Pierwotniaki, grzyby i glony - wszystko o nich

I.Systematyka

Królestwo: Protista / Pierwotniaki
Typ: Wiciowce
Typ: Sporowce
Typ: Korzenionóżki
Typ: Otwornice
Typ: Promienionóżki
Typ: Orzęski
II.BUDOWA KOMÓRKI PIERWOTNIAKA

Komórka
Pierwotniaka jest grudką cytoplazmy otoczoną błoną komórkową. Zawiera
jądro komórkowe, siateczkę wewnątrzplazmatyczną, cytoszkielet, centriole, rybosomy,
mitochondria, struktury Golgiego, lizosomy, wodniczki pokarmowe, ziarna substancji
zapasowych, wodniczki tętniące.

Budowa powierzchni komórki
Wszystkie pierwotniaki mają złozoną budowę powierzchni komórki. Pelikula składa
się z pofałdowanej błony komórkowej, cytoplazmy oraz różnych włókienek cytoszkieletu i mikrotobul. często nagromadzenie włókieniek i ew. pęcherzyków nadaje stały kształt
pierwotniakowi, co usprawnia ruch, ale uniemożliwia tworzenia wodniczek pokarmowych wdowolnym miejscu na powierzchni komórki. Wapienne pancerzyki otwornic uniemożliwiają zmianę kształtu.

Organelle ruchu
Pierwotniaki poruszają się za pomocą wici (wiciowce), rzęsek (orzęski) i nibynóżek
(korzenionórzki, otwornice i promienionóżki) lub nie poruszają ich wcale. w każdy rodzajruchu zaangażowany jest cytoszkielet.


Jądro komórkowe
Pierwotniaki mogą mieć jedno lub wiele takich samych jąder. wyjątek stanowią
orzęski, które posisadają dwa rodzaje jąder pełniących odmienne funkcje życiowe.

Wodniczki tetniące
Zazwyczaj funkcjonuje kulista wodniczka tętniąca otoczona pęcherzykami RE
wspomagającymi jej dzialanie. Orzęski często mają więcej wodniczek tętniących
zaopatrzonych w kanaliki RE.

III. Wybrane funkcje życiowe

ODŻYWIANIE
Pierwotniaki to organizmy cudzożywne. Najczęściej odżywiają się innymi
organizmami tj. bakterie, inne pierwotniaki, glony bądż komórki roślinne i zwierzęce.
wiele gatunków pierwotniaków czerpie pokarm z ciał innych żywych organizmów (np.
zarodziec malarii). niektóre pierwotniaki odżywiają się martwą materią organiczną
(pierwotniaki żyjące w glebie. Sposoby pobierania pokarmu to fagocytoza (pobieranie
dużych cząsteczek pokarmowych), pinocytoza (pobieranie drobnych cząstek
pokarmowych) i wchłanianie (odżywianie się związkami organicznymi, które dostają się
do ciała na drodze osmozy, dyfuzji, transportu ułatwionego lub aktywnego).

WYDALANIE I OSMOREGULACJA
Zbędne produkty przemiany materii pierwotniaki usuwają przez błonę komórkową na zewnątrz na zasadzie dyfuzji. wydalanie zbędnych produktów przemiany materii łączy się z osmoregulacją, czyli kontrolą i utrzymywaniem wewnątrz organizmu pożądanego stężenia róznych substancji.

ROZMNAŻANIE
Wszystkie pierwotniaki rozmnażają się bezpłciowo przez podział mitotyczny. Jednokomórkowce o ustalonym kształcie dzielą się poprzecznie lub podłużnie.
wiekszość pierwotniaków rozmnaża się również płciowo, ktore prowadzi nie tylko do
powiększenia liczby osobników, ale również zapewnia im różnorodność gatunku.
Koniungacja pantofelków jest procesem płciowym, w którym dochodzi do wymieszania materiału jądrowego 2óch osobników. Proces ten o tyle łączy się z rozmnażaniem płciowym, że bezpośrednio po koniungacji nastepują podziały.

WRAŹLIWOŚĆ NA BODŹCE
Błona komórkowa pierwotniaków jest spolaryzowana tzn., że ładunki są rozłożone na niej nierównomiernie- na zewnątrz dodatnie, a wewnątrz ujemne. Rozmaite bodźce mogą zachwiać opisywany stan - zmianę polaryzacji błony- i uruchomić szereg reakcji, co wpłynie na funkcje życiowe i zachowanie się pierwotniaków. Reakcje ruchowe P. związane są z działaniem bodźca zw. taksjami. Jeśli odbywają się w kierunku do bodźca są to taksje dodatnie.Jeśli odbywają się w kierunku od bodźca - są to taksje ujemne.

RUCH
Po nieusztywnionej powierzchni komórki mogoą poruszac sie ruchem pełzakowatym - przesuwają cytoplazmę i tworzą nibynóżki. Organelle te mają zmienny kształt, a ruch pełzakowaty związany jest ze zmianami gęstości powierzchniowej warstwy cytoplazmy i obecnością określonych włokienek cytoszkieletu. Wiele gatunków P. porusza się za pomocą wici bądź rzęsek. Najczęściej występuje jedna wić, rzadziej dwie lub więcej. wskutek pracy wici komórka wykonuje ruche okrężne wokół własnej osi i sunie do przodu. Rzęski występują w liczbie dużo większej niż wici. Ruch rzęsek jest skoordynowany, dzięki czemu orzęski sprawnie pływają. Niektóre pierwotniaki nie mają zdolności ruchu.

