Etyka

ETYKA
Etyka-nauka o moralności, teoria moralności, przedmiotem etyki jest moralność.
Działy etyki: Etologia-etyka opisowo-wyjaśniająca, omawia i opisuje zjawiska moralne, moralność jako zjawisko psychiczne, społeczne. Etyka właściwa-ustala normy, wartości i zasady, którymi powinna kierować się etyka.
Aksjologia-zajmuje się sferą wartości, akcjo-cenny, logos-nauka, w sumie nauka o tym, co jest cenne.
Interpretacje sądów oceniających:
1.Stanowisko skrajnie subiektywistyczne-wg. którego w sądach oceniających nie ma żadnej informacji, są to pseudosądy i wyrazy oceniające są wyrazem ekspresji, zachwytu, ubolewania, wstrętu, pewnych psychicznych nastawień podmiotu oceniającego.
2.Stanowisko psychologiczne-wg. którego w sądach oceniających zawarta jest informacja o podmiocie oceniającym o tym kto wypowiada sąd oceniający. Wypowiadając sąd oceniający mówimy o swoich upodobaniach, o samym sobie.
3.Stanowisko obiektywistyczne-wg. którego w sądach oceniających zawarta jest informacja i jest to informacja o przedmiocie oceny, wedle tej interpretacji sąd oceniający jest bliski sądu opisowemu, zespół cech połączony całościowo w jedną całość stanowi wartość, którą wyrażamy w postaci sądu oceniającego.
4.Stanowisko hybrydowe-wedle, którego w sądach oceniających zawarta jest charakterystyka opisowa, informacja o przedmiocie, o którym też sąd jest wypowiadany, a także o podmiocie, który też sąd wypowiada i jest to koniunkcja trzech cech.
Wartość-zespolenie mocy, trwałej dyspozycji i miary(jako całościowej proporcji między psychicznym nastawieniem a faktycznym stanem rzeczy)
Konflikt wartości-jeżeli co najmniej dwie wartości stoją wobec siebie w opozycji, polegającej na tym, że realizacja jednej z tych wartości uniemożliwia realizację drugiej czy pozostałych wartości.
Wybór moralny-dokonywanie wyboru w sytuacjach konfliktu wartości moralnych.


Modele strategii moralnego życia
1.Model piramidalny-poziom aksjologiczny oznacza, że wartości znajdujące się na tym samym poziomie stoją w hierarchicznym układzie. Istnieją różne poziomy aksjologiczne o różnym stopniu intensywności. Sensownym wyborem w tej sytuacji będzie odwołanie się do wartości wyższego rzędu i wtedy patrzymy która wartość jest wyższa, wyżej oceniona i nie koliduje z innymi wartościami. W przypadku konfliktu wartości najwyższego szczebla odwołujemy się do dobra najwyższego i patrzymy na konflikt wartości z poziomu dobra najwyższego. Model ten zakłada przecież stabilny układ świata społecznego i indywidualnego. Zaletą tego ujęcia jest przejrzystość i umożliwienie wyboru łatwiejszego niż wtedy kiedy takiego układu brakuje. Jest to propozycja stabilizująca świat i dająca przejrzysty układ świata wartości, podpowiadający jakie wartości stawiać wyżej a jakie niżej jakich wyborów dokonywać w przypadku konfliktu wartości. W tym modelu świat i hierarchia staje się odtwarzana.
2.Model demiurgiczny-zaklada rozwój, budowanie, formowanie, wzbogacanie świata. Świat jest kształtowany, rozwijany. Z tego punktu widzenia wybór w sytuacji konfliktu wartości polega na tym, że patrzymy na obydwie wartości z pozycji możliwości rozwojowych tego, co budujemy. Stawiamy pytanie jakie wartości sprzyjają budowaniu tego fragmentu świata który ja buduję, buduje moją społeczność. Jest to układ w którym budujemy świat. Ten model mówi o budowaniu siebie samego. Zaletą tego układu jest to, że pokazuje świat i nasze działania jako budujące kształtujące rozwijające rzeczywistość we wszystkich jej wymiarach. Podmiot jest aktywny bo w jakimś stopniu jest budowniczym.
3.Model kontebualny-w tym modelu wychodzi się z złożenia, że rzeczywistość ludzka jest rzeczywistością ludzką, dynamiczną, świat życia społecznego jest procesem a nie czymś danym, stabilnym a zatem to czemu przypisujemy wartość jest zależne od usytuowanie tej wartości w otoczeniu w jakim się znajduje. Ta sama rzeczywistość widziana z pozycji różnych orientacji aksjologiczno-politycznych może diametralnie się różnić. Celem rozeznania wartości i operowania nimi jest uzyskanie zakładanych celów.
Racjonalizm-pogląd w etyce głoszący, że moralność była i jest zjawiskiem społecznym, zmieniała się i zmienia wraz z uwarunkowaniami życia społecznego.
Absolutyzm-poglad głoszący, że moralność będąca ostoją życia społecznego była i jest niezmienna a więc trwała, ponadczasowa.

