Prawoznastwo - wykłady.

1, PODZIAŁ NAUK W RAMACH PRAWOZNADSTWA:
- psychologia
-prawoznawstwo
-filozofie
-nauki empiryczne
-nauki teoretyczne

PRAWOZNADSTWO:
- zajmuje się formami państwa, suwerenność państwa
-metody i techniki prawoznawstwa
-dyscypliny prawoznawstwa
-wykorzystywanie filozofii i socjologii
-problemy analityczne
-problemy empiryczne
– problemy metodyczne

2, OKRESLANIE PRAWA – to zespół norm pochodzących od suwerena obowiązujących na określonych obszarze skierowany do adresata i zabezpieczany możliwością przymusu.

ELEMENTAMI KONSTYTUWNYMI PRAWA SĄ:
a) Rozkaz
b) suwerenność władzy
c) obowiązek wykonania
d) sankcja przymusu




4, SYSTEM NORM PRAWNYCH I MORALNYCH - RÓŻNICE:
-stopień formalizacji – normy prawne wyższego stopnia formalizacji niż moralizm norm
- stopień instytucjalizacji – określone organy są upoważnione do sformalizowania: norma prawna – nie formalne

PRAWO MORALNOŚĆ
- prawo jest niewątpliwie systemem znacznie bardzie sformalizowany i zinstycjonalizowany - moralność jest systemem zasadniczo niesformalizowanym i nie zinstycjonalizowanym
- prawo operuje sankcjami sformalizowanymi i zinstytucjonalizowanymi, wymierzanymi przez specjalne organy, w specjalnym trybie i po zastosowaniu przewidzianej procedury
( sankcje skupione) - sankcje moralne mają charakter nieproceduralny i wyczerpują się w różnego rodzaju aktach społecznego potępienia i dezaprobaty ( sankcja rozsiana)
Przedmiotem prawa mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby różnego rodzaju organizacji i instytucji
- winne w sensie prawnym możemy przypisać również osobie prawnej, np. przedsiębiorstwo czy banki - przedmiotem moralności są wyłącznie osoby fizyczne

- w sensie moralnym winnym może być natomiast tylko człowiek


- prawo jest strukturalne powiązane z istnieniem organizacji państwowej - moralność nie jest powiązana strukturalnie z organizacją państwowa

- obowiązywanie norm moralnych ma uzasadnienie aksjologiczne. Norma moralna zaczyna obowiązywać wówczas, gdy w społeczeństwie upowszechnia się przekonanie iż zachowanie się określonych sposobów jest czymś dobrym czy złym, słusznym czy niesłusznym i że w związku z tym w taki właśnie sposób powinniśmy czy nie powinniśmy się zachowywać.



5, do określania wzajemnych stosunków między prawem a moralnością szczególnie istotne wydają się trzy typy relacji:
a)przedmiotowe – w relacjach przedmiotowych chodzi o to, jak się ma do siebie zakres regulacji prawnej i moralnej. W tej kwestii wyróżnić można dwie teorie, których istotę można zilustrować graficznie:







W myśli pierwszej teorii (A) prawo to minimum moralności. Zgodnie z tą koncepcją zakres czynów regulowanych przez prawo mieści się w zakresie czynów regulowanych przez moralność, a zatem każdy czyn uregulowany przez prawo ma swój odpowiednik w regulacji moralnej.
W myśl drugiej teorii (B) zakresy regulacji prawnej i moralnej krzyżują się zatem istnieją zarówno takie zachowania, które są regulowane wyłącznie przez prawo, ale nie przez moralność oraz taka sfera zachowań, która jest regulowana i przez prawo i przez moralność.

b)walidacyjne – relacje walidacyjne odnoszą się do kwestii, w jaki sposób nie zgodność prawa z normami moralnymi wpływa na obowiązywanie norm prawnych.

c)funkcjonalne – w relacjach funkcjonalnych chodzi natomiast o to w jaki sposób normy moralne wpływają na treść norm prawnych i odwrotnie, w jaki sposób prawo wpływa na treść przekonań moralnych.
Do najważniejszych tych technik zaliczyć możemy następujące:
-bezpośrednią inkorporację – z bezpośrednią inkorporacją mamy do czynienia wówczas, gdy pewne normy moralne stają się woli pracodawcy normami prawnymi. Większość norm zawartych we współczesnych kodeksach karnych ( zakaz zabójstwa, uszkodzenie ciała) to klasyczny przykład zastosowania tej techniki.
-przepisy odsyłające – przepisy prawne które odsyłają do innych przepisów, reguł lub zasad to przepisy odsyłające. Wśród przepisów odsyłających ogromną rolę odgrywają przepisy, które odsyłają do różnego typu reguł moralnych, takich jak zasady słuszności, sprawiedliwości, dobre obyczaje itd. Przepisy które odsyłają do ogólnych standardów postępowanie czy oceny określonych zachować przyjęło się nazywać klauzulami generalnymi.
-terminy wartościujące – pojęcie zasad współżycia społecznego budziło i budzi nadal wiele kontrowersji. Na ogół uważa się iż, jest to ta część norm moralnych która odnosi się do stosunków między ludzkich. Jakbyśmy mogli powiedzieć zasady współżycia społecznego są to powszechne akceptowane reguły moralności publicznej, a nie prywatej.


6, GRANICA PRAWA:
a) ograniczenie podmiotowe
b) ograniczenie przedmiotowe – tylko zewnętrzne zachowanie ludzi, zachowanie nakazywane lub zakazywanie przedstawiające postać uprawnień i warunkiem przyszłego zachowani ludzi
-ma charakter prospektywny regulacji prawnej

GRANICE PODMIOTOWE PRAWA:
a) podmioty regulacji – ten któremu prawo przyznaje określone prawo i obowiązki
b) adresat prawa – ten podmiot któremu normy prawne przyznają obowiązki
- pierwotny – jest osoba fizyczną i osobą prawna której z prawo materialnego przysługuje prawa i obowiązki
- wtórny – organ państwowy stosujący prawo np. organ sądowy i administracyjny

8,CUDZOZIEMCY:
a) klauzura narodowa
b) klauzura specjalnego traktowania-spełnianie określonych warunków
c)klauzura najwyższego uprzywilejowania-przeznaczanie praw jakie korzystają obywatele danego kraju np. konsulat

NARÓD - zbiór obywateli danego państwa:
-kategoria kulturowa narodu – wyodrębnia się naród ze względu na cechy kulturowe np. literatura
-racjonalizm – utożsamianie się z patryjotyzmem
-zbiór idei nacjonalistycznych
-ruch społeczny
-mniejszość narodowa oznacza grupę mniejszą ilościowo niż naród
-grupa etniczna-na pierwszym planie więzi krwi

PROBLEM PAŃSTW NARODOWYCH:
-gospodarzem państwa jest naród-zajmuje naród pozycję dominującą
-naród zamieszkuje w zwartej formie terytorialnej
-korzystna forma uprawnień suwerenności

SUERENNOŚĆ PAŃSTWA – atrybut władzy państwowej położenie państwa i jego organów w stosunkach między narodowościach

SUWERENNOŚĆ NARODU - zbiór praw przysługując obywatelowi

SUWERENNOŚC ZEWNĘTRZNA – rządowa organizacja międzynarodowa nie może wpływać na decyzje państwa

OGRANICZENIE SUWERENNOŚCI – państwo jest ograniczone

SUWERENNOŚC WEWNĘTRZNA – państwo podejmuje decyzje na swoim terytorium

SUWERENNOŚC DENIURE - państwo powinno być niezależne

SUWERENNOŚĆ DEFAKTO – rzeczywista rola podejmowania decyzji państwa


9, FUNKCJE PRAWA – prawo pełni ogromną ilość funkcji i zagadnienia ich klasyfikacji jest przedmiotem licznych kontrowersji. Niewątpliwie jednak jest, ze do najważniejszych należy zaliczyć następujące funkcje:

a) kontrola zachowań - czy też regulacja ludzkich zachowań jest możliwa na różne sposoby. Jednak się wydaje wszystkie te sposoby możemy podzielić:
- normatywne
- pozanormatywne
Podstawowa różniąca między normatywnymi i nienormatywnymi środkami regulacji zdaje się polegać na tym iż te pierwsze działają zawsze poprzez ludzką świadomość (norma nie ma wpływu na nasze zachowanie, jeżeli nie znamy jej treści) , pod czas gdy środki pozanormatywne mogą na nas wpływać nawet, gdy nie zdajemy sobie z tego sprawy. Do tego w końcu sprowadza się słynne przeciwstawienie „niewidzialne ręki prawa” i „ widzialnej ręki rynku”

