Szkoły wyższe w Polsce

„Uniwersytet ma nie tylko utrzymywać w narodzie nauki i umiejętności w takim stopniu, na jakim już w świecie uczonym stanęły, ale nadto doskonalić je, rozkrzewiać i teorię ich do użytku społeczności zastosowywać.”

W dzisiejszych czasach trudno jest znaleźć pracę po studiach, dlatego też coraz większe znaczenie ma szkoła, w której studiowaliśmy. Jej prestiż i miejsce w rankingach. Mając możliwość chcemy wybrać jak najlepszą szkołę. Dlatego właśnie zamieszczam ranking opublikowany przez „Rzeczpospolitą” i „Perspektywy”.

1. Uniwersytet Warszawski,
2. Uniwersytet Jagielloński,
3. Politechnika Warszawska,
4. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,
5. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie,
6. Politechnika Wrocławska,
7. Akademia Górniczo- Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie,
8. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
9. Uniwersytet Wrocławski,
10. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie,
11. Uniwersytet Mikołaja Kopernika,
12. Uniwersytet Gdański,
13. Politechnika Śląska w Gliwicach,
14. Akademia Medyczna w Warszawie,
15. Śląska Akademia Medyczna w Katowicach,
16. Politechnika Poznańska,
17. Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki,
18. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu,
19. Uniwersytet Śląski w Katowicach,
20. Uniwersytet Warmińsko- Mazurski w Olsztynie,
21. Politechnika Gdańska,
22. Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu,
23. Uniwersytet Marii Curie- Skłodowskiej w Lublinie,
24. Uniwersytet Łódzki,
25. Akademia Medyczna w Gdańsku,
26. Akademia Rolnicza we Wrocławiu,
27. Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu,
28. Akademia Medyczna w Łodzi,
29. Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie,
30. Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie,
31. Akademia Ekonomiczna w Krakowie,
32. Akademia Medyczna w Białymstoku,
33. Katolicki Uniwersytet Lubelski,
34. Akademia Medyczna w Lublinie,
35. Akademia Rolnicza im. Hugona Kołłątaja,
36. Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamickiego w Krakowie,
37. Politechnika Łódzka,
38. Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego we Wrocławiu,
39. Akademia Medyczna im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy,
40. Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie,
41. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńkiego w Warszawie,
42. Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu,
43. Akademia Rolnicza w Szczecinie,
44. Politechnika Szczecińska,
45. Akademia Rolnicza w Lublinie,
46. Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach,
47. Akademia Wychowania Fizycznego im Józefa Piłsudzkiego w Warszawie,
48. Uniwersytet Szczeciński,
49. Wojskowa Akademia Medyczna im. Gen. Dyw. Bolesława Szarackiego w Łodzi,
50. Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.

Jest to pięćdziesiąt najbardziej prestiżowych i szanowanych Szkół Wyższych w Polsce.

Mapa 1. Rozmieszczenie 50 najlepszych szkół wyższych według rankingu „Perspektyw” w układzie województw
Źródło: obliczenia własne na podstawie rankingu „Perspektyw”.







Wśród najlepszych szkół wyższych w Polsce występują Uniwersytety, których jest już w Polsce 17, i są rozmieszczone w prawie każdym województwie, co przedstawia mapa 2.

Mapa 2. Rozmieszczenie Uniwersytetów według województw
Źródło: obliczenia własne.

W dwóch województwach: mazowieckim i lubelskim występują po dwa uniwersytety, a w świętokrzyskim brak jest uczelni uniwersyteckiej, w pozostałych występuje po jednym uniwersytecie.



A teraz chciałabym przedstawić charakterystykę kilku najważniejszych Szkół Wyższych.



Uniwersytet Warszawski

Chcąc przedstawić tę szkołę w świetle jakim życzyłyby sobie władze uniwersytetu zamieszczę krótki tekst ze strony internetowej Uniwersytetu Warszawskiego.
Uniwersytet Warszawski jako instytucja publiczna jest wierny podstawowym celom swojej działalności, wskazanym w roku 1816 przez jego założycieli:

Uniwersytet ma nie tylko utrzymywać w narodzie nauki i umiejętności w takim stopniu, na jakim już w świecie uczonym stanęły, ale nadto doskonalić je, rozkrzewiać i teorię ich do użytku społeczności zastosowywać.

Uniwersytet realizuje swoje cele z udziałem całej wspólnoty uniwersyteckiej: uczonych, studentów i pracowników uczelni.
Od chwili powstania nasza wspólnota uniwersytecka zapisała chlubne karty w historii. Wydała wielu wybitnych uczonych i stworzyła słynne szkoły naukowe. Czynnie przeciwstawiała się przemocy, organizując nauczanie tajne wtedy, gdy Uniwersytet nie mógł działać jawnie. Nasi studenci i absolwenci służyli Polsce i światu. Te chlubne karty są naszym trwałym zobowiązaniem.
Winniśmy jednak pamiętać i to, co niechlubne: uległość wobec politycznych presji, dyskryminację wyznaniową i społeczną, usuwanie uczonych i studentów. Niech pozostanie to dla nas żywą historyczną lekcją.
Uniwersytet Warszawski należy do korporacji uniwersytetów i przyjmuje jej cele uniwersalne, a nazwą swą jest związany ze stolicą Rzeczypospolitej. Wobec wyzwań wynikających z przeobrażeń w naszym kraju, nowego miejsca Polski w Europie i świecie oraz kształtowania się społeczeństw opartych na wiedzy, Uniwersytet Warszawski określa swą misję tak oto:

