Prawoznawstwo - zagadnienia podstawowe

1. Czym jest prawo?
Sposób widzenia prawa może być czysto racjonalny ? prawo jest tym, co ustanowią organy władzy publicznej. Wedle odwiecznych pojęć prawem są także tkwiące w naszym umyśle podstawowe normy, jako pochodne prawa boskiego albo naturalnego porządku. Wiąże się z tym sprawa praw ludzkich (podmiotowych), niezbywalnych, których prawodawca naruszyć, usunąć nie może.
Innym spojrzeniem na prawo jest podział na:
prawo przedmiotowe ? określony zespół norm prawnych, porządkujących, regulujących jakieś dziedziny życia.
prawo podmiotowe ? dotyczy uprawnień podmiotu
Innym podziałem jest np. zróżnicowanie na prawo publiczne i prywatne. W wypadku prawa publicznego reguluje ono organizację państwa przynosząc korzyść społeczeństwu jako całości. Z kolei prawo prywatne przynosi korzyść jednostce.
W europejskich systemach (porządkach) prawa określony w taki sposób zespół norm regulujących zachowania ludzkie i porządek społeczny, formowane w taki sposób nakazy, zakazy oraz pola swobodnego (wolnego) zachowania chronione są sankcją, czyli środkiem wymuszającym przestrzeganie ustanowionych norm.
Po wiekach rozwoju przyjęła się definicja Celsusa zaaprobowana przez jednego z największych reprezentantów jurysprudencji rzymskiej, który twierdził: ?Prawo jest, jak to trafnie określa Celsus, sztuką stosowania tego, co dobre i słuszne.?

2. Przedstaw dwa ujęcia kultury prawnej.
Kultura prawna ? oznacza tyle, co wiedza jednostki i grup społecznych o obowiązującym prawie, stosunek do tego prawa (gotowość lub jej brak do przestrzegania norm nawet oceny prawa i postulaty w sprawie jego zmian). W szerszym znaczeniu obejmuje stan prawa (treść i forma, doktryny prawne i nauka prawa, instytucje polityczne tworzące prawo i kultu w ujęciu wyższym). Dlatego możemy mówić o kulturach prawnych epok, społeczeństw. Wyróżniamy typy kultur prawnych: rzymską, common law, społeczeństw islamu, państwa sowieckiego. Sposób tworzenia prawa różnicuje kultury prawne:
a) kraje prawa stanowionego (specjalne procedury, uprawnione organy prawodawcze, postać pisana i ogłaszana).
b) kraje prawa powszechnego ? common law ? kraje anglosaskie (w krajach common law pewna część prawa tworzona jest przez sędziów w konkretnych przypadkach, w procesie wyrokowania).

3. Normy moralne na tle norm prawnych.
Normy moralne na tle prawnych odróżnia: odnoszą się nie tylko do zewnętrznych (obserwowanych przez innych ludzi) zachowań, odnoszą się także do pobudek i intencji. Odnoszą się nie tylko do relacji między ludźmi ale również do stosunku człowieka wobec samego siebie, wobec Boga. Ostatnio eksponuje się obowiązki ludzi wobec przyrody i zwierząt.

4. Omów znane Ci dwa typy zachowań moralnych (minimalistyczny i maksymalistyczny).
1) moralność stawia żądanie maksymalistyczne, domaga się od człowieka dążenia do doskonałości. System taki zawiera nie tylko nakazy i zakazy, ale i wspomaga je, często podporządkowuje określonym ideałom i cnotom: miłość bliźniego, dobra powszechne, świętości.
2) drugi z typów ? minimalistyczny ? koncentruje się na spełnianiu określonych obowiązków wobec siebie i innych, bez przestrzegania których byt społeczny byłby zagrożony (nie kłam, nie zabijaj, szanuj starszych). Minimalistyczny sposób regulacji rzadziej występuje jako wyłączne rozwiązywanie w przypadku moralności; jest regułą przypadku systemów prawnych.

5. Co to jest kognitywizm?
Kognitywizm (od łac. cognosco ? poznaję) ? wartości takie jak: dobro, piękno, prawdę, sprawiedliwość uznaje się za byty obiektywnie istniejące, samoistnie bądź z woli Boga. Stanowią one więc wartości niezmienne, na podstawie których ludzkość tworzy swą kulturę w tym prawo. Łączy się z tym dodatkowe przekonanie, że tak jak inne byty istniejąc obiektywnie mogą być przedmiotem poznania ludzkiego.