IV.CHARAKTERYSTYKA TYPÓW PIERWOTNIAKÓW
WICIOWCE.
Należą do niego jednokomórkowce zaopatrzone w jedną,dwie lub wiecejwici. mają jedno lub wiecej jąder pełniących te same funkcje. powierzchniowa warstwa komórki jest sztywna i określa kształt pierwotniaka. Środowiskiem życia są dla nich inne organizmy roślinne i zwierzęce (są więc pasożytami i symbiontami). Podział u wiciowców odbywa się w charakterystyczny sposób - komórka dzieli sie zgodnie z długą osią. Rozród płciowy - jeśli wystepuje - polega na łączeniu się gamet. Typ P. wiciowych jest ogniwem pośrednim pomiędzy królestwem roślin i zwierząt.

OTWORNICE
Są to morskie pierwotniaki przydenne i planktonowe. sciała ich okrywają wapienne skorupki z licznymi otworkami, przez które wysuwają się cienkie, nitkowate nibynóżki. Mają 1 lub wiele jąder. Niektóre z poznanych gatunków otwornic przechodzą przemianę pokoleń, w której jedno pokolenie jst haploidalne, a drugie diploidalne.

ORZĘSKI.
Ich organellami ruchu są rzęski, które najczęściej pokrywają ich całe ciało.Każdy osobnik ma 2 jądra stanowiące funkcjonalną całość:mikronukleus i makronukleus.Orzęski wolno żyjące odżywiają się bakteriami,a pokarm pobierają przez cysostom.Wiekszość orzęsków rozmnaża się przez podział poprzeczny. między kolejnymi podziałami następuje koniungacja. Jednym z najlepiej poznanych orzęsków jest pantofelek.

SPOROWCE
Są to pierwotniaki pasożytnicze. Pasożytują na bezkręgowcach i
kręgowcach.Mają niewielkie rozmiary i nie posiadają organelli ruchu. Mają złożony cyklżycia, który możemy podzielić na 3 okresy: wegetatywny, gametogenezy oraz okres, wktórym zygotarośnie, dzieli się, przekształca w liczne postacie inwazyjne. Niektóre
sporowce mogą powodować groźne choroby u ludzi (np. malaria)

KORZENIONÓŻKI
To pierwotniaki poruszające się za pomocą płatowatych nibynóżek.
Nie mają usztywnionej powierzchni komórki. Zamieszkują wody słone i słodkie, wchodzą w skład planktonu. są cudzożywne, nierzadko pasożytnicze.

PROMIENIONÓŻKI
Od kulistego ciała promieniście rozchodzą się nibynóżki usztywnione w środku igłami krzemionkowymi. Jądro i część cytoplazmy zamknięte jest w pancerzyku. Nektóre gatunki tworzą kolonie wiedoczne gołym okiem dzieki połączeniu tysięcy osobników.

V. Znaczenie pierwotniaków
Istotną rolę spełniają pewne P. żyjące w symbiozie z innymi zwierzętami, np. w jelicie
termitów występują wiciowce. Orzęski umożliwiają zwierzętom (przeżuwaczom, nieparzystokopytnym) przyswajanie błonnika. Masy obumarłych ciał P. zostają strawione i tym samym dostarczają żywicielowi białka zwierzecego. Skorupki otwornic osadzające się na dnie morskim tworzą pokłady, które z biegiem czasu przekształcane są w skały osadowe. skorupki te są ważnymi skamielinami przewodnimi. Stanowią pokarm dla zwierząt wodnych oczyszczają wodę.

CYKL ROZWOJOWY ZARODŹCA MALARII
1. Po ukłuciu komara formy inwalokre zarodźca dostają się do komórek wątroby, gdzie dzielą
się wiedów,otnie.
2. Z komórek wątroby zarodźce przedostają się do krwi,a w krwinkach czerwonych dzielą się
wielokrotnie.
3. Niektore zarodźce w krwinkach przekształcają się w postacie macierzyste gamet.
4. Podczas ponownego ukąszenia postacie te zostają wessane wraz z krwią do przewodu
pokarmowego komara.
5. W żołądku gamety dojrzewają i tam dochodzi do zapłodnienia.
6. Zygota tworzy cystę, która z krwią komara przedostaje się do ślinianek, dzieląc się
wielokrotnie.
7. Powstają postacie inwazyjne, które w czasie ukąszenia komara dostają sie do organizmu
kolejnego człowieka.
POJĘCIA:
cytoszkielet - kompleks włókienek białkowych i mikrotobul o zróżnicowanej budowie i
właściwościach, wystepujący w każdej komórce. Pełni funkcje podporowe,
uczestniczy w ruchu cytoplazmy i organelli wewnątrz komórki,a także w ruchu komórki jako całości.
nibynóżka - organella ruchu u pierwotniaków występująca u korzenionóżek, promienionóżek, otwornic
mikronuleus - (Mi) jądro występujące u orzęsków, które uczestniczy w procesach płciowych i reguluje podziały komórki.
makronukleus - (Ma) jądro wystepujące u orzęsków, które kieruje wzrostem, oddychaniem, przemianą materii, ruchem.
heterotrofy - organizmy cudzożywne
osmoregulacja - kontrola i utrzymanie wewnątrz organizmu pożądanego stężenia różnych substancji.
koniugacja - proces płciowy u pantofelków, w którym dochodzi do wymieszania materiału jądrowego 2óch osobników.
mejoza postgamiczna - mejoza zachodzi po połączeniu gamet w procesie zapłodnienia
mejoza pregamiczna - mejoza, która poprzedza sam proces zapłodnienia.
taksja - reakcje ruchowe pierwotniaków związane z działaniem bodźca
cysty przetrwalnikowe - postać pierwotniaka pokryta grubą otoczką białkowo - cukrową
cytostom - miejsce, gdzie pobiera sie pokarm u wiciowców, położone w pobliżu wici.
cytopyge - miejsce pozbawione rzęsek i pokryte gładką błoną. jest miejscem usuwania nie strawionych resztek pokarmu.

GRZYBY...


