Wiosna Ludów w Europie w wieku XIX.

Co ? Gdzie ? Kiedy ?

12 stycznia 1848 Włochy -rewolucja w Palermo na Sycylii, żądanie przeprowadzenia liberalnych reform oraz uniezależnienia Sycylii od Królestwa Neapolu 22 - 25 lutego 1848.
Francja -rząd odmawia republikanom zgody na publiczny bankiet, protestacyjne demonstracje zmieniają się w rozruchy -starcia i barykady na ulicach, bratanie się wojska z ludnością w Paryżu -abdykacja Ludwika Filipa I i jego ucieczka do Anglii -zwycięstwo rewolucji - utworzenie Rządu Tymczasowego - proklamowanie II Republiki 13 - 15 marca 1848
Austria -rewolucja w Wiedniu, starcia ludności z wojskiem, -zgoda cesarza na zniesienie cenzury i utworzenie Gwardii Narodowej, zapowiedź nadania konstytucji 17 - 18 marca 1848 Prusy -zgoda króla na zniesienie cenzury -utarczki między wojskiem a ludnością Berlina - śmierć-około 200 osób -zapowiedź zwołania sejmu, nadania liberalnej konstytucji i utworzenia Gwardii Narodowej.
Powstanie II Cesarstwa we Francji

2 grudnia 1852 roku, Bonaparte ogłosił wskrzeszenie cesarstwa i przybrał tytuł Napoleona III.
Przez cztery lata po obaleniu monarchii lipcowej, po starciach robotników z wojskiem na ulicach Paryża (powstanie czerwcowe 1848 ), dziedziczne cesarstwo zastąpiło republikę. Drugie cesarstwo oraz jego cesarstwo mieli poparcie wojska, Kościoła oraz francuskiej finansjery. Opozycja została bądź zastraszona, bądź wygnana z kraju. Prasa została poddana cenzurze, a przebieg wyborów - kontroli prefektów policji. Cesarz zaangażował się prowadzeniu aktywnej polityki zagranicznej, odnosząc sukcesy, czego wyrazem była międzynarodowa konferencja pokojowa w Paryżu w 1856r. oraz światowa wystawa osiągnięć przemysłu 1867r.

Droga Francji od II Republiki do II Cesarstwa

Wiosna ludów 1848 rok II Republika 1848 rok Cesarstwo 1852 - 1870
Powstanie lutowe (22-24.02.1848r.) Rząd Tymczasowy: -ogłasza wolność-zgromadzeń i prasy tworzy warsztaty narodowe dla robotników Konstytucja - 4 listopada 1848 roku Jednoizbowy parlament Władza wykonawcza: prezydent wybierany na 4 lata przez plebiscyt na jedną kadencję Plebiscyt grudzień 1852 roku Monarchia plebiscytarna Napoleona III Powstanie czerwcowe robotników w Paryżu (23–26.06.1848r.) skierowane przeciw decyzji o likwidacji warsztatów: - przegrana robotników , deportacje do kolonii, aresztowania Zamach stanu - 2 grudnia 1851 roku dokonany przez Karola Ludwika Bonaparte -rozwiązanie parlamentu -wprowadzenie stanu wyjątkowego Cesarstwo autorytarne Napoleona III Instytucje konstytucyjne: Senat i Ciało Prawodawcze stanowią osłonę osobistych rządów cesarza Konstytucja - 14 stycznia 1852 Władza wykonawcza w rękach prezydenta wybieranego na 10 lat Władza prawodawcza: Rada Stanu, Ciało Prawodawcze i Senat - uzależniony od prezydenta Plebiscyt - maj 1870 roku formą utrzymania prestiżu biurokratycznego reżimu Napoleona III.