6. Czym jest klauzula generalna?
Bezspornym jest oddziaływaniem na siebie systemów prawnego i moralnego, współkształtowaniem ? są to związki funkcjonalne, w których uwzględnić trzeba dynamikę sytuacji, ciągłą zmienność. Współzależność ta odczuwana może być szczególnie silnie w przypadku norm ogólnych prawa, świadomie niedoprecyzowanych, którego ocenę konkretnego stanu faktycznego powierzają podmiotowi przestrzegającemu bądź stosującemu prawo. Taka swoboda, luz interpretacyjny nie jest zupełną, gdyż granice decyzji wytyczone są przez odesłania do pozaprawnego kryterium ocen takich jak: dobra wiara, społeczno ? gospodarcze przeznaczenie rzeczy niskich pobudek albo odesłanie do norm miejscowego obyczaju kupieckiego. Taki luz interpretacyjny nazywany jest klauzulą generalną.

7. Przedstaw cechy państwa i krótko je omów.
Podstawową strukturą organizującą proces sprawowania władzy jest państwo. Państwo jak się uznaje jest:
a) organizacją polityczną (podstawowym elementem spajającym jest podporządkowanie jednemu ośrodkowi władzy. Posiadanie władzy ogranicza możliwość jej uzyskania przez innych, decyduje przez to o sposobie zaspokajania interesów różnych grup).
b) organizacją hierarchiczną (rozbudowany aparat władzy państwowej podejmuje decyzje w imieniu wspólnoty. Jego kompetencje są rozdzielone i w zasadzie uporządkowane wedle zasad hierarchii. Współcześnie hierarchiczna centralizacja państwa jest ograniczona i osłabiona. Powoduje to rozwój instytucji samorządowych, niektórych instytucji prywatnych oraz instytucji ponadnarodowych - transnarodowych).
c) organizacją przymusową (przymus państwowy jest skupiony: tylko organy państwa działające zgodnie z prawem; sformalizowany, ujęty w ramy możliwie ścisłych przepisów, procedur; dla wyegzekwowania decyzji może posłużyć się przemocą fizyczną ? pozbawić wolności, mienia, nawet życia. Przymus państwa ma najszerszy zakres podmiotowy, czyli wobec ludzi ? dotyczy bowiem wszystkich, także cudzoziemców w zakresie prawa karnego czy drogowego.
d) organizacją terytorialną (ograniczoną terytorialnie, związaną z określonym obszarem)
e) organizacją suwerenną (suwerenność wewnętrzna ? tylko władza państwowa ma możliwość stanowienia i zmieniania prawa oraz jest władzą najwyższą, zwierzchnią wobec innych podmiotów i instytucji występujących w społeczeństwie; suwerenność zewnętrzna ? w stosunkach zewnętrznych organizacja państwowa nie podlega władzy innych państw, jest niezawisła, niepodległa.

8. Czym są normy moralne i obyczajowe?
Normy moralne odnoszą się do tych zachowań człowieka i do tych jego intencji i podstaw, które poddawane są ocenie z punktu widzenia szeroko rozumianej idei dobra. Obowiązują nie tyle ze względu na nakaz jakiegoś zewnętrznego autorytetu, np. władzy państwowej, organizacji międzynarodowej, władzy kościelnej, ile z nakazów sumienia lub rozumu, w przekonaniu o jej słuszności, sprawiedliwości, niezbędności. Normy moralne (podobnie obyczajowe i religijne) wpajane są w procesie wychowania i są przyjmowane za własne.
Normy obyczajowe odwołują się przede wszystkim do pewnej konwencji społecznej i dotyczą zachowań ujmowanych w pewnych kategoriach: jest ? nie jest przyjęte, wypada ? nie wypada czynić w danych okolicznościach, w danym środowisku.

9. Co to jest instrumentalizacja prawa?
Polega ona na naruszeniu równowagi koniecznie występującej pomiędzy celem prawa (przepisów) a wartościami, które w odczuciu społecznym przepisy muszą koniecznie zawierać. Prawo bowiem przekształcając się przede wszystkim w narzędzie sprawowania władzy publicznej narażone jest na instrumentalizację. Oznacza to w praktyce redukowanie dla interesu władzy tak istotnych walorów prawa jak ochrona wolności, gwarantowanie sprawiedliwości, pewności w stosunkach tworzących ład społeczny. Konsekwencją takiego stanu jest podważenie rządów prawa, ponieważ jego twórcy posługują się nim, lecz nie czują się nim związani. Instrumentalizacja prawa na dłuższą metę niszczy je jako skuteczne narzędzie sprawowania władzy, ponieważ: upada społeczny prestiż prawa i zaufanie do prawo stosujących, prawo staje się coraz bardziej kazuistyczne, represyjne, by wymusić posłuch, rozbudowywany jest aparat kontroli i przymusu, wypieranie prawa przez bardziej akceptowane normy społeczne.