Ogólna charakterystyka
Wśród organizmów jądrowych grzyby stanowią grupę wyjątkową. Są organizmami heterotroficznymi, których komórki mają ściany przesycone chityną nie "pasują" wic do roślin (organizmow autotroficznyeh, zbudowanych z komórek o celulozowych ścianach komórkowych). Jako materiał zapasowy grzyby gromadzą glikogen (typowo zwierzęey materiał zapasowy) i tłuszcze, nigdy skrobię. Z kolei z roślinami (a dokładniej z glonami) grzyby lączy plechowaty charakter budowy ciala oraz rozmnażanie przez zarodniki. Grzyby nie są jednak zwyklą ,mieszanką cech roślin i zwierząt, ponieważ wykazują też cechy nie występujące w żadnej innej grupie organizmów, np. specyficzne sposoby rozmnażania i zmiany faz jądrowyeh. Dlatego w nowoczesnej systematyce grzyby zostały wyodrębnione w randze podkrólestwa, równoważnego z podkrólestwami roślin i zwierząt.

Pochodzenie
Jeszcze do niedawna sądzono, że grzyby powstały z samożywnych glonów "przestawiających się" z biegiem czasu na saprofityczny (odżywianie się martwą materią organiczną) i pasożytniczy tryb życia. Głównym argumentem tej koncepcji jest istnienie grzybów wodnych. Posiadają one celulozowe ściany komórkowe i produkują zoospory oraz gamety przypominające te u glonów. Współcześnie, dzięki rozwojowi nauki o początkach życia na Ziemi, przyjmuje się coraz powszechniej odmienny pogląd, iż grzyby pochodzą od heterotroficznych przodków. Ponieważ wśród prostych grzybów występują stadia ameboidalne (pełzaka), można przyjąć, że grzyby powstały na bardzo wczesnym etapie ewolucji, gdy praorganizmy były jeszcze heterotrofami. Być może więc od takich heterotroficznych, ameboidalnych, pozbawionych ściany komórkowej form, wzięiy początek rośliny (glony), zwierzęta oraz grzyby. Nie ma wątpliwości, że grzyby powstaly w wodzie. Najprawdopodobniej opanowywaly nowe środowisko jako pasożyty pierwszych roślin lądowych (zdolne w razie potrzeby do saprobiontyzmu). Były dzięki temu w mniejszym stopniu narażone na niekorzystne warunki (niedobory wody). Potwierdzeniem tej hipotezy są badania paleobotaniczne szczątków pierwszych roślin lądowych - psylofitów - wykazujące obecność pasożytniczych grzybów. Istnieje też możliwość, że saprobionty stanowity odrębną linię rozwojową grzybów. Być może pierwsze grzyby pojawiły się w suchym, "niegościnnym" środowisku lądowym ponad miliard lat temu. Jednakże ich rozwój potwierdzony znaleziskami kopalnymi datuje się na początek ery paleofitycznej.
Porosty są na pewno grupą polifiletyczną pochodzącą od różnych grup grzybów, które częściej niz inne łączyły się z autotroficznymi partnerami (sinicami tub zielenicami). Świadczy o tym obecnośC w plechach porostów różnych komponentów grzybowych, najczściej workowców albo podstawczaków. Porosty można traktować jako efekt ewolucji grzybów, które poprzez łączenie się z sinicami lub zielenicami, uzyskiwały samodzielność fizjologiczną, polegającą na całkowitej samożywności. Mykolodzy uważają nawet, że zdolność do tworzenia porostów stała sic największym "osiągnięciem ewolucyjnym grzybów.

Środowisko życia
Grzyby to typowo lądowe (rzadziej wodne) plechowce, o nierównomiernym rozmieszczeniu na kuli ziemskiej.Wiadomo, że najwięcej gatunków występuje na obszarach o dużych opadach. Scisła zależność grzybów od wody wynika z faktu, że ich stadia wegetatywne mogą rozwijać się tylko w obecności wody (choćby w postaci pary wodnej). Jedynie struktury służące do rozmnażania są odporne na brak wody (dzięki wytworzeniu osłon chroniących przed jej utratą. Obok witgotności podłoża, podstawowego czynnika warunkującego występowanie grzybów, ważne jest również:
- nagromadzenie martwej materii organicznej (w przypadku saprobiontów) lub żywej (dla pasożytów);
- odpowiednia temperatura;
- dostęp do odpowiedniej ilości światła. Jest to istotne głównie dla saprobiontycznych grzybów tworzących barwne owocniki, poniewaz dopiero na świetle przybierają one charakterystyczną barwę (owocniki rosnące w ciemności są biate i znieksztatcone);
- sąsiedztwo pewnych roślin naczyniowyeh (szezególnie dla grzybów leśnych);
- odpowiednie pH środowiska (up. zasadowe dla borowika szatańskiego, pH kwaśne dla muchomora plamistego i pH obojętne dla większości grzybów).
Grzyby występują w biocenozach leśnych, stepowych, łąkowych, wydmowych, torfowiskowych, górskich i arktycznych, a nawet na lub w żywych organizmach, których są pasożytami.

