Interwencja kryzysowa

Kryzys (krino wybór, decydowanie, zmaganie się, walka) jest odczuwaniem lub doświadczaniem wydarzeń lub sytuacji jako trudności nie do zniesienia, wyczerpującej zasoby wytrzymałości i naruszającej mechanizmy radzenia sobie z trudnościami.
Życie człowieka przebiega od kryzysu do kryzysu, który może być rozpatrywany pozytywnie (budujące wpływy) lub negatywnie.
Kryzys ujmowany jako stan może prowadzić do sytuacji konfliktu poznawczego, społecznego czy moralnego.
Sytuacja kryzysowa-to zespół okoliczności, czynników prowadzących do zaburzenia, zakłócenia równowagi funkcjonalnej (homeostazy) czyli do kryzysu. Zaliczamy do nich:
Sytuacje deprywacji-gdy człowiek zostaje pozbawiony czegoś, co jest potrzebne do jego normalnego funkcjonowania, lub nie może zaspokoić swoich podstawowych potrzeb.
Sytuacje konfliktowe-gdy człowiek znajduje się w polu działania sił sprzecznych. Przyczyniają się do integracji grupy społecznej, wyznaczają jej granice, wzmacnia normy. Wyróżnia się trzy znaczenia kryzysu: niezgodność wartości, walka, wrogość.
Sytuacje zagrożenia-gdy istnieje możliwość naruszenia wartości szczególnie chronionych, zagrożenie może być wynikiem czynników zew. i wew.
Sytuacje utrudnienia-gdy prawdopodobieństwo wykonania zadania jest mniejsze na skutek pojawienia się czynników zbędnych (przeszkody) lub nieobecności czynników potrzebnych (braki).
Sytuacje przeciążenia-gdy trudność zadania do wykonania jest na granicy możliwości danej osoby (fizyczne, umysłowe, psychiczne).
TEORIE KRYZYSU:
1.Teorie trajektorii- wszystkie sytuacje kryzysowe (indywidualne i grupowe) charakteryzują się pewnymi cechami wspólnymi (m.in. postrzeganie siebie jako ofiary zewnętrznych mocy, stawanie się obcym samemu sobie). Życie nagle zaczyna koncentrować się tylko na kryzysie, jednak po pewnym czasie następuje powrót do życia.
2.Teoria socjalizacji społeczno-ekologicznej- rodzina jako jedna ze sfer ekologicznych, gdzie zaczyna się biografia człowieka. Jeśli środowisko to nie funkcjonuje poprawnie, z powodu kryzysu to należy pomóc, gdyż b]może to rzutować na jego życie w przyszłości.

Wystąpieniu kryzysu sprzyjają:
-zmiany w strukturze rodziny
-wyczerpanie zasobów rodziny
-nadmierna eksploatacja zasobów
-zasoby i umiejętności rodziny niewystarczające w stosunku do wymagań

Kryzysy w rodzinie:
*normatywne-związane z życiem i rozwojem (ślub, narodziny, dorastanie)
*losowe- wywołane przez zdarzenia nieprzewidywalne
*endogenne- wywołane przez patologiczne wzorce rodzinny

Czynniki ryzyka: bezrobocie, przewlekła choroba, śmierć, zagrożenie bytu materialnego, brak mieszkania, słaba więź małżeńska, słabe relacje międzypokoleniowe, konflikty na tle ról i stylu życia, zanik tolerancji, niechęć do ustępstw.

RODZINA REGENERACYJNA:
1. rodziny podatne-niski poziom spójności i wytrzymałości. Członkowie obwiniają się, przejawiają mniej troski, mają mniejsze poczucie celu życia.
2. rodziny bezpieczne- niski poziom spójności i wysoki wytrzymałości. Członkowie obwiniają się, mają poczucie celu życia i zdolność planowania.
3. rodziny trwałe- wysoki poziom spójności i niski poziom wytrzymałości. Niskie poczucie celu życia, lecz pozytywny stosunek do siebie.
4. rodziny regeneracyjne- wysoki poziom spójności i wytrzymałości. Mają poczucie celu życia i pozytywny stosunek do siebie.