10. Co to jest reguła inferencyjna i wymień najczęściej stosowane.
Im bardziej współczesne prawo jest rozbudowane i złożone, tym trudniejsza może być jego wykładnia, a stosowanie reguł językowo ? logicznych nie wystarczające. Reguły inferencyjne są to logiczne lub quasi ? logiczne reguły wnioskowe akceptowane i szeroko stosowane w odniesieniu do prawa stanowionego (spisanego). Reguły inferencyjne w imię logicznej spójności systemu prawa pozwalają na wprowadzenie nowych norm z innych, obowiązujących norm prawnych.
Najczęściej stosowane reguły inferencyjne:
1) jeśli ktoś jest uprawniony by czynić więcej, może czynić mniej ? (łac. argumentum maiori adminus ? z większego na mniejsze).
2) jeśli komuś jest zakazane czynić coś mniej, tym bardziej zakazane jest mu czynić więcej (łac. argumentum a minori ad maius).
3) jeśli kogoś i tylko jego dotyczy jakiś zakaz lub nakaz zachowania lub gdy zachowanie powinno nastąpić w pewnych warunkach, to innych podmiotów lub w innych warunkach niż wskazane w hipotezie normy ? zakaz lub nakaz nie dotyczy.
3a) podobnie gdy z przepisu wynika, że adresatom normy jest nakazany tylko jeden ściśle określony sposób postępowania ? wszystkie inne zachowania są niedozwolone. Ten rodzaj wnioskowania to: rozumowanie z przeciwieństwem (argumentum a contrario)
4) do reguł inferencyjnych zaliczyć też można wnioskowanie przez analogię (per analogiam), argumentum a simili (wnioskowanie z podobieństwem), które znajdują zastosowanie przy usuwaniu luk w prawie. Istnieją dwie postacie analogii: analogia z ustawy (analogia legis) ? polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego (luka) istniejących regulacji, a dotyczących stanu rzeczy podobnego do objętego luką; analogia z prawa (analogia iuris) polega na sformułowaniu nowej normy, która regulowałaby stan rzeczy objęty luką w procesie stosowania prawa i na podstawie domniemanych preferencji ustawodawcy oraz zasad prawa bądź gałęzi prawa.

11. Omów wnioskowanie z celu na środki.
Wnioskowanie z celu na środki interpretowane jako ?cel uświęca środki?, pomimo wątpliwości etycznych może przybrać kilka postaci:
jeśli prawo nakazuje osiągnięcie jakiegoś celu bądź określone zachowania, to zakazane jest podejmowanie działań uniemożliwiających zrealizowanie nakazanych zachowań bądź osiągnięcia wyznaczonego celu.
przyjmujemy, że nakazane jest także działanie, które umożliwi realizację nakazanych zachowań lub osiągnięcie celu.
jeżeli jednak prawo tylko dopuszcza, czyni fakultatywne określone zachowanie lub osiągnięcie celu, to zakładamy, że dozwolone jest podjęcie innych zachowań, które doprowadzą nas do dozwolonego wyraźnie przepisem zachowania lub osiągnięcie dozwolonego celu.
W prawie karnym zamiana celu na środki nie stanowi reguły inferencyjnej lecz jest zasadą prawa stanowionego, w ramach uregulowania obrony koniecznej, stan wyższej konieczności.

12. Omów wnioskowanie a contrario.
Jeśli kogoś i tylko jego dotyczy jakiś zakaz lub nakaz zachowania lub gdy zachowanie powinno nastąpić w pewnych warunkach, to innych podmiotów lub w innych warunkach niż wskazane w hipotezie normy ? zakaz lub nakaz nie dotyczy. Podobnie gdy z przepisu wynika, że adresatom normy jest nakazany tylko jeden ściśle określony sposób postępowania ? wszystkie inne zachowania są niedozwolone. Ten rodzaj wnioskowania to: rozumowanie z przeciwieństwem (argumentum a contrario).