1. Fundamentem działania Uniwersytetu jest jedność nauki i nauczania.

Uniwersytet skupia uczonych różnych dyscyplin, jest miejscem wielorakich badań naukowych. Adepci nauki, w bezpośrednim kontakcie z nauczycielami rozwijają tutaj swoją wrażliwość badawczą i doskonalą umiejętności warsztatowe. Jednocześnie Uniwersytet tę wszechstronną wiedzę i bogate umiejętności upowszechnia społecznie. Nowe techniki komunikacji pozwalają upowszechnieniem tym obejmować region, kraj i świat.
Uniwersytet prowadzi studia wyższe i doktoranckie, organizuje szkoły letnie, studia podyplomowe i kursy zawodowe, inicjuje kierunki interdyscyplinarne, wprowadza nowe techniki nauczania.
Wysoki poziom badań naukowych, ich łączność z kształceniem studentów oraz różnorodność i atrakcyjność naszego nauczania, będą decydować o pozycji Uniwersytetu w kraju i w świecie, a tym samym o przyszłości uczelni. Chcemy być najlepszym polskim uniwersytetem i czołowym uniwersytetem europejskim. Uznajemy swoje szczególne powinności wobec Europy Środkowej i Wschodniej.

2. Społeczną misją Uniwersytetu jest zapewnienie dostępu do wiedzy i nabywania umiejętność tym, którzy mają do tego prawo.

Wiedza i wykształcenie decydują dzisiaj o losach ludzi i całych narodów. Uniwersytet daje wiedzę pozwalającą poznawać i rozumieć otaczający nas świat. Umiejętności nabywane na studiach zapewniają wysokie kwalifikacje zawodowe oraz przygotowują do odpowiedzialnego pełnienia funkcji publicznych.

3.Obywatelska misją Uniwersytetu jest kształtowanie takich elit Rzeczypospolitej, które będą w swej działalności posługiwać się imperio rationis i nie ratione imperii.

Uniwersytet jest wspólnotą dialogu. Wymiana poglądów, ścieranie się argumentów, otwartość na nowe idee i pomysły wiążą się tutaj nieodłącznie z respektowaniem odmienności i poszanowaniem godności osobistej. W ten sposób Uniwersytet rozwija umiejętności współpracy niezależnie od różnic politycznych, ideowych i wyznaniowych, tworzy też wzory debaty publicznej. Kształtuje tym samym nie tylko postawy obywatelskie studentów, ale i ich osobowości.

4. Kulturalną misją Uniwersytetu jest synteza wartości uniwersalnych i lokalnych.

W rysującym się konflikcie między globalizacją i regionalizmami szczególną rolę odgrywać będą instytucje, które potrafią łączyć uniwersalne techniki komunikowania się i wiedzę o uniwersalnym znaczeniu z zachowaniem szacunku dla tożsamości historyczno- kulturowej regionów i państw. Uniwersytet, jako teren uprawiania wielu nauk, od matematyczno-przyrodniczych po społeczno-humanistyczne, jest miejscem, w którym taka symbioza istnieje w sposób naturalny. Uniwersytet jest tym samym także instytucją, która wspomaga dialog między integrującymi się społeczeństwami Europy Zachodniej a jej wschodnimi sąsiadami.
Uniwersytet Jagielloński

Najstarszy uniwersytet polski, założony w 1364 przez Kazimierza III Wielkiego według wzorów włoskich głównie Uniwersytetu Bolońskiego; miał 3 wydziały: prawny, fizyczny (medyczny) i sztuk wyzwolonych; 1397 – 1400 odnowiony pod patronem królowej Jadwigi i króla
Władysława II Jagiełły.
Dziś oferuje dwanaście kierunków studiów:
1. Wydział Prawa i Administracji,
2. Wydział Filozoficzny,
3. Wydział Historyczny,
4. Wydział Filologiczny,
5. Wydział Matematyki, Fizyki i Informatyki,
6. Wydział Chemii,
7. Wydział Biologii i Nauk o Ziemi,
8. Wydział Lekarski,
9. Wydział Farmacji,
10. Wydział Ochrony Zdrowia,
11. Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej,
12. Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych.
Do połowy XV wieku Uniwersytet zdobył uznanie daleko poza granicami Polski, głównie dzięki osiągnięciom w dziedzinie prawa i filozofii. Dalsze osiągnięcia w zakresie astronomii, matematyki i geografii zapewniły mu wiodące miejsce w Europie również w tych dziedzinach nauki. Jednymi z jego najznamienitszych studentów byli Mikołaj Kopernik (1491-95) i Papież Jan Paweł II (1938-39, 1942-46). Uniwersytet Jagielloński jest jedną z najbardziej znaczących szkół wyższych w Polsce.
Politechnika Warszawska

Politechnika Warszawska, działając pod swą obecną nazwą od 1915 roku, przejęła dziedzictwo Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego, utworzonej w roku 1826 w Warszawie staraniem Stanisława Staszica i kontynuuje jej tradycje. Politechnika nawiązuje także do sięgającej roku 1895 tradycji Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda. Kształcąc kolejne pokolenia inżynierów i wnosząc istotny wkład w rozwój nauk technicznych, Politechnika Warszawska zyskała poczesne miejsce w kraju i renomę międzynarodową.