RODZINA SPRĘŻYSTA:
1. rodziny kruche- niski poziom więzi i elastyczności. Unikają się i są odporne na kompromis, nie przejmują od siebie obowiązków.
2. rodziny związane- wysoki poziom więzi i niski poziom elastyczności. Umieją współdziałać, lecz są niechętne kompromisom.
3. rodziny giętkie- niski poziom więzi i wysoki poziom elastyczności. Są zdolne do kompromisu, lecz mają ograniczone poczucie więzi, odwołują się do osób z poza rodziny.
4. rodziny sprężyste- wysoki poziom więzi i elastyczności. Są sobie bliscy i umieją wprowadzać zmiany.

RODZINA RYTMICZNA:
1. rodziny bezwzorcowe- niski poziom wspólnie spędzanego czasu i niski poziom znaczenia. Spędzają mało czasu ze sobą i nie cenią go wysoko.
2. rodziny intencjonalne- spędzają ze sobą niewiele czasu, choć nadają mu duże znaczenie.
3. rodziny ustrukturowane- kładą silny nacisk na wspólnie spędzany czas, ale nisko go cenią.
4. rodziny rytmiczne- kładą nacisk na wspólnie spędzany czas i wysoko go cenią.

Rola dziecka w rodzinie z kryzysem:
1.Dziecko jako gwiazda socjometryczna- dziecko jest nieformalnym przywódcą rodziny, i to ono decyduje, co każdy będzie robić, rodzice często realizują zachcianki dziecka, nie wytwarzając swojego autorytetu.
2.Dziecko osamotnione lub emocjonalnie porzucone- rodzice w pogoni za karierą lub pracą przerzucają odpowiedzialność za wychowanie na nianię i szkołę; odmienny sposób komunikacji; pojawienie się rodzeństwa.
3.Dziecko scalające system rodzinny- dzieci różnymi formami starają się pokazać, iż występuje problem w rodzinie. Własnymi problemami próbują scalić rodzinę w walce o przełamanie kryzysu.
4.Dziecko zastępujące nieobecnego rodzica- jest to dla niego za duży ciężar, jak przeciążenie odpowiedzialnością czy życie w ciągłym napięciu.
5.Dziecko z zadaniem spełnienia poczucia szczęścia rodziców- dziecko postępuje tak, aby uszczęśliwić rodziców (m.in. rodzice mogą wywierać presje na dziecko aby spełniało się w dziedzinach, w których oni nie mogli lub nie dali rady).
6.Dziecko tworzące podsystem dzieci jako element uzupełniający z podsystemem rodziców-jedyny właściwy, w sprawach ważnych decydują rodzice, istnieje poczucie wspólnoty a także autonomii.

Diagnoza społeczna to zespół czynności rozpoznawania społecznych losów jednostki na tle jej środowiska rodzinnego, szkolnego, w miejscu pracy bądź sąsiedztwie. Praca środowiskowa zawsze zaczyna się od diagnozy społecznej, diagnozą się też kończy. Diagnoza powinna być kompleksowa, trzeba znać aktualne przepisy i ustawę.
Wyróżnia się trzy rodzaje diagnoz:
-indywidualnego przypadku
-grupowa
-środowiska lokalnego

Interwencja kryzysowa w rodzinie
Celem jej jest umożliwienie rodzinie poradzenia sobie z przejściowym brakiem równowagi wywołanym wydarzeniem krytycznym. Terapeuta ma być katalizatorem reakcji i zmian systemowych w rodzinie. Rodzina traktowana jest jako całość, w której gdy jeden element zasłabnie- zasłabnie funkcjonowanie całej rodziny. Ważne jest odwołanie się do wypracowanych przez rodzinę strategii rozwiązywania problemów. Trzeba się oprzeć na mocnych stronach rodziny. W diagnozie rodziny trzeba uwzględnić naturę kryzysu i ogólne wzorce reakcji.