13. Czym jest reguła interpretacyjna?
Reguły interpretacyjne nie są najczęściej dziełem ustawodawcy, nie są normami prawa. Zostały one wypracowane przez naukę i praktykę prawniczą w ciągu wieków i stanowią dorobek światowej myśli prawniczej. Obowiązują one w tym sensie, że znajdują posłuch wśród prawników i są przez nich powszechnie stosowane. Zastosowanie reguł interpretacyjnych pozwala ustalić właściwe znaczenie przepisów prawnych.

14. Wymień najczęściej stosowane reguły interpretacyjne.
a) do tekstu przepisu niczego nie wolno dodawać ani niczego odejmować (słów, znaków interpunkcyjnych)
b) zwrotom języka prawnego nie należy, bez wyraźnego powodu, nadawać innego znaczenia niż to, które zwroty owe mają na gruncie języka naturalnego.
c) jeżeli w danym akcie normatywnym użyty jest specyficzny zwrot (termin) języka prawnego, należy go rozumieć zgodnie ze znaczeniem nadanym mu w tym języku (np. terminy ? powód, najbliższy, zstępny, wina)
d) zwroty (terminy) jednobrzmiące użyte w tekście aktu normatywnego należy rozumieć jednolicie (nadawać im takie samo znaczenie)
e) zwrotów (terminów) brzmiących odmiennie nie należy rozumieć jednolicie, lecz odmiennie.
f) wyjątków od reguł ogólnych (leges speciales) nie wolno interpretować rozszerzająco (exceptiones non sunt extendendae).

15. Wymień dwie postacie analogii w prawie i omów jedną z nich.
Do reguł inferencyjnych zaliczyć można wnioskowanie przez analogię (per analogiam), argumentum a simili (wnioskowanie z podobieństwem), które znajdują zastosowanie przy usuwaniu luk w prawie. Istnieją dwie postacie analogii: analogia z ustawy (analogia legis) ? polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego (luka) istniejących regulacji, a dotyczących stanu rzeczy podobnego do objętego luką; analogia z prawa polega na sformułowaniu nowej normy, która regulowałaby stan rzeczy objęty luką w procesie stosowania prawa i na podstawie domniemanych preferencji ustawodawcy oraz zasad prawa bądź gałęzi prawa.
Swoboda stosującego prawa jest większa w przypadku iuris niż legis. Tym samy zwiększa się też prawdopodobieństwa błędu. Sceptycznie należy odnieść się do stosowania analogii w prawie zwłaszcza analogii iuris (domniemywanie preferencji ustawodawcy). Może ona podważać pewność prawa, jego stabilność, godzić w praworządność. Niekiedy stosowanie analogii jest zabronione: nie ma zbrodni bez ustawy (nullum crimen sine lege).

16. Czym jest norma postępowania?
Wypowiedź, która formułuje skierowane do danej osoby (osób) żądania, albo upoważnienia do określonego zachowania się może wyrażać normę postępowania (zachowania), zawierającą wzór zachowania. Terminu ?norma postępowania? albo jak chcą inni ?norma społeczna? używa się dla podkreślenia, że dotyczy ona takich zachowań, które uważane są za uzależnione od woli działającego, nie są zachowaniami odruchowymi. Jednym z rodzajów norm postępowania są normy prawne.

17. Co to są czynności prawne?
Zachowania osób prawnych i fizycznych mające charakter prawnie istotnych czynności konwencjonalnych nazywa się czynnościami prawnymi. Są to czynności wymagające oświadczenia woli zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych. Każda czynność prawna jest zatem czynnością konwencjonalną, a nie odwrotnie.

18. Co to jest osoba fizyczna?
Osobą fizyczną jest każdy człowiek od narodzenia aż po śmierć. Każda osoba ma zdolność prawną tj. posiada możność uczestnictwa jako podmiot w stosunkach prawnych tzn. posiada możność nabywania uprawnień i obowiązków względem innych osób nawet jeśli samodzielnie ich nie wykonuje. Jest to stan potencjalny, niezależny od wieku, sprawności psychicznej. Można więc będąc niemowlęciem być właścicielem zdolności prawnej, której odebrać, ograniczyć nie można. Uprawnienia przysługują także w niektórych wypadkach nawet dziecku poczętemu (nasciturus).