Historia Politechniki - to nie tylko dokonania w kształceniu akademickim i badaniach naukowych, ale to także patriotyczne wychowanie młodzieży i zachowanie etosu społeczności akademickiej. To właśnie nakazywało tej społeczności stawać w obronie wartości najwyższych: suwerenności Rzeczypospolitej, wolności i praw obywatelskich, zasad etycznych i wartości duchowych kształtowanych przez wiele wieków polskiej historii. Za tę postawę Politechnika Warszawska nie raz poddawana była dotkliwym represjom, pozbawiana możliwości działania, a nawet prawa do istnienia - odradzała się jednak pod różnymi nazwami, utrzymując niezależność myśli oraz przywiązanie do europejskiej tradycji uniwersyteckiej. Także dziś nasza społeczność nie ustaje w działaniu na rzecz kształtowania patriotyzmu, solidarności, humanizmu i tolerancji u kolejnych pokoleń studentów; pielęgnuje dziedzictwo i najlepsze tradycje Uczelni; dba o ciągłość systemu uznawanych wartości oraz o integralność swego dorobku. Zachowując polityczną bezstronność, Politechnika Warszawska utrzymuje swą tożsamość instytucji obecnej w życiu publicznym, troszczy się o dostępność prowadzonych przez siebie studiów, dążąc do zapewnienia młodzieży możliwie równych szans edukacyjnych.