Spór między relatywizmem a absolutyzmem
-dotyczy tego, czy moralność jest zmienna czy niezmienna, czy moralność jest bezwzględnie obowiązująca czy zmienna, a więc względnie obowiązująca.
-absolutyści odpowiadają na relatywizm ekologiczny tym, że stanowisko to w konsekwencji prowadzi do relatywizmu aksjologicznego. Dwie przeciwstawne oceny są jednakowo słuszne tzn. że ocena 1-x jest dobry i przeciwstawna temu ocena 2-x jest zły wg relatywizmu aksjologicznego były by jednakowo słuszne, mielibyśmy do czynienia z tzw. moralnością Kalego
-relatywiści unicestwiają moralność – na ten zarzut relatywiści odpowiadają, że z tezy relatywizmu ekologicznego nie wynika teza relatywizmu aksjologicznego. Z tego, że moralność jest zmienna nie można wyprowadzić wniosku, że dwie przeciwstawne oceny moralne są jednakowo słuszne.
-z tezy relatywizmu ekologicznego wynika teza racjonalizmu aksjologicznego, która mówi, że we własnej ocenie moralnej należy brać pod uwagę wszystkie istotne okoliczności, w których dane zjawisko mam miejsce, w których zachodzi. Jeżeli ocenia się samo zdarzenie, zachowanie wyrzucając je z otoczenia to taka ocena może się zmieniać wtedy jeśli weźmiemy pod uwagę całokształt okoliczności w jakich występuje.
-w ocenach natury moralnej należy brać pod uwagę całokształt okoliczności w jakich dane zjawisko występuje bowiem te okoliczności mogą wpływać na zmianę kwalifikacji moralnej czynu.
-w sporze pomiędzy relatywizmem a absolutyzmem punktem wyjścia jest pytanie o to czym jest moralność. Zarówno relatywiści jak i absolutyści, że moralność jest pewną postacią prawa jako obowiązujących zasad postępowania.


Spór między summum bonum
-jest to spór podstawowy na gruncie etyki normatywnej.
-dobro najwyższe jest podstawowym kryterium w wyborach w sytuacji konfliktowych i ideą przewodnia w naszym życiu.
-dwie podstawowe orientacje w sporze o summum bonum:
• Orientacja teleologiczna
• Orientacja deontologiczna

-orientacja teleologiczna-(teleos-cel, logos-nauka). Teleologia to nauka o celach. Orientacja według której dobro najwyższe jest utożsamiane z jakimś celem godnym dążeń ludzkich.
-orientacja deontologiczna-(deon-powinność, obowiązek). Termin wprowadzony przez Demokryta. Orientację tą można utożsamiać z etyką obowiązku.
-podstawowe kierunki w orientacji teleologicznej:
• Hedonizm-dobrem najwyższym jest przyjemność
• Eudajmonizm-dobrem najwyższym jest szczęście
• Perfekcjonizm-dobrem najwyższym jest doskonalić się
• Utylitaryzm-dobrem najwyższym jest maksymalna ilość szczęścia w świecie
-kierunki w ramach orientacji deonoologicznej:
* O nastawieniu autonomicznym(auto-własne)-rządzenie się własnym prawem moralnym tzn. że źródłem moralności są uczucia(miłość, współczucie, rozum) zasada podstawowa tkwi w podmiocie moralnym.
* O nastawieniu heteronomicznym-zasada jest poza podmiotem moralnym, podmiot jednostkowy jest tylko wykonawcą realizatorem tej zasady. Bóg jest dawcą moralności, społeczeństwo tworzy moralność.

