Istota, funkcje i znaczenie rachunkowości

1. Istota rachunkowości.

Rachunkowość - system rejestrowania zdarzeń gospodarczych ujmujący działalność określonego podmiotu gospodarczego w miernikach pieniężnych i naturalnych. Ma ona na celu ochronę interesów podmiotu, informowanie podmiotów zewnętrznych (inwestorów, banków) oraz dostarczanie informacji przydatnych do zarządzania przedsiębiorstwem. Rachunkowość obejmuje: prowadzenie ksiąg rachunkowych, okresowe ustalanie lub sprawdzanie w drodze inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego (rachunek wyników), kalkulacje, sporządzanie, badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych, gromadzenie i przechowywanie dokumentacji.
Rozwój techniki komputerowej pozwolił na stworzenie i wykorzystywanie w podmiotach gospodarczych informatycznych systemów księgowo-finansowych, które wydatnie usprawniły prowadzenie rachunkowości oraz wykorzystywanie jej do celów informacyjnych i decyzyjnych.

2. Cechy rachunkowości.

- Wyrażanie wszystkich procesów i operacji gospodarczych w mierniku pieniężnym, pozwalającym sprowadzić je do wspólnego mianownika.
- Dokonywanie zapisów księgowych wyłącznie na podstawie dokumentów, potwierdzających wystąpienie operacji gospodarczej. Dzięki temu dane i informacje są wiarygodne i mają moc dowodową.
- Stosowanie do zapisów bieżących specyficznych urządzeń księgowych (konta). Powiązanie kont i ich korespondencję wyznacza zakładowy plan kont.
- Realizacja zasady podwójnego zapisu, pozwalającej na bieżącą kontrolę poszczególnych urządzeń księgowych.
- Zachowanie ciągłości ewidencji księgowej1 - metoda „od bilansu do bilansu”.
- Systematyczne przeprowadzanie inwentaryzacji, czyli działania obejmujące swoim zakresem ogół czynności, których celem jest ustalenie faktycznego stanu zarówno składników aktywów i pasywów przedsiębiorstwa, jak również składników własnych nie ujmowanych w bilansie, bądź też nie stanowiących własności danej jednostki gospodarczej (np. dzierżawionych, przejętych w leasing). Zasadniczym celem inwentaryzacji jest dokonanie weryfikacji zapisów księgowych, co w rezultacie umożliwi wprowadzenie w niej niezbędnych korekt zapewniających jej zgodność ze stanem rzeczywistym. Inwentaryzacja może być przeprowadzana na określony dzień (inwentaryzacja okresowa) względnie w pewnym przedziale czasowym (inwentaryzacja ciągła). Terminy i tryb dokonywania inwentaryzacji regulują odpowiednie przepisy.

3. Funkcje rachunkowości.

- Informacyjna - tworzenie określonych zbiorów informacji i przekazywanie ich kierownictwu danej jednostki gospodarczej w celu pomocy w podejmowaniu decyzji w zarządzaniu i oceny działalności.
- Kontrolna - realizowana za pomocą określonych środków i reguł postępowania
- Sprawozdawczo - analityczna - sporządzanie zestawień liczbowych przekazywanych dalszym komórkom. Informacje pochodzące z rachunkowości poddawane są analizie sytuacji i wyników działalności jednostki.
- Dowodowa - prowadzenie rachunkowości i archiwowanie jej urządzeń w sposób umożliwiający przedstawienie jako wiarygodny dowód w postępowaniu sądowym i podatkowym.

4. Zasady rachunkowości.

Podstawowym elementem jest posiadanie przez jednostkę gospodarczą dokumentacji opisującej przyjęte przez nią zasady rachunkowości. W dokumentacji tej powinno się znajdować:
- Zakładowy plan kont
- Wykaz stosowanych ksiąg rachunkowych
- Dokumentacje systemu przetwarzania danych przy użycia komputera.
Jednostki są zobowiązane prowadzić rachunkowość zgodnie z zasadami rachunkowości. Zasadami podstawowymi/nadrzędnymi są:
- Kontynuacji działalności - jej założeniem jest, że w dającej się przewidzieć przyszłości jednostka będzie prowadzić swoją działalność w tym samym zakresie lub niezmienionym istotnie, pod warunkiem, iż nie jest ona nie zgodna z rzeczywistością albo przepisami prawa.
- Memoriału - według tej zasady w księga rachunkowa musi zawierać i zaliczać do wyniku finansowego wszystkie dotyczące danego roku obrotowego osiągnięte przychody i koszty, niezależnie od terminu wpływu należności i zapłaty zobowiązań.
- Współmierności - zgodnie z tą zasadą na wynik finansowy wpływają zrealizowane w danym roku obrotowym przychody i poniesiona dla nich koszty
- Realizacji - zakłada ona. iż zyski powstają dopiero w momencie sprzedaży lub wykonania czynności jej równej (gotówkowej albo bezgotówkowej).
- Ostrożnej wyceny/ostrożności - wycena aktywów i pasywów jednostki musi być dokonana tak, aby nie został zniekształcony wynik finansowy. Dlatego stosuje się określone reguły (np. amortyzacja2). Aktualizacji należy dokonywać, gdy informacje o potrzebie dokonania korekty wartości jednostka otrzymuje między ostatnim dniem roku obrotowego a dniem, w którym następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.
- Istotności - nakazuje wyodrębnić w ewidencji te operacje gospodarcze, które mają istotne znaczenie dla oceny sytuacji majątkowej, finansowej, rentowności jednostki i podejmowania decyzji.
- Ciągłości - przewiduje stałe stosowanie identycznych rozwiązań w celu zapewnienia porównywalności danych i informacji liczbowych.
- Indywidualnej wyceny - działając według tej zasady należy wyceniać oddzielnie każdy składnik aktywów i pasywów, przychodów i kosztów.
- Periodyzacji - mówi ona o tym, że wszystkie operacje gospodarcze należy zapisywać w księgach rachunkowy.