Teologia - filozofia Boga.

Filozofia Boga, nauka zajmująca się Bogiem na płaszczyźnie poznania naturalnego ma kilka nazw. Przez Arystotelesa- nazwana teologią- ponieważ mówi o ostatecznych przyczynach świata.
Teologia (z języka greckiego "theologeia" - mówienie o Bogu), w znaczeniu religioznawczym część doktryny religijnej zajmująca się określeniem natury Boga (lub bogów) oraz jego stosunku do świata i człowieka.1

Najczęściej współcześnie używa się słowa teodycea. Pochodzi ono z języka greckiego i oznacza theos- bóg i dike- zwycięstwo- czyli inaczej zwycięstwo Boga(G.W. Leibniz)

Kolejnym, równie znanym określeniem jest teologia racjonalna, (z gr. Theos Bóg logos- nauka, łac. Ratio- czyli rozum.) czyli poznawanie Boga drogą rozumu. Nie wyklucza to jednak poznawania empirycznego czyli doświadczalnego. Również teologia naturalna oznacza poznanie oparte na zwykłych i naturalnych ludzkich metodach poznawczych. Inaczej mówiąc- to jak człowiek według swoich naturalnych zdolności poznaje Stworzyciela, nie opierając się na objawieniach.

Wszystkie wyżej wymienione nazwy zawierają w sobie słowo Bóg. Warto więc się zastanowić nad jego etymologią. Jak podają źródła, greckie słowo theos pochodzi z języka indoeuropejskiego od dhues (oddychać, żyć). Tak wiec słowo oznaczałoby istotę żyjącą albo ducha. Łacińskie słowo Deus pochodzi od słowa deivos- świetlisty, promienisty, niebiański. Żydowskie Elohim i Adonaj pochodzi od słowa El- mocny, co podkreśla moc i potęgę stwórcy. Tak samo arabskie- Allach. Również słowo. Nazw3a Jahve- pochodzi od czasownika hajah- być istnieć, Jahve jest wiec tym co istnieje.
Polskie słowo Bóg(czeskie Buh słowackie Boh, rosyjskie Bog) pochodzą z języka staroindyjskiego od słowa bhagas, co oznacza bogactwo, pomyślność, szczęście. Bhagas u hindusów oznaczało bóstwo. Natomiast Persowie, swojego boga, nazywali Bhaga.
Polskie słowa- bóg, bogaty, ubogi pochodzą z jednej rodziny(u- oznacza negację).
Tak więc, w potocznym języku słowo Bóg oznacza:
a) indywidualną osobę mającą najwyższy rozum i wolę
b) dawce porządku etycznego
c) przyczynę sprawczą wszechświata1
Wszystko to składa się na pełne znaczenie słowa „Bóg”.

Teodycea jest filozoficzną nauką o Bogu, jego istnieniu i naturze w oparciu o ludzki umysł, który doszukuje się ostatecznej przyczyny istniejącego świata.

Teodycea klasyfikuje się do nauki. Jest tak dlatego, gdyż słowo nauka ma bardzo szerokie znaczenie. Przez niektórych nauka określana jest jako zbiór lekko powiązanych zdań i pozbawionych jednolitego przedmiotu formalnego3. Jedno ze znaczeń słowa nauka to czynność uczonego (badacza); w znaczeniu przedmiotowym, nauka to efekt pracy. W znaczeniu podmiotowym nauką nazywamy sprawność psychiczną uprawiania badań. W znaczeniu socjologicznym, nauka to urządzenia naukowe. My jednak zainteresujemy się nauką przedmiotową. Charakteryzuje się takimi właściwościami:
a) jednolity przedmiot formalny
b) język ogólnie zrozumiały i obiektywny
c) Oznaczanie twierdzeń: empiryczne lub racjonalne
d) Względna pewność (warunek ten nie wyklucza istnienia hipotez w nauce)
e) Metodyczne uporządkowanie2

