Rozumienie siebie

Psychologia społeczna.

Temat: Rozumienie siebie.

Literatura:
1. E.Aronson „Psychologia społeczna. Serce i umysł.”.

1. Natura Ja
Podstawowy dualizm w rdzeniu postrzegania Ja.
I. Ja to aktywny odbiorca informacji, który ją przetwarza („poznające” Ja) – świadomość;
II. Ja składa się z naszych myśli i przekonań dotyczących nas samych, a także cechy charakteru („poznawane”, Ja) – pojęcie Ja.
Obydwa te procesy psychiczne łączą się wzajemnie, tworząc spójna poczucie tożsamości.
Niektóre strony Ja są bardziej widoczne, kiedy przebywamy z jedną grupą ludzi, a inne, gdy przebywamy z kimś innym.
Rozwój poczucia Ja wymaga zdania sobie sprawy z tego, że jest się poznającym i że istnieje coś, co ma być poznane. Rozpoznawanie siebie, a tym samym zalążki pojęcia Ja rozwijają się stopniowo. Pojęcie Ja wyłania się u dziecka w wieku mniej więcej dwóch lat (test czerwonego barwnika).
Początkowo nasze pojęcie Ja ma charakter konkretny, odnosząc się do wyrazistych, łatwych do zaobserwowania cech (wiek, płeć, sąsiedztwo, hobby). W miarę jak dojrzewamy, kładziemy mniejszy nacisk na cechy fizyczne, a większy na stany psychiczne oraz na to, jak nas oceniają inni ludzie.