19. Co oznacza, że osoba fizyczna posiada zdolność do czynności prawnych?
Osobie fizycznej przysługiwać może również zdolność do czynności prawnej tj. składania oświadczeń woli ze skutkiem prawnym w postaci nawiązania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego. Osiąga się ją po osiągnięciu pełnoletniości, chyba, że odpowiednio wcześniej lub później wyrokiem sądu staje się ubezwłasnowolnionym, czyli pozbawionym całkowicie lub częściowo zdolności do czynności prawnych. Stać się tak może w stosunku do osób chorych psychicznie, niedorozwiniętych umysłowo lub dotkniętych innymi zaburzeniami psychicznymi.

20. Co to jest osoba prawna?
Osoba prawna, czyli twór organizacyjny powstały na podstawie i zgodnie z postanowieniami Kodeksu Cywilnego lub innych przepisów szczególnych. Wyróżnia się zwykle dwa rodzaje osób prawnych:
1) zrzeszenia (stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe, kongregacje religijne) ? gromadzące osoby fizyczne
2) zakłady (przedsiębiorstwa, spółki), dla których istnienia przesądzające jest zgrupowanie pewnego majątku.
Podział ten zaciera się często w praktyce, ponieważ dla większości osób prawnych zasadnicze znaczenie na możność dysponowania majątkiem, zaś czynności prawne, które podejmują dotyczą tak majątku co osób zrzeszonych.

21. Wyjaśnij pojęcie prawa podmiotowego.
Pojęcie prawa podmiotowego, traktowanego jako uprawnienie, to inaczej zespół uprawnień służących podmiotowi prawa tzn. osoby fizycznej lub prawnej. Dzięki prawu podmiotowemu podmiot prawa ma możność swobodnego podejmowania decyzji co do swego zachowania, działań albo może żądać od innych wykonania obowiązków nałożonych przez normy prawne, które są niezbędne do wykonania danego uprawnienia. Prawo podmiotowe pozwala adresatowi na wybór pomiędzy różnymi zachowaniami, pozwala mu na realizację w danej sferze wolnej woli. Bez takiej gwarancji wolność osobista i polityczna człowieka może okazać się (jest) fikcją.

22. Co to są stosunki prawne?
Stosunkiem prawnym jest szczególna postać stosunku społecznego w ogóle. Człowiek żyjąc w społeczeństwie wchodzi z innymi jednostkami w różnego rodzaju stosunki. Zachowania osób biorących udział w tych stosunkach nie są reglamentowane prawem obowiązującym. Panuje pewna dowolność zachowań podmiotów w tych stosunkach. Ich zachowania wyznaczają pozaprawne systemy normatywne. Szczególność stosunku prawnego jako wyodrębnionego z innych stosunków społecznych polega na tym, że zachowania podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym są wyznaczone przez normy prawa obowiązującego. Stosunek prawny jest swoistym sposobem realizacji norm prawnych.
Stosunki prawne ? ich powstanie, elementy składowe, zmiana i ustanie są związane z treścią określonych norm prawnych, zaistnieniem wydarzeń zwanych faktami prawnymi. Fakty prawne porządkowane są na: zdarzeniach i zachowaniach. Te pierwsze to, wedle języka prawniczego, fakty zaistniałe niezależnie od woli ludzkiej, wynikające często z sił przyrody, przynoszące skutki prawne w postaci nawiązania, zmian, wygaśnięcia stosunków prawnych. Śmierć danej osoby oznacza wygaśnięcie większości stosunków prawnych, których była stroną, a także powstanie nowych. Zachowania natomiast są zależne od woli ludzkiej, które dzielą się na czyny i czynności konwencjonalne. Czyny zgodne z prawem: nakazane ? pobór, dozwolone ? pomoc tonącemu; niedozwolone ? zabranie mienia.

23. Wymień elementy norm prawnych.
W każdej normie wskazuje się podstawowe części składowe ? hipotezę i dyspozycję. Hipotezą nazywa się tę część normy, która określa: adresata normy, warunki lub okoliczności, w których adresatowi temu jest: nakazane czynić, czynić jest dozwolone, czynić jest zakazane. Dyspozycją nazywa się tę część normy, która definiuje, przedstawia, opisuje treść zachowania zakazanego, nakazanego lub dozwolonego.