Uniwersytet Mikołaja Kopernika



Powstanie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Dekret Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 1945 r. o utworzeniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, zatwierdzony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej w dniu 11 września, zamykał prawie 550-letnie starania o szkołę wyższą na ziemiach pomorskich. Idea ta kilkakrotnie wydawała się bliska realizacji, ostatni raz w okresie międzywojennym. Ostatecznie jednak uczelnia akademicka, zlokalizowana na ziemiach Polski Północnej, stała się faktem dopiero w roku zakończenia II wojny światowej.
Inicjatywa powołania uniwersytetu w Toruniu wyszła już w lutym 1945 r., zaledwie w kilka dni po wyzwoleniu miasta spod okupacji niemieckiej, od dr Henryka Świątkowskiego, delegata rządu, a następnie wojewody pomorskiego, i szybko uzyskała szerokie wsparcie społeczne. Na rzecz wyższej uczelni na Pomorzu przywoływano wiele argumentów, przede wszystkim potrzebę aktywizacji naukowej i kulturalnej tego regionu oraz konieczność rozwinięcia rozległej akcji repolonizacyjnej, szczególnie na tych obszarach Polski Północnej, które przez dziesięciolecia poddawane były intensywnej germanizacji. Za równie ważne uznawano kształcenie kadr dla potrzeb gospodarki i kultury narodowej, nie tylko w celu wypełnienia ogromnych strat wojennych w kręgach inteligencji, ale również dla kulturalnego i oświatowego zagospodarowania tych ziem. Dość szybko pojawiło się jeszcze jedno uzasadnienie: szkoła akademicka na ziemiach pomorskich miała wyrównywać, choćby częściowo, straty polskiej kultury wynikające z likwidacji Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, a także Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, tworząc nowe warsztaty pracy dla ich kadry. Z kręgów profesorów wileńskich repatriowanych do Łodzi oraz m.in. od władz Polskiego Towarzystwa Historycznego, w imieniu którego występował prof. Ludwik Kolankowski, w marcu i kwietniu 1945 r. wyszły memoriały i petycje do władz centralnych uzasadniające konieczność powołania wyższej uczelni na ziemiach leżących nad dolną Wisłą. Odbywało się to początkowo niezależnie od działań podejmowanych w Toruniu.
W grodzie Kopernika od kwietnia 1945 r. całością prac przygotowawczych do utworzenia uniwersytetu kierował specjalnie wyłoniony komitet organizacyjny pod przewodnictwem H. Świątkowskiego. Największą aktywność przejawiali jednak członkowie Komisji Wykonawczej: dr Stefan Burhardt, przybyły z Wilna ostatni dyrektor tamtejszej Państwowej Biblioteki im. Wróblewskich, aktywny łącznik między Toruniem a środowiskiem USB, Emil Ogłoza, kierownik toruńskiego Oddziału Polskiego Związku Zachodniego i Józef Mossakowski, absolwent historii Uniwersytetu Warszawskiego. Podjęto oficjalne, energiczne starania u władz centralnych w Warszawie, zyskując wsparcie repatriowanych, bądź przygotowujących się do wymuszonej repatriacji profesorów USB - niektórzy, jak prof. Konrad Górski czy prof. Tymon Niesiołowski, przebywali już od początku maja w Toruniu. W maju i czerwcu uzyskano wstępna akceptację projektu struktury organizacyjnej przyszłej uczelni. Radykalnym wzmocnieniem pozycji jej rzeczników było przybycie do Torunia w połowie lipca sporej grupy profesorów i asystentów oraz pracowników administracyjnych i bibliotecznych Uniwersytetu Stefana Batorego. W tym samym czasie Ministerstwo Oświaty delegowało prof. Jana Wilczyńskiego, biologa związanego przez wiele lat z uczelnią wileńską, do organizowania uniwersytetu w Toruniu, zlecając po miesiącu te obowiązki prof. L. Kolankowskiemu, historykowi z UJK, który w 1919 r. tworzył uniwersytet w Wilnie, a od maja 1945 r. - jako prorektor - pomagał prof. T. Kotarbińskiemu w organizacji Uniwersytetu Łódzkiego. Prof. L. Kolankowski, pierwszy rektor UMK, stał się faktycznie jego organizatorem i kierownikiem w najtrudniejszych, pionierskich latach.
Wspomniany dekret powoływał do życia uczelnie dwu wydziałową z Wydziałami: Humanistycznym (wraz z Sekcją Sztuk Pięknych) i Matematyczno-Przyrodniczym. Odbiegało to daleko od koncepcji organizatorów UMK, którzy od początku zabiegali o uczelnię wielo wydziałową, posiadającą w swojej strukturze - na wzór uniwersytetów przed wojennych - oprócz wydziałów podstawowych także np. wydział lekarski i rolny. Podjęte niemal natychmiast po uchwaleniu aktu erekcyjnego starania władz uczelni doprowadziły do utworzenia w dniu 5.XI.1945 r. Wydziału Prawno-Ekonomicznego, a następnie do przekształcenia z dniem 24.I.1946 r. Sekcji Sztuk Pięknych w samodzielny Wydział Sztuk Pięknych. Stało się to możliwe m.in. dzięki pozyskaniu grupy profesorów UJK ze Lwowa oraz kilkunastu uczonych z uniwersytetów w Krakowie i Poznaniu.
Pomimo ogromnych trudności materialnych, lokalowych i kadrowych zapisy na studia w UMK rozpoczęły się już 3.X.1945 r., pierwsze wykłady - profesorów Tadeusza Czezowskiego i Stefana Srebrnego - odbyły się w dniu 24.XI, natomiast uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego miała miejsce 5.I.1946 r. Funkcjonowało wówczas 76 katedr, zatrudniających 60 samodzielnych i 69 pomocniczych pracowników nauki. Immatrykulowano około 1600 studentów.