2. Definicje Ja w różnych kulturach.
Pojęcie Ja jest kształtowane zarówno przez kulturę i przez epokę historyczną.
Późne średniowiecze(XI-XV):
- ludzie rzadko poddawali się introspekcji (myśleli o własnym Ja, o swoich pragnieniach);
- rzadko rozdzierały ich wewnętrzne konflikty, wątpliwości;
- samowiedza nie stanowiła jakiegoś istotnego problemu, ponieważ według nich tożsamość człowieka była już określona w momencie narodzin – to, kim i czym mógł zostać, wyznaczała jego pozycja społeczna, powiązania rodzinne i płeć.
Definicja Ja zbliżona do naszej współczesnej pojawiła się dopiero w wieku XVII, kiedy to u purytanów pojawiła się samoświadomość i samopoznanie – zgodnie z ich religijnym przekonaniem predestynacji już w momencie urodzenia jest przesądzone czy znajdzie się w gronie zbawionych czy potępionych; stąd mieli silną motywację do starannego badania siebie w poszukiwaniu wskazówek mówiących o własnym przeznaczeniu – w ten sposób po raz pierwszy pojawiło się pojęcie wewnętrznego, ukrytego, głębokiego Ja.
Rdzenni Amerykanie Wintu z Kalifornii Pół.:
- brak poczucia Ja jako odrębnej istoty;
- ich wypowiedzi były związane z obserwacjami rzeczy, które znajdują się poza Ja, a nie z introspekcją czy też z ich własnymi myślami;
- brak rozgraniczenia między osobą, a tym, w co była ubrana;
-Ja nie miało wyraźnych granic, zlewało się ze wszystkimi rzeczami, wtapiało się w nie lub się z nic wyłaniało.
3. Sposoby dochodzenia wiedzy o sobie samych.
I. Introspekcja.
 proces, w którym człowiek spogląda w swoje wnętrze i bada swoje myśli, uczucia i motywy;
 ludzie poświęcają mu bardzo mało czasu;
 gdy ludzie dokonują introspekcji to motywy ich postępowania mogą być ukryte przed świadomością.
Teoria świadomości – kiedy człowiek koncentruje uwagę na sobie samym, zaczyna oceniać własne zachowanie i porównywać je ze swoimi wewnętrznymi normami i wartościami.
Samoświadomość nie jest stanem przyjemnym, może nam przypominać, że nie sprostaliśmy naszym oczekiwaniom. To niezadowolenie z siebie bywa bolesne i często uciekamy od takiej autoanalizy, angażując się w inne działania, szukamy bodźców przyciągających uwagę(muza, TV). Kiedy znajdujemy się w stanie samoświadomości (np. w pokoju z lustrem, czy kamerą), to dokonujemy bardziej trafnych diagnoz swoich uczuć i cech charakteru.
Teoria przyczynowości – teoria dotycząca przyczyn naszych uczuć i zachowań; wiele z tych koncepcji przyswajamy sobie z kultury, w której żyjemy (np. rozstania sprzyjają uczuciu).Należy pamiętać, że nasze schematy i teorie nie są zawsze trafne, a zatem mogą prowadzić do błędnych sądów o przyczynach naszych działań.
Zmiana postawy spowodowana wyszukiwaniem przyczyn – zmiana postawy będąca konsekwencją zastanawiania się nad przyczynami własnych postaw; ludzie zakładają zgodność swoich postaw z przyczynami, które wydają się wiarygodne i są łatwe do zwerbalizowania. Wiele badań wskazuje, że oceny ludzi są często nie trafne. Ponadto wnikanie w te przyczyny może sprawić, że zmieniamy własne postawy, dochodząc do przekonania, iż nasze uczucia są zgodnez powodami, które akurat nam przyszły do głowy.
Tłumienie – usiłowanie, by nie myśleć o czymś; badania wykazują, że im bardziej ludzie starają się nie dopuszczać do siebie jakiejś myśli, tym częściej ta właśnie myśl pojawia się w ich głowie.
II. Obserwacja własnego zachowania.
Teoria spostrzegania siebie – gdy nie jesteśmy pewni naszych postaw i uczuć, bądź są one niejednoznaczne, wnioskujemy o nich, obserwując własne zachowania i sytuacje, w której się ono pojawia.
Im więcej przykładów danego zachowania znajdziemy w sobie tym bardziej jesteśmy przekonani o danej właściwości charakteru.
Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego – głosi, że własny wyraz mimiczny może determinować emocje, która jest doświadczana.
Pomniejszanie – niedocenianie jednej przyczyny naszego zachowania, kiedy inna przyczyna jest szczególnie wyrazista i łatwo dostrzegalna.
Motywacja wewnętrzna – angażowanie się w jakieś działanie, ponieważ sprawia nam ono przyjemność, bądź wzbudza nasze zainteresowania, a nie wskutek zewnętrznych nacisków lub dla zewnętrznych korzyści. Gdy angażujemy się w jakieś działanie z powodów wewnętrznych ogniskujemy cała swoją uwagę na tym działaniu, blokujemy odbiór innych bodźców i bez reszty się koncentrujemy, poza tym mamy poczucie własnej sprawności i nie przejmujemy się jakością własnego działania; informacja zwrotna o nim jest jasna i jednoznaczna, doświadczamy również wtedy brak samoświadomości (- efekt płynięcia).
Motywacja zewnętrzna – angażowanie się w jakieś działania wskutek zewnętrznych nacisków lub dla zewnętrznych korzyści. Zastąpienie motywacji wew. zew. powoduje, że ludzie Tracą zainteresowanie czynnością. Rezultat ten nazywamy efektem nadmiernego uzasadnienia (- zjawisko polegające na spostrzeganiu swojego działania jako wywołanego przekonującymi czynnikami zew. i niedocenianiu wagi czynników wew.
Nagrody prowadzą do zmniejszenia zainteresowania tylko wtedy, gdy na początku jest ono duże. Gdy rzecz jest dla nas nadzwyczaj nudna to nagroda nie zwiększy naszego zainteresowania. Prawdopodobnie można nauczyć ludzi unikać destruktywnego wpływu nagród (np. bezpośrednia interwencja bądź trening w formie a) koncentracji na wewnętrznych powodach działania; b)zachowania psychicznego dystansu do nagród zew.).
Dwuczynnikowa teoria emocji – doznanie emocji jest rezultatem dwufazowego procesu spostrzegania siebie – najpierw ludzie doświadczają pobudzenia fizjologicznego, a następnie poszukują dla niego odpowiedniego wyjaśnienia; jeśli przypisują to poczucie pobudzenie źródłu, które ma naturę emocjonalną, przeżywają odpowiednie emocje (np. jeśli wyjaśniają własne pobudzenie tym, że ktoś celuje w nich z pistoletu, odczuwają strach).
Jeśli ludzie doświadczają bardzo sinego pobudzenia, zwykle reagują negatywnie, ponieważ związane z nim doznania cielesne są nieprzyjemne.
Błędne określanie przyczyn naszego pobudzenia – przypisanie własnego pobudzenia niewłaściwemu źródłu, czego konsekwencją jest fałszywa bądź nadmiernie silna emocja.
Podsumowując na ogół zachowanie stanowi dobrą wskazówkę prowadzącą do określenia wewnętrznych uczuć. Niekiedy jednak, określając przyczyny naszego zachowania popełniamy błędy, które prowadzą do błędnych wniosków o nas samych. Może się stać w danych okolicznościach:
a) oddziaływania zew., którym podlega nasze zachowanie, są na tyle zamaskowane, że błędnie sądzimy, iż odzwierciedla ono nasze postawy czy naszą osobowość;
b) oddziaływania zew., którym podlega nasze zachowanie, rysują się tak jaskrawo, że przeceniamy wielkość ich wpływu;
c) nie mamy jasności co do przyczyn naszego pobudzenia i w efekcie formułujemy fałszywe zachowania.
Wskazane zjawiska są błędami atrybucyjnymi, czy błędami we wnioskowaniu.
III. Schematy Ja – oparte na naszych przeszłych doświadczeniach zorganizowane struktury wiedzy o nas samych, które pomagają nam zrozumieć, wyjaśnić i przewidzieć nasze zachowanie.
Schematy struktury wiedzy dotyczące osoby, sprawy, czy przedmiotu.
Organizujemy naszą wiedze w schematy, które pomagają nam zrozumieć i zinterpretować nowe doświadczenia.
W miarę rozwoju dziecka jego początkowe płytkie pojęcie Ja staje się złożone i niepowtarzalne w efekcie kształtowania się schematów Ja o coraz większym stopniu złożoności. Nie jest całkiem jasne, w jaki sposób ta ewolucja się dokonuje albo też, dlaczego pewne cechy i właściwości u ludzi zaczynają zajmować centralną pozycję w schematach Ja, a u innych nie. Ludzie rozwijają schematy Ja dotyczące tych aspektów, które odróżniają ich od innych osób.
Pamięć autobiograficzna – treści pamięciowe dotyczące własnych myśli, uczuć i zachowań w przeszłości. Te treści nas określają, ale także my je określamy.
Schematy Ja pomagają nam organizować treści pamięciowe o naszych działaniach w przeszłości.