Wymienione cechy poznania naukowego na swój sposób realizują się w filozofii Boga. Punktem jej wyjścia jest rzeczywistość zawierająca świat materialny i duchowy. Człowiek poprzez poznanie duchowe i poprzez zmysły poznaje świat materialny. Teodycea posługuje się metodą racjonalną-intuicyjna a nie metodami eksperymentalnymi, charakterystycznymi dla nauk przyrodniczych. Człowiek poznaje poprzez swój umysł, który bada fakty stwierdzone empirycznie. Przedmiotem teodycei to istnienie i natura Boga. Część tej dziedziny która mówi o istnieniu Boga zawiera argumenty kosmologiczne (KOSMOLOGIA RACJONALNA [gr.], filoz. nauka o świecie materialnym nieożywionym, filozofia przyrody nieożywionej). i antropologiczne (ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA, dział filozofii zajmujący się badaniami natury człowieka, jego istoty, powołania i sensu życia; chociaż ma długą i bogatą tradycję.). Drugim przedmiotem Teodycei jest świat widzialny który udowadnia istnienie stwórcy. Formalny przedmiot filozofii Boga jest jej charakter naturalny to znaczy że opiera się na poznaniu naturalnie możliwym dla człowieka i rezygnuje z poznawania poprzez rożnego rodzaju objawienia. To stanowi połączenie pomiędzy przednaukowym przekonaniem o istnieniu Boga a poznaniem teologicznym.


Teologia posiada większy zakres niż filozofia Boga gdyż obejmuje tajemnice wiary na których temat filozofia nie mówi. Oby dwie nauki mają inny sposób uzasadniania twierdzeń i inne motywy pewności. Teologia zajmuje się naturą bożą i objawieniem, zaś teodycea korzysta ze źródeł naturalnych. Teologia nie wpływa na filozofie, nie narzuca rozwiązań ani metod badawczych.


Metafizyka ma wspólny temat z filozofią Boga która zapożycza teorie pierwszych zasad koncepcję bytu i substancji. Wielu autorów traktuje teodycee jako element filozofii bytu. Dowodem na to jest: skoro metafizyka ogólna analizuje byt jako byt to tylko do jej kompetencji należy argumentacja za istnieniem Boga jako bytu absolutnego. Mimo że ontologia analizuje byt jako byt, to nie omawia typów bytu takich jak materialny i duchowy, byt człowieka i absolutu, bytu społecznego i kultury. Metafizyka ogólna nie może zastępować filozofii przyrody, antropologii, filozofii kultury i innych dziedzin filozofii. Z filozofią Boga jest tak samo.

Oby dwie nauki mają bardzo różnorodne przedmioty, cele, i metody. Przedmiotem metafizyki jest byt jako byt istniejący a wiec generalnie ujmowany. Przedmiotem teodycei jest natomiast inny rodzaj bytu-Absolut. (filoz. byt istniejący samoistnie, bez zewn. przyczyny, niczym nie ograniczony, doskonały i w pełni urzeczywistniony; np. przyczyna samego siebie u B. Spinozy, duch absolutny u Hegla; często utożsamiany z Bogiem.)4 To wykracza poza teren analiz ontologii. Sądy egzystencjonalne są dla dwóch kategorii filozofii punktem wyjścia. Mimo to ich charaktery są odmienne. W pierwszej z nich są to sądy typu: „to istnieje” w drugiej zaś „istnieje byt celowy”.
Nauką pokrewną filozofii Boga jest filozofia religii. Jej rozwój nastąpił w XIX i XX wieku . Główni przedstawiciele: K.Barth, H. Bergson, M.Blondel, J.Hessen i wielu innych. Filozofia ta zajmuje się badaniem przeżyć doznań religijnych u człowieka- klasyfikuje, analizuje wewnętrzna strukturę i pyta o genezę. Teodycea omija te właśnie elementy. Mimo tego ze temat czyli Bog łączy te dwie nauki to metody i punkt wyjścia są dla nich jest różne. Filozofia Boga wywodzi się z całości widzialnego świata zaś filozofia religii odwołuje się tylko do fenomenu życia religijnego człowieka
Teodycea korzysta z dorobku psychologii religii. Przedstawiciele to np.: J.Frobes, L.Lamarie G.Wunderle. Zakres zainteresowań tych dwóch nauk jest odmienny. Pierwsza-teodycea zajmuje się badaniem problematyki istnienia Boga natomiast druga analizuje całość życia religijnego.
Teodycea korzysta również z historii religii, gdzie wyniki badań Shmidta i Koppersa wskazują na powszechny charakter zjawiska religijności co udowadnia istnienie Boga.