SYSTEM NORMATYWNY opiera się przede wszystkim na sankcjach, czy raczej na gratyfikacjach , wyróżnia system:
- represyjne – opierają przede wszystkim zakazami i sankcjami oraz są nastawione na ochronę porządku i bezpieczeństwa.
-promocyjne – odwołują się z kolei do nakazów i nagród , a ich zadaniami jest realizowanie określonych programów społecznych takich jak rozwój gospodarczy czy tez opieka socjalna nad obywatelami.

b) rozdział dóbr i ciężarów-należy rozumieć szeroko. Obejmuje ono również rozdział uprawnień i obowiązków między członków danego społeczeństwa. Od prawa, które służy jako instrument rozdziału dóbr i ciężarów żądamy przede wszystkim tego, by był to rozdział sprawiedliwy. W ten sposób funkcja rozdzielcza wiąże prawo z pojęciem sprawiedliwości. Sprawiedliwość jak mówi J. Rawls, jest podstawowa cnotą instytucji społecznych i niewątpliwie jednak bardzo rozmaicie pojmowana i to , co jest sprawiedliwe z punktu widzenia innej koncepcji. Spór o interpretacją pojęcia sprawiedliwości jest, jak pokażemy, nie tylko sporem etycznym, ale także sporem politycznym.
1, jednak wszystkie koncepcje sprawiedliwości mają element wspólny nazwany zasadą SPRAWIEDLIWOŚCI FORMALNEJ lube reguła równej miary. Zasada ta mówi że osoby sytuacje , stany rzeczy, które są pod istotnym względem podobne, powinno być podobnie traktowane. Jak to formułuje znana premia rzymska – w podobnych sprawach podobne prawa. Zwróćmy uwagę na okoliczność iż zasada ta ma rzeczywisty charakter czysto formalny. Mówi ona tylko że to co jest podobne powinni być podobnie traktowane.
ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI FORMALNEJ – fakt że pracodawca traktowałby inaczej obywateli polskich i obcokrajowców przebywających na terytorium naszego kraju, gdyby tylko uznał że te dwie grypy osób należą do odrębnych kategorii. Zasada sprawiedliwości formalnej zostałaby załamana dopiero wtedy gdyby pewna grupę obywateli tego kraju traktował lepiej – gorzej niż inną grupą obywateli tego kraju, ponieważ zostałby naruszona zada, iż istoty należące do tej samej kategorii powinny być traktowane tak samo traktowane.

2, SPRAWIEDLIWOŚC MATERIALNA DZIELI SIĘ:
1- reguła sprawiedliwości dystrybutywnej (rozdzielcza) – do najbardziej znanych reguł sprawiedliwości dystrybutywnej nalezą następujące reguły:
- każdemu stosowanie do pracy
- każdemu stosowanie do potrzeb
-każdemu stosowanie do zasług
-każdemu stosowanie do pozycji społecznej
-każdemu to samo (reguła egalitarystycznej – interpretować skrajnie można jako zawartej zasady idei wolności)
Przy ocenianiu różnych sytuacji czy też osób z reguły odwołujemy się do różnych kryteriów sprawiedliwości dystrybutywnej. Przykładem mogą być zasady wynagrodzeń za pracę, w których bierze się zwykle pod uwagą ilość jakości świadczonej pracy, ale też staż pracy, wykształcenia czy tez kwalifikacje, a niekiedy nawet potrzeby konkretnej osoby.
Reguły sprawiedliwości dystrybutywnej stały się nieodzownym elementem porządku prawnego, zwłaszcza w tych państwach, w których państwo pełni funkcję opiekuńcze i socjalne, ponieważ pełnienie tych funkcji nierozerwalnie wiąże się z rozdziałem między obywateli różnego rodzaju świadczeń i usług. (emerytury , renty , zasiłki)

2 – reguła sprawiedliwości komunikatywnej ( wymiennej)- każdemu stosowanie do zobowiązań, które na siebie dobrowolnie przyjął. W myśl koncepcji sprawiedliwości komunikatywnej sprawiedliwy podział, to podział, który wynika z zawartej umowy – zgodnie z maksymą „chcącemu nie dzieje się krzywda”

3 – sprawiedliwość proceduralna – przedmiotem reguł sprawiedliwości proceduralnej jest natomiast , jak należy zorganizować procesy podejmowania decyzji, by podjęta w tych procesach decyzje mogła zostać uznana za decyzję fair. Mówiąc inaczej przedmiotem sprawiedliwości proceduralnej jest zagadnienie udciwej procedury. Jest niezmienne trudno w sposób abstrakcyjny określić standardy sprawiedliwości proceduralnej. Reguły sprawiedliwości proceduralnej są bowiem zrelatywizowane do typu instytucji, które podejmują decyzję i rodzaju spraw, którymi są one zajmują. Inne więc oczekiwania wiążemy z procedurami parlamentarnymi i regułami praw wyborczego, inne z procedurami, które stosuje się w postępowaniu sądowym czy też administracyjnym. Reguły proceduralna zalicza:
- zasadę bezstronności i niezawisłości sądu
-zasadę równości stron ora
- prawo do obrony, które obejmują prawo do przedstawienia własnych argumentów oraz ustosunkowania się do argumentów drugiej strony a także prawo do korzystania z pomocy prawnej

c) regulacji konfliktów- konfliktem będziemy nazywać sytuację w której jedna ze stron występuje z jakimś żądaniami, roszczeniami, twierdzeniami, które druga strona kwestionuje. Konflikty mogą być dwubiegowe (dwie strony) lub wielobiegowe (więcej stron) w zależności od tego czy stronami konfliktu są osoby lub instytucje czy grupa ludzkie lub instytucje reprezentujące takie grupy, konflikty możemy podzielić na:
*indywidualne – wyróżnia z imienia i nazwiska
*kolektywne

Cztery podstawowe metody rozwiązywania konfliktów:
- tryb kontraktowy – sama strona rozwiązuje konflikt, stąd nazywamy go bezpośrednią metoda regulacji konfliktów, w pozostałych trybach biorą również udział osoby trzecie, stąd należą one do pośrednich metod regulowanie konfliktów.
- tryb mediacyjno – koncyliacyjny – obok stron konfliktów występuje mediator
( koncyliator) . mediator jest pomocnikiem i doradca stron. W trybie mediacyjno – koncyliacyjnym stany zachowują pełną autonomię w zakresie wyboru osoby mediatora, a także procedury prowadzenia rokować oraz zada rozwiązywanie konfliktów.
-tryb arbitrażowy – strony również zachowują pełen wpływ na wybór osoby arbitra, procedury rokował oraz zada rozwiązywania sporu. Jednakże decyzja arbitra rozstrzygająca konflikty ma charakter władczy, jest wiążąca dla stron i zwykle może być przymusowo wyegzekwowana ( np. w trybie postępowania egzekucyjnego)
-tryb adiudykacyjny – postępowanie toczy się wg. Z góry ustalonych procedur i zasad. Strony zwykle nie mają tez żadnego wpływu na wybór osoby adiudykatora.Mimo to należy te dwa postępowania sądowym występują także elementy postępowania mediacyjnego *ugoda sądowa), a nawet trybu kontraktowego ( np. w postępowaniu cywilnym sąd może zwiesić postępowanie na zgody wniosek obu stron – Art. 178 k. p . c.)


10,IMUNITET to uprawnienie z kolei którego treść sprowadza się do tego iż określony podmiot jest wyłączony spoza kompetencji określonego organu. Immunitet stanowi więc formę przywileju dla wyróżnionej grupy osób.