Lata 1945 - 1948
Droga UMK przez półwiecze nie była łatwa, nie brakowało na niej sytuacji dramatycznych. I nie wynikało to tylko z faktu, iż nową uczelnię trzeba było pod każdym względem budować od podstaw. Na losach toruńskiego uniwersytetu, tak jak na całym polskim szkolnictwie wyższym, odcisnęły silne piętno meandry życia politycznego i gospodarczego kraju, a także poczynania lokalnych funkcjonariuszy politycznych i państwowych. Biorąc pod uwagę sytuację organizacyjną, materialną, naukową i dydaktyczną, w prawie pięćdziesięcioletnich dziejach UMK można wyodrębnić kilka okresów, zbieżnych częściowo z powikłanym rytmem polityki naukowej w Polsce.
Pierwszy okres, obejmujący lata 1945-1948, wypełniają przede wszystkim działania organizacyjne zmierzające do zapewnienia młodej uczelni niezbędnych warunków lokalowych, materialnych i kadrowych do pracy dydaktycznej i naukowej. Wykonywano remonty w kilku otrzymanych od miasta, a przeważnie mocno zdewastowanych budynkach, m.in. w Collegium Mauis, Collegium Minus, gmachu przy ul. Sienkiewicza 30, prowadzono też prace budowlane w budynku przy ul. Chopina, który w maju 1947 r. przekazano dla potrzeb Biblioteki Uniwersyteckiej, oraz w gmachu przy ul. Grudziądzkiej, przeznaczonym dla katedr chemicznych i fizycznych. W latach 1948-49 zbudowano pierwsze pawilony w Obserwatorium Astronomicznym w Piwnicach. Poczynaniom inwestycyjnym towarzyszyły niełatwe starania o wyposażenie sal wykładowych, gabinetów, laboratoriów i stworzenie niezbędnych księgozbiorów, w tym zwłaszcza centralnej Biblioteki Uniwersyteckiej.
Jak już wspomniano, ambicją organizatorów było stworzenie w Toruniu normalnego uniwersytetu, tzn. uczelni wielo wydziałowej, z licznymi kierunkami i specjalnościami dydaktycznymi i naukowymi. Dlatego nie zaniechano starań o nowe wydziały, m.in. rolny i lekarski, choć zabiegi te nie zakończyły się powodzeniem. Z dużym trudem odbywało się też kompletowanie kadry naukowej. Obok sporej grupy profesorów wileńskich, którzy już latem 1945 r. przybyli do Torunia, oraz licznego grona uczonych lwowskich, którzy znaleźli się w grodzie Kopernika w jesieni tego roku, w ciągu następnych miesięcy udało się pozyskać kilkunastu badaczy z Warszawy, Krakowa i Poznania. W rezultacie już w 1946 r. zdecydowana większość katedr posiadała obsadę profesorską, kilkoma kierowali zastępcy profesorów, nieliczne pozostały jednak trwale nie obsadzone.
Pozyskanie dla UMK już w pierwszym roku jego działalności ponad 50 profesorów - część z nich otrzymała nominacje profesorskie już w Toruniu - należy uznać za niewątpliwy sukces rektora L. Kolankowskiego, który, korzystając z przyznanych mu uprawnień rad wydziałów i senatu, prowadził bardzo aktywna "politykę kadrową", w ostrej rywalizacji z innymi uniwersytetami. Rangę tego sukcesu podnosił fakt, iż w toruńskiej uczelni podjęło pracę wielu wybitnych uczonych, posiadających uznany dorobek naukowy w swoich dyscyplinach wiedzy. Byli to m.in. profesorowie: Zygmunt Czerny, Tadeusz Czezowski, Henryk Elzenberg, Bronisław Jamont, Konrad Górski, Marian Gumowski, Kazimierz Hartleb, Eugeniusz Kucharski, Tadeusz Makowiecki, Tymon Niesiołowski, Jerzy Remer, Eugeniusz Słuszkiewicz, Kazimierz Sośnicki, Stefan Srebrny, Tadeusz Szczurkiewicz, Witold Taszycki, Michał Wyszyński (nauki humanistyczne i społeczne), Władysław Dziewulski, Władysław Gorczyński, Mieczysław Limanowski, Edward Passendorfer, Jan Pruffer, Juliusz Rudnicki (nauki przyrodnicze i matematyczne). Grupę tę uzupełniali młodsi uczeni, przeważnie docenci, którzy uzyskali tytuły profesorskie już w Toruniu i objęli katedry w pierwszych latach działalności UMK. Chodzi tu m.in. o profesorów: Karola Górskiego, Wojciecha Hejnosza, Karola Koranyiego, Ryszarda Mienickiego, Jerzego Śliwowskiego, Bronisława Włodarskiego (nauki humanistyczne i społeczne), Antoniego Basińskiego, Rajmunda Galona, Janinę Hurynowicz, Wilhelminę Iwanowską, Aleksandra Jabłońskiego, Stanisława Jaśkowskiego, Józefa Mikulskiego, Ernesta Pischingera, Jerzego Rayskiego, Henryka Szarskiego, Jana Walasa, Jana Zabłockiego, Witolda Zacharewicza (nauki przyrodnicze i ścisłe). Trochę później do tego grona dołączyli profesorowie: Witold Łukaszewicz, Bronisław Nadolski i Antoni Swinarski. O ile część uczonych z pierwszej grupy nie zdołała już rozwinąć w Toruniu żywszej aktywności naukowej, wykształcić swoich następców, o tyle niemal wszyscy wymienieni w następnej grupie kształtowali oblicze naukowe uczelni przez wiele lat, niektórzy z nich stworzyli własne "szkoły".
Mimo wyliczonych trudności UMK rozwijał się szybko, w 1948 r. prowadzono studia na 22 kierunkach (z tego 14 na Wydziale Humanistycznym), liczba studentów przekroczyła 3100. Rozpoczęło się normalne życie naukowe, odbywały się konferencje i zjazdy, przeprowadzano doktoraty i habilitacje, prowadzono wykłady dla słuchaczy spoza uniwersytetu. Uczelnia włączyła się aktywnie w życie kulturalne miasta.