Wiosna Ludów we Włoszech

Również państewka włoskie ogarnęła rewolucja, a władcy Królestwa Neapolu, Toskanii i Piemontu, pod naciskiem ulicy wprowadzili ograniczone reformy liberalne. Potęgował się entuzjazm dla sprawy zjednoczenia Włoch. Dla urzeczywistnienia tego celu trzeba było podjąć walkę z oddziałami austriackimi, które stacjonowały w północnych Włoszech.
W marcu 1848 roku wojnę z Austrią rozpoczął król Piemontu - Karol Albert. Trwające do lipca działania wojenne zakończyły się przegraną wojska piemonckiego pod Custozzą i zawarciem rozejmu. Austriacy zajęli Lombardię. Natomiast w środkowych Włoszech uaktywnili się republikanie, co zmusiło papieża do opuszczenia Rzymu. W lutym 1849 roku Józef Mazzini ogłosił w Rzymie republikę, a dla jej obrony Józef Garibaldi rozpoczął nabór do oddziałów. W imię walki Adam Mickiewicz podjął się formowania Legionu Polskiego, mającego bronić Republiki Rzymskiej.
Król ulegając naciskom patriotów, zerwał rozejm i wznowił działania wojenne przeciw wojskom austriackim. Kolejna porażka, tym razem pod Novarrą ( marzec 1849 ) zmusiła Karola Alberta do abdykacji na rzecz syna Wiktora Emmanuela.
Austria zajęła Parmę, Modenę i Toskanie, gdzie powrócili konserwatywni władcy. W Rzymie rządzili jeszcze republikanie, ale na pomoc papieżowi ruszył wielotysięczny korpus francuski, wysłany przez Ludwika Karola Bonpartego. W lipcu 1849 roku Mazzini musiał uciekać z Rzymu, podobnie jak Garibaldi, broniący miasta przed Francuzami. Opór stawiała jeszcze Wenecja, ale skapitulowała przed Austriakami w sierpniu 1849 roku.
Większość władców włoskich wycofała się z ustępstw politycznych. Liberalne rządy i konstytucję utrzymano tylko w Piemoncie, gdzie król Wiktor Emmanuel II, nie zrezygnował z planów zjednoczeniowych. Część północnych Włoch ponownie podporządkowała sobie Austria.

Rewolucja w Niemczech

W Niemczech przyczyną wystąpień rewolucyjnych był kryzys rzemiosła, brak rozstrzygnięć w kwestii uwłaszczenia chłopów, a także sprawa zjednoczenia narodu niemieckiego. W wielu krajach niemieckich doszło do gwałtownych zajść. Znaczny w niej udział mieli chłopi, którzy rabowali i podpalali budynki dworskie. W rozruchach uczestniczyli studenci, rzemieślnicy i robotnicy. Również burżuazja niemiecka nie chciała utracić wpływu na rozwój wydarzeń i wystąpiła z postulatem utworzenia ogólno niemieckiego parlamentu oraz z hasłami liberalnymi.
Gwałtowny charakter zajść, jaką widownią stał się Berlin w marcu 1848 roku, zmusił króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV do ustępstw. Na murach ukazała się odezwa królewska, zatytułowana Do moich kochanych berlińczyków, w której obiecał wycofanie wojska ze stolicy pod warunkiem usunięcia barykad i przywrócenia porządku w mieście. Król udzielił ponadto zgody na utworzenie Gwardii Obywatelskiej oraz ogłosił amnestię dla więźniów politycznych. Zapowiedział również wniesienie projektów umiarkowanych reform pod obrady zwołanego na 2 kwietnia sejmu. Istotnym ustępstwem wobec burżuazji było powołanie przez Fryderyka IV rządu złożonego z liberałów. Sejm uchwalił wolność prasy i zgromadzeń oraz ordynację wyborczą do Zgromadzenia Konstytucyjnego, które miało się zebrać w maju w celu przygotowania konstytucji.
Na masowych zebraniach robotnicy domagali się poprawy warunków życia oraz zgody władz na działalność organizacji robotniczych. Rząd burżuazyjno - liberalny pozostawił do dyspozycji króla i konserwatystów główne organy władzy: wojsko, sądy i administrację. Pod koniec marca król sprowadził do Berlina wojsko. Sukcesem konserwatystów stało się stłumienie polskiego powstania w Poznańskiem. Trudne zadanie utrzymania skromnych zdobyczy politycznych przez burżuazję znalazło swój wyraz w historii pruskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego. Jego działalność, rozpoczęta w maju, zakończyła się w grudniu 1848 roku. Decydującym momentem dla zakończenia w Prusach było powierzenie przez króla steru rządów junkrom, a następnie wprowadzenie Berlinie stanu oblężenia ( listopad 1848r.). Miesiąc później król Fryderyk Wilhelm IV nadał Prusom konstytucję, ale zachowywał władzę oraz dotychczasowe uprawnienia.
Głównym celem liberałów było zjednoczenie ziem niemieckich w jedno państwo, co umożliwiałoby rozwój gospodarczy i kulturalny zgodnie z tendencjami nowej, przemysłowej epoki.

Wiosna ludów w Austrii

Aż do marca 1848 roku opozycja w monarchii habsburskiej nie miała możliwości organizowania się w sposób legalny przeciw rządom Klemensa Metternicha - konserwatywnego kanclerza Austrii. Dopiero w rezultacie dwóch powstań, które wybuchły w Wiedniu: marcowego (13-15 marca) oraz majowego (15 maja) - dwór cesarski został zmuszony do ustępstw. Najpierw cesarz wyraził zgodę na utworzenie Gwardii Narodowej oraz na wolność prasy i zgromadzeń, później ogłoszone zostały wybory powszechne i równe prawo wyborcze. Jesienią sejm konstytucyjny podjął uchwałę o zniesieniu pańszczyzny i poddaństwa.
Powstania w Wiedniu przyśpieszyły procesy odśrodkowe, a w poszczególnych krajach monarchii. Czesi żądali dla siebie autonomii. Na Węgrzech powstał odrębny rząd, przeciw Węgrom wystąpili Serbowie i Chorwaci.