Budowa
Komórki grzybów reprezentują eukariotyczny poziom budowy. Oznacza to, że w każdej z nich występuje otoczone błoną jądro, a także mitochondria, struktury Golgiego, retikulum endoplazmatyczne itd. W komórkach grzybów nigdy nie występujg plastydy, choć grzyby mogą być różnorodnie, często jaskrawo zabarwione.
Wśród grzybów spotykamy formy:
Jednokomórkowe - które najczęściej otoczone są grubą, chitynową ścianą komórkową. Klasyczny przykład takiej budowy stanwią komórki drożdży (Saccharomyces), grzybów właściwych należących do workowców. Formy jednokomórkowe mogą też występować w postaci nagiego, pozbawionego ścian komórkowych pełzaka, rzadziej wiciowca (szczególnie u grzybów wodnych).
Plechy nitkowate (strzępkowe) tworzone są przez cienkie, wydłużone i silnie rozgałęzione strzępki. Strzępka jest albo komórczakiem, albo tworem wielokomórkowym i stanowi podstawową jednostkę strukturalną grzybni. Strzępki tworzące grzybnie rosną szczytowo (ich komórki dzielą się w samych zakończeniach). Pozwala to pojedynezej grzybni rozrastać się na powierzchni podłoża oraz w jego wnętrzu i osiągać średnicę nawet kilkunastu metrów. W ten sposób grzybnia uzyskuje odpowiednią powierzchnię chlonną, umożliwiającą pobieranie dużych ilości substancji odżywczych. Plechy nitkowate wytwarzają: pleśniak bialy (Mucor mucedo) i rozłożek czerniejący (Rhizopus nigricans), jak również kropidlak (Aspergillus) i pądzlak (Penicilliutn).
Plechy plektenchymatyczne są charakterystyczne dla grzybów tworzących owocniki i ryzomorfy. W strukturach tych strzępki stanowią gęstą, zbitą, zlepioną powierzchniami ścian komórkowych masą, do złudzenia przypominającą tkankę roślinną. Nie jest to jednak prawdziwa tkanka, której komórki są zawsze ze sobą zrośnięte blaszkami środkowymi ścian komórkowych. Z plektenchymy powstają głównie owocniki zarówno workowców, jak i podstawczaków.
Najpopularniejszy typ owocnika to wyniesiony ku górze kapelusz, osadzony na trzonku. Wśród strzępek budujących ten typ owocnika daje się zauważyć pewne zróżnicowanie budowy i pełnionych funkcji. Zewnętrzne strzępki owocnika o grubszych śćianach komórkowych stanowią warstwę okrywającą. Niektóre ze strzępek budujących wnętrze owocnika, również o grubych ścianach komórkowych, pełnią funkcje wzmacniające. Inne strzępki o dużej średnicy, pozbawione ścian poprzecznych, ale ze zgrubieniami ścian podłużnych, służą do przewodzenia substancji odżywczych.
W każdym owocniku (zarówno u workowców jak i podstawczaków) można wyróżnić szczególną jego część, zwaną hymenoforem. To na niej tworzy się warstwa zarodnikotwórcza, odpowiedzialna za tworzenie zarodników.
Hymenofor może być wykształcony w różny sposób. U pieczarki, kurki i muchomora ma postać blaszek (hymenofor blaszkowy) ułożonych promieniście po spodniej stronie kapelusza. U borowika I maślaka ma postać rurek (hymenofor rurkowy) przebiegających wzdłuż kapelusza. Oryginalny i rzadki hymenofor wytwarza kolczak obłączasty, u którego, po spodniej stronie kapelusza, występują charakterystyczne "kolce (hymenofor kolczysty).
Mimo ogromnego zróżnicowania kształtu plech różnych gatunków porostów można wyróżnić trzy zasadnicze typy budowy morfologicznej tych organizmów. Dla porostów naskalnych, np. złotorostu ściennego i wzorca geografieznego, charakterystyczna jest forma skorupiasta. Pokrywa ona bardzo ściśle podłoże, na którym rośnie, wnikając nierzadko do jego wnętrza. Takiej plechy nie można z reguly oderwać od podłoża bez jej uszkodzenia. Plecha listkowata charakterystyczna jest głównie dla epifitow, np. tarczownic. Występuje ona w postaci liściokształtnych płatów. Mniej ściśle przylega do podloża i dlatego można ją dosyć łatwo oderwać i uszkodzić. Plecha krzaczkowata jest charakterystyczna głównie dla porostów naziemnych, np. chrobotków. Budują ją wzniesione ku górze "gałązki", przytwierdzone do podłoża tylko w jednym miejscu.
Niezależnie od typu plecha jest zawsze zbudowana z dwóch, ściśle ze sobą powiązanych partnerów, tworzących "podwójny" organizm: strzępek grzyba oraz komórek glonu (lub sinicy).Strzępki grzybów stanowią podstawę konstrukcyjną plechy porostów. Budują warstwę korową górną, pełniącą funkcje ochronne, i warstwę korową dolną z chwytnikami przytwierdzającymi do podłoża i pobierającymi wodę z solami mineralnymi. Strzępki grzyba tworzą również wnętrze plechy (tzw.warstwę rdzenną), oplatając strzępkami fotosyntetyzujące komórki sinicy albo zielenicy, zwane gonidiami. Najczęściej gonidia tworzą wyraźną, zwartą warstwę gonidialną, tuż pod warstwą korową górną, rzadziej ułożone są luźno w całej plesze.
W plesze porostów jedynie grzyb może rozmnażać się płciowo. Wykorzystuje substancje odżywcze wytwarzane przez autotroficznego partnera, dając w zamian ochronę oraz zaopatrzenie w wodę i sole mineralne. Grzyb bardzo często staje sic pasożytem względem fotosyntetyzujących komórek (np. w warunkach głodzenia). Trzymany w "strzępkowej niewoli" autotroficzny partner nigdy nie rozmnaża się płciowo i nie może sam wydostać się z plechy. Wytwarza pokarm nie tylko na własne potrzeby, ale i na potrzeby heterotroficznego grzyba, w związku z czym wolniej się rozwija.
Jak widać relacje pomiędzy składnikami plechy porostowej nie są do końca partnerskie! Być może dlatego, że grzyby wchodzące w skład plechy porostowej nie są na ogół zdolne do samodzielnego życia. Tymczasem sinice i zielenice "porostowe" spotyka się w naturze jako organizmy samodzielne. W warunkach laboratoryjnych można rozdzielić obu partnerów i hodować na odpowiednich pożywkaeh. Partner autotroficzny rośnie wówczas znacznie szybciej. Grzyb zaś rozwija się wolniej i najczęściej nie wytwarza owocników.

