Prawo - ściąga

Pojęcie prawa
Pojęcie prawa ma wiele
znaczeń, najczęściejrozumiemy go jako zbiór norm postępowania na terenie danego kraju, ustalony przez władze państwowe z uwzględnieniem norm zwyczajowych. Według Celsusa (jurysty rzymskiego) „Prawo jest tym, co dobre i słuszne”. Pojęcie prawa można rozumieć na dwóch płaszczyznach: podmiotowej i przedmiotowej.
Pojęcie prawa w znaczeniu podmiotowym - to zbiór uprawnień jednostki, służący zabezpieczeniu jej interesów.
Pojęcie prawa w znaczeniu przedmiotowym - to zbiór norm prawnych norm postępowania, których naruszenie grozi sankcjami.
Normy prawne
Normy prawne (łac. norma - reguła, przepis), wzór postępowania w danej sytuacji np. rodzice powinni zameldować dziecko po urodzeniu. W razie nie przestrzegania tej normy rodzicom grozi grzywna. Normy prawne zawierają nakaz, zakaz lub dozwolenie.
Normy składają się z hipotezy, dyspozycji i sankcji.
Hipoteza - określa, do kogo jest kierowana (kto jest adresatem) oraz okoliczności, w których ma zastosowanie.
Dyspozycja - przez nakaz, zakaz lub dozwolenie określa zachowanie adresata.
Sankcja - zawiera konsekwencje prawne, w razie niedostosowania się do normy.
Według innej teorii normy prawne Sankcjonalnej - zawierającej hipotezę i dyspozycję.
Sankcjonującej - zawierającej hipotezę i dyspozycje będącą w rzeczywistości sankcją.
Normy prawne mogą mieć różne rodzaje:
Autonomiczne - gdzie adresat i normodawca stanowią ten sam podmiot.
Heteronomiczne - gdzie adresat i normodawca to dwa różne podmioty.
Indywidualne - regulujące zachowanie imiennie konkretnego podmiotu w sytuacji jednorazowej,
Generalne - dotyczące wszystkich zainteresowanych.
Nakazujące - dyspozycja zawiera nakaz (np. nakaz skrętu w lewo).
Zakazujące -dyspozycja zawiera zakaz (np. nie kradnij).
Uprawniające - dyspozycja pozwala wybrać sposób postępowania.
Bezwzględnie obowiązujące - należy się zastosować bez możliwości jakiegokolwiek wyboru,
Względnie obowiązujące - stosowane wówczas, gdy podmioty prawa innych reguł niż wyraża dyspozycja.
Obowiązujące na obszarze całego państwa.
Obowiązujące w określonym terenie.
Przepis prawny to podstawowy zapis ustawy lub rozporządzenia. Może występować w formie artykułu, punktu, podpunktu, ustępu, czy paragrafu. Z przepisów prawnych można odczytać normy prawa, choć nie są to jednoznaczne formy. Przykład przepisu prawnego nakazującego: art. 266 „Przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie do odmowy zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań”.
Stanowione - oznacza wydawanie przepisów prawnych przez właściwe organy ustawodawcze, według zatwierdzonego procesu legislacyjnego - występuje w Polsce i innych państwach Europy.
Zwyczajowe - powszechnie stosowane reguły stanowiły normy prawne, niepisane. Dziś rzadko występujący typ prawa.
Oparte na panującej religii - przepisy
religijne są równoznacznymi normami prawnymi, często zawarte w konstytucjach tych państw. Zapisy tego typu można odnaleźć w konstytucji m.in. Pakistanu, czy Maroka. Normy religijne w tych państwach pokrywają się z normami prawnymi np. w Iranie nie przestrzeganie zasad i norm prawnych jest rozpatrywane jako grzech.
Precedensowe (common law) - które za źródło prawa uznaje nie tylko ustawy, ale równieżorzekanie sądowe. Jest ono równoznaczne z tworzeniem prawa (prawotwórstwem). Precedens nie jest zasadą stosowaną mechanicznie, dlatego nie publikuje się takich zbiorów orzeczeń. System common law występuje w Irlandii, Australii, Wielkiej Brytanii oraz w USA i Kanadzie - gdzie podczas rozprawy sądowej sędzia na użytek rozprawy formułuje nowe normy prawne, obowiązujące od tego momentu.
Hybrydalne - występuje jako system mieszany prawa zwyczajowego i stanowionego np. Japonia - gdzie stosuje się jednocześnie systemy prawa stanowionego i precedensowego. Najczęściej występuje w krajach postkolonialnych.
Funkcje Prawa:
Funkcja regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) - prawo pozwala zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepożądane zachowania. Utrwala istnienie ładu społecznego, gospodarczego, politycznego. Funkcja wychowawcza - prawo kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów prawnych np. wobec przestrzegania przepisów ruchu drogowego, mówimy wówczas o charakterze prewencyjnym. Prawo pełni także funkcję resocjalizacyjną, kiedy zastosowana kara działa tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić istniejące normy prawne. Funkcja ochronna - prawo ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte i ważne ze społecznego punktu widzenia. Funkcja dynamizująca - prawo jest narzędziem zmiany różnych dziedzin życia np. prawo oświatowe regulujące przepisy związane z Nową Maturą. Funkcja dystrybucyjna - prawo rozdziela dobra i ciężary, wynikające z funkcjonowania państwa np. przez podatki. Funkcja ta dotyczy szczególnie prawa cywilnego i administracyjnego .Funkcja represyjna - prawo ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie przestępstw, działać odstraszająco na sprawców, a także realizować zasadę nieuchronności poniesienia kary