24. Co to jest hipoteza?
Hipotezą nazywa się tę część normy, która określa: adresata normy, warunki lub okoliczności, w których adresatowi temu jest: nakazane czynić, czynić jest dozwolone, czynić jest zakazane. Sprawy się komplikują ? w przepisach prawnych hipoteza jest nie zawsze wprost wyrażona. Normę prawną konstruuje się w postaci zdania warunkowego, tzn. składającego się z poprzednika ?jeżeli? i następnika ?to?. W takiej sytuacji poprzednik określający zachowanie się adresata stanowi hipotezę normy. Określenie w hipotezie warunków lub okoliczności (wymaganego, dopuszczalnego, powinnego) zachowania może mieć charakter mniej lub bardziej dokładny. Zwykle jest to wskazane wprost szczegółowo, występują jednak inne sytuacje(art.148 KK). Hipoteza jest często rozproszona i trudno ją odnaleźć. Hipoteza dotyczy elementów przedmiotowych i podmiotowych sytuacji, które ujmuje. Dotyczy elementów podmiotowych, gdy określa adresata i jego cechy ? wiek, sytuację rodzinną, majątkową. Hipoteza może wskazywać cel działania: w celu przywłaszczenia; sposób działania: w sposób szczególnie zuchwały. Hipoteza dotyczy elementów przedmiotowych, gdy odnosi się do stanów, zjawisk lud wydarzeń noszących charakter zewnętrzny wobec adresata (np. powódź). Hipoteza może określać miejsce działania, czas.

25. Jakie znasz sankcje? 26. Omów jedną z sankcji.
1) Sankcja egzekucyjna ? polega bądź na przymusowym wykonaniu tego, co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata (przymusowa eksmisja z lokalu), bądź na przymusowym unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi (zburzenie budynku wzniesionego bez pozwolenia).
2) Nieważność (bezskuteczność) czynności konwencjonalnej:
a) nieważność bezwzględna następuje z mocy samego prawa (ex lege) bez potrzeby dokonywania jakichś dalszych czynności. Dotyka ona czynność od samego początku (ex tunc), co oznacza, że czynność taka nie wywołała żadnych skutków prawnych, a te, które de facto wywołała, muszą być unicestwione (np. przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego, przez odszkodowanie wyrównujące straty, przez odebranie skuteczności tym wszystkim decyzjom, które zostały podjęte na podstawie tej czynności). czynność prawna nieważna bezwzględnie uważana jest za niebyłą, niedokonaną. Nieważność bezwzględna ma miejsce w kilku przypadkach:
gdy czynność została dokonana przez osobę, która w żadnym razie nie mogła jej dokonać (małżeństwo homoseksualne)
gdy czynność została dokonana bez wymaganej przez prawo zgody organu władzy państwowej (nabycie większej nieruchomości bez zgody Ministra SWiA)
gdy czynność została dokonana bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo pod rygorem nieważności (przeniesienie własności nieruchomości bez formy aktu notarialnego).
b) nieważność względna ? ma miejsce, gdy określona osoba wystąpi zgodnie z prawem z wnioskiem do odpowiedniego organu (np. sądu) o stwierdzenie nieważności. W takim przypadku od chwili orzeczenia nieważności przez kompetentny do tego organ (najczęściej sąd), czynność jest ważna, ale wydanie orzeczenia powoduje unieważnienie czynności ze skutkiem wstecznym (ex tunc), tak jak w przypadku nieważności bezwzględnej. Nieważność względna w prawie polskim występuje, np. w przypadku czynności prawnej dokonanej pod wpływem groźby lub błędu. W nauce prawa administracyjnego spotykamy jednak pogląd, że unieważnienie decyzji administracyjnej może wywołać skutek dopiero od chwili stwierdzenia wadliwości (ex nunc), a nie od samego początku.
c) bezskuteczność zawieszona ? prawo uzależnia związanie określonej osoby postanowieniami umowy lub innej czynności prawnej od zgody tej osoby. Do czasu udzielenia takiej zgody czynność jest ważna, ale uznawana jest za ?kulejącą?. Nieuzyskanie zgody w określonym czasie lub odmowa jej udzielenia powodują nieważność bezwzględną.
d) bezskuteczność względna ? może być stwierdzona przez sąd, gdy żąda Rego osoba trzecia poszkodowana dokonaniem czynności prawnej. Nie powoduje ona zerwania więzi prawnej pomiędzy stronami czynności, ale jednocześnie uniemożliwia takie kształtowanie spraw między stronami, które prowadziłoby do pokrzywdzenia osób trzecich.
e) sankcja karna (represyjna, penalna) ? sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych, polegających na działaniu, rzadziej zaniechaniu. Polega na pozbawieniu naruszyciela zakazu cennych dla niego dóbr (wolności, dobrego imienia, wartości majątkowych, praw obywatelskich, rodzicielskich, prawa do wykonywania zawodu?).