Rozmnażanie
Grzyby rozmnażają się bezpłciowo (wegetatywnie i przez zarodniki) i płciowo. Rozmnażanie bezpłciowe bardzo często dominuje, a niekiedy nawet bywa jedynym sposobem rozrodu. Rozmnażanie płciowe, jeśli występuje, przybiera często formy niespotykane w żadnej innej grupie organizmów. Porosty jako całość wyłącznie rozmnażają się wegetatywnie. Rozmnażanie wegetatywne polega na podziale komórki (u grzybów jednokomórkowych) lub fragmentacji grzybni (u grzybów o plechach strzępkowych). Jednokomórkowe drożdże (Saccharomyces) przechodzą często pączkowanie. W czasie tego procesu powstają małe uwypuklenia komórki, do których "przechodzą jądra potomne powstałe po podziale jądra macierzystego. Uwypuklenia powiększają się i oddzielają od komórki macierzystej.

Rozmnażanie:
Bezpłciowe:
1.podział komórki
2.pączkowanie
3.fragmentacja plechy
4.urwistki i wyrostki
5.przy pomocy spor
Płciowe:
1.łączenie się gamet
2.łączenie się gametangiów
3.łączenie się strzępek wegetatywnych

U porostów rozmnażanie wegetatywne może odbywać się przez fragmentację plechy. Ponadto organizmy te wytwarzają specjalne wytwory: urwistki lub wyrostki (zawierające zarówno strzępki grzyba, jak i gonidia). Urwistki powstają wewnątrz plechy, a na zewnątrz wydostają się poprzez spękania warstwy korowej. Wyrostki to z kolei drobne wyrostki powstające na powierzchni plechy, które bardzo łatwo się odłamują ze względu na swą "kruchą" podstawę. Same gonidia mogą rozmnażać się niezależnie od partnera grzybowego, też przez podział komórek.
Jednym ze sposobów rozmnażania bezpłciowego u grzybów jest wytwarzanie zarodników w zarodniach (sporangiach). Zarodniki grzybów są bardzo różnorodne. Mogą powstawać m.in. przez: odcinanie się komórek na końcach strzępek (takie zarodniki nazywane są konidialnymi), formowanie w specjalnych zarodniach zwanych workami (takie zarodniki nazywane są workowymi, czyli askosporami) albo tworzenie wypustek na zarodniach nazywanych podstawkami (takie zarodniki nazywane są z kolei podstawkowymi, czyli basidiosporami). Zarodniki to nie tylko "recepta" na szybkie rozmnażanie, ale również na efektywne rozprzestrzenianie w środowisku lądowym. Z tego też powodu grzyby produkują bezpłciowe komórki rozrodcze w ogromnych, często niemal astronomieznych ilościach (pojedynczy osobnik może wydać miliardy zarodników w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego). Zarodniki grzybów są drobne i lekkie. Dlatego zasadniczym środkiem ich transportu jest wiatr. Natomiast zarodniki grzybów wodnych i pasożytów roślin wodnych korzystają z wody jako środka transportu. Ważną role w przenoszeniu zarodników odgrywają również zwierzęta (owady i ich larwy, ślimaki, ptaki, ssaki). Mogą one przenosić zarodniki np. w swoich przewodach pokarmowych, po uprzednim zjedzeniu owocników grzybów. Większość zarodników nie ulega strawieniu i w stanie nieuszkodzonym usuwana jest wraz z odchodami zwierząt na zewnątrz. Niemałe znaczenie w rozprzestrzenianiu zarodników grzybów ma też czlowiek, który zupelnie nieświadomie zawlókł, wraz roślinami użytkowymi, różne gatunki grzybów pasożytniczych na odlegle kontynenty. Samo-rozsiewanie się zarodników niektórych gatunków grzybów ma niewielkie znaczenie, ponieważ wyrzucane są one na niezbyt duże odleglości.
Rozmnażanie płciowe zwykle polega na kopulacji gamet (zarówno izo-, anizo- jak i oogamii). Przypomina to stosunki panujące u innych plechowców glonów. Natomiast specyficzna wylącznie dla grzybów jest gametangiogamia. Ten typ rozmnażania płeiowego polega na kopulacji wielojądrowyeh struktur płciowych zwanych gametangiami. Grzyby gametangiogamiczne nie tworzą gamet. U sprzężniaków, np. pleśniaka białego, gametangia nie wykazują zróżnicowania morfologicznego. Różnią się jedynie fizjologicznie, ponieważ pochodzą z różnych pod względem płciowym plech i dlatego są oznaczane (+) i (). Gametangia workowców są wyraźnie zróznicowane morfologicznie. Wyróżniamy "brzuchate" lęgnie i "szczuplejsze" plemnie. W wyniku kopulacji gametangiów następuje plazmogamia i łączenie się jąder plemni oraz lęgni w pary, zwane jądrami sprzężonymi (dikarionami; n+n). Do kariogamii dochodzi dopiero po pewnym czasie. Gametangiogamia zachodzi u workowców przeważnie raz w roku, pod koniec okresu wegetacyjnego.
Somatogamia polega na kopulacji wegetatywnych strzępek [oznaczanych (+) i ()] pochodzących od osobników różniących się pod względem płciowym. Tak więc u grzybóe somatogamieznych (glównie podstawczaków, rzadziej workowców) nie kopulują ze sobą ani gamety ani gametangia ale haploidalne strzępki dwóch różnych osobników. Podobnie jak w gametangiogamii, najpierw następuje plazmogamia i lączenie się jąder w dikariony. Kariogamia zachodzi po pewnym czasie, znacznie dłuższym niż w gametangiogamii.