Powstanie w Czechach

Czesi nie chcieli oderwania się od Austrii, ale oczekiwali zgody cesarza na autonomię w ramach monarchii habsburskiej. Józef Palacky propagował wśród liberałów czeskich koncepcję austroslawizmu. Według tej koncepcji, Austria powinna stać się ojczyzną wszystkich zamieszkujących ją ludów. Skoro zaś Słowianie przeważali w monarchii, zatem powinna być ona przede wszystkim państwem słowiańskim.
W czerwcu 1848 roku rozpoczął się w Pradze kongres, na który przybyli przedstawiciele Słowaków, Polaków, Czechów, Serbów, Słoweńców oraz Chorwatów. Pragnęli oni doprowadzić do porozumienia ludów słowiańskich, by stworzyć w Austrii siłę, zdolną do oparcia się Niemcom. Do porozumienia takiego nie doszło, gdyż wśród polityków słowiańskich ścierały się ze sobą sprzeczne poglądy i interesy. Kongres został przerwany wybuchem powstania w Pradze, wywołanym po części przez radykałów, po części prowokowanego przez Austriaków. Walki w uliczne w Pradze wykorzystał generał austriacki Alfred Windischgratz do rozprawienia się z powstańcami. Praga została zbombardowana i powstańcy musieli skapitulować. Na przeciąg 20 lat Czesi utracili nadzieję na odzyskanie autonomii.

Sprawa węgierska w monarchii habsburskiej

Ruch narodowy przybrał największe rozmiary na Węgrzech. Węgrzy domagali się liberalnych reform, to jest wolności prasy i zgromadzeń, utworzenia niezależnego od Wiednia rządu i Gwardii Narodowej, a także zwoływania co rok węgierskiego sejmu.
Wystąpienia ludności w miastach w połowie marca 1848 roku przyśpieszyły bieg wydarzeń. Węgrzy otrzymali zgodę Wiednia na zwołanie węgierskiego sejmu. W marcu sejm zniósł pańszczyznę i wprowadził powszechne opodatkowanie. W następnym miesiącu rozpoczęły funkcjonować rząd orz Gwardia Narodowa.
Dopóki Wiedeń był zajęty tłumieniem rewolucji w innych krajach monarchii habsburskiej, narodowy ruch węgierski miał wielką swobodę działania. W ruchu węgierskim nie było jednolitego, określonego celu. Większość ziemiaństwa opowiadała się za autonomia w ramach monarchii, podczas gdy grupa radykałów chciała niepodległości. Słabą stroną rewolucji węgierskiej był jej stosunek do kwestii narodowościowej. Wiosną i latem 1848 roku w południowej części Królestwa Węgierskiego wśród Serbów, Chorwatów oraz Rumunów wzmagał się ruch narodowy. Węgrzy odrzucali aspiracje narodowe tychże ludów i dążyli do realizacji państwa rządzonego przez Węgrów.
Wraz z opadaniem fali rewolucyjnych wystąpień w krajach habsburskich Wiedeń usztywniał swoje stanowisko wobec Węgrów, co wyraziło się decyzją o rozwiązaniu sejmu węgierskiego.
Na przełomie lat 1848 i 1849 wojska Windischgratza zajęły najpierw stolicę Węgier - Budę, a później Peszt. Tylko w Siedmiogrodzie powstańcy odnieśli pewne sukcesy militarne, gdyż dowodzący wojskami węgierskimi polski generał Józef Bem z nastaniem wiosny wyswobodził prawie cały Siedmiogród.
Na wieść o zwycięstwach Bema w Siedmiogrodzie ruszyła nowa ofensywa węgierska. Jej militarnym efektem było dwukrotne pokonanie wojsk Windischgratza, który wycofał się z Pesztu. U boku Węgrów walczył wówczas blisko trzytysięczny korpus polski generała Józefa Wysockiego. W czasie trwających działań wojennych zebrany w Debreczynie 14 kwietnia 1849 roku sejm węgierski ogłosił detronizację Habsburgów i niepodległość Węgier. Na pomoc Austriakom ruszyła wówczas na Węgry około dwustutysięczna armia rosyjska. To rozstrzygnęło o losach powstania, w którym ostatnią bitwę stoczyli Węgrzy pod Temesvarem w sierpniu 1849 roku.
Terror austriacki dotknął przede wszystkim dowódców węgierskich. Wykonano egzekucje na 13 generałach oraz premierze niezależnego rządu węgierskiego. Na Węgrzech wprowadzono administrację wojskową, a ludność obciążono wysokimi podatkami. Przez dziesięć lat (1849-1859) cesarz Franciszek Józef I rządził przy pomocy konserwatystów.