IMUNITET KONSULATU – to uprawnienie które polega na wyłączeniu z odpowiedzialności:
a) immunitet karny – jeżeli popełni przestępstwo nie jest karany
b) immunitet formalny – ktoś kto popełni przestępstwo od odpowiedzialności

IMUNITET DYPLOMATYCZNY:
- nietykalność osobista
-nietykalność korespondencyjne
-nietykalność dokumentów
-zwolnienie od podatków
-zwolnienie z ceł
-zwolnienie z innych odpłat i świadczenia socjalnego

KONSULAT MA OGRANICZONY ZAKRES IMUNITETU:
- nietykalność lokalna
-nietykalność dokumentów
-nietykalność korespondencji
-zwolnieni z podatku

NORMA – reguła postępowania – jak powinniśmy się w określonych sytuacjach zachować:
a) normy religijne
b) normy moralne
c) normy obyczajowe
d) normy zwyczajowe

NORMY należą do szerszej grupy wypowiedzi dyrektywnych obejmującej także rożnego rodzaju zalecenia, rady, życzenia, wskazówki itd. Normy nie mają charakteru opisowego (deskryptywnego) nie odpowiadają zatem na pytania” jak jest?” lecz na pytanie „ jak być powinno?”, a mówiąc ściślej na pytanie jak ktoś powinien się zachować. Podstawą funkcją normy jest więc nie opisywanie czegoś, lecz sformułowanie określonej dyrektywy postępowania.
Normy nie można przypisać wartości logicznej, nie możne zatem o nich sensownie powiedzieć iż są prawdziwe lub fałszywe. Można je natomiast kwalifikować według innych kryteriów , a więc przykładowo można sensownie mówić o normach iż są słuszne lub niesłuszne, skuteczne lub nieskuteczne, obowiązujące lub nieobowiązujące.
Norma prawna jest to zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa postępowania, która w najprostszym przypadku musi odpowiadać wyczerpująco na przynajmniej dwa następujące pytania: „ kto i w jakich okolicznościach?” . „jak powinien się zachować?” większość norm prawnych, chociaż nie wszystkie ma jeszcze trzeci element który rekonstruujemy poszukując odpowiedzi na trzecie pytanie: „jakie będą konsekwencje w przypadku, gdy adresat nie zachowa się w sposób przewidziany przez normę?”

PRZEPISEM PRAWNYM nazywa się natomiast elementarna jednostkę systematyzacyjna danego tekstu prawnego. Jeśli więc tekst prawny będzie się składał z artykułów (paragrafów, ustępów, punktów, liter), to każdy artykuł (paragraf, ustęp…itd.)będzie stanowił przepis prawny. Niektórzy uważają, że jeżeli dany artykuł czy paragraf lub inna jednostka systematyzacyjna składa się z kilku zdań w sensie interpunkcyjnym, to też każde wyrażenie od kropki do kropki stanowi odrębny przepis. Może być więc taki iż jedna jednostka systematyzacyjna (np. jeden paragraf) składać się będzie z kilku przepisów.

BUDOWA NORMY PRAWNEJ:
a)hipoteza- -jest tym elementem normy prawnej, który określa adresata normy oraz okoliczności w których powinien on zachować się w sposób przewidziany przez normę. Mówi się, iż hipoteza określa zakres zastosowania normy.
b)dyspozycja- określa wzór powinnego zachowania się, formuje nakazy, zakazy lub dozwolenia albo mówiąc jeszcze inaczej nakłada na adresata normy jakieś uprawnienia lub obowiązki.
c)sankcja-to z kolei element normy, który określa konsekwencje jakie nastąpią w sytuacji, gdy adresat zachował się niezgodnie z normą, a więc ją naruszył. Możemy teraz przedstawić najbardziej podstawowe koncepcje budowy normy prawnej.

PODZIA ŁY PRZEPISÓW PRAWNYCH
Normy ogólne i indywidualne- ze względu na sposób określenia adresata normy możemy podzielić normy na normy generalne i indywidualne.
a)normy generalne-to takie normy, w których adresat jest określony przez wskazanie jego cech, a więc nazwą generalną(np.”każdy człowiek „, „funkcjonariusz publiczny „, „żołnierz”, „instytucja państwowa” etc.). Zwróćmy uwagę, że norma „Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia „ jest normą generalną, a nie indywidualną, gdyż odnosi się ona do każdej osoby, która piastuje w danym momencie urząd Prezydenta.
b)normy indywidualne –to normy, których adresat jest oznaczony nazwą indywidualną, zwykle imieniem własnym .
c)normy abstrakcyjne- które odnoszą się do zachowań powtarzalnych(„Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyćzeznania”-art.177 paragraf 1 k.p.k, a zatem zawsze, gdy zostaniesz wezwany masz wspomniany obowiązek)
d)normy konkretne- które odnoszą się do zachowań jednorazowych („Wzywa się Jana Kowalskiego do Urzędu Miejskiego w Toruniu w dniu 3.04.96. o godz. 16, pok. 31 na posiedzenie…”).
e)normy ogólne- to normy , które są jednocześnie generalne i abstrakcyjne. Normy prawne mają właśnie charakter norm ogólnych.

PRZEPISY DYSPOZYTYWNE – nazywane również przepisami bezwzględnie obowiązującymi to takie przepisy, których działanie nie może być ani wyłączone ani ograniczone lub zmienione wolą stron.
PRZEPISY IMPERATYWNE – przepisy muszą być więc zawsze przez strony respektowane, od przepisów dyspozytywnych mogą natomiast odstąpić przyjmując inne postanowienia czy też reguły.

SANKCJONOWANIE NORM PRAWNYCH I MORALNYCH:
a) prawna
-zewnętrzne sankcja
-skupione sankcje
b) moralne:
-sankcje zewnętrzne – ujrzane przez grupę społeczną
-sankcja autonomiczna (wewnętrzna) – ocena jednej osoby np. wyrzuty sumienia

SANKCJA – negatywne następstwa zachowania niezgodnego z treścią dyspozycji:
a) karne – określane są przez funkcje, wymierzanie dolegliwości jednostka która naruszyła normę prawną stosowana w dziedzinach życia – niebezpieczeństwa społecznego.
b) Egzekucyjne – w prawie cywilnym i administracyjnym, zmuszanie do zrealizowania ciążącego na adresacie określonego w normie prawnej stanu rzeczy.
c) Nieważności – uniemożliwianie czynności, która została dokona niezgodnie z prawem. Na mocy prawa lub wyroku sądowego.

ZADANY PRAWA I ZWYKŁE NORMY PRAWNE
Ogromną rolę w prawie odgrywa odróżnienie zwykłych norm prawnych od tych norm prawnych, które mają status zasad prawnych. Wśród zasad prawnych można wyróżnić zasady uniwersalne tj. zasady całego systemu prawa oraz zasady części systemy prawa, które odnoszą się do jednej lub kilku gałęzie prawa. Statut zasad uniwersalnych mają przede wszystkim zasady konstytucyjne.
Normodawca nie zawsze daje wyrażane wskazówki, które z norm prawnych mają status zasad , a które zwykłych norm prawnych. Z tego powodu bardzo ważną role odgrywają kryteria odróżniania norm od zasad prawnych. Kryteria te budzą wiele kontrowersji. Najczęściej w doktrynie wymienia się jednak następujące kryteria:
- miejsce normy prawnej w hierarchii aktów normatywnych. Zasady są formułowane przede wszystkim w konstytucjach i ustawach. W wewnętrznej systematyce aktów normatywnych lokuje się je najczęściej w przepisach ogólnych.
-ocena danej normy jako pełniącej zasadniczą role w danym systemie prawa, jakieś jego gałęzie lub nawet instytucji prawnej. W tym kontekście mówi się nawet o wewnętrznej hierarchii aktów normatywnych, ponieważ uważa się że chociaż- formalnie rzecz biorąc – zasady mają tą samą moc prawną, co zwykłe normy prawne zawarte w danym akcie normatywnym, to jednak odgrywają one ogromna rolę szczególną w procesach stosowania i wykładni prawa.
-funkcja normy w procesach wykładni i stosowania prawa. Jedna z podstawowych reguł wykładni mówi, że wszystkie normy prawne należy interpretować majć na względzie zasadyy systemu prawa.

UPRAWNIENIA DZIELĄ SIĘ:
a)proste – np. uprawnienie właściciela do korzystania z rzeczy lub uprawnienie wierzyciela do żądania, by dłużnik spełnił należne świadczenie.
b)złożone – uprawnienie złożone to kompleksy uprawnień prostych. Np. prawo do własności

UPRAWNIENIA DO WŁASNYCH ZACHOWAŃ:
a) uprawnienia in personam – to uprawnienia wobec konkretnej osoby
b) uprawnienia in rem – to uprawnienia skuteczne wobec każdej osoby która naprasza dane uprawnienie.
c) uprawnienia rem publicam – to uprawnienia specyficzne , które przysługuje adresatowi normy prawnej wyłącznie wobec państwa.

GENERACJE:
a) I stopnia – prawa te często się nazywane prawami negatywnymi, ponieważ z ich istnieniem wiąże się zakaz ingerencji osób trzecich w sferę chronioną przez prawo np. prawo wolności , prawo własności.
b) II stopnia – zalicza się szeroko rozumiane prawa socjalne, a więc prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe.
c) III stopnia – rozumiane są nie tylko jako prawa poszczególnych jednostek ludzkich, co prawa całych grup takich jak narody, mniejszości etniczne, religie, językowe, a nawet cała społeczność międzynarodowa.


11, WSPÓŁCZESNY PODZIAŁ PRAWA:
a) prawo publiczne –obywatel pozostaje w stosunku podrzędności do organów państwa.
b) prawo prywatne – występuje pewna sfera stosunków społecznych która jest wyłączone z podwładztwa państwa.

PION – to mamy na myśli uporządkowanie prawa hierarchicznie. Jeden organ może wyodrębnić wiele aktów o różnej mocy prawnej. Różne organy mogą wydawać akty o różnej mocy prawnej lub jeden organ np. prezydent

PRZEPISY ODSYŁAJĄCE I BLANKIETOWE
Niektóre przepisy prawne nie określają bezpośrednio naszych uprawnień czy obowiązków, lecz odsyłają nas do innych przepisów lub reguł. Jeżeli dany przepis prawny odsyła do jakichś innych przepisów prawnych, to mówimy o odesłaniu systemowym(art. 604 k.c.-„Do zmiany stosuje się odpowiednio przepis o sprzedaży”).Jeżeli określony przepis prawny odsyła do jakichś reguł czy zasad prawnych, to mówimy o odesłaniu po za systemowym. Przepisy odsyłające do zasad współżycia społecznego to przykład tej kategorii przepisów. Podobny charakter ma art. 2 Konstytucji z 1997 roku, który odsyła do zasad sprawiedliwości społecznej. Przepisami blankietowymi nazywa się zwykle przepisy, które odsyłają do aktów normatywnych, które dopiero mają zostać wydane.

NORMY PROGRAMOWE – osobliwość norm programowych polega na tym iż nie wskazują one jak powinien zachowywać się adresat normy, a jedynie wskazują jaki cel powinien osiągnąć pozostawiając kwestię wyboru środków realizacji tego celu do jego dyspozycji. Normy programowe należy odrzucić od dyrektyw technicznych tj. norm wskazujących, jakich środków należy używać, by osiągnąć dany cel.

12, OBOWIĄZYWANIE PRAWA – obowiązywanie prawa podobnie jak wiele innych pojęć prawniczych, jest pojęciem wieloznacznym. Jak się wydaje, może wyróżnić trzy podstawowe koncepcję obowiązywania norm prawnych:
a) w znaczeniu normatywnych – obowiązują te normy, które zostały prawidłowo ustawione i nie zostały uchylone, (tzn. że zostało prawidłowa ustawione przez kompletny organ. Został opublikowane w przewidzianym trybie nie uchylone, opublikowane w akcie)
b) w znaczeniu faktycznym – obowiązują te normy, za których naruszenie organy państwowe

ELEMENTEM KONCEPCJI OBOWIĄZYWANIA w sensie faktycznym jest niewątpliwie reguła desuetudo. Zgodnie z tą reguła norma prawna traci moc obowiązującą (wchodzi z użycia) w skutek jej niestosowania przez dłuższy okres czasu lub w skutek radykalnej zmiany okoliczności (np. gdy wskutek zamiany ustroju politycznego lub ekonomicznego traci swoją relewancję w odniesieniu do nowej rzeczywistości).

c)w znaczeniu aksjologicznym – obowiązują te normy które spełniają przyjęte kryteria etniczne ( są słuszne, sprawiedliwe)

Jeszcze jedną kontrowersję budzi wykorzystywanie przez praktykę prawniczą ELEMENTÓW OBOWIĄZYWANIA W SENSIE AKSJOLOGICZNYM, a zwłaszcza reguły, które mówi, iż obowiązują te normy prawne nawet jeżeli nie zostały one formalnie uchylone, które w rażący sposób naruszają elementarne i nie kontrowersyjne zasady moralne.

REGUŁA WALIDACYJNA dla koncepcji obowiązywania w rozumieniu praktyki prawniczej, a zatem dla tej koncepcji na której opierają się sądy i inne organy państwowe. Jest to oczywiście tylko przybliżona charakterystyka tej koncepcji.
- obowiązują tylko te normy, które zostały prawidłowo ustanowione, a więc zostały ustanowione przez upoważnionych do tego organów i zgodnie z przewidzianą procedurą. Przykładowo więc ustawy może stanowić tylko Sejm i to w trybie przewidzianym w Konstytucji.
- norma prawna by obowiązywać musi zostać prawidłowo ogłoszona. Art. 88, ust. 1. Konstytucja mówi wprost: „warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie”
- obowiązują nie tylko normy explicite ustanowione, ale także normy, które stanowią konsekwencje norm explicite ustanowionych.
- nie obowiązują normy, które zostały wyraźnie lub milcząco uchylone (derogowanie). DEROGACJA WYRAŹNA jest to uchylenie normy lub aktu normatywnego przez inną prawną nazywaną przepisem lub klauzulą derogacyjną. Klauzurę derogacyjne są zawarte w przepisach końcowych aktu normatywnego. Dobry ustawodawca powinien się posługiwać derogacją wyraźną i unikać stosowania derogacji milczącej. Bywa jednak i tak, że normodawca wprowadza nowe przepisy i nie uchyla poprzednich. Wtedy właśnie mówimy o DEROGACJI MILCZĄCEJ czyli o derogacji przez sam fakt odmiennego uregulowania. Podstawą w oparciu o którą przyjmuje się , że doszło do derogacji milczącej są specjalne reguły nazywane regułami kolizyjnymi. Wymienić można trzy podstawowe typy reguł tego rodzaju:
1, regułę hierarchiczną – norma hierarchiczna wyższa (np. ustawa) uchyla niezgodną z nią normę hierarchiczną niższą ( np. rozporządzenie). Wśród reguł kolizyjnych reguła hierarchiczna ma najwyższą moc. Norma wyższa uchyla zatem normę niższą bez względu na to, w jakim czasie obie normy zostały wydane i bez względu na to które z nich jest bardziej ogólna.
2, regułę chronologiczną mówi że akt wydany późniejszy uchyla akt wydany wcześniej pod warunkiem jednak że akt późniejszy ma nie niższą moc prawną niż akt wcześniejszy. Nie jest zatem tak, że późniejsze rozporządzenie uchyla niezgodną z nim ustawę.
3, regułę merytoryczną – stosuje się ją do norm których zakres zastosowania pozostają w stosunku zawierania się (nadrzędności, podrzędności).

REGUŁY KOLIZYJNE DZIELĄ SIĘ NA:
a) reguła hierarchiczna – sprowadza się to do tego, że akt wyższego rzędu uchyla wcześniejszy akt o niższej mocy prawnej
b) regułą meteoryczna – mówi ,że akt późniejszy uchyla akt wcześniejszy
c) reguła temporalna – czasowa – mówi, że akt szczegółowy nie tylko uchyla akt ogólny ale też akt szczegółowy

ASPEKT CZASOWY – obowiązuje norma w okresie od jej wejścia w życie do momentu uchylenia, norma wchodzi w życie albo z momentem jej ogłoszenia w oficjalnym dzienniku promulgacyjnym albo w momencie późniejszym, który sama określa. Czas między ogłoszeniem normy a datą wejścia w życie to VACATIO LEGIS (wakacje ustawy).

13, PODMIOT STOSUNKU PRAWNEGO (stosunek cywilno – prawny) –osoby fizyczne lub podmioty prawne. Osoby fizyczne to każdy człowiek od momentu urodzenia aż do śmierć. Może tez być osoba prawna. Osoby prawne mogę przyjąć postać zakładach.

Zakład – tak osoba prawa , której cel , sposób działania założyciela w statusie służą do zaspokojenia potrzeb osób trzecich.

SPOSÓB ZABEZPIECZENIA-stosunek administracyjno władczy – oparty na nie równorzędnościach ( na stosunku władczym).

TRZY PODSTAWOWE METODY REGULACJI STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH od nazwy gałęzi prawa noszą nazwę:
a) metoda cywilna – regulacji stosuje się w tych dziedzinach, w których prawo respektuje autonomię woli stron i w granicach określonych przez normy imperatywne pozwala podmiotom prawa swobodnie kształtować stosunki prawne.
b) metoda administracyjna – posługuje się z kolei właśnie wówczas, gdy jeden z podmiotów jest w sensie prawnym podporządkowany drugiemu.
c) metoda karna – stosuje się tylko w tych przypadkach w których pewne czyny są zabronione przez ustawę pod groźba kary. Podstawą odpowiedzialności karnej może być wyłączenie wina indywidualnego sprawcy.

STOSUNEK PRAWNY nazywamy stosunek społeczny uregulowany przez normy prawne. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż stosunek prawny może przybrać zarówno formę stosunku faktycznego, uświadamianego sobie przez strony, jak i stosunku czysto normatywnego (tetycznego), nieświadomego sobie jakiejś umowy.

ELEMANTY STOSUNKU PRAWNEGO:
a)fakty prawne – nazywamy każde zdarzenie które powoduje powstanie, ustanie lub zmianę treści stosunku prawnego czyli każde takie zdarzenie, które wywołuj jakieś skutki prawne.
b) podmioty stosunku prawnego – w różnych gałęziach prawa spotykamy się z różnych kategoriami podmiotów prawa. Mówiąc najogólniej podmiotami prawa mogą być jednostki, grupy ludzkie i organizacje. Konstrukcja podmiotów prawa przebiega jednak w różnych gałęziach prawa różną postać.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH jest własnością stopniowalną. Można wyróżnić jej trzy rodzaje:
a) brak zdolności do czynności prawnych – nie mają zdolności do czynności prawnych osoby które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
b) ograniczana zdolności do czynności prawnych oraz
c) pełną zdolność do czynności prawnych.

PRZEDMIOT STOSUNKU PRAWNEGO:
a) rzeczy – zgodnie kodeksem cywilnym rzeczami są tylko przedmioty materialne
b) inne przedmioty materialne – do tej kategorii zalicza się między innymi ciecze, gazy, kopaliny.
c) przedmioty niematerialne – zaliczmy między innymi dobra o charakterze intelektualnym takie jak utwory artystyczne czy tez naukowe, dobra osobiste takie jak godność człowieka.
d) zachowania się – wprawdzie ludzkie działa i zaniechania nie są w sensie dosłownym przedmiotami to jednaka wydaje się sensowne zaliczyć je do przedmiotów stosunku prawnego.

TREŚC STOSUNKU PRAWNEGO stanowią uprawnienia i obowiązki stron tego stosunku. To właśnie one tworzą między stornami swoistą więź prawne, które zwykle polega na tym, że
jedna ze stron może czegoś żądać, a druga jest zobowiązana go czegoś.

14, SYSTEM PRAWA ma bardzo wiele różnych znaczeń. Tutaj zajmiemy się tylko dwoma z nich:
1, systemem – typ – to zespół cech charakterystycznych dla porządków prawnych określonego rodzaju. Do pojęcia systemu – typu odwołujemy się na przykład, gdy mówimy o prawie socjalistycznym, czy kapitalistycznym, gdy porównujemy ze sobą prawo kontynentalne z prawem anglosaskim itd.

CECHY PRAWA TYPU KAPITALISTYCZNEGO:
a) własność prywatna i gospodarka wolnorynkowa jako podstawa ustroju ekonomicznego
b) demokracja parlamentarna jako podstawa ustroju politycznego
c) system praw i wolności obywatelskich z wolnością słowa i zrzeszania się jako podstawą porządku społecznego.

CECHY TYPU PRAWA SOCJALISTYCZNEGO:
a) podstawa ustroju ekonomicznego jest własność państwowa i gospodarka planowa
b) podstawą ustroju politycznego są nie instytucje demokratyczne i parlamentarne ale dyktatura partii komunistycznej, dla której prawo i instytucje państwowe są jedynie pasem transmisyjnym do wykonywania zadań.
c) na płaszczyźnie społecznej prawa socjalistycznego cechuje się daleko posunięta negacją podstawowych praw i wolności obywatelskich, a w szczególności wolności słowa i zrzeszania się.

2, systemem konkretnym – to z kolei ogół norm które obowiązują w określonym czasie, w określonym państwie. W takim znaczeniu posługujemy się tym pojęciem gdy mówimy przykładowo o współczesnym prawie polskim, niemieckim, czy angielskim.
Zbiór przepisów prawnych obowiązujących w danym państwie jest w określony sposób uporządkowany. Uporządkowanie to polega przede wszystkim na tym, że przepisy prawa tworzą hierarchiczną strukturę (systematyzacja pionowa) i są pogrupowane w kompleksy norm zbliżonych do siebie treściowo (systematyzacja poziomo). Zakłada również, że normy prawne wchodzą w skład systemu są w dostatecznym stopniu niesprzeczne i pozbawione luk.

SYSTEMATYZACJA PIONOWA można wyróżnić następujące szczeble hierarchii aktów normatywnych:
-konstytucja
-ustawy
-akty podstawowe (są to zwykle akty wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania)
-akty prawa terenowego (miejscowe, lokalne).

SYSTEMATYZACJA POZIOMA – w aspekcie poziomym prawo dzieli się na prawne działy obejmujące kompleksy norm regulujących stosunki społeczne tego samego rodzaju, które nazywamy gałęziami prawa.

REGUŁY SYSTEMATYZACJI ZEWNĘTRZNEJ AKTU NORMATYWNEGO:
a) reguły systematyzacji poziomej
- akt normatywny powinien możliwie wyczerpująco normować dana dziedzinę spraw, nie pozostawiają poza zakresem swojego unormowania istotnych fragmentów tej dziedziny,
-w akcie normatywnym należy unikać wyjątków
-akt normatywny powinien określać swój zakres przedmiotowy i podmiotowy
-akt normatywny powinni wykraczać poza swój zakres przedmiotowy i podmiotowy
- Akt normatywny nie powinien zmieniać lub uchylać przepisów, które nie należą do jego zakresu przedmiotowego i podmiotowego.

b) reguły systematyzacji pionowej:
- akt normatywny nie może być sprzeczny z aktami normatywnymi wyższego rzędu
-akt normatywny nie powinien powtarzać przepisów zamieszczonych w innych aktach normatywnych, ani tez w bezpośrednio stosowalnych przepisach prawa międzynarodowego i europejskiego.
-akt normatywny może regulować dane zagadnienie w sposób odmienny od aktu wyższego rzędu tylko na podstawie jego szczególnego upoważnienia
-ustawy i inne akty normatywne należy opracowywać z uwzględnieniem wiążących norm prawa międzynarodowego i europejskiego.

TRZY PODSTAWOWE GAŁĘZIE PRAWA:
1, kryterium przedmiotowe – spośród tych kryteriów najważniejszą role odgrywa niewątpliwie kryterium przedmiotowe. W myśl tego kryterium podstawą podziału prawa na różne gałęzie jest treść regulowanych stosunków społecznych.
2, kryterium podmiotowe – kryterium to straciło swoje pierwszorzędne znaczenie wraz z rozwojem społeczeństw kapitalistycznych.
3, kryterium metody regulacji – kryterium metody regulacji pełni rolę posiłkową wobec kryterium przedmiotowego.

MOŻNA SKRACAĆ KRYTERIA:
a) powierzchniowe – bierze się pod uwagę do kogo się odnosi. Zakłada ono nierówności przedmiotów odgrywa wspólną role pomocniczą.
b) przedmiotowe – bierze się proces uwagi jakie wartości powinno chronić prawo, zakres stosunków społecznych odgrywało pewną rolę. W społeczeństwie dokonuje się podział prawa na gałęzie.
c) gałęzie prawa – jest to historyczny wyodrębniony kompleks norm regulujący określa sferą stosunków społecznych. Cecha charakterystyczną tych gałęzie jest to że reguluje jednorodny stosunek społeczny:
- gałęzie prawa materialnego – reguluje w sposobie bezpośredni określaną sferę stosunków społecznych
-gałęzie prawa procesowego
-gałęzie prawa formalnego – służą do urzeczywistnienia norm prawa materialnego (prawo procesowe, karne, cywilne)

INSTYTUCJE PRAWNE - to jest kompleks norm stanowiących funkcjonalną całość, które regulują jakiś typowy zespół stosunków społecznych ( prawo rodzinne)

KODYPIKACJA – jest to prawna działalność porządkujące przepisy prawne, ale te porządki może prowadzić specjalne powołana komisja. Rezultatem jest akt normatywny.

INKORPORACJA – jest prawną działalnością porządkującą przez osoby prawne, osoby państwowe.

PRAWO PUBLICZNE I PRYWATNE – odróżnienie prawa publicznego i prywatnego wiąże się ściśle z rozdzieleniem tej sfery, w której obywatele podlega zwierzchnictwu organów państwowych od tej sfery, w której obywatel jest wolny w tym sensie, iż nie podlega on poleceniom władzy publicznej.

15, TWORZENIE PRAWA

PODZIAŁ PRZEPISÓW PRAWNYCH mówi o podstawowej różnicy między aktami tworzenia i stosowania prawa polega na tym, iż akty tworzenia prawa składają się z norm GENERALNO ABSTRAKCYJNYCH ( ogólnych), natomiast akty stosowania prawa z norm INDYWIDUALNO – KONKRETNYCH (indywidualnych). Nasuwa się więc prosta definicja, iż akt tworzenia prawa jest to władczy akt organu władzy państwowej, który składa się z norm ogólnych.

POSTAWOWE FORMY PRAWA:
a) prawo stanowione - stanowi niewątpliwie podstawową i najważniejsza formę prawa we wszystkich współczesnych państwach. W przypadku prawa stanowionego prawo przyjmuje formę dokumentu określonej formie i budowie, który zwykło się nazywać tekstem prawnym. Tekstem prawnym jest np. ustawa, rozporządzenie, ustawa. Z tego też powodu prawo stanowione nazywa się często prawem pisanym.
b) prawo kontraktowe – nie odgrywa większej roli we współczesnym prawie wewnętrznym. Formalnie rzecz biorąc umowa jest rzadko bezpośrednim źródłem prawa, nieformalnie jednak tryb negocjacyjny odgrywał i odgrywa ważną i coraz ważniejsza rolę w stanowieniu prawa.
c) prawo precedensowe – precedens jest to zawarta w decyzji sądowej (pomijamy tutaj zagadnienie precedensów administracyjnych) norma ogólna, która de iure lub de facto wpływa na podejmowanie innych decyzji przez sądy. Odpowiednio do tego możemy odróżnić precedensy formalne wiążące (precedensy de iure) i precedensy formalnie niewiążące (precedensy de facto). W praktyce sądowej precedensy są najczęściej tworzone przez najważniejsze instancje państwowe.
d) prawo zwyczajowe – prawo zwyczajowe nadal odgrywa istotną rolę w większości państw afrykańskich i azjatyckich, jest tez oficjalnym, chociaż stale tracącym na znaczeniu, źródłem prawa międzynarodowego publicznego. Także w Polsce prawo zwyczajowe nie jest formalnym źródłem prawa, chociaż przypomnieć trzeba, że jeszcze przepisy ogólne prawa cywilnego z 1946 i uchylony art. 1. kodeksu handlowego roku wymieniały prawo zwyczajowe wśród źródeł prawa. W nauce niemieckiej podaje się zwykle następujące kryteria uznania normy za normę prawa zwyczajowego:
-powszechna adaptacja zwyczaju w środowisku, którego zwyczaj dotyczy
-uznanie zwyczaju przez sąd lub inne organy stosujące prawo tj. istnienie trwałego i stałego orzecznictwa opartego na tym zwyczaju
-akceptacja zwyczaju jako wiążącego przez doktrynę prawniczą.
e) prawo religijne – jest to klasyczny przykład porządku prawnego mający status norm prawnych jakim jest prawo islamu. W niektórych państwach arabskich obok tradycyjnego prawa stanowionego i zwyczajowego spotykamy się również z prawem, którego bezpośrednim źródłem jest Koran, a ściśle biorąc zawarty w niej zespół wyznań, co do postępków ludzkich.
f) prawo prawnicze – dzisiaj doktryna prawnicza nie jest zaliczana do źródeł prawa.

ŹRÓDŁO PRAWA – zgodnie z kodeksem pracy formalnym źródłem prawa są natomiast układy zbiorowe pracy zawierane przez przedstawicieli pracodawców i pracowników, które określają różnego rodzaju powinności stron stosunku pracy. Ta forma prawa kontraktowego (tzw. Umowy taryfowe ) jest zresztą powszechnie stosowana na całym świecie. Występują następujące źródła prawa:
a) źródła prawa w sensie formalnym – nazywa się każdy akt, dokument lub decyzję, którą w danym systemie prawa uważa się za źródło norm prawnych. Takim źródłem prawa jest w naszym kraju m.in. ustawa czy rozporządzenie lub uchwała odpowiedniego organu państwowego, w innych krajach jest nim również precedens lub decyzja sądu lub innego organu uznająca zwyczaj za normę prawnie wiążącą.
b) źródła poznania prawa – do nieoficjalnych źródeł poznania prawa należy zaliczyć wszelki dokumenty i obiekty na podstawie których ustalić możemy treść norm prawnych.
c) źródła prawa w sensie materialnym - źródłem prawa jest najmniej określane i zarazem najmniej przydatne dla prawników. Odnosi się je zwykle do tych czynników społecznych. Politycznych i ekonomicznych, które warunkują treść prawa a więc na przykład do panujących ideologii, przekonań moralnych i religijnych, układu sił politycznych w państwie, sytuacji ekonomicznej.
d) samoistne i niesamoistne źródła prawa – SAMOISTNYM źródłem prawa nazwiemy każdą regułę lub zasadę która może stanowić samodzielną podstawę decyzji sędziowskiej lub innego aktu stosowania prawa, a tym samym taka regułę lub zasadę, która może być samodzielnym źródłem naszych praw lub obowiązków. NIESAMOISTNYM źródłem prawa będą to zatem te wszystkie normy i materiały, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy aktu stosowania prawa a tym samym nie mogą być samodzielnym źródłem naszych uprawnień lub obowiązków.


16, BUDOWA TEKSTU PRAWNEGO – tekstem prawnym nazywamy dokument w którym zawarte są normy prawne. Dokument ten ma określać strukturę merytoryczna i graficzną. Sposób budowy tekstu prawnego określają dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego. Mówiąc najogólniej w każdym akcie normatywnym wyróżnić można dwie podstawowe części:
a) część nieartykułowana – w skład części nieartykułowanej wchodzi:
-tytuł-określenie podstawy prawnej
-wstęp(preambuła do aktu normatywnego
Tytuł jest elementem indentyfikacyjnym aktu normatywnego. Zawiera go oczywiście każdy akt normatywny. W tytule znajduje się określenie rodzaju aktu, daty jego wydania oraz przedmiotu.
W podobny sposób zredagowany nagłówek w przypadku aktów podstawowych:

Ustawa z dnia 31 lipca 1985 r.
o obowiązkach i prawach posłów i senatorów
(Dz. U. z 1991 r., Nr 18, poz. 79)
Podanie podstawy prawnej jest obligatoryjnym elementem każdego aktu wykonawczego ( nie spotyka się jej oczywiście w przypadku ustaw). Tekst aktu wyborczego rozpoczyna się właśnie od podania przepisu prawnego, który stanowi podstawę wydania danego aktu. Ilustruje to poniższy przykład:

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 sierpnia 1996 r.
w sprawie ustanowienia ograniczeń czasowych
przywozu niektórych towarów
(Dz. U. z 1996 r., Nr 104, poz. 480)

Tekst aktu wykonawczego rozpoczyna się zatem od podania podstawy prawnej, a dopiero następnie podaje się przepisy merytoryczne. W uchwałach Rady Ministrów zamiast zwrotu „zarządza się” używa się zwrotu „Rada Ministrów uchwala”.
Z preambuła spotykamy się z reguł w przypadku konstytucji (zawiera go także nasza Konstytucja), a także aktów o szczególnie uroczystym charakterze, aktów nowatorskich lub w sytuacji gdy pracodawca chce wyraźnie określić cele regulacji prawnej.

b) część artykułowana – część artykułowana tekstu prawnego to ta część aktu normatywnego, która składa się z przepisów prawnych. Wyróżnia się następujące jednostki redakcyjne przepisów:
- artykuły
-ustęp
-paragraf
-litery
-punkty
-tiret
W aktach ustawowych podstawą jednostką redakcyjną jest artykuł w aktach wykonawczych i innych aktach podstawowych – paragraf.
Sposób notacji jednostek redakcyjnych ilustrują następujące przykłady:

Art. 1.1. Najważniejsza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli
2. Najważniejsza Izba Kontroli podlega Sejmowi.

Artykuł 1 ustęp 1…, ustęp 2…itd. –czyta się w ten sposób. Artykuł powinien być w miarę możliwości jednostką jednio zadaniową w przypadku kilku zdań stosuje się podział na ustępy. W aktach typu kodeksowego zamiast stepów wprowadza się podziały na paragrafy:

Art. 8 1. Każdy człowiek ma od chwili urodzenia zdolność prawną.

Jeżeli w ramach artykułu (ustępu, paragrafu) konieczne jest wprowadzenie wyliczeń należy wprowadzić podział na punkty, jeżeli w ramach punktu konieczne jest wprowadzenie wyliczenia należy podzielić punkt na litery. Ilustruje to następujący przykład z kodeksu pracy:

Art. 139. Praca w niedziele oraz święto jest dowolna:
1) w przypadkach określonych w art. 133 1 pkt 1,
2) w ruchu ciągłym,
3) (…)

Jeżeli z kolei dokonuje się wyliczenia w ramach liter, to wprowadza się tiret. Przykładem zastosowania tiret może być art. 16 ust. 1 pkt 46 ustawy z 1992 o podatku dochodowym.
Art. 16. 1. Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: (…)
46) podatku od towaru i usług, z tym że jest kosztem uzyskania przychodów:
a) podatek naliczony:
- jeżeli podatnik zwolniony jest od podatku od towarów i usług (…),

W przypadku ustaw wprowadzających kodeksy numery artykułów oznacza się niekiedy cyframi rzymskimi:

Art. XII. 1, kodeks cywilny nie rusza przepisów ustawodawstwa pracy.

Można wyróżnić następujące kategorie przepisów:

- przepisy merytoryczne, które dzielą się na przepisy ogólne i szczegółowe – określają zakres przedmiotowy i podmiotowy stosunków regulowanych przez akt lun wyłącznych spod jego regulacji.
Przepisy ogólne wydziela się również, gdy zachodzi potrzeba zamieszczenia w nich elementów wspólnych dla wielu przepisów merytorycznych. W przepisach ogólnych objaśnia się także używane w akcie określania lub skróty. Często w przepisach ogólnych spotykamy się z definicjami podstawowych pojęć dla danego aktu normatywnego.
Przepisy szczegółowe to przede wszystkim katalog podstawowych instytucji regulowanych przez dany akt. Zaleca się , by przepisy szczegółowe były uporządkowane w następującej kolejności:
1. przepisy prawa materialnego
2. przepisy o organach i trybie postępowania (przepisy ustrojowe i proceduralne),
3. wyjątkowo również przepisy karne

-przepisy zmieniające
-przepisy przejściowe i dostosowujące – w przepisach przejściowych normuje się wpływ nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem prawa dotychczasowego, a szczególności:
1. sposób zakończenia postępowania w sprawach będących w toku
2. rozstrzyga, czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy do uprawnień i obowiązków powstałych pod działaniem dotychczasowego prawa,
3. rozstrzyga, czy i przez jaki czas utrzymuje się w mocy instytucje, które znosi nowe prawo,
4. rozstrzyga, czy utrzymuje się w mocy dotychczasowego przepisy wykonawcze.

- przepisy końcowe – rozmieszczają się w następującej kolejności:
a) przepisy uchylające – to inaczej przepisy (klauzule) derogacyjne. Przepisy takie należy w zasadzie do dyrektyw systematyki zewnętrznej, skoro chodzi o uchylenie innego aktu, chociaż oczywiście problem ich miejsca w tekście prawnym to zagadnienie systematyki wewnętrznej.
b) przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie – każdy akt normatywny powinien określać termin swego wejścia w życie. Jako zasadę przyjmuje się, iż akt normatywny nie może wejść w życie z dniem ogłoszenia.
c) w razie potrzeby – przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego.- wprowadza się w przypadku tzw. „ustaw czasowych”(epizodycznych), tj. aktów normatywnych które wprowadza się tylko na pewien okres czasu, przykładowo ze względów porządkowych lub po to by rozwiązać w określonym czasie określony problem. Jednakże termin wygaśnięcia mocy aktu nie może być określony przez podanie samego tylko stanu rzeczy.

NOWELIZACJA – czyli zmiana aktu normatywnego. Przewiduje się dwie formy nowelizacji:
- odrębna ustawę nowelizującą,
- przepis nowelizujący w innej ustawie
Nowelizacja polega na wprowadzeniu:
-przepis zmieniających
-przepisów uchylających lub,
- przepisów uzupełniających nowelizowany akt.
Akt nowelizujący nie może zawierać przepisów nie objętych zakresem normowania aktu nowelizowanego.

TEKST JEDNOLITY USTAWY
Jeżeli liczba zmian w ustawie jest znaczna lub ustawa była już wielokrotnie nowelizowana, to może ogłaszać tekst jednolity tego aktu. Tekst jednolity aktu normatywnego jest to zatem tekst, który uwzględnia wszystkie dokonane w nim zmiany (nowelizacje). Ogłoszenie tekstu jednolitego ustawy następuje w formie obwieszczenia Marszałka Sejmu a tekst jednolity jest załącznikiem do tego obwieszczenia. Obwieszczenie to powinno przytaczać wszystkie nowele do danego aktu. W tekście jednolitym zachowuje się numerację tekstu pierwotnego. W miejsce przepisów uchylonych wpisuje się określenie „skreślony” podając zarazem w odnośniku przepis i akt uchylający. W przypadku przepisów zmienianych lub nowych należy także podać w odnośniku przepis i akt nowelizujący. Tekst jednolity ogłasza się w Dzienniku Ustaw.

STOSOWANIE BŁĘDÓW – może dotyczyć wyłącznie błędów czysto redakcyjnych i nie Mozę prowadzić do merytorycznej zmiany tekstu prawnego.

17, STOSOWANIEM PRAWA nazywamy władczą działalność organów państwa polegająca na wydawaniu decyzji indywidualno konkretnych (akta stosowania prawa) na podstawie norm prawnych (aktów tworzenia prawa). Mówiąc prostym językiem powiedzieć by można, że stosowanie prawa polega na zastosowaniu normy prawnej do jakiegoś indywidualnego przypadku, a więc przykładowo na zastosowaniu przepisów kodeksu karnego do sprawcy przestępstwa i wymierzanie mu stosownej kary.

TYPY STOSOWANIA PRAWA:
a) typ sądowego stosowania prawa-jest okoliczność że organ stosujący prawo jest niezawisły i bezstronny. Zgodnie z zasadą niezawisłości sądu sady podlegają tylko ustawom.
b) typ administracyjny stosowania prawa – zasada hierarchicznego podporządkowania jest więc podstawą tego typu
c) typ quasi – sądowym stosowania prawa – postępowanie przed tymi instytucjami w wielu aspektach nawiązuje do zasad postępowania sądowego, stąd zasadne wydaje się nazywanie go typem guasi-sądowym stosowania prawa (np. postępowanie przez różnego rodzaju sądami i komisjami dyscyplinarnymi w korporacjach zawodowcy)
d) typ quasi-administracyjnym stosowania prawa – pewne zadania z zakresu administracji publicznej, były by wykonywane przez agendy publiczne a nawet przez instytucje pozapaństwowe (banki) i zezwala im na podejmowanie w tych sprawach decyzji władczych.

ETAPY STOSOWANIA PRAWA:
1. wybór normy prawnej – został już omówiony problem
2. ustalenie obowiązywania normy prawnej
3. wykładnia normy prawnej – zagadnienia wykładni prawa
4. ustalenie stanu faktycznego – ustalanie stanu faktycznego
5. subsumcja
6. wybór konsekwencji prawnych
7. sformułowanie i uzasadnienie decyzji

18, WYKŁADNIA PRAWA – to jedno z zagadnień jurysprudencji. Wykładnia prawo albo interpretacją prawa nazywamy zespół czynności zmierzających do ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego. Jest to tzw. Pragmatyczne rozumienie tego pojęcia. W sensie pragmatycznym wykładnia prawa to po prostu rezultat tego procesu. Wskazać należy, iż zdaniem części teoretyków wykładnia prawa to tyle samo co proces rozumienia przepisów. \

RACJE WYRÓŻNIAMY:
a) racje lingwistyczne (językowe) – są sformułowane przepisy prawne nazywamy językiem prawa. Język prawny jest odmianą języka potocznego i dzieli jego wszystkie wady i zalety.
b) racje systemowe – przepis prawny zajmuje określone miejsce w kacie normatywnym, a z kolei akt normatywny jest składnikiem określonej gałęzi prawa.
c) racje funkcjonalne – wykładnia prawa nie może ingerować intencji nadawcy, celów, jakie sobie stawił, nie może być również obojętna wobec konsekwencji do jakich doprowadzi określone rozumienie przepisu.

PODZIAŁ WYKŁADNI:
a) wykładnia autentyczna
b) wykładnia legalna
c) wykładnia operatywna
c)wykładnia doktrynalna

19, PAŃSTWO:
a)organizacja państwa politycznego-
1,władza w znaczeniu przedmiotowym
2,władza w znaczeniu stosunek społeczny
3,władza jako proces decyzyjny-to rządnie
b)suwerenna władza
c)organizacja terytorialna
d)organizacja całego społeczeństwa-
1,wzajemne oddziaływanie w stosunku do dwóch podmiotów
2,ze względu na jakąś normę społeczna
3,stosunek oparty na wieku i pożyteczności:
-stosunki równorzędne
-stosunki nie równorzędne
e)organizacja przymusowa
f)organizacja określane funkcje
g)organizacja swoisty aparat

WŁADZA PAŃSTWA JEST WŁADZA POLITYCZNA I PUBLICZNA:
a)polityczna:
-władza sprawozdawcze w dużych społecznościach
-charakter legalny
-władza sprawowana przez organy państwa i samorządowe
b)polityczne:
-realizowane w dużych społecznościach
-władza ma charakter faktyczny
-może być władza nie legalna

PROCES DECYZYJNY (WŁADZA PAŃSTWOWA) – elita obejmuje elita państwowa:
a)elita decyzji – najistotniejsze decyzje w państwie np. premier
b)elita wpływu – pośrednik między elitą decyzji a społeczeństwem

ELEMENTY RZĄDZENIA:
a)przymus – państwo totalitarne i autorytarne
b)autorytet-demokracja władzy, władza musi uzyskać legitymizacje

LEGITYMIZACJA – oznacza uzasadnienie decyzji władzy albo ich usprawiedliwienie

SPOŁECZNE LEGIMITYZACJA – akceptacja przez społeczeństwa – to jest ostateczny efekt. Wyraża się społeczną nieufnością:
a)votum nieufności
b)przez terminowe wybory

PAŃSTWO ORGANIZACJĄ PRZYMUSOWĄ:
a) przymus obywatelstwa – prawo ziemi (urodzenia)
b) dysponowanie środkami przymusu np. fizyczne

FORMY PRZYMUSU:
a) ideologiczny – charakterystyczna z autokrytyczną formą państwa
b) ekonomiczny – państwo decyzyjne np. podatki
c) prawny – przybiera postać przymusu psychicznego i fizycznego

PAŃSTWO ORGANIZACJĄ TERYTORIALNĄ:
a) zwierzchnictwo terytorialne – wszystkie składniki materialne
b) zwierzchnictwo personalne państwa – władza państwa polegają wszyscy ludzie (obywatele, apatytrenci, cudzoziemcy)

STOSOWANIE PRAWA – jest to forma działania władczego
-wydawanie decyzji
-wydawanie prawa
- tworzenie prawa
-stosowanie prawa

20, KONTROLA PAŃSTWA:
a) materialna-polega ba porównaniu zamierzeń działalności zgodnie z prawem
b) formalna z punktu widzenia zgody z przepisem

KIERUNKI DZIAŁANIA PAŃSTWA – funkcje państwa:
a) funkcja zewnętrzna – to znaczy ukierunkowane kierunki państwa ą związane, że państwo nie jest izolowane –organizowanie agresji, pokojowa współpraca państwa
b) funkcje wewnętrzna:
-funkcja ochronna – ochrona ładu , porządku
-funkcja organizacyjna np. . administracja
c) państwo liberalne – nie zajmuje miejsca w sfera życia publicznego, państwo stawia na wolność obywatela, interpretować w życie gospodarcze
d) państwo monopolistyczne – społeczne środki produkcji, ingeracja z sferą socjalną
e) funkcja organizacyjno gospodarcza – zjawisko nakładania podatków
f) funkcja socjalna – państwo przyjmuje na siebie wiązary społeczne, szkolnictwo publiczne

ORGAN PAŃSTWOWY – jest to jednostka lub grupa jednostek fizycznych wyodrębniana organizacyjnie i funkcjonalnie aparatu państwa, które podejmują działania państwa.

SPOSOBY POWOŁYWANIE ORGANÓW:
a) wybór – na tym polega, że dotyczy związanej z organami państwowymi, np. Sejm
b) z nominacji – organ wyższego szczebla powołuje organy niższego szczebla (wybory ministrów)
c) kooptacja – na uzupełnieniu składu organu kolegialnego ( np. poseł nie może wykonywać swojej funkcji to się wybiera innych)
d) ze względu na obradowanie:
- stały – Sąd
-sesyjne –Sejm

RODZAJ DZIAŁAŃ WŁADCZYCH:
a) ustawodawcze-tworzenie prawa ustaw prawa, wszystkie sfery państwa
b) wykonawcze-organy administracyjne które SA powołane do funkcji organizatorskiej
c) sądownie- rozstrzyganie sporów prawnych na podstawie określonych przepisów
d) kontrolne-powołanie kontroli formalnej, merytoryjnej.

ZE WZGLĘDU NA RODZAJ KOMPETENCJI – to inaczej zakres podejmowania decyzji:
a) kompetencje rzeczowe (przedmiotowe):
-podejmowanie decyzji przez organ przedmiotowych spraw
-kompetencje ogólne – do podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach
-kompetencje branżowe – uprawnienia organu w określonych sferach ( np. minister)
b) kompetencje terytorialna
c) kompetencja funkcjonale – związane z miejscem w strukturze hierachi aparatu państwowego

W APARATACH PAŃSTWOWYCH RZĄD –instytucje pomocnicze państwa:
-urząd wojewódzki
-urząd rady ministrów
-kancelaria
-Sejm, prezydent
-ministerstwo
-prokurator
-resort służby zdrowia

ORGANY PAŃSTWOWE SĄ ZE SOBĄ POWIĄZANE POD WPŁYWEM:
a) zasada organizacyjna
b) zasada trójpodziału i jednolitości władzy
c) zasady ustrojowe

ZASADY ORGANIZACYJNE:
a) dekoncentracja – przekazanie uprawnień organów niższych szczeblów
b) decentralizacja – oznacza prawny układ do podejmowania decyzji jednego organu