonych jednostronnie, bądź w wyniku ustaleń obustronnych. Konsekwencja tego było złożenie przez Rząd RP 8 kwietnia 1994 roku formalnego wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej. W związku z tym stronę polska obowiązuje program działań dostosowujących system prawny do wymagań układu europejskiego.
Niezwykle ważna dla Polski jest zaprezentowana na szczycie Rady Europejskiej w Essen "Strategia przygotowania do przystąpienia krajów stowarzyszonych do Unii Europejskiej". Opiera się ona przede wszystkim na strukturalnych stosunkach Polski z instytucjami europejskimi, zaś stosunki strukturalne opierają się na dialogu i konsultacjach. Potwierdzeniem takiego dialogu była przyjęta w maju 1995r. przez Komisje Europejska "Biała Księga" zatytułowana "Przygotowanie stowarzyszonych krajów Europy Środkowo - Wschodniej do integracji z jednolitym rynkiem Unii Europejskiej" a także wizyta delegacji rządowej na spotkaniu Rady Europejskiej w Cannes.
Pomoc finansowa krajów Unii Europejskiej przewidziana w Układzie Europejskim świadczona jest w Polsce od 1990r. w dwóch formach: pomocy bezzwrotnej (PHARE) oraz kredytów Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Polska uzyskuje także dostęp do środków Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. 23 grudnia 1994r. podpisano w Warszawie Protokół Dodatkowy do Układu Europejskiego w sprawie otwarcia programów pomocy dla Polski. Do roku 1999 Polska otrzyma 1 mld 15 mln ECU ze środków PHARE. W Polsce realizowane są różnorodne programy wspólnotowe m.in. TEMPUS, STRUDER, FIESTA, SIERRA (razem 51 sektorowych programów). Na szczycie państw Unii w Essen zapowiedziano tez udział Polski w programach LEONARD, SOCRATES, MLODZIEZ DLA EUROPY.
Dialog strukturalny opiera się przede wszystkim na dostosowaniu polskiej gospodarki oraz systemu prawnego do wymagań Układu Europejskiego, a w konsekwencji do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej.
Na mocy postanowień Rady Europy w Kopenhadze rok 1994 był ostatnim, w którym stosowano wolnocłowe pułapy oraz kontyngenty w eksporcie towarów przemysłowych z Polski do Unii Europejskiej.
Z dniem 1 stycznia 1995r. cały polski eksport przemysłowy do Unii korzysta z wolnocłowego dostępu do rynku wspólnotowego z wyłączeniem wyrobów hutniczych i tekstylnych. Szczególne znaczenie odgrywa polityka techniczna obejmująca w szczególności adaptacje standardów technicznych, systemów jakości ( atestacji i certyfikacji) oraz przepisów bezpieczeństwa. Przeprowadzono już dwa przeglądy Polskich Norm oraz norm branżowych.


KALENDARIUM

1988- Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Unią Europejską. Następuje początek współpracy gospodarczej - głównie handlowej.
1991- Zawarto układ o stowarzyszeniu Polski z Unią zwany Układem Europejskim
1994- Układ Europejski wchodzi w życie. Zostaje ratyfikowany przez polski parlament. Od tego momentu zalicza się Polskę do państw stowarzyszonych z Unią Europejską.
Przewiduje się 10-letni okres dostosowywania się Polski do struktur wymagań Unii odnośnie umacniania demokracji, przestrzegania praw człowieka, swobodnego przepływu osób, usług, kapitału oraz przestrzegania praw mniejszości narodowych i religijnych.
1995- Wydano „Białą Księgę" Unii Europejskiej, która informuje o aktualnym poziomie gospodarczym państw Unii. W Białej Księdze znajduj< się szczegółowy spis dziedzin objętych negocjacjami członkowskimi Tematów do negocjacji jest kilkadziesiąt, w tym: rolnictwo, górnictwo transport (budowa autostrad), ochrona środowiska, polityka gospodarcza i walutowa, telekomunikacja itd. Dostosowanie się do wymagań Unii jest warunkiem wstąpienia do tej organizacji.
1997- Komisja Europejska ogłosiła pozytywną opinię na temat polskiego wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej w dokumencie Agenda 2000.
1998- Rozpoczęły się negocjacje o członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Negocjacje dotyczyły przede wszystkim prawa spółek, ochrony konsumenta, zdrowia, unii, celnej,
1999- Rozpoczęto negocjacje 3 nowych zadań. Są to: swobodny przepływ towarów, polityka konkurencji, unia gospodarcza i walutowa.

Korzyści polityczne i społeczne

Polska będzie uczestniczyć we wszystkich decyzjach UE, współtworząc unijna politykę wobec innych krajów, współdecydować o ważnych kwestiach międzynarodowych, m.in. o interwencjach wojskowych Wspólnoty. Będziemy mogli łatwiej i skuteczniej realizować interesy narodowe oraz w pełni kształtować życie polityczne naszego kraju.
Członkostwo Polski w UE stanowić będzie dodatkową, obok członkostwa w NATO gwarancję bezpieczeństwa i utrwalenia w naszym kraju systemu demokratycznego. Nastąpi to poprzez konsolidację wartości, które łączą Polskę z krajami zachodniej Europy - takimi jak zasada państwa prawa, poszanowania praw człowieka i praw mniejszości oraz zasady gospodarki rynkowej.
Polacy staną się pełnoprawnymi obywatelami Wspólnoty. Będziemy mogli posługiwać się europejskim paszportem, głosować i być wybieranymi do europejskich instytucji, mieszkać i kupować nieruchomości w krajach UE. Rozpoczynając pracę w jednym z krajów członkowskich będziemy mieli dostęp do wszelkich uprawnień socjalnych przewidzianych dla jego obywateli, takich jak ubezpieczenia, prawo do emerytury, ochrony socjalnej i prawnej.


Korzyści gospodarcze

Będziemy korzystać ze swobody podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, świadczenia usług i wykonywania zawodu we wszystkich krajach członkowskich. Znikną obecne ograniczenia dotyczące podejmowania pracy lub otwierania własnej firmy w UE. Te same zasady będą dotyczyć obywateli innych państw członkowskich na terenie Polski.
Jednolity Rynek Unii Europejskiej, liczący prawie 400 milionów konsumentów, zostanie w pełni otwarty dla polskich towarów. Będzie to oznaczało zniesienie wszelkich ograniczeń w kontaktach handlowych Polski z UE, takich jak kontrole graniczne, bariery celne Polski i innych krajów UE wobec państw trzecich.
W Polsce zostanie wprowadzony system kontroli jakości towarów zgodny ze standardami UE. Oznacza to, że bezpieczeństwo i prawa polskich konsumentów będą lepiej chronione. Będziemy mieli takie same możliwości dochodzenia roszczeń, jak kupujący w innych krajach UE. Oznacza to łatwiejszy, szybszy i skuteczniejszy sposób egzekwowania naszych praw. Organizacje konsumenckie będą miały więcej uprawnień, mogąc również skuteczniej walczyć z zachowaniami monopolistycznymi producentów.