Lata 1949 - 1956
Następny okres, lata 1949-1956, należy do najtrudniejszych w całej historii toruńskiej uczelni. W związku z wdrażaniem "socjalistycznej idei uniwersytetu", a w rzeczywistości narzucaniem modelu radzieckiego, odebrano szkołom wyższym jakąkolwiek samorządność, poddano je ścisłej kontroli politycznej, rozpoczęto koncentrację kadr - zwłaszcza z nauk humanistycznych i społecznych - w ośrodkach centralnych, wreszcie wprowadzono na wielką skalę trzyletnie studia zawodowe (I stopnia). Skutki tej polityki okazały się katastrofalne szczególnie dla Wydziału Prawa, który został zlikwidowany w 1953 r. (rekrutację wstrzymano w 1951 r.). Ogromne straty poniósł Wydział Humanistyczny, zlikwidowano bowiem 12 kierunków studiów, pozostawiając tylko historię i polonistykę, na której w 1953 r. zawieszono jednorazowo rekrutację. Zwinięto jednocześnie kilka katedr, a ich wyposażenie i z trudem zgromadzony księgozbiór przekazano do innych uczelni. Kilku profesorów, w tym Konrada Górskiego i H. Elzenberga, odsunięto ze względów politycznych od dydaktyki. W wyniku tych wszystkich strat kadrowych, powiększonych jeszcze przez zgon kilku starszych profesorów, egzystencja Wydziału została poważnie zagrożona. Groźba likwidacji zawisła także nad Wydziałem Sztuk Pięknych, jednak dzięki energicznym zabiegom m.in. władz uczelni i studentów Ministerstwo Kultury wycofało swoją decyzję z 1950 r.
Na tle ogromnych strat nauk humanistycznych i społecznych, sytuacja kierunków eksperymentalnych przedstawiała się o wiele korzystniej. Po podziale w 1951 r. Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, nauki te skupiały się odtąd na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi oraz Matematyki, Fizyki i Chemii. Nastąpiło także ich kadrowe wzmocnienie, dzięki pozyskaniu kilku profesorów z innych ośrodków, np. matematyka Jerzego Łosia z Wrocławia. Dużą stratą było niewątpliwie przeniesienie do Warszawy Katedry Geologii wraz z jej kierownikiem prof. E. Passendorferem.
W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych zostały utworzone jednostki pozawydziałowe, które funkcjonują do dzisiaj: Studium Nauki Języków Obcych i Studium Wychowania Fizycznego.
W tym trudnym okresie uczelnia zwiększyła nieco stan materialnego posiadania, poprawiło się laboratoriów i pracowni, wykonano dalsze inwestycje budowlane i aparaturowe w obserwatorium w Piwnicach. W dziesiątym roku istnienia UMK zatrudniał 69 profesorów i docentów oraz 169 adiunktów i asystentów, zaś na 10 kierunkach studiów, głównie I stopnia, kształciło się tylko 1176 słuchaczy, najmniej w całych dziejach Uniwersytetu.
Lata 1957-1965
Kolejna faza historii naszej uczelni, lata 1957-1965, przyniosła najpierw częściową odbudowę, a następnie rozbudowę struktury organizacyjnej. Na fali przemian popaździernikowych przywrócono do pracy odsuniętych profesorów, wprowadzono przejściowo pewne formy samorządności w szkołach wyższych. Na UMK od 1957 r. zaczęły wznawiać - czasem na krótko - działalność niektóre zlikwidowane wcześniej kierunki studiów na Wydziale Humanistycznym (archeologia, filologia klasyczna, filozofia, pedagogika), w 1958 r. reaktywowano Wydział Prawa. Z początkiem następnego dziesięciolecia rozpoczęło się kształcenie na studiach dla pracujących - w systemie wieczorowym i zaocznym, a na Wydziale Prawa przyjęto pierwszych słuchaczy na zawodowe studia administracyjne - z punktami konsultacyjnymi w Gdańsku, Elblągu, Olsztynie i Bydgoszczy. Systematyczny rozwój różnych form kształcenia przyczynił się do wzrostu liczby studentów. Na dwudziestolecie UMK udało się przekroczyć stan z 1950 r., osiągając poziom 4800 słuchaczy.
Zwiększyła się również kadra naukowa, w 1965 r. liczyła ona 83 profesorów i docentów oraz 265 adiunktów i asystentów. Rozwój kadry we wszystkich grupach zatrudnienia, a zwłaszcza pracowników pomocniczych, rekrutujących się wyłącznie spośród własnych absolwentów, zbiegł się w czasie z odchodzeniem z czynnej pracy zawodowej pierwszej generacji badaczy oraz stopniowym wzrostem zadań dydaktycznych w związku z uruchamianiem nowych kierunków i form kształcenia. Na większości kierunków ta wymiana pokoleń odbyła się bez wstrząsów. W niektórych jednak przypadkach odejście kierowników katedr i zakładów, np. prof. T. Czezowskiego i prof. K Sośnickiego, odbiło się niekorzystnie na pracy Katedry Pedagogiki oraz Filozofii.
W początkach lat sześćdziesiątych ożywiły się kontakty naukowe z zagranicą, przede wszystkim w naukach ścisłych, czego potwierdzeniem stały się m.in. pierwsze doktoraty honoris causa UMK dla zagranicznych uczonych. Pierwszym doktorem honorowym został w czerwcu 1959 r. szwedzki astronom prof. Bertil Lindblad (uchwały Senatu UMK z 1948 r. o przyznanie podobnego tytułu prof. Kolankowskiemu nie zatwierdziło Ministerstwo Oświaty).
W omawianym okresie zwiększyła się znacznie baza lokalowa uczelni, wybudowano m.in. cztery domy studenckie, 2 domy mieszkalne dla pracowników, kolejne pawilony obserwacyjne w Piwnicach, a od władz miasta uzyskano część budynku przy pl. Teatralnym dla potrzeb historii, a później też ekonomii. W latach 1963-65, za rektoratu prof. A. Swinarskiego, zostały opracowane plany budowy "miasteczka akademickiego" na Bielanach.