Przemiana pokolen:
Przemiana pokoleń wystypująca is workowców i podstawczaków ma szczególny charakter. Wynika on z rozdzielenia w czasie i przestrzeni plazmogamii od kariogamii, pomiędzy którymi występuje faza jąder sprzężonych (tzw. dikariofaza). W obu przypadkach jest to przemiana heteromorficzna. Oznacza to, że sporofit (zawsze dikariotyczny) i gametofit różnią się pod względem morfologieznym, a jedno z pokoleń dominuje. Przemianie pokoleń towarzyszy przemiana faz jądrowych, w której, pomiędzy haplofazą (n) a diplofazą (2n), występuje krótsza lub dłuższa dikariofaza (n+n).
W przemianie pokoleń u workowców dominuje gametofit (n).
Etapy przemiany pokoleh u workowców (początek cyklu jest umowny):
w odpowiednich warunkach haploidalne zarodniki workowe (askospory) kiełkują i tworzą haploidalną grzybnię;
na grzybni powstają wielojądrowe, haploidalne gametangia męskie (plemnie) i żeńskie (lęgnie). Każda lęgnia wytwarza cieńki wyrostek zwany włostkiem. Równocześnie u podstawy lęgni rosną strzępki formujące haploidalny owocnik. Niektóre z nich (tzw. wstawki) tworzą wraz z zarodniami workowymi warstwę zarodnikotwórczą;
następuje kopulacja gametangiów gametangiogamia. Polega to na przelaniu zawartości plemni przez wlostek do lęgni (zachodzi tylko plazmogamia i dobieranie jąder w pary dikariony);
jądra sprzężone przechodzą do wyrastających ze szczytu lęgni strzępek workotwórczych, które rozrastają się i stają strzępkami dikariotycznymi (n+n);
szczytowa część każdej strzępki workotwórczej tworzy ścianę poprzeczną. Powstająca w ten sposób komórka szczytowa zawiera tylko jedną parę jąder sprzężonyeh. Komórka ta, nazywana macierzystą, tworzy worek (rodzaj zarodni), w którym zachodzi kariogamia;
powstałe po zlaniu jąder sprzężonych diploidalne jądro przechodzi podział redukcyjn(R!), a następnie mitozę, co prowadzi do uformowania w worku ośmiu zarodników zwanych askosporami;
- zarodnliki, po wysypaniu z dojrzałej zarodnii, mogą w odpowiednich warunkach zapoczątkować kolejnly cykl rozwojowy.
W przemianie pokoleń u podstawczaków dominuje sporofit, ale szczególny, bo w postaci strzępek dikariotycznych (n + n). Strzępki dikariotyczne tworzą owocnik, a w nim hymenofor z warstwą zarodnikonośną.
Etapy przemiany pokoleń u podstawczaków (początek cyklu jest umowny):
haploidalne zarodniki podstawkowe (hasidiospory) kiełkują w odpowiednich warunkach i tworzą haploidalne, różnoimienne strzępki (+) i ();
strzępki te początkowo są komórczakami, ale wkrótce potem dzielą się przegrodami poprzecznymi na jednojądrowe komórki, tworzące rozrastającą się grzybnię;
- zetknięcie się różnoimiennych strzępek prowadzi do somatogamii. Najpierw zachodzi plazmogamia i tworzą się pary jąder sprzężonych (dikariony);
z polączonych komórek rozwija się dikariotyczna grzybnia wtórna, która rozrastając się tworzy owocniki z blaszkowatym hymenoforem;
w szczytowych partiach blaszek zachodzi kariogamia i powstają jądra zygotyczne (2n); - każde jądro zygotyczne dzieli się mejotycznie (R!) i komórka zygotyczna przekształca się w "bulawkowatą" podstawkę;
na podstawce powstają cztery wyrostki, na których "sadowią" się haploidalne zarodniki podstawkowe (basidiospory);
zarodniki oderwane od podstawek padają na podloże, kiełkują w haploidalne grzybnie rozpoczynając nowy eykl rozwojowy.

