Tłuszcze i wszystko o nich

Tłuszcze stanowią bardzo ważny składnik naszej diety. Pokrywają nawet do 50% dziennego zapotrzebowania na energię. Ich obecność jest także niezbędna do prawidłowego wchłaniania rozpuszczalnych w tłuszczach witamin A, D, E, K.
Trawienie tłuszczów rozpoczyna się już w jamie ustnej i żołądku przy udziale enzymów: lipazy ślinowej i żołądkowej wydzielanych przez gruczoły nasady języka, oraz przez gruczoły dna żołądka. Jest to jednak proces marginalny. Znacząca faza zaczyna się dopiero w dwunastnicy.
W żołądku zachodzi proces przygotowujący tłuszcze do trawienia i polega na dobrym rozmieszaniu papki pokarmowej i rozproszenia spożytego tłuszczu do niewielkich kropli- faza ta zwana jest fazą emulsyfikacji zachodzi dzięki rytmicznym skurczom żołądka zwanym ruchami perystaltycznymi. Po przedostaniu się do dwunastnicy papka pokarmowa miesza się z żółcią, która ma bardzo silne właściwości zmniejszania napięcia powierzchniowego, która wypływa z pęcherzyka żółciowego. Sole kwasów żółciowych powodują emulację tłuszczów- rozpad do małych kuleczek (suma powierzchni jest kilkaset tyś. razy większa niż powierzchnia dużej kulki)- jest to bardzo ważne w procesie trawienia tłuszczów, ponieważ enzym musi mieć dostęp do tejże powierzchni i następuje lepszy rozpad.
Następnie do światła dwunastnicy zostają wydzielone produkowane w trzustce enzymy: lipazy trzustkowa, fosfolipaza i esteraza. Zadaniem ich jest hydroliza, czyli rozkład wiązań chemicznych tłuszczów złożonych, którego końcowym etapem jest mieszanina kwasów tłuszczowych.
Dopiero w tej postaci tłuszcz może być wchłonięty ze światła jelita i wykorzystywany przez organizm jako materiał energetyczny lub zapasowy.
Powstają wtedy: wolne kwasy tłuszczowe, monoglicerol, sole kwasów żółciowych.
Tworzą się micelle, w których dodatkowo jest jeszcze cholesterol oraz witaminy.
Micelle są rozpuszczalne w wodzie, bo na powierzchni mają grupy hydrofilowe, zaś hydrofobowe znajdują się wewnątrz micelle. Wchodzą one do enterocytu w jelicie czczym i tam następuje rozpad micelle. Uwalnianie są kwasy żółciowe, które kierują się do jelita kętego i wchłaniają się, po czym powrotem wędrują do wątroby, gdzie ulegają resyntezie do żółci.
Kwasy tłuszczowe krótkołańcuchowe przechodzą z enterocytów do naczyń włosowatych i dostają się żyłą wrotną do wątroby, gdzie częściowo są utleniane, a częściowo wbudowywane z białkiem w lipoproteiny uwalniane do krwioobiegu.
Kw. tłuszczowe długołańcuchowe ulegają w enterocytach reestryfikacji i po połączeniu z białkami są wchłaniane do ukł. limfatycznego formie chylomikronów (są to duże aglomeraty, za duże by wniknąć do naczyń krwionośnych), potem przewodem piersiowym dostają się do krwioobiegu, omijając wątrobę. Wątroba nie może zdegradować chylomikronów, więc krążą one po całym organizmie i dopływają do tkanki tłuszczowej( nigdzie indziej nie wejdą, bo są za duże). W kapilarach ukł. krwionośnego TG( zawarte w chylomikronach i lipoproteinach wątrobowych) ulegają hydrolizie pod wpływem lipazy lipoproteinowej, która jest syntetyzowana w adypocytach, do wolnych kwasów tłuszczowych, które wnikają w przeważającej części do komórek w pobliżu miejsca hydrolizy- adypocytów i miocytów, gdzie ulegają resyntezie (estryfikacji)- przez enzymy syntetazy tłuszczu do triacylogliceroli lub utlenieniu.
TG zmagazynowany w adypocytach są hydrolizowane do kw. tłuszczowych pod wpływem lipazy hormonozależnej i w niewielkiej tylko części od razu reestryfikowane, jednak przeważająca większość kw. tłuszczowych przenika do światła naczyń włosowatych, gdzie łącząc się z białkami docierają wraz z krwią do tkanek.
Te wolne kw. tłuszczowe są przede wszystkim utleniane w mięśniach, część wędruje do wątroby i ulega estryfikacji, syntezie do lipoproteiny, lipoproteiny ponownemu uwolnieniu w tej formie do krwioobiegu.
Metabolizm kwasów tłuszczowych pobieranych z krążenia lub rozpadu trójglicerydów:
• β- oksydacja (utlenianie kwasów tłuszczowych)
• aktywacja do acylo-CoA
• przeniesienie przy pomocy karnityny acylo-CoA do mitochondrium
• stopniowe odłączanie fragmentów dwuwęglowych (acetylo-CoA) w kolejnych reakcjach utleniania, uwodnienia, utlenienia i tiolizy)

• włączanie acetylo-CoA do Cyklu Kresa i pełne utlenianie do CO2 i H2O.