Lata 1966-1976
Następny okres, obejmujący lata 1966-1976, należy do szczególnie owocnych w całej historii UMK, przyniósł bowiem poważny rozwój w sferze materialnej, naukowej i dydaktycznej. Nastąpiła zasadnicza rozbudowa bazy lokalowej uczelni w oparciu o zatwierdzony przez rząd w marcu 1967 r., wspomniany już, projekt budowy na Osiedlu Bielany "miasteczka akademickiego". Ta wielka inwestycja, włączona do programu obchodów 500 rocznicy urodzin patrona uczelni - Mikołaja Kopernika (1973), miała doprowadzić stopniowo do koncentracji na obszarze 82 hektarów podstawowej bazy lokalowej dla potrzeb dydaktycznych, naukowych i socjalnych. W praktyce został zrealizowany tylko pierwszy etap budowy (1967-1973), który wzbogacił stan posiadania UMK o kolejne domy studenckie, 2 hotele asystenckie, stołówkę, sale gimnastyczne, pomieszczenia przychodni lekarskiej, budynek Biblioteki Uniwersyteckiej, pomieszczenia dla potrzeb Instytutów Biologii i Chemii, Rektorat ze Studium Języków Obcych oraz aulę na 930 miejsc. Równocześnie w Piwnicach rozbudowano ośrodek radioastronomii. Na powodzenie nawet tak okrojonej inwestycji wielki wpływ miała energia i zaangażowanie rektora prof. Witolda Łukaszewicza.
Obchody rocznicy urodzin M. Kopernika miały ogromne znaczenie dla zintensyfikowania kontaktów UMK z nauką polską i światową. W 1973 r. odbyły się w Toruniu sympozja Międzynarodowej Unii Astronomicznej z udziałem wielu zagranicznych gości; 11 badaczy z różnych krajów świata, w tym 7 astronomów, otrzymało tytuły doktorów honoris causa toruńskiej uczelni, z kolei prof. W. Iwanowska została wyróżniona honorowymi doktoratami uniwersytetów w Anglii i Kanadzie. Nieco później podobne wyróżnienia otrzymali: prof. A. Jabłoński (Uniwersytet Windsor, Kanada), prof. W. Łukaszewicz (Uniwersytet w Rostoku), prof. A. Swinarski (Uniwersytet w Tuluzie, Francja).
W roku Kopernikowskim toruńscy uczeni uczestniczyli w przygotowaniu wielu publikacji, w krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych i kulturalnych. Astronomowie z UMK wygłosili za granicą ponad 40 odczytów i prelekcji o tematyce kopernikańskiej. Pokłosiem tych obchodów były konferencje i zjazdy, które odbyły się w Toruniu w następnych latach. Publikacje prasowe, audycje radiowe i telewizyjne zaprezentowały UMK szerokim środowiskom społecznym nie tylko w kraju. Rocznica kopernikowska przyczyniła się również do zawarcia umów o bezpośredniej współpracy, m.in. z Uniwersytetami w Ferrarze, Greifswaldzie i Padwie.
Lata 1966-1975 należą również do szczególnie owocnych w rozwoju badań naukowych. W latach 1971-1975 różne jednostki organizacyjne UMK uczestniczyły w realizacji problemów badawczych koordynowanych centralnie - 27 problemów węzłowych oraz 8 resortowych i branżowych, pełniąc w pojedynczych przypadkach funkcje koordynujące. Wiele prac odbywało się na zlecenie i na podstawie umów z przemysłem.
Potwierdzeniem rangi naukowej kilku profesorów UMK był ich wybór w skład Polskiej Akademii Nauk; po profesorach: W. Dziewulskim, W. Iwanowskiej i A. Jabłońskim, którzy uzyskali członkostwo PAN w latach pięćdziesiątych, w następnym dziesięcioleciu podobne wyróżnienie spotkało profesorów: A. Basińskiego, R. Galona, Konrada Górskiego i Mariana Michniewicza.
W omawianym okresie nastąpiły poważne przeobrażenia struktury organizacyjnej UMK. W 1968 r. powstał Instytut Ekonomiczny na prawach wydziału (od 1978 r. Wydział Nauk Ekonomicznych), który podjął kształcenie studentów. W roku następnym z zakładów i katedr utworzono 13 instytutów kierunkowych, pozostawiając 6 katedr na Wydziale Humanistycznym. Model instytutowo-zakładowy przetrwał do dziś. Od początku lat siedemdziesiątych zaczęła się zwiększać liczba kierunków studiów, zwłaszcza na Wydziale Humanistycznym, który żmudnie odbudowywał swój dawny stan posiadania. Uruchomiono więc kolejno: filologię germańską (1972), pedagogikę (1973), bibliotekoznawstwo (1975), archeologię Polski (1976). Nastąpił gwałtowny rozwój studiów zaocznych, szczególnie od 1973 r., kiedy rozpoczęło się kształcenie nauczycieli na czteroletnich studiach magisterskich i dwuletnich studiach uzupełniających. Również na studiach dziennych, skróconych do 4 lat, wprowadzano zwykle specjalizację nauczycielską. Zaczęło się także rozwijać kształcenie podyplomowe; w 1975 r. prowadzono je w 6 specjalnościach. W rezultacie wymienionych zmian gwałtownie rosła liczba studentów, dochodząc w roku akademickim 1975/76 do prawie 10 tys., poziom ten udało się przekroczyć dopiero w latach dziewięćdziesiątych.
Okres ten okazał się również pomyślny dla rozwoju kadry naukowej; jej podstawowy trzon stanowili absolwenci UMK, część z nich otrzymała już tytuły profesorskie. W 1975 r. uczelnia zatrudniała 805 nauczycieli akademickich, w tym 48 profesorów i 99 docentów oraz 435 adiunktów i asystentów. Wzrost o ponad 50% w obu grupach zatrudnienia wynikał przede wszystkim z dużej dynamiki zdobywania stopni naukowych. W omawianym dziesięcioleciu prawie 450 osób doktoryzowało się a 95 habilitowało.
Lata 1977-1989
Koniec lat siedemdziesiątych i lata osiemdziesiąte stanowią kolejny etap na drodze do półwiecza, przedzielony wyraźna cezurą lat 1980-1982. W pierwszym okresie nastąpiła głęboka stagnacja w rozbudowie bazy materialnej, zawieszono faktycznie realizację dalszych etapów budowy "miasteczka akademickiego". Ukończono natomiast budowę radioteleskopu 15 m w Piwnicach (1977) wraz z terminalem VLBI typu Mark II-c. Zmniejszyły się środki na badania naukowe i zakup aparatury; sytuacja pogorszyła się w latach osiemdziesiątych. Priorytet zachowały badania koordynowane centralnie, w których uczelnia nadal uczestniczyła. W 1987 r. np. jednostki organizacyjne UMK koordynowały 3 duże tematy i współpracowały z innymi ośrodkami w realizacji ponad 150 zadań badawczych. Stopniowo malały natomiast zamówienia ze strony przemysłu.
Po poważnym kryzysie, jaki wystąpił w 1982 r., w okresie stanu wojennego, w związku z odwołaniem z powodów politycznych ekipy rektorskiej prof. Stanisława Dembinskiego, uczelnia odzyskała pewna stabilizację. Mimo niesprzyjającej sytuacji podejmowano starania o zwiększenie liczby kierunków i rozszerzenie form kształcenia oraz rozbudowę bazy materialnej. Wybudowano m in. pomieszczenia dla Instytutu Pedagogiki, a także rozpoczęto dwie ważne inwestycje budowlane: gmach Wydziału Nauk Ekonomicznych na Bielanach oraz radioteleskop RT-4 w Piwnicach.
Po prawie dziesięcioletniej przerwie zaczęły powstawać nowe kierunki studiów, zwłaszcza na Wydziale Humanistycznym (rusycystyka - 1985, anglistyka - 1987, socjologia - 1989), na innych wydziałach wprowadzano nowe specjalności i specjalizacje. Liczba studentów utrzymywała się jednak na niskim poziomie od końca lat siedemdziesiątych - ok. 7000 osób, tak ze względu na wygasanie niektórych rodzajów studiów dla nauczycieli, jak i obniżanie limitów przyjęć. Dopiero w 1989 r. liczba słuchaczy wszystkich typów studiów przekroczyła 8000.
Większą dynamikę wykazywał rozwój kadry naukowej. Przy utrzymującym się zatrudnieniu nauczycieli akademickich na poziomie ok. 950 osób, zwiększała się liczba pracowników z habilitacją i doktoratem, np. w 1987 r. pracowało 72 profesorów, 124 docentów oraz ponad 450 doktorów.
Po roku 1989
Przemiany polityczne i społeczno-ekonomiczne po 1989 r. oznaczały dla szkolnictwa wyższego w Polsce ogromne poszerzenie autonomii, ale zarazem radykalną zmianę zasad funkcjonowania, w tym zwłaszcza finansowania - i to zarówno działalności podstawowej, jak i prac badawczych. Pojawiła się prawie dotąd nieznana konkurencja w zabiegach o środki, otworzyło się pole dla inicjatyw jednostkowych i zespołowych.
Bilans minionych dziewięciu lat - przedzielonych obchodami półwiecza istnienia toruńskiej uczelni (1995) - wskazuje, że UMK dość dobrze radzi sobie w nowych warunkach i mimo piętrzących się trudności zachowuje dużą dynamikę rozwoju w różnych sferach działalności. Świadczą o tym chociażby niektóre fakty.
Rozbudowana została baza materialna uczelni. Ukończono budowę gmachu Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, który w części piwnicznej posiada magazyny biblioteczne na ok. 1 mln woluminów. W listopadzie 1994 r. został w Piwnicach uruchomiony radioteleskop o średnicy anteny 32 m, trzeci pod względem wielkości w Europie, będący największą inwestycją aparaturową w Polsce w ostatnich latach. Ponadto zakupiono kilka obiektów, m.in. budynek hotelowy, który po remoncie użytkowany jest jako jedenasty dom studencki, zwiększając liczbę miejsc w akademikach do ponad 3300, klub "Prząśniczka" dla potrzeb Wydziału Sztuk Pięknych oraz budynek dla Instytutu Pedagogiki i Katedry Logiki. Dobudowano skrzydło do gmachu Wydziału Fizyki i Astronomii; przy gmachu Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania zbudowana została Mała Aula na 400 miejsc, pomieszczenia dla Archiwum UMK, Katedry Bibliotekoznawstwa oraz Międzynarodowego Centrum Zarządzania Informacją. Prace remontowe i adaptacyjne objęły wiele obiektów, w tym otrzymane od władz wojewódzkich, jak np. baszta "Koci Łeb" dla potrzeb Instytutu Filozofii. Przygotowano też i wyposażono pomieszczenia dla Uniwersyteckiej Księgarni Naukowej. Aktualnie realizowane są kolejne inwestycje: budowa nowego gmachu Wydziału Prawa i Administracji oraz rozbudowa Biblioteki Uniwersyteckiej.
Zasadniczo poprawiło się wyposażenie, zwłaszcza w sprzęt komputerowy, trwa komputeryzacja Biblioteki Uniwersyteckiej, powstały lokalne sieci komputerowe, natomiast cała uczelnia została włączona do ogólnopolskiej i międzynarodowej sieci łączności komputerowej, z kolei w Toruniu zbudowano miejską światłowodową sieć komputerową (TORMAN), koordynowaną przez Uniwersyteckie Centrum Technologii Sieciowych.
Nowy etap komputeryzacji uczelni otworzył zakup w końcu 1996 r. komputera dużej mocy obliczeniowej SUN Enterprise 6000, który może pracować także na potrzeby instytucji pozauniwersyteckich. Obsługą tego komputera