IV. Interreakcja społeczna.
Ja odzwierciedlone – spostrzeganie siebie oczami innych ludzi i włączanie ich opinii do własnego pojęcia Ja. Przyjmowanie perspektywy innych osób oznacza zrozumienie tego, że mogą oni spostrzegać rzeczywistość inaczej i że spostrzeganie Ciebie jest różne od Twojego. Jest konstruowane w miarę, jak z biegiem czasu przyjmujemy opinię innych ludzi o nas.
Teoria porównań społecznych - poznajemy swoje własne zdolności i postawy poprzez porównanie się z innymi ludźmi. Dokonujemy porównań społecznych, gdy nie ma obiektywnego standardu, według, którego moglibyśmy się ocenić i kiedy nie mamy pewności, jakimi jesteśmy pod określonym względem.
Porównania społeczne w górę – porównujemy siebie z ludźmi, którzy lokują się wyżej niż my w zakresie jakiejś zdolności czy cechy, mając na celu określenie standardu doskonałości. Jest ważne dla ludzi ze względu na samowiedzę.
Porównania społeczne w dół – porównywanie siebie z ludźmi, którzy lokują się niżej w zakresie jakiejś zdolności czy cechy, mające na celu uzyskanie poczucia większego zadowolenia z siebie. Służy ochronie i wspomaganiu samego siebie.
V. Kierowanie wrażeniem.
Autoprezentacja – próba zakomomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy albo za kogo chcielibyśmy być uważani przez innych.
Kierowanie wrażeniem – świadome bądź nieświadome aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w interreakcji społecznej.
Strategie autoprezentacji:
a) strategia edynburska – sprawianie wrażenia, że nie robi się nic innego poza pracą;
b) strategia harwardzka – polega na sianu lęku w sercach kolegów przez sprawianie wrażenia, że się nigdy nie uczymy, a pomimo tego otrzymujemy wysokie oceny;
c) ingracjacja – proces polegający na tym, że ludzie schlebiają jakiejś osobie, często o wyższym statusie, wychwalają ją i próbują wzbudzić w niej sympatię do siebie;
d) promowanie siebie – proces polegający na tym, że ludzie próbują wywrzeć pozytywne wrażenie na innych opisując własne talenty i manifestując swoją wiedzę
e) pławienie się w cudzej chwale – dążenie do poprawienia własnego wizerunku przez wiązanie się z ludźmi, którzy odnieśli sukces lub są sławni;
f) kierowanie usprawiedliwień dla możliwej porażki – tworzenie utrudnień i wymyślanie usprawiedliwień dla samego siebie, żeby w wypadku niepowodzenia dysponować gotowym wytłumaczeniem.