27. Co to jest oświadczenie woli?
Oświadczenie woli oznacza przekazanie innej osobie/ osobom komunikatu ustnego, pisemnego, gestem, iż pragnie się ustanowić, znieść lub zamienić dany stosunek prawny. Podczas czynności władczych organów władzy publicznej dotyczących stanowienia bądź stosowania prawa ważne jest, iż za fakty prawne są uważane tylko takie zachowania, których rzeczywisty przebieg jest w pełni zgodny z normatywnym wzorcem. W przypadku klasycznych czynności prawnych dopuszcza się jednak większość zachowań podmiotów prawnych, byle tylko dostatecznie jasno wskazywały one (ujawniały) treść oświadczenia woli chyba, że przepisy szczegółowe żądają specjalnej formy, np. aktu notarialnego. Treść oświadczenia woli może być nawet domyślna, kiedy z przebiegu zachowania wnioskujemy o rzeczywistej woli podmiotu ? tj. wnioskowanie per facta concudentia. Oświadczenie woli jest skuteczne jeżeli doszło do wiadomości osoby, do której było skierowane.


28. Czym jest nieważność bezwzględna?
Jest jednym z rodzajów sankcji. Nieważność bezwzględna następuje z mocy samego prawa (ex lege) bez potrzeby dokonywania jakichś dalszych czynności. Dotyka ona czynność od samego początku (ex tunc), co oznacza, że czynność taka nie wywołała żadnych skutków prawnych, a te, które de facto wywołała, muszą być unicestwione (np. przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego, przez odszkodowanie wyrównujące straty, przez odebranie skuteczności tym wszystkim decyzjom, które zostały podjęte na podstawie tej czynności). Czynność prawna nieważna bezwzględnie uważana jest za niebyłą, niedokonaną. Nieważność bezwzględna ma miejsce w kilku przypadkach:
gdy czynność została dokonana przez osobę, która w żadnym razie nie mogła jej dokonać (małżeństwo homoseksualne)
gdy czynność została dokonana bez wymaganej przez prawo zgody organu władzy państwowej (nabycie większej nieruchomości bez zgody Ministra SWiA)
gdy czynność została dokonana bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo pod rygorem nieważności (przeniesienie własności nieruchomości bez formy aktu notarialnego).

29. Czym jest zdarzenie prawne?
Zdarzeniami prawnymi będziemy mogli nazywać takie zdarzenia faktyczne, z którymi norma prawna łączy powstanie, zmianę lub ustanie konkretnego stosunku prawnego. Stosunkiem prawnym jest szczególna postać stosunku społecznego w ogóle. Człowiek żyjąc w społeczeństwie wchodzi z innymi jednostkami w różnego rodzaju stosunki. Zachowania osób biorących udział w tych stosunkach nie są reglamentowane prawem obowiązującym. Panuje pewna dowolność zachowań podmiotów w tych stosunkach. Ich zachowania wyznaczają pozaprawne systemy normatywne. Szczególność stosunku prawnego jako wyodrębnionego z innych stosunków społecznych polega na tym, że zachowania podmiotów uczestniczących w stosunku prawnym są wyznaczone przez normy prawa obowiązującego. Stosunek prawny jest swoistym sposobem realizacji norm prawnych.

30. Czym są czynności konwencjonalne?
Czynności konwencjonalne ? czyli takie zachowania, których istniejące normy (nie tylko prawne) nadają znaczenie odmienne niż wynika to z przebiegu samych czynności i ich skutków (uchylenie kapelusza) Prawo zna wiele czynności konwencjonalnych związanych zarówno z władczymi działaniami organów państwa, jak z zachowaniami innych, niepaństwowych podmiotów prawa, np. obywateli i tworzonej przez nich organizacji. Przykładami czynności konwencjonalnych prawnie istotnych i dokonywanych przez organy państwa na podstawie norm prawa publicznego są akty władcze organów państwa, np. uchwalenie ustawy przez sejm, wydanie orzeczenia przez sąd, podjęcie decyzji administracyjnej przez wojewodę, nadanie tytułu profesora przez prezydenta. Wśród nich są więc zarówno akty tworzenia prawa jak i akty stosowania prawa.