Słownik pojęć
Askospory haploidalne zarodniki (mejospory) workowe, typowe dla workowców, powstające (zwykle po osiem) w zarodniach zwanyeh workami (askusami).
Ascus (worek) charakterystyczna dla workowców zarodnia, w której wnętrzu powstaje zwykle osiem zarodników workowych (tzw. askospor).
Basidiospory haploidalne zarodniki (mejospory) podstawkowe, typowe dla podstawczaków, powstające zewnętrznie na podstawkach (tzw. basidiach).
Basidium (podstawka) występujące u podstawczaków "buławkowate struktury, na których wierzchołku powstają cztery wyrostki, odcinające na zewnątrz cztery zarodniki podstawkowe (basidiospory).
Chityna - nierozpuszczalny wielocukier zawierający azot. Chityna buduje ściany komórkowe grzybów, a także oskórki i pancerzyki chitynowo-wapienne stawonogów.
Dikarion (z gr. di dwa razy i karyon jqdro) para jąder sprzężonyeh (leżqcych obok siebie), pochodzqcych od różnych organizmów rodzicielskich. Dikariony występują w strzępkaeh dikariotycznych, charakterystycznych dla cykli rozwojowych workowców i podstawczaków.
Dikariofaza, czyli fazająder sprzężonych stadium w cyklu rozwojowym workowców i podstawczaków, charakteryzujqce się występowaniem grzybni o komórkach dwujądrowych (dikariotycznych).
Gametangiogamia proces zapłodnienia charakterystyczny giównie dla workowców. Polega on na zlewaniu się ze sobą zawartości wielojądrowych gametangiów.
Grzybnia - zbudowana ze strzępek plecha grzybów, tworząca wegetatywne ciało grzybów. Może być jedno- lub wielokomórkowa, luźna - nitkowata albo zbita - plektenchymatyczna.
Hymenofor - część owocnika workowców lub podstawczaków, na której występuje warstwa zarodnikotwórcza (tzw.hymenium).
Kapelusz - część owocnika, charakterystyczna dla niektórych podstawczaków. Kapelusze tych grzybów przyjmują bardzo różnorodne kształty, np. stożkowate, lejkowate, płaskie, wypukłe etc.
Kariogamia proces polegajqcy na zlewaniu się haploidalnych jqder, który zachodzi w ostatniej fazie zapiodnienia u workowców i podstawczaków.
Komórczak - komórka lub organizm wielojądrowy, powstały w wyniku podziałów jąder bez równoczesnego podziału cytoplazmy.
Konidia zarodniki grzybów tworzone zewnętrznie (egzogennie) na specjalnych strzępkach zwanych konidioforami. Powstają przez odcinanie się ścianami komórkowymi szczytowych części strzcpek. Zanim wytworzone konidiospory odłączą się ze strzępek, na któryeh powstały, tworzą charakterystyczne łańcuszki.
Kopulacja zespolenie się w akcie płciowym dwóch osobników odmiennej płci, umożliwiające zapłodnienie. W kopulacji u grzybów mogą brać udział: gamety (gametogamia), gametangia (gametangiogamia) lub strzępki (somatogamia).
Owocnik - część grzyba zbudowana ze zbitej masy strzępek(plektenchymy), w której powstają zarodnie z zarodnikami. Owocniki poszczególnych gatunków mają charakterystyczne kształty.
Pączkowanie sposób rozrodu bezpłciowego (wegetatywnego), polegający na uwypukleniu i oderwaniu się części ciała, zawsze mniejszej od organizmu macierzystego.
Plektenchyma (nibytkanka, tkanka rzekoma) - zespoły strzępek o zbitym układzie, "zlepione" powierzchniami ścian komórkowych.
Plazmogamia proces zlewania się (łączenia) plazmy w czasie kopulacji gamet, gametangiów lub strzępek.
Pleśń - popularna nazwa określająca białawe grzybnie, ułożone z luźnie ułożonych strzępek. Pleśń porasta powierzchnie nieodpowiednio przechowywanych produktów żywnościowych. Pleśnie tworzą najczęsciej mukorowce ze sprzężniaków i kropidlakowce z workowców.
Przegroda - poprzeczna ściana dzieląca strzępkę na wielojądrowe części.
Ryzomorfy - charakterystyczny typ grzybni, wykształcony w postaci grubych, ciemno zabarwionych sznurów, zbudowanych z plektenchymy. Rosną w podłożu i mogą osiągać znaczną długość. W ten sposób przyczyniają się do rozprzestrzeniania grzyba. Ryzomorfy występują na przykład u pasożytniczej opieńki miodowej.
Somatogamia proces zapłodnienia charakterystyczny dla podstawczaków, polegający na kopulacji rożnoimiennych (+) i (), tzn. pochodzących od różnych osobników, haploidalnych strzępek wegetatywnych.
Strzępki - nitkowate, jedno- lub wielokomórkowe, proste lub rozgałęzione twory tworzace grzybnię.
Zygospora otoczona grubą ścianą komórkową zygota o charakterze przetrwalnikowym


GLONY...

Glony ( Algae ), to stosunkowo prosto zbudowane organizmy samożywne. Ich ciało nazywamy plechą, ponieważ nie mają właściwych tkanek, chociaż nieliczne z nich wykazują dosyć skomplikowaną budowę. Podstawowym barwnikiem fotosyntetyzującym jest chlorofil - podobnie jak u roślin. Ale występują też inne barwniki np.: fikobiliny (niebieska fikocyjanina i czerwona fikoerytryna występujące u krasnorostów i sinic), karoten, żółte ksantofile. Dzięki nim glony mają różne zabarwienie. Pozwala to im przystosować się do różnych warunków oświetleniowych. Glony mają też różny stopień organizacji; od jednokomórkowych np. okrzemki przez kolonijne np. skrętnica, po wielokomórkowe duże plechy np. ramienica. Glony świetnie rozmnażają się przez fragmentację , dlatego w krótkim czasie mogą stać się plagą. Do glonów umownie zalicza się sinice (Cyanophyta).



Czynniki decydujące o życiu glonów.

