Wstęp do prawoznawstwa

PRAWOZNAWSTWO JAKO NAUKA-2 wątki
-kładzie nacisk na praktykę prawa, na posługiwanie się nim takim jakie ono jest
-ujmuje prawo jako pewien element życia społecznego, ściśle związany z procesami gospodarczymi i politycznymi, z ludzkimi przekonaniami i zachowaniami czym jest prawo uzależnione jest od-przyjętych przez danego badacza lub szkołę założeń filozoficznych, ideologicznych, światopoglądowych-głównego kierunku zainteresowań danej dziedziny nauki-przyjętych założeń metodologicznych

PODEJŚCIE FORMALNO-DOGMATYCZNE (analiza logiczni-językowa) prawem jest zespół, system należycie ustawionych, wysłowionych, opublikowanych i zaopatrzonych w sankcje norm postępowania skierowanych do nieoznaczonych imiennie adresatów. Przepisy prawa-wypowiedzi językowe zastane przez nas w tekstach ustaw i innych aktach normatywnych

PODEJŚCIE SOCJOLOGICZNE (realistyczne) prawem jest zespół reguł i zasad postępowania ujawniających swe rzeczywiste istnienie poprzez zachowania jednostek i grup społecznych

PODEJŚCIE PSYCHOLOGICZNE prawem są przeżycia psychiczne jednostek o treści imperatywno-atrybutowej tzn. o istnieniu pewnego poczucia obowiązku i odpowiadającego mu uprawnienia innej osoby, która może domagać się wypełnienia obowiązku

PODEJŚCIE AKSJOLOGICZNE prawo jest zespołem norm postępowania w stosunku między ludźmi zbudowanym na gruncie pewnych wartości w celu ich urzeczywistnienia i obrony

PODEJŚCIE WIELOPŁASZCZYZNOWE prawo jest zjawisko społeczne dla poznania którego niezbędne jest uwzględnienie wszystkich podejść

ZAGADNIENIA UZNAWANE ZA PRZEDMIOT NAUKOWEGO PRAWOZNASTWA
*wypracowanie aparatu pojęciowego, opis i systematyzacja reguł uznawanych za prawo obowiązujące *zagadnienia filozoficzne i metodologiczne prawoznawstwa
* zagadnienia wykładni oraz stosowania prawa
*funkcjonowania państwa i prawa w społeczeństwie
*oceny prawa formułowane z punktu widzenia kryteriów np. ekonomicznych
*wnioski pod adresem przyszłego prawodawstwa i orzecznictwa sądów
*władzy publicznej, państwa i jego formy organizacyjnej

UJĘCIA:
dogmatyczne- odnoszące się do prawa obowiązującego w danym państwie
porównawcze (komparastyczne)- uwzględniającym system prawa różnych państw,
historycznym

MODEL POZYTYWISTYCZNY ukształtowany przez nauki przyrodnicze, celem jest opis obiektywny rzeczywistości przez którą rozumie się fakty niezależne od człowieka dokonywany jest w postaci zadań logicznych (prawda fałsz)

MODEL HUMANISTYCZNY zakłada iż przedmiotem poznania jest rozumienie faktów a nie tylko ich opisanie polega na przypisaniu im określonych doznań lub powiązanie ich z wartościami przyjmowanymi przez człowieka

TRZY BIEGUNY MYŚLENIA O PRAWIE:
kierunek pozytywistyczny – prawem jest zespół norm ustanowionych i chronionych przez państwo posługujące się środkami przymusu bezpośredniego, normy prawne dotyczą tylko zewnętrznego zachowania ludzi względem siebie "tylko prawo pozytywne jest prawem"
kierunek prawno-naturalny – prawo pozytywne nie jest wyłącznym ani najwyższym wzorem zachowań i ludzie są związani także z prawem natury
kierunek realistyczny – sprzeciw wobec powyższym koncepcjom zarzuca nieuzasadnioną wiarę w teksty prawne drugich krytykują za poszukiwanie wzorców prawa przez spektakularne rozważania zastępujące rzetelną analizę praktyki życia społecznego.
Prawo "law In action" - wzory postępowania ujawniające się w konkretnych zachowaniach ludzi lub w decyzjach określonych osób które uznaje się za mające znaczenie prawne