31. Co oznacza zachowanie praeter legem?
Zachowanie praeter legem (obok prawa) czyli nadużycie prawa podmiotowego lub obejście (ominięcie) prawa. Istota obejścia prawa nie jest określona wprost w przepisach, lecz przez doktrynę i orzecznictwo sądów. Kryteria uznania co jest a co nie jest obejściem prawa są bowiem nieostre. Aby więc zarzut taki postawić trzeba uwzględnić wszystkie okoliczności, znać w ogóle materię przedmiotu by móc udowodnić, iż zamiarem było osiągnięcie celu stanowiącego co najmniej nadużycie prawa. Nadużycie prawa podmiotowego polega najczęściej na działaniu zgodnym z literalnym brzmieniem przepisu, ale jednocześnie sprzecznie z zasadami współżycia społecznego lub tzw. społeczno ? gospodarczym przeznaczeniem rzeczy. Natomiast omijanie prawa polega na osiągnięciu celu zabronionego przez jedną normę w taki sposób, że adresat podejmuje zachowanie, które pozornie stanowi przypadek zastosowania innej normy, a nie normy obchodzonej. Pozwala to adresatowi uniknąć niedogodności, jakie wiążą się z podporządkowaniem normie sankcjonowanej, przy jednoczesnym nienarażaniu się na realizację sankcji.

32. Poglądy Machiavellego dotyczące władcy.
Władca nie powinien kierować się tylko moralnością, gdyż prędzej czy później upadnie. Musi postępować dobrze kiedy to możliwe i źle kiedy to konieczne. Musi grać rolę człowieka i bestii. Aby dobrze grać rolę bestii musi być i odważny jak lew by odstraszyć wrogów i chytry jak lis by w porę zwietrzyć podstęp. Musi być zdolny zarówno do okrucieństw jak i dobrodziejstw. Pierwsze musi wymierzać za jednym zamachem, drugie zaś cedzić drobnymi dawkami. Kiedy oszustwo wystarcza należy rezygnować z przemocy. Najlepiej gdy władca wzbudza jednocześnie miłość i strach, lecz jeśli nie można pogodzić tych dwóch uczuć, władca powinien dać pierwszeństwo temu drugiemu. Władca ma prawo łamać dane słowo i nie powinien dotrzymywać obietnic, które mogą się dla niego okazać szkodliwe. Ma nakaz łamania wierności i wiary oraz może działać z pogwałceniem zasady miłości bliźniego, wbrew naturze i religii. Nie musi posiadać wszystkich cnot, wystarczy by stwarzał pozory, że je posiada dlatego musi być mistrzem hipokryzji i udawania. Nieprzyjemne zadania powinien przekazywać do wykonania innym, a łaski rozdzielać samodzielnie. Polityczny przywódca musi być realistą i zdawać sobie sprawę z tego co jest wykonalne a co nie. Perfekcjoniści, doktrynerzy, fantaści nie nadają się na politycznych przywódców. Z punktu widzenia konieczności ważne są dla prowadzenia dobrej polityki cztery postulaty:
1) władca musi umieć rozpoznać na ile podlega przymusowi oraz w jakiej mierze ma wolne pole działania.
2) polityczny przywódca nie powinien się gubić w sytuacji przymusu. Musi on w ramach swojej koncepcji uczynić możliwym w dalszej perspektywie to, co na krótką metę jest niewykonalne.
3) władca musi mieć wizję i aby do niej dążyć musi czekać cierpliwie na korzystna, nadarzającą się okazję.
4) polityczny przywódca musi stworzyć sobie wolne pole do fizycznego i psychicznego manewru i musi rozpoznać korzystny moment szczególnie wtedy gdy nadchodzi niespodziewanie. Potrzebuje on giętkości, intuicji i ideału przewidywania. Nadmiernie pracowici politycy nie są do tego zdolni.
Najwięcej zła wyrządzają politycy pracowici i jednocześnie głupi. Najlepsze rezultaty osiągają inteligentni i trochę leniwi.
Władca nie może dać się oślepić troskami, niepowodzeniami i chwilowymi osiągnięciami. Nie może dać się wyprowadzić z równowagi przez szczęście czy pech. Wykazuje wielkoduszność w zwycięstwie i wytrwałość w niepowodzeniu. Nigdy nie zrywa nici dialogu z przyjacielem czy wrogiem. Porażki nie osłabiają przywódcy, tylko dodają mu siły. Jeżeli moralne środki nie wystarczają do odniesienia politycznego sukcesu, trzeba wykorzystać niemoralne.