SZEŚCIOETAPOWY MODEL INTERWENCJI KRYZYSOWEJ
1.Zdefiniowanie problemu- z punktu widzenia klienta. Terapeuta powinien być empatyczny, autentyczny i akceptować klienta.
2.Zapewnienie bezpieczeństwa- minimalizacja fizycznych i psychicznych zagrożeń dla klienta i innych osób.
3.Wspieranie- uświadomienie klientowi, iż prowadzący jest osobą, której na nim zależy. Prowadzący musi zaakceptować wszystkich swoich klientów, bez względu na to czy umieją oni to odwzajemnić.
4.Rozważane możliwości- dokonanie przeglądu dostępnych klientowi właściwych wyborów. Ukazanie tego, ze istnieje wiele wyborów, i niektóre są lepsze od innych.
5.Układanie planów- identyfikacja osób i źródeł, do których można się skierować, dostarczyć sposobów radzenia sobie z trudnościami, trzeba uwzględnić rzeczywiste możliwości klienta.
6.Uzyskanie zobowiązanie klienta- celem umożliwienia klientowi zaangażowania się, podjęcia zobowiązania.

Ocenianie w interwencji kryzysowej pozwala prowadzącemu ustalić:
-natężenie kryzysu
-stan emocjonalny klienta
-możliwości radzenia sobie z problemami, systemy wsparcia
-stopień zagrożenia życia klienta i innych osób

Formularz oceny selektywnej
Jest narzędziem, które obejmuje afektywne, behawioralne i poznawcze wymiary przechodzącego kryzys klienta, dzieli każdy z tych wymiarów na przedziały według typowego rodzaju reakcji i przypisuje tym rodzajom wartości liczbowe, przy których użyciu prowadzący interwencję może ocenić obecny stan funkcjonowania klienta.
Ocena zagrożenia samobójstwem lub zabójstwem- należy zawsze rozważyć zagrożenie wyrządzenia krzywdy sobie lub innym. Prowadzący musi zachować czujność i kompetencję w ocenie zagrożenia. Większość klientów o morderczych lub samobójczych zamiarach wysyła wyraźne sygnały.
Wysłuchiwanie w interwencji kryzysowej:
-pytania otwarte
-pytania zamknięte(w celu uzyskania określonych informacji)
-jasne podsumowanie (uzyskanie zgody na to, co klient sam próbuje powiedzieć, poczuć, zrobić)
-poczucie własności (zdania zaczynające się od „Ja”)
-atmosfera sprzyjająca rozwojowi (empatia, autentyczność, akceptacja)
-okazywanie empatii (zwracanie uwagi, odzwierciedlanie uczuć, komunikacja niewerbalna, milczenie)
-komunikowanie autentyczności
-wyrażanie akceptacji
-wysłuchiwanie

Działanie w interwencji kryzysowej:
1.Poradnictwo kooperatywne- współpraca miedzy prowadzącym a klientem, podejście typu „my”. Kryzys klienta jest głębszy niż klienta w pełni zdolnego do działania. Klient jest tu pełnowartościowym partnerem. Prowadzący to konsultant, wspiera i ułatwia rozwiązywanie problemu.
2.Poradnictwo niedyrektywne-gdy klient zdolny jest do inicjowania i przeprowadzania działań. Prowadzący koncentruje się na wewnętrznym świecie klienta, nie zarządza, nie manipuluje, nie kontroluje, nie dominuje.
3.Poradnictwo dyrektywne- gdy klient nie jest zdolny do działania, główny ciężar przejmuje prowadzący(zdefiniowanie problemu, plan działań, kierunki działania)

SAMOBÓJSTWA
W skali światowej codziennie odbiera sobie życie około 2000 ludzi. Największy wzrost liczby samobójstw w ciągu ostatnich 30 lat wystąpił w grupie osób od 15 do 24 roku życia. Przez wiele lat grupę największego ryzyka stanowili biali mężczyźni po 35 roku życia, lecz drastycznie wzrasta liczba nastolatków i młodych mężczyzn o czarnym kolorze skóry.
Samobójstwo wspomagane- środki zostają dostarczone przez osobę trzecią, ale stosuje je osobiście ten, kto pragnie umrzeć. Eutanazja- środki aplikuje osoba trzecia.

Teorie samobójstwa:
1.Psychodynamiczne Freuda- zachowanie samobójcze wyzwala się pod wpływem wewnętrznych konfliktów, gdy człowiek doświadcza silnego stresu psychicznego. W skrajnych przypadkach pragnienie autodestrukcji lub samoukarania się jest silniejsze niż chęć wyładowania się na innych.
2.Socjologiczne Durkheima- głównymi czynnikami determinującymi zachowania samobójcze są społeczna presja i relacje ze społeczeństwem. Trzy typy samobójstw: egoistyczne(brak integracji jednostki z grupą), anomiczne (poczucie odosobnienia, utrata norm i wartości społecznych) oraz altruistyczne (ataki ekstremistów).

Cechy charakterystyczne samobójców:
1.sytuacyjne- ból psychiczny, frustracja potrzeb psychicznych
2.wolicjonalne- znalezienie rozwiązania, likwidacja świadomości
3.afektywne- poczucie beznadziejności i bezradności, ambiwalencja wobec aktu samobójstwa
4.poznawcze- zawężenie myślowe (zawężone wzorce myślenia uniemożliwiają wyjście poza schemat)
5.relacyjne-zakomunikowanie intencji, autonomiczne prawo do wyzwolenia się od bólu
6.seryjne- decyzja o samobójstwie jest logiczna i wiąże się ze stylem życia osoby i sposobami radzenia sobie z trudnościami

Czynniki ryzyka(odnotowanie 4 lub 5 powinno być sygnałem do natychmiastowego potraktowania sprawy jako wysokiego zagrożenia)
-klient daje wyraz zamiarom
-w rodzinie były przypadki samobójstw, groź wobec innych czy maltretowania
-klient ma plan, już kiedyś próbował targnąć się na życie
-Klient stracił kogoś bliskiego, jego rodzina uległa destabilizacji
-Klient rozmyśla o rocznicy śmierci kogoś znaczącego, klient jest psychotyczny
-nadużywa lub nadużywał alkoholu, narkotyków, doznał fizycznego lub psychicznego urazu
-w życiu klienta występowały epizody nieskutecznego leczenia
-jest w depresji, lub się wyleczy; rozdaje cenne rzeczy; mieszka sam i nie utrzymuje kontaktów
-radykalna zmiana dotychczasowych zachowań; uczucie bezradności, beznadziejności
-wspomina napaść fizyczną, emocjonalną, seksualną
-wysokie nasilenie jednej lub kilku emocji; posiada myśli z pogranicza urojeń prześladowczych
-grozi mu poważna strata finansowa
-nie radzi sobie ze swoja orientacją seksualną; niezaplanowana ciąża klientki
-pobyt w areszcie lub ucieczka z niego
-tematyka śmierci występuje rozmowach, jego lekturach, pracach artystycznych
-oświadcza, ze gdy go nie będzie to nikomu nie będzie go brakowało
-przewlekły lub ostry stres w związku z problemami

Sygnały zamiarów:
*werbalne- oświadczenia ustne lub pisemne, które mogą mieć charakter bezpośredni (zabiję się) lub pośredni (nikomu nie jestem potrzebny)
*behawioralne- od kupienia płyty na własny grób po podcięcie nadgarstków
*sytuacyjne- szereg okoliczności, m.in. śmierć małżonka, choroba, bankructwo, rozwód
*syndromatyczne- ciężka depresja, samotność, poczucie beznadziejności, brak satysfakcji z życia

STRATEGIE INTERWENCJI
Dorośli:
1.Ambiwalencja- pracownik może pomóc klientowi wyjaśnić i zrozumieć jego wewnętrzny konflikt, oraz uzyskać nowe spojrzenie na gnębiący go problem, można również rozważyć z klientem nieracjonalność zachowań samobójczych.
2.Przede wszystkim bezpieczeństwo-bezpieczeństwo klienta zawsze na I miejscu. Są przypadki, gdy poufność należy zakwestionować (zagrożenie dla innych osób). Pracownik powinien odnieść się do osób ze środowiska, które mogłyby ochronić klienta przed kolejną próbą.
3.Czujność- werbalne i behawioralne sygnały wołania o pomoc.
4.Złożoność- zachowanie samobójcze jako objaw złożonej interakcji czynników biologicznych, psychologicznych i socjologicznych. Główny problem klientów to brak panowania nad własnym życiem.
5.Kierowanie do innych źródeł pomocy- pracownik powinien dysponować licznymi sprawdzonymi adresami źródeł pomocy
6.Rodzina- pracownik może nauczyć rodzinę rozpoznawać czynniki ryzyka i sygnały wołania o pomoc

Zapobieganie
Skuteczne zapobieganie samobójstwom obejmuje wszechstronne programy edukacyjne i informacyjne, zaplanowane tak, aby uwrażliwić i edukować każdą grupę społeczną
Cztery metody prewencji:
1.Doskonalenie umiejętności rozpoznawania potencjalnego zagrożenia
2.Uświadomienie każdemu człowiekowi, który może być w roli samobójcy, iż ważne jest aby wyartykułował „wołanie o pomoc”
3.Zapenienie środków reagowania na kryzysy o charakterze samobójczym
4.Rozpowszechnienie wiedzy na temat samobójstw

NAPAŚC SEKSUALNA:
Gwałt- każdy akt seksualny do którego zostajemy zmuszeni.
Gwałt- wtargniecie w przestrzeń wewnętrzną, przez jedna z kilku dróg i jedna z kilku metod, stanowiące celowe pogwałcenie emocjonalnej, fizycznej i racjonalnej integralności i będące wrogim, degradującym aktem przemocy.

9 założeń gwałtu i nadużycia seksualnego:
1. gwałt nie jest aktem seksualnym- jest aktem agresji, przemocy, przymuszenia lub świadomym egzekwowaniem władzy, dominacji lub kontroli wobec innych osób.
2. Gwałt jest aktem niesprowokowanym
3.Każdy może stać się ofiarą gwałtu
4.Gwałciciele wywodzą się ze wszystkich środowisk społecznych
5.Liczba rejestrowanych przypadków napaści seksualnych jest znacznie zaniżona (50-90”% gwałtów nie zostaje zarejestrowana)
6.Prawie wszyscy odnotowani sprawcy to mężczyźni a większość ofiar to kobiety
7.Powrót do zdrowia ofiar znacznie ułatwia pełna empatii pomoc i zrozumienie ze strony bliskich
8.Gwałt wywołuje u ofiary najrozmaitsze pourazowe komplikacje psychiczne i behawioralne
9.Niektórzy gwałciciele czerpią seksualne podniecenie z używania siły i agresywnego oporu ze strony ofiary

Mechanizmy gwałtu:
-psychospołeczne i kulturowe- większość gwałtów ma związek z układem władzy miedzy mężczyzną a kobietą (chęć wywarcia uległości), sytuacja wiąże się z kulturą, w której ciało kobiety postrzegane jest jako własność mężczyzny
-czynniki społeczne- (nierówność płci, pornografia, społeczną dezorganizacja, legitymizacja przemocy), zjawiskami przyczyniającymi się są: mobilność sprawców, przyspieszone dojrzewanie dzieci, koncentracja ludności w dużych ośrodkach miejskich, przemoc w mediach, większa ilość wolnego czasu i gotówki do wydania.
-czynniki kulturowe-gwałt jako mechanizm kulturowy, który grupa dominująca wykorzystuje dla sprawowania władzy nad kobietami, mniejszościami i bezbronnymi
-czynniki osobiste i psychologiczne-
Mężczyzna:
-działa agresywnie, mimo, ze często czuje się słaby, zależny od innych
-uważa, ze powinien zachowywać się po męsku, odważnie
-nie umie zaznaczyć swej pozycji w społeczeństwie
-może nosić w sobie złość
-chce zademonstrować swoją władzę
-może wykazywać cechy sadystyczne
Kobieta:
-boi się o własne życie
-może nie pokazywać żadnych emocji, jakby zdarzenie nie maiło miejsca
-może czuć się poniżona, zdegradowana
-może odnieść uraz fizyczny i psychiczny
-może mieć zaburzenia w życiu płciowym
-oskarżać się, mieć trudności w nawiązywaniu kontaktów
-mieć sny, fantazje lub koszmary
-czuć złość i nienawiść do napastnika
-nigdy nie wrócić do swej dawnej osobowości
-nie mieć odwagi by zgłosić się na policję
-opór przed omawianiem napaści z rodziną lub znajomymi, obawa przed odtrąceniem

Mity związane z gwałtem:
1.Gwałt to seks
2.Kobiety mówią głośno o gwałcie, żeby się zemścić
3.Gwałt jest motywowany żądzą
4.Gwałciciele to dziwaczni samotnicy
5.Ofiary gwałtu prowokowały go lub chciały zostać zgwałcone
6.Tylko złe kobiety były gwałcone

Fazy nadużycia seksualnego wobec dziecka:
1.Faza wciągania- zachęcanie: zwodzenie, sztuczki, nagrody, wykorzystywanie autorytetu dorosłego. Wciąganie obejmuje szantaż, stwarzanie sytuacji bez wyjścia. Gwałciciele używają gróźb, lub siły fizycznej
2.Faza interakcji seksualnych- masturbacja, dotykanie, penetracja oralna, palcami, przymuszanie do prostytucji i pornografii
3.Faza zapewniania skrytości- sprawcy informują, ze nikt nie powinien się dowiedzieć (celem kontynuowania przez nich tych czynności)
Faza ujawnienia- zazwyczaj czyni to samo dziecko, często rodzice nie wierzą swym dzieciom
4.Faza wytłumiania- może rozpocząć się od razu po ujawnieniu, realizowane mogą być przez sprawcę, dziecko, rodziców, innych członków rodziny, specjalistów, społeczność lokalna lub instytucję
5.Faza powrotu do normalnego życia- położenie kresu nadużyciom, zapewnienie dziecku medycznej i psychologicznej pomocy, pomoc osobom bliskim

Molestowanie seksualne przekazywane może być z pokolenia na pokolenie.

Strategie interwencji prowadzonych wśród dzieci:
1.Terapia indywidualna-terapia przez zabawę, dzieci mogą przejawiać agresję, niedojrzałość rozwojową, pasywność, samoponiżanie, nadczujność, nieadekwatne do wieku zachowania seksualne
2.Potrzeba afirmacji i bezpieczeństwa- zabawa w której dziecku daje się kukiełki, lalki i materiały do rysowania, zachęcanie dziecko do odtworzenia i omówienia zdarzeń
3.Odzyskiwanie poczucia kontroli- zachęcanie by dzieci dały upust swym emocjom (rysowanie, malowanie, lepienie, uczenie się werbalizowania emocji)
4.Edukacja- wyjaśnianie kim są dorośli sprawcy, czym jest seks, informacje dotyczące obrażeń ciała. Programy teatralne- Dzieciaki z Osiedla, do terapii używa się teatru lalkowego
5.Profilaktyka- uczenie do radzenia sobie z zagrożeniem, zanim dojdzie do nadużycia, najlepiej do pierwszych klas szkoły podstawowej