Wybrane systemy etyczne w sporze summum bonum
Kierunki teleologiczne:
1. Hedonizm-Hedoniści wychodzą od tezy która określa się mianem hedonizmu psychologicznego: wszyscy ludzie dążą do przyjemności. Początki hedonizmu sięgają V w. p.n.e. Twórcą tego systemu jest Arystoteles, w III w. p.n.e.-Epikur. W wersji Arystotelesa każdy człowiek aktywnie dąży do przyjemności. Epikur twierdz, że przyjemność to brak cierpienia, wszyscy ludzie dążą do przyjemności a przynajmniej do unikania cierpień. Za dobro najwyższe należy uznawać to, czego pragną wszyscy ludzie. Wszyscy ludzie dążą do przyjemności. Summum bonum to przyjemność to przyjemność-teza hedonizmu aksjologicznego. Teza hedonizmu normatywnego- jeżeli przyjemność jest dobrem najwyższym to powinnością człowieka zabieganie o dobro najwyższe, ludzie powinni dążyć do przyjemności. Teza hedonizmu aksjologicznego-przyjemność to najwyższa wartość w życiu. Przeciwnicy hedonizmu twierdzą, że to wszyscy ludzie dążą do przyjemności to sąd fałszywy, ponieważ ludzie dążą do różnych rzeczy niekiedy podlegając cierpieniu i troskom. Hedoniści twierdzą, że ludzie dążą do innych celów poprzez cierpienie w swojej wyobraźni również dążą do przyjemności. Przeciwnicy uważają iż z tego że wszyscy ludzie do czegoś dążą nie wynika że przyjemność jest dobrem najwyższym. Podstawy hedonistyczne generują konflikty między ludźmi, które w konsekwencji prowadzą do walki, a walka jest niezgodna z prawem moralnym. Hedonizm prowadzi do egoizmu polegającego na tym, że przysparza sobie dobra kosztem innych.
2. Eudajmonizm-to pogląd w etyce wedle którego dobrem najwyższym jest szczęście. Szczęście jest to trwałe zadowolenie z życia. Cechą konstytutywną szczęścia jest trwałość. Szczęście można utożsamiać z dobrami, które charakteryzuje się trwałością: kontemplacja, przyjaźń, postępowanie zgodne z zasadą złotego środka –są to tzw. trzy wymiary eudemonii:
-Kontemplacja-jest to założona aktywność umysłu której jednocześnie dociekamy i patrzymy z podziwem dla tych wzorców wobec których nasze dociekanie jest niekierowane. Kontemplacja wg Arystotelesa jest szczęściem ponieważ nikt nie może nas pozbawić myślenia. Kontemplacja urzeczywistnia dobro trwałe.
-Przyjaźń-jako wymiar szczęścia spełnia warunek trwałości. Arystoteles nazywa przyjaźń „drugim ja”. Przyjaźń jest u Greków wartością, dobrem stałym, bo jest to zjednoczenie ducha i ciała. W przyjaźni mamy wyjście poza „ja”, nie tylko podmiot jednostkowy, ale wieź dwóch podmiotów jest czymś co daje trwały związek i dla obydwu jest źródłem szczęścia.
-Zasada złotego środka-zasada postępowania, w którym wyłącza się zarówno nadmiar jak i niedomiar, bowiem są ekstremalnymi stanami szkodliwymi zarówno dla podmiotu działającego jak i dla innych podmiotów.
-Utylitaryzm-czyn spełnia warunki bycia czynem moralnym, gdy powiększ sumę szczęścia w świecie, lub pomniejsza sumę nieszczęścia w świecie. Chodzi tu o ludzkie świadome, celowe działania. Utylitaryzm żąda od każdego podmiotu moralnego spełnienia trzech wymogów:
3. Podmiot moralny przewidział wszystkie możliwe skutki swojego czynu.
4. Kwalifikowanie każdego ze skutków-czy dany skutek powiększa liczbę szczęścia czy nie-szczęścia
5. Dokonanie bilansu tych skutków-maksymalizacja sumy szczęścia w świecie.