za dokonane przestępstwo. Funkcja kontrolna - prawo określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu i instytucji państwowych. Wyznacza jakie postępowanie jest zabronione, a jakie nie. Funkcja kulturotwórcza - prawo integruje ludność zamieszkującą na danym terenie np. działający zgodnie z prawem samorząd. Wpływa na kultywowanie określonych przez daną społeczność wartości. Znajomość przepisów prawnych określa poziom kultury np. politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje o ciągłości historycznej danego narodu i państwa. Funkcja organizacyjna - prawo określa ramy działania władzy i organizacji publicznych. Funkcja gwarancyjna - prawo wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami państwa, a wolnością jednostki. Określa jakie zachowanie jednostki wobec państwa jest zabronione. Z drugiej strony wyznacza granice działania państwa wobec jednostki. Granice te stanowią istniejące normy prawne będące jedyną podstawą działania. Hierarchia aktów prawnych w Polsce jest następująca: Konstytucja, Umowy międzynarodowe, , Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej, Ustawy, Rozporządzenia z mocą ustaw (dekrety). Uchwały (akty wewnętrzne wiążące), rozporządzenia, zarządzenia, Akty prawa miejscowego.|||| Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów jako wydawnictwo urzędowe, w którym ogłaszane są: konstytucje, ustawy, rozporządzenia z mocą ustaw, umowy międzynarodowe, rozporządzenia Prezydenta RP, Premiera, Rade Ministrów lub jej członków, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, akty dotyczące ogłoszonego stanu wojny i zawarcia pokoju, akta dotyczące referendum, wyborów parlamentarnych lub prezydenckich, akta ogłoszenia stanu wojennego, wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (MP)Jest wydawany przez Prezesa Rady Ministrów, ogłasza treści następujących aktów prawnych: zarządzenia Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych ministrów, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aktów normatywnych, uchwały Rady Ministrów, niektóre uchwały Sejmu i Senatu RP, akty dotyczące powołania premiera, odwołania rządu, powołania urzędników na wyższe stanowiska.
Proces karny polega na podjęciu działań zmierzających do wykrycia i ujawnienia przestępstwa, osądzenia przestępcy i wykonania wyroku (kara, środki karne, środki zabezpieczające). Dokładny opis tych czynności zawiera Kodeks postępowania karnego z 1997 roku.
Celem procesu karnego jest udowodnienie winy i pociągnięcie do odpowiedzialności przestępcy. Jeśli osoba jest niewinna celem będzie całkowite oczyszczenie jej z zarzutów.
Aby zrealizować cele procesu należy stosować poniższe zasady:
Prawdy materialnej - polega na wiernym odtworzeniu okoliczności w których dokonano przestępstwa.
Obiektywizmu - oznacza bezstronny stosunek sędziego do stron występujących w procesie.
Domniemanej niewinności - sugeruje niewinność sprawcy czynu przestępczego do chwili udowodnienia dokonania przestępstwa.
Prawa do obrony - oskarżony może korzystać z obrońcy, jeśli go na to nie stać może poprosić o obrońcę z urzędu.
Publiczności (jawności) - oznacza możliwość obserwowania procesu osobom trzecim. Zasada ta często pełni funkcję edukacyjną, czasem ze względu na dobro sprawy lub tajemnicę państwową; może być ograniczona.
Równouprawnienia stron (kontradykcyjnośći) - oznacza, że zarówno obrońca jak i oskarżony maja jednakowe prawa w trakcie procesu, są równouprawnione np. do przesłuchania świadków.
Inkwizycyjności - polega na samodzielnym zbieraniu dowodów przez sąd.
Legalizmu - zobowiązuje organy ścigania do wszczęcia postępowania sądowego. Środki zapobiegawcze przewidziane w polskim kodeksie postępowania karnego: tymczasowe aresztowanie, poręczenie majątkowe, poręczenie społeczne ,dozór policyjny środki zapobiegawcze z artykułu 276 Kodeksu postępowania karnego, zakaz opuszczania kraju
Karami przewidzianymi w kodeksie karnym są:
- grzywna,
- ograniczenie wolności,
- pozbawienie wolności,
- 25 lat pozbawienia wolności,
- dożywotnie pozbawienie wolności.
apelacja - możliwość odwołania się do sądu wyższej instancji od wyroku nieprawomocnego w przeciągu 14 dn
kasacja - jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym od wyroku sądu II instancji. Funkcję sądu odwoławczego pełni Sąd Najwyższy. Kasację może wnieść także rzecznik Praw Obywatelskich w ciągu 30 dni od daty doręczenia orzeczenia.
powód (osoba lub organ żądający rozstrzygnięcia sporu) i pozwany (osoba lub organ, przeciwko któremu wystąpiono ze skargą).
Proces ustawodawczy (DROGA LEGISLACYJNA) rozpoczyna inicjatywa ustawodawcza. Zgodnie z art. 118 konstytucji przysługuje ona: 15 posłom, Senatowi, prezydentowi RP, Radzie Ministrów oraz grupie 100 tys. obywateli. Jedynie z projektem ustawy budżetowej oraz z projektami ustaw, które upoważniają Radę Ministrów do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy, może występować rząd. Projekt ustawy należy przedłożyć w formie pisemnej Marszałkowi Sejmu. Ten zarządza jego wydrukowanie oraz doręczenie posłom, którzy muszą się z nim zapoznać.

Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w Sejmie w trzech czytaniach. Do czasu zakończenie drugiego czytania, wnioskodawca może jeszcze go wycofać. Pierwsze czytanie projektu ustawy odbywa się na posiedzeniu komisji. Na plenarnych posiedzeniach Sejmu mają miejsce czytania tylko projektów ustaw, dotyczących zmiany konstytucji, ustawy budżetowej, projekty zmieniające zasady prawa wyborczego czy wolności, prawa i obowiązki obywatelskie. Podczas pierwszego czytania projekt ustawy musi zostać uzasadniony przez osobę składającą go. Posłowie mają czas na zadawanie pytań i na debatę nad projektem. W trakcie drugiego czytania (już na forum Sejmu) zostaje przedstawione sprawozdanie komisji dotyczące projektu. Ma miejsce wówczas także debata oraz jest czas na zgłaszanie wniosków i poprawek. Podczas trzeciego czytania następuje uchwalenie projektu ustawy bądź jego odrzucenie.

Po uchwaleniu projektu ustawy przez Sejm, Marszałek przesyła go do Senatu. Senat w ciągu 30 dni może projekt ustawy przyjąć, odrzucić go w całości lub wprowadzić do niego poprawki. Jeśli w ciągu 30 dni Senat nie podejmie żadnej decyzji, ustawę uważa się za przyjętą w brzemieniu zaakceptowanym przez Sejm. Jeśli Senat projekt ustawy odrzucił bądź wprowadził do niej poprawki, podlega ona ponownemu rozpatrzeniu przez Sejm. Sejm może odrzucić bezwzględną większością głosów uchwałę Senatu o odrzuceniu lub też wprowadzeniu poprawek do projektu ustawy.

Przyjęta przez Sejm i Senat ustawa trafia w następnej kolejności do prezydenta. Ten ma trzy możliwości. Może dany projekt w ciągu 21 dni podpisać i zarządzić jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP, w tym samym terminie może odmówić podpisania projektu. Odmowa musi zostać umotywowana. Wówczas powraca do Sejmu i jest ponownie rozpatrywana. Sejm jednak może odrzucić prezydenckie weto większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Wówczas prezydent jest zobowiązany do podpisania takiego projektu ustawy. Prezydent ma jeszcze do dyspozycji jedną możliwość. Może wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności projektu ustawy z konstytucją. Taki wniosek może złożyć prezydent także bezpośrednio po otrzymaniu projektu ustawy od Marszałka Sejmu.

Proces legislacyjny ustawy zostaje zakończony wraz z podpisaniem projektu przez prezydenta. Wówczas ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw RP (jeśli projekt ustawy nie wskazuje konkretnego terminu wejścia w życie).

Od powyższej drogi postępowania ustawodawczego mogą wystąpić odrębności. Pierwsza z nich będzie dotyczyć projektów ustaw określanych jako pilne. Wówczas czas drogi legislacyjnej ulega skróceniu. Mianowicie czytanie tego typu projektów ustaw odbywa się w dwóch czytaniach. Komisje muszą do 30 dni przedstawić sprawozdania o projekcie w Sejmie. Senat ma 14 dni na ustosunkowanie do niego, a prezydent 7 dni na podpisanie ustawy. Druga ewentualność dotyczy projektu ustawy budżetowej. Sejm ma do dyspozycji 4 miesiące, aby uchwalić ten projekt. Później przekazuje go do rozpatrzenia Senatowi. Senat może przyjąć sejmowy projekt, może zaproponować do niego poprawki, nie może jednak tego projektu odrzucić. Na ustosunkowanie się do projektu Senat ma 20 dni. Taki sam termin został przyznany prezydentowi na podpisanie tej ustawy. Jeżeli w ciągu 3 miesięcy Sejm nie zdoła uchwalić i przekazać Senatowi do rozpatrzenia projektu ustawy budżetowej, prezydent ma prawo do rozwiązania parlamentu, w ciągu kolejnych 3 tygodni. Trzecie odstępstwo od zwykłe drogi legislacyjnej ustawy dotyczy projektów ustaw o zmianie konstytucji. W tej sytuacji polega na istnieniu wymogu głosowania większością 2/3 głosów (zarówno w Sejmie jaki i Senacie) nad projektem ustawy.

(ŚCIĄGĘ WKLEJAMY W TRZY KOLUMNY - CZCIONKA TIMES NEW ROMAN rozmiar 5!)