Światło
Temperatura
Ruch wody
Azot i fosfor
Tlen i dwutlenek węgla
pH

Światło
Jest jednym z najważniejszych czynników do życia dla wszystkich roślin w tym też glonów. Przenikanie światła w głąb wody zależy od jej przezroczystości. Im większa przezroczystość tym głębsze przenikanie światła. Traci ono nie tylko na ilości ale też na jakości ponieważ woda nierównomiernie pochłania poszczególne widma. To tłumaczy specyficzne pionowe rozmieszczenie glonów w morzach. Najwyżej (przy powierzchni) rosną zielenice, niżej zaczynają się brunatnice a najniżej krasnorosty. Związane jest to z różnymi barwnikami występującymi u glonów i dające im różne zabarwienie. Najsilniej pochłaniana jest długofalowa część widma a więc promienie czerwone a najsłabiej niebieskie. W akwarium nie ma tak dużych wielometrowych głębokości ale problem jest innego rodzaju - niestety niezbadany. Mianowicie różne żarówki i świetlówki emitują różne widma, a to oznacza, że na pewno przy niektórych rodzajach oświetlenia glony będą rosły lepiej a przy innych gorzej. To samo jest z roślinami ale niekoniecznie te potrzeby się pokrywają. Z pewnością najbliżej roślin wyższych pod kątem zgodności widma są zielenice mające wszystkie rodzaje chlorofilu. Niestety niektóre glony są w stanie przystosować się w pewnym stopniu i np. pospolity glon nitkowaty Mużocja - ustawia swój chloroplast pod odpowiednim kątem a sinice wręcz zmieniają ilości poszczególnych barwników i w czerwonym świetle będą niebiesko-zielone, w zielonym-czerwone itd. Jest to tzw. adaptacja chromatyczna. Zielenice najlepiej asymilują przy długofalowych, czerwonych barwach (np. zwykła żarówka), krasnorosty przy świetle zimnym niebiesko-zielonym.
Temperatura
Glony mają różne wymagania termiczne. Są takie, które żyją na śniegu i takie żyjące bardzo ciepłych źródłach. Ale nie będę tego tematu rozwijał bo w akwarium panują zwykle temperatury między 20-30 stopni, a w niej żyją wszystkie nękające nas glony.
Ruch wody
Akwarium wbrew pozorom nie jest zbiornikiem wody stojącej. Ruch wywoływany jest pracą filtra i napowietrzacza. Różne glony różnie to znoszą. Z obserwacji wynika, że zdecydowanie prądolubne są szantrasje (krasnorosty). Często ich krzaczkowate plechy osiedlają się właśnie u wylotu filtra lub w bezpośredniej bliskości. Później oczywiście rozprzestrzeniają się. Niektóre nitkowate zielenice też preferują stały ruch wody. Ich nitki bardzo się wtedy wydłużają. Niestety mieszanie wody sprzyja też glonom planktonowym, gdyż wszystkie ich komórki mają częsty kontakt z dużą ilością światła przy powierzchni. Prądy wodne sprzyjają też rozmnażaniu się glonów, bo ich zarodniki mogą w ten sposób znaleźć nowe miejsca do osiedlenia się a poza tym przecież podstawowym sposobem rozmnażania glonów jest fragmentacja. Skrajnie prądolubnym gatunkiem jest Hydrurus cuchnący, który ginie w wodzie stojącej. Natomiast obojętne jest to glonom skorupiastym takim jak np. na anubiasach (w postaci małych zielonych kropek). W akwarium morskim jednak ruch wody jest czynnikiem zbawiennym. W sumie jednak korzyści z pracy filtra są bezdyskusyjne.
Azot i fosfor
Azot jest w wodzie w dużych ilościach lecz dla większości roślin jest nieosiągalny w wolnej postaci. (Dla przypomnienia w powietrzu stanowi 78%, 21% to tlen i 1% inne gazy np. CO2). W postaci przyswajalnej dla glonów i roślin występuje głównie w postaci azotanów. Z azotu atmosferycznego mogą korzystać tylko niektóre bakterie (nitryfikacyjne) i sinice. Cykl azotowy i dojrzewanie akwarium jest na wielu stronach w necie więc nie będę powielał. Warto tam zajrzeć i mierzyć poziomy poszczególnych jonów u siebie. Szczególnie na początku. Aby zubożyć podłoże z "tych dobrych" bakterii biorących udział w cyklu wystarczy wypłukać dno lub filtr biologiczny w zbyt ciepłej wodzie. Dojrzewanie baniaka będzie musiało zachodzić prawie od nowa. Zaleca się utrzymywać poziom azotanów w akwarium ogólnym i w akwarium holenderskim (z uwagi na dużą ilość światła). Azotynów NO2 nie powinno w ogóle być czyli. Fosforany są jeszcze bardziej sprzyjającym czynnikiem do rozwoju glonów. Zaleca się utrzymywać jak najniższą ilość. Należy też pamiętać, że akwarium ma ograniczone zdolności do samoregulacji i nic nie zastąpi regularnych podmian wody ok. 10-15 % co tydzień lub 20% co dwa tygodnie :)
Tlen i dwutlenek węgla
Te gazy maja duże znaczenie nie tylko dla roślin czy glonów ale też dla ryb. W dzień wskutek fotosyntezy ilość tlenu się zwiększa a w nocy wskutek oddychania zmniejsza. Z dwutlenkiem węgla jest odwrotnie. CO2 jest zużywany w procesie fotosyntezy a wydalany w oddychaniu. Tlen w akwa pochodzi głównie z powietrza a w mniejszym stopniu z roślin czy z glonów (!). Ponieważ wymagania glonów w tym zakresie są zbieżne z wymaganiami roślin to w dzień pasuje im większe stężenie CO2 a w nocy tlenu. Związane są z tym wahania pH w ciągu doby w akwarium. Najniższe pH jest o świcie a najwyższe pod koniec oświetlania gdy ilość tlenu jest największa. Ilość rozpuszczonego CO2 zależy w dużej mierze od twardości węglanowej KH. Im wyższe KH tym trudniej wzbogacić wodę w CO2 i tym samym obniżyć pH. Oczywiście wielu akwarystów sztucznie wprowadza CO2 do akwarium gdyż jest to podstawowy składnik do sprawnej fotosyntezy warunkującej wzrost roślin. A dobry wzrost roślin oznacza słaby wzrost glonów, przy założeniu braku większych nadwyżek nawozów.
PH
Odczyn zależy od stężenia jonów OH- i H+.Niektóre glony lepiej rosną w odczynach zasadowych niż w kwaśnych - przykładem są chociażby okrzemki. Najwięcej glonów w naturze spotyka się w wodach między 5-7 pH a więc kwaśnych lub obojętnych lecz z kolei z obserwacji wielu akwarystów wynika, że więcej kłopotów mają w wodach obojętnych lub zasadowych. Może dlatego, że rośliny słabo rosną w zbyt zasadowej wodzie a glonom jest prawie wszystko jedno. Szczególnie w zasadowych wodach bez roślin np. w "Malawi" czy "Tanganice" są problemy. PH można regulować za pomocą CO2 lub na drodze chemicznej.