PRAWO JAKO ZJAWISKO SPOŁECZNE
*pojawia się gdy mamy do czynienia z relacjami między jednostkami ludzkimi w ramach mniej lub bardziej zorganizowanej grupy społecznej
*prawo nie dotyczy stosunków człowieka do siebie samego do bóstwa, elementów i zjawisk przyrody chyba że mają jakieś odniesienia i uwarunkowania społeczne
*prawo wyraża wartości i potrzeby o zasięgu społecznym ma je chronić i urzeczywistniać
*prawo powstaje jako produkt procesu decyzyjnego
*sformułowane jest i bronione przez społeczeństwo za pośrednictwem jego instytucji
*realne istnienie norm prawnych uzależnione jest od społecznego przyzwolenia dla prawa wynika to głównie z normatywności prawa i jego perswazyjnej roli

NORMATYWNOŚĆ PRAWA jest źródłem stanów faktycznych np. poczucia powinności. Prawem są więc normy, wzory zachowań uznaje się za obowiązujące, dyscyplinujące do określonego sposobu postępowania

PRAWO:
MATERIALNE to ogół norm regulujących treści stosunków prawnych czyli uprawnienia i obowiązki podmiotów prawa oraz ewentualnie sankcje za przekroczenie lub ich niedopełnienie
FORMALNE tryb postępowania przed organami władzy publicznej związany z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków określonych w prawie

PRYWATNE reguluje stosunki między różnorodnymi podmiotami Gałęzie: prawo cywilne, handlowe, rodzinne
PUBLICZNE reguluje stosunki między państwem i obywatelami oraz między organami publicznymi

PODMIOTOWE zespół uprawnień, które służą podmiotowi prawa wg koncepcji naturalnego prawa te prawa są niezbywalne
PRZEDMIOTOWE ogół norm wyznaczających podmiotom określone zachowanie. Nie jest alternatywą podmiotowego. Pojęcia się uzupełniają.

PRAWO I WARTOŚCI rozdział III

WARTOŚCI są zasadniczym elementem każdej kultury we wszystkich jej przejawach
*byty obiektywnie istniejące samoistnie lub z woli Boga stanowią trwały i pewny układ odniesienia -absolutyzm aksjologiczny
*to co ludzie w danym miejscu i czasie uważają za cenne stałe i zmienne
*dorobkiem całej ludzkości w toku jej dziejów
*właściwe danej kulturze wyznaczają treść, formy i granice prawa

KULTURA PRAWNA
WĘŻSZE wiedza o obowiązującym prawie, stosunek do tego prawa, oceny prawa i postulaty co do jego zmian
SZERSZE do całego społeczeństwa w danym odcinku historycznym obejmuje doktryny prawne i naukę o nim


NORMY
MORALNE odnoszą się do zewnętrznych zachowań ludzkich i do tych intencji i postaw które poddawane są ocenie z punktu widzenia szeroko rozumianej idei dobra
OBYCZAJOWE dotyczą zachowań ujmowanych w kategoriach "jest -nie jest przyjęte" "wypada- nie wypada" czynić w danym środowisku i okolicznościach anonimowość źródeł
RELIGIJNE obejmują normy w kategoriach dobra i zła i mogą się pokrywać z normami moralnymi lub prawnymi. Wyróżnić można także normy obyczajowe regulują funkcjonowanie kościoła jako instytucji o charakterze wewnątrz organizacyjnym prawo kanoniczne od 1983

CECHY NORM MORALNYCH RÓŻNIĄCE SIĘ OD PRAWNYCH
a)przedmiot regulacji normy moralne odnoszą się do przeżyć emocjonalnych i intelektualnych i zachowań ludzkich
b) geneza norm- moralne nakaz sumienia własnego przekonania do słuszności wpajane w procesie wychowania i przyjmowane za własne
c) sposób sankcjonowania moralne- potępienie i odrzucenie ze strony grupy społecznej
dura lex, sed lex – twarde prawo ale prawo
rozdział VI
NORMA PRAWNA jest najmniejszym stanowiącym sensowną całość elementem prawa przyjmuje się że jest ona regułą zachowania noszącą dwie cechy:
-reguła generalna kierowana do pewnej kategorii adresatów określonych poprzez powołanie się na ich cechy rodzajowe np. obywatele, żołnierze, studenci
-reguła abstrakcyjna - wskazanie zachowania jednorazowego które może być powtórzone i zdarzyć się w nie określonej z góry liczbie przypadków

ELEMENTY NORM PRAWNYCH
HIPOTEZA określa warunki w których adresatowi jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone DYSPOZYCJA określa treść zachowania nakazanego ... albo treści decyzji którą należy pojąć w związku zaistnieniem pewnych faktów
SANKCJA określa rodzaj dolegliwości jaka powinna dotknąć osobę która naruszyła dyspozycje w normie

NORMY: lex perfecta- (prawo doskonałe)tylko sankcja nieważności
lex plus grom perfecta- (prawo więcej niż doskonałe) sankcja nieważności plus inna prawna zwykle represyjna
lex minus grom perfecta- (prawo mniej niż doskonałe) sankcja represyjna, czynności dokonane stają się ważne
lex imperfecta-(prawo niedoskonałe) bezkarna, nie ma na nich sankcji

SANKCJA w sensie
a) językowym określa sposób reakcji konkretnego organu państwa w przypadku zachowania sprzecznego z dyspozycją
b)socjologicznym jako społeczna groźba podejścia lub fakt podejścia określonych kroków dolegliwych dla podmiotów zachowujących się nie zgodnie z wzorami zawartymi w normach


EGZEKUCYJNA polega na przymusowym
*wykonaniu tego co stanowiło niedopełniony obowiązek adresata
* unicestwieniu tego, co zostało przez adresata uzyskane wbrew zakazowi
*przymuszeniu do wykonania ciążącego na nim obowiązku

NIEWAŻNOŚCI czynności konwencjonalnej do wszystkich rodzajów czynności prawnych

KARNA WYKŁADNIA PRAWA proces ustalenia właściwego znaczenia przepisów prawnych, rezultat czynności polegających na ustaleniu owego znaczenia przedmiotem jest przepis prawny celem jest odtworzenie normy.

TEORIE WYKŁADNI PRAWA rozdział X
STATYCZNA wraz z ustanowieniem przepisu ustawodawca nadaje mu określone znaczenie. Nie można go swobodnie zmieniać- naruszenie prawa, gwarancja stabilności tego prawa
DYNAMICZNA znaczenie przepisów nie powinno być związane tylko z pracodawcą, bo prowadziłoby to do konserwowania stosunków opartych na prawie w ich anachronicznej postawie- nowa treść dostosowana do współczesnych potrzeb
AKTUALNEGO USTAWODAWCY łagodzi teorie dynamiczną, chroni przed nadmierną dowolnością interpretacji

RODZAJE WYKŁADNI:
1 stosowanie podmiotu:
*autentyczna podmiot może określić znaczenie
*legalna upoważniony organ państwa (delegowana)
*doktrynalna przeciwnie do operatywnej
*organów stosujących prawo
2 sposobu dokonywania
*językowa- interpretacja zgodnie z regułami sentencyjnymi i stylistycznymi języka zastosowanie reguł logiki formalnej i specyficznych reguł logiki prawnej
*systemowa- ustalenie znaczenia przepisów ze względu na ich usytuowanie w systematyce aktu, gałęzi prawa.
*funkcjonalna celowościowa, teologiczna,
*porównawcza porównanie przepisów z innymi podobnymi o ustalonym znaczeniu.

SYSTEM PRAWA całość złożona z powiązanych ze sobą elementów wg pewnych zasad zbiór w pewien sposób powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm ujętych w tekście prawnym Naturalne bez ingerencji właściciela, Sztuczne dzieło ludzkie wg planu, cech elementarnych składających się na system i więzi, które łączą te elementy, Realne składają się z istniejących obiektów Nominalne zbiór tworów kulturowych

PODZIAŁ PRAWA NA GAŁĘZIE
Prawo państwowe ( konstytucyjne)- podstawowym jego źródłem jest konstytucja RP oraz inne akty prawne z nią związane. Reguluje ono podstawowe zasady ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego określa ono strukturę i kompetencje naczelnych organów państwa a także podstawowe prawa i obowiązki obywateli oraz zasady prawa wyborczego.

Prawo cywilne- reguluje stosunki majątkowe miedzy podmiotami prawa oraz niektóre sprawy niemajątkowe np. prawo do nazwiska.

Prawo rodzinne- normuje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami, rodzicami i dziećmi oraz stosunki wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.

Prawo pracy- zawiera normy prawne regulujące stosunki pracy i płacy oraz zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

Prawo administracyjne- stanowi zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstałe w wyniku działalności organów administracji publicznej

.Prawo finansowe- jest zbiorem norm dotyczących finansów publicznych i instytucji zajmujących się nimi. Dotyczy ono podatków i opłat, budżetów, działalności banków, zakładów ubezpieczeń i innych instytucji finansowych.

Prawo gospodarcze- przedmiotem jego regulacji są przedsiębiorcy, ich działalność oraz środki służące realizacji tej działalności: weksle itp.

Prawo karne- jest zbiorem norm określających, co w świetle prawa jest przestępstwem i jaka grozi kara za jego popełnienie.
a) Prawo cywilne procesowe- stanowi zespół norm regulujących postępowanie przed sądami w sprawach cywilnych i karnych (powód, pozwany, świadek, biegły)
b) Prawo karne procesowe – stanowi zespół norm regulujących tryb postępowania i rozstrzygania spraw karnych przez organy wymiaru sprawiedliwości (oskarżony, obrońca, prokuratura)

Zasada trójpodziału władzy
W dziele „O duchu prawa” Monteskiusz przedstawia teorię dotyczącą istoty i postępowania państwa oraz koncepcję państwa rządzonego dobrze i praworządnie. Wg Monteskiusza państwo powstało w wyniku społecznej umowy zawartej przez ludzi w celu ochrony ich interesów, bezpieczeństwa i wolności
-Organ ustawodawczy – są to organy państwowe tworzące prawo o randze ustaw –Sejm Senat
-Organ wykonawczy – obok Prezydenta i Rady Ministrów przede wszystkim organy administracyjne które kierują przypisywanymi im dziedzinami działalności
-Organ sądowniczy – niezawisłe sądy wspomagane przez inne organy wymiaru sprawiedliwości


Sejm jest głównym ośrodkiem procesu tworzenia prawa. Sejm jest wybierany na 4-letnią kadencję, rozpoczynającą się w dniu zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie.
Składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym.
Wybory do Sejmu zarządza Prezydent łącznie z wyborami do Senatu. O ważności wyborów decyduje Sąd Najwyższy.
Sejm może skrócić swoją kadencję mocą własnej uchwały podjętej kwalifikowaną większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Prezydent może skrócić kadencję Sejmu w przypadkach określonych po zasięgnięciu opinii marszałków Sejmu i Senatu.
Sejm obraduje na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenie zwołuje Prezydent w ciągu miesiąca od dnia wyborów. Sejm wybiera ze swego grona marszałka, który kieruje pracami Sejmu oraz sprawuje inne funkcje publiczne, a także organy. Obrady Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm bezwzględną większością głosów "noże uchwalić tajność obrad. Uchwalenie ustawy lub podjęcie uchwały wymaga w zasadzie zwykłej większości głosów.
Jednym z ważnych zadań Sejmu jest uchwalenie budżetu państwa. Rząd ma obowiązek przedstawić Sejmowi projekt budżetu najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi do podpisu prezydent może skrócić kadencje sejmu i zarządzić nowe wybory Po zakończeniu roku budżetowego rząd przedstawia sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm po rozpatrzeniu sprawozdania i po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia rządowi absolutorium.
Posłowie do Sejmu
Sejm składa się ze stałej liczby 460 posłów. Poseł ma dwa szczególnie prawne przywileje, ściśle ze sobą związane:
-nietykalność polega na tym, że poseł nie może być aresztowany ani zatrzymany bez "gody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa.
-immunitet poselski oznaczą że przeciwko posłowi bez zgody Sejmu nie można wszcząć i prowadzić postępowania karnego. Postępowanie karne ulega odwleczeniu (10 czasu wygaśnięcia mandatu poselskiego. Immunitet nie uchyla karności, stanowi jedynie czasową przeszkodę w prowadzeniu postępowania karnego.
Sejm - jeśli zachodzą odpowiednio ważne przyczyny - może posła pozbawić immunitetu i nietykalności.
Posłowie mają obowiązek brać udział w plenarnych posiedzeniach Sejmu oraz w pracach Komisji, do których zostali powołani.
Organizacje poselskie. posłom przysługuje prawo tworzenia na terenie Sejmu własnych organizacji. Są nimi kluby parlamentarne. Kluby poselskie są organizacjami posłów utworzonymi według kryterium przynależności partyjnej. Klub zrzesza posłów - członków jednej partii politycznej. Jadaniem klubu jest wypracowanie środków realizacji postulatów danej partii w parlamencie. W klubie posłowie uzgadniają wystąpienia na plenarnym posiedzeniu Sejmu, sposób głosowania, przedstawienie i forsowanie stanowiska swojej partii pracach komisji sejmowych itd. Wewnętrzne organy Sejmu Sejm tworzy organy wykonujące określone zadania, przygotowujące materiały na plenarne posiedzenia, zajmujące się poszczególnymi dziedzinami działalności Sejmu.

Organami Sejmu są: 1. marszałek Sejmu, 2. prezydium Sejmu, 3. konwent seniorów, 4. komisje sejmowe.
· Marszałek kieruje pracami Sejmu, reprezentuje Sejm, przewodniczy obradom Sejmu, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym, kieruje pracami prezydium Sejmu, sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na terenie Sejmu, zapewnia dyscyplinę obrad, mianuje i zwalnia pracowników kancelarii Sejmu. Marszałek jest też zwierzchnikiem straży marszałkowskiej - organu porządkowego Sejmu.

· Prezydium Sejmu składa się z marszałka i wicemarszałków, wybieranych przez Sejm spośród posłów. Do zadań prezydium Sejmu należy między innymi ustalenie planów prac Sejmu, zwoływanie posiedzeń Sejmu i ustalanie porządku obrad, dokonywanie wykładni regulaminu Sejmu, utrzymywanie stosunków z Senatem, udzielanie posłom pomocy w ich pracy.

· Konwent seniorów składa się z marszałka i wicemarszałków oraz przewodniczących klubów poselskich. Obrady konwentu toczą się pod przewodnictwem marszałka Sejmu. Konwent seniorów jest organem doradczym prezydium Sejmu.

· Komisje Sejmowe są organem specjalistycznym Sejmu. Komisje te są powoływane l)FJCZ Sejm na początku kadencji. W skład komisji wchodzą posłowie.

Komisje dzielą się na stałe i nadzwyczajne.
Komisje nadzwyczajne powoływane są dla zbadania określonej sprawy.
Komisje stale są wewnętrznymi, pomocniczymi organami Sejmu.
Każda komisja wybiera ze swego grona prezydium, które kieruje jej pracami. W skład prezydium komisji wchodzą przewodniczący komisji jego zastępcy. Komisje stałe powołuje się przede wszystkim dla poszczególnych dziedzin samorządu państwowego. Komisje stałe mają szczególne znaczenie dla całokształtu pracy Sejmu. Wynika to stąd, że parlament jako całość nie jest w stanie dokładnie wnikliwie rozważyć na posiedzeniach plenarnych z reguły skomplikowanych, wymagających dla ich prawidłowego rozstrzygnięcia kameralnego trybu pracy oraz specjalistycznych wiadomości i fachowego doświadczenia. Komisje mogą korzystać z usług powoływanych specjalnie ekspertów z danej dziedziny wiedzy.
Do zadań komisji sejmowych należy między innymi rozpatrywanie projektów ustaw, wysłuchiwanie sprawozdań i informacji kierowników resortów, urzędów oraz instytucji, przeprowadzanie analizy działalności poszczególnych działów administracji państwowej, rozpatrywanie spraw związanych z wprowadzaniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu. Poza wymienionymi wyżej organami wewnętrznymi, w pracach Sejmu, a zwłaszcza w trakcie obrad plenarnych, znaczną rolę odgrywają sekretarze. Są oni wybierani przez Sejm na początku kadencji w liczbie dwudziestu. Sekretarze prowadzą listy mówców i protokoły posiedzeń Sejmu, dokonują obliczania wyników głosowania i pełnią inne czynności zlecone przez marszałka.
· Trybunał Konstytucyjny - jest organem państwowym powołanym do ochrony tak zwanej konstytucyjności prawa. orzeka w następujących sprawach: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody Sejmu wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów wydanych przez centralne organy państwowe z konstytucją, zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, skargi konstytucyjnej. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej. Postępowanie toczy się w trybie określonym przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Rozprawa jest jawna. Orzeczenia Trybunał mają postać wyroków lub postanowień, są ostateczne i mają moc powszechne obowiązującą (art. 190 konstytucji).Trybunał Stanu Trybunał Stanu został powołany do określenia tak zwanej odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Jest on organem ściśle związanym z Sejmem, przez niego powoływanym i podejmującym czynności sądowe na jego zlecenie. W zakresie orzekania Trybunał Stanu jest niezawisły i podlega tylko ustawie. Do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mogą być pociągnięte, jak wspomniano wyżej, osoby zajmująca najwyższe stanowiska państwowe: Prezydent premier i członkowie rządu, prezes Narodowego Banku Polskiego, prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, naczelny dowódca sił zbrojnych, posłowie i senatorowie.
Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej może być złożony przez komisję sejmową grupę posłów Uczącą co najmniej 50 osób lub trybunał Konstytucyjny

Senat jest drugą obok Sejmu izbą parlamentu. W skład Senatu wchodzi 100 senatorów. Senat odgrywa znaczną rolę w procesie legislacyjnym tzn. procesie stanowienia prawa, aczkolwiek nie ma w nim głosu decydującego. I. usprawnienia Senatu w tej dziedzinie zapewniają mu wpływ na treści uchwalonych ustaw, a nawet mogą pozwolić na zablokowanie uchwalonej przez Sejm ustawy. Przewidziany w konstytucji tryb uchwalania ustaw przewiduje, że uchwalona przez Sejm ustawa jest przekazywana Senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca może zgłosić Sejmowi propozycje dokonania w ustawie określonych zmian lub jej odrzucenia, inaczej mówiąc, może wyrazić sprzeciw częściowy lub generalny wobec ustawy sejmowej.
Senat wyraża swoje stanowisko w formie uchwały. Tryb pracy Senatu nad przedstawionymi mu ustawami i projektami innych aktów jest zbliżony do trybu pracy Sejmu. Senat obraduje na posiedzeniach. Pracami Senatu kieruje marszałek Senatu, a w jego zastępstwie wicemarszałkowie. Senatorowie pochodzą z powszechnych, bezpośrednich wyborów, odbywających się łącznie z wyborami do Sejmu. Z województwa wybiera się dwóch senatorów, a z województwa warszawskiego i katowickiego po trzech senatorów. Kadencja Senatu kończy się równocześnie z kadencją Sejmu

Prezydent jest głową państwa - najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej. Czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Prezydent jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich w głosowaniu tajnym. Do wyboru konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów. Kandydat na urząd Prezydenta musi mieć ukończone 35 lat i korzystać z pełni praw wyborczych. Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych. W tej roli ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, zawiadamiając o tym obie izby parlamentu, mianuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych Polski w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli innych państw i organizacji międzynarodowych. W tej sferze swojej działalności Prezydent współdziała z premierem. W stosunkach wewnętrznych Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, którą to funkcję w czasie pokoju sprawuje za pośrednictwem ministra obrony narodowej. Mianuje szef sztabu generalnego i dowódców sił zbrojnych, na czas wojny na wniosek premiera mianuje naczelnego dowódcę sił zbrojnych, w razie zewnętrznego zagrożenia państwa zarządza mobilizacje i użycie sił zbrojnych. Za naruszenie konstytucji lub innych ustaw Prezydent może być pociągnięty (10 odpowiedzialności, jednakże tylko przed Trybunałem Stanu. O postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia decyduje Zgromadzenie Narodowe Sejm jako organ ustawodawczy jest jednym z dwóch - obok Senatu - organów ustawodawczych. Jest organem przedstawicielskim, gdyż pochodzi z bezpośrednich wyborów. Reprezentuje -podobnie jak Prezydent i Senat - suwerenne prawa narodu, przekazane mu przez akt wyboru. Zakres kompetencji obu organów ustawodawczych sprawią że to właśnie

Trybunał Stanu stwierdzając winą oskarżonego orzeka następujące kary:- utratę czynnego i biernego prawa wyborczego,-- utratę wszystkich orderów, odznaczeń, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk. Trybunał Stanu zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji wyjątkiem przewodniczącego, którym jest z urzędu pierwszy prezes Sądu Najwyższego. W skład Trybunału Stanu wchodzi przewodniczący, jego dwóch zastępców i 16 członków

Cechy sądów
-niezawisłość – niezależność
-instytucjonalność – od wydanego orzeczenia przysługuje prawo odwołania się do sądu drugiej instancji. Sąd ten może utrzymać orzeczenie w mocy, uchylić, odwołać lub przekazać do ponownego rozpatrzenia. Nie może nakazać sądowi pierwszej instancji wydania orzeczenia o określonej treści