Kryzys

Kryzys - termin pochodzi z greckiego „krisis” i oznacza, w sensie ogólnym, wybór, decydowanie, zmaganie się, walkę, w której konieczne jest działanie pod presją czasu. Kryzys (crisis w języku angielskim) poszerza znaczenie o takie cechy, jak nagłość, urazowość i subiektywne konsekwencje urazu w postaci przeżyć negatywnych.

Ludzkość od początków swego istnienia ma do czynienia z sytuacjami kryzysowymi. Są one wywoływane zdarzeniami losowymi, niepowodzeniami osobistymi oraz porażkami życiowymi. Życie każdego człowieka naznaczone jest ciągłymi zmianami w następstwie krytycznych wydarzeń. Żyjemy w otoczeniu, w środowisku niepewnym, gdzie obok wartości pozytywnych następują również i negatywne, powodujące stan wewnętrznej nierównowagi.

Zachowań człowieka nie można w pełni kontrolować i przewidzieć. Nie można też w pełni przewidzieć działania sił przyrody. Możemy jednak ograniczać sytuacje wywołujące kryzys oraz minimalizować skutki. Jednakże nie da się ich wyeliminować do końca. Kryzys jest zjawiskiem szczególnym, występującym w ramach ogólnego, czasami bardzo długiego procesu zmian występujących wokół nas.

Rodzaje kryzysow:

Kryzysy rozwojowe

To wydarzenia zachodzące w toku rozwoju, powodujące gwałtowną zmianę lub życiowy zwrot. Takim kryzysem może być reakcja na urodzenie dziecka, ukończenie studiów, zmianę kierunku kariery zawodowej, czy przejście na emeryturę. Jest to normalne zjawisko adaptacyjne.

Teorię psychospołeczną dotyczącą kryzysów tożsamości w cyklu życia stworzył Erik Erikson, zakładając, że każda faza rozwoju jest swoistym kryzysem, sprowadzającym się do konfliktu:

1. zaufanie - nieufnosć (niemowlęctwo)
2. autonomia - wstyd i zwątpienie (niemowlęctwo)
3. inicjatywa - poczucie winy (dzieciństwo)
4. pracowitość - poczucie niższosci (okres szkolny)
5. faza dojrzewania płciowego - tożsamość a niepewosć roli
6. wczesny okres dojrzałości - intymność a izolacja
7. dorosłość - kreatywność a stagnacja
8. dojrzałość - integralność ego a rozpacz

Kryzysy sytuacyjne

To kryzysy, które pojawiają się w sytuacjach rzadkich i nadzwyczajnych, których człowiek nie może kontrolować i przewidywać. Są reakcją na zgwałcenie, udział w wypadkach komunikacyjnych, porwaniach, utratę pracy, informację o ciężkiej chorobie własnej lub członka rodziny, śmierć bliskiej osoby. Kluczem do odróżnienia kryzysu sytuacyjnego od innych jest przypadkowość, nagłość, wywołanie wstrząsu i często katastroficzny wymiar.

Kryzysy egzystencjalne

To wewnętrzne konflikty i lęki, związane z celowością życia, wolnością, niezależnością. Są typowe dla bilansów życiowych u nastolatków, w 40, 50 i 60 roku życia.

Kryzysy środowiskowe

Dochodzi do nich gdy wydarza się naturalna, bądź spowodowana przez człowieka katastrofa. Takie kryzysy zdarzają się w obliczu powodzi, huraganów, trzęsień ziemi, epidemii, wojny, emigracji, zapaści gospodarczej.

Interwencja kryzysowa, jako forma pomocy psychologicznej, polega na kontakcie terapeutycznym, skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys, czasowo ograniczonym, w którym dochodzi do konfrontacji osoby z kryzysem i do jego rozwiązania. Redukcja symptomów i przywrócenie równowagi psychicznej zapobiega dalszej dezorganizacji. (W. Badura - Madej (1996)) Interwencja kryzysowa to działalność prewencyjna, związaną z prewencją wtórną - zapobieganiem pogłębianiu się patologii w konsekwencji nierozwiązanych kryzysów,

Interwencja Kryzysowa

Na interwencje kryzysową składają się różne formy pomocy psychologicznej, medycznej, socjalnej, prawnej, które mają na celu przywrócenie równowagi psychicznej po krytycznym wydarzeniu życiowym. Interwencja kryzysowa jako forma pomocy psychologicznej polega na czasowo ograniczonym i skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys kontakcie terapeutycznym. Model interwencji kryzysowej zawiera zapewnienie wsparcia, poczucia bezpieczeństwa i redukcję lęku dzięki opiece w okresie, w którym jest zaburzona jasność myślenia oraz zdolność do podejmowania decyzji i działania. Jeżeli zamiast rozwiązywać kryzys osoba go doświadczająca wycofa się lub zastosuje nieskuteczne sposoby jego przezwyciężania, kryzys przyjmuje postać chroniczną, którą cechuje:

* nieumiejętność radzenia sobie,
* bierność,
* bezradność,
* brak motywacji do zmian,
* skłonność do wycofywania się pomimo pozornej współpracy,
* rezygnacja z odpowiedzialności,
* pogorszenie relacji społecznych i osobistego dobrostanu.

Na praktykę interwencji kryzysowej składają się najczęściej następujące działania:

* udzielanie emocjonalnego wsparcia ułatwiającego odreagowanie emocji,
* konfrontowanie z rzeczywistością i przeciwdziałanie tendencjom do zaprzeczenia i zniekształcenia, aby sformułować najważniejszy w danym momencie problem do rozwiązania,
* dokonanie oceny dotychczasowych sposobów radzenia sobie pod względem ich charakteru przystosowania,
* odwołanie się do sprawdzonych strategii radzenia sobie lub ustalenie nowych,
* stworzenie planu pomocy.

Interwencję kryzysową cechuje:

* podjęcie pomocy niezwłocznie po wydarzeniu bądź tak szybko, jak to będzie możliwe,
* duża intensywność kontaktów,
* skoncentrowanie na problemach tu i teraz,
* ograniczenie czasowe (do 12 spotkań odbywających się z częstotliwością przynajmniej raz na tydzień),
* ustrukturyzowane, aktywne, czasami dyrektywne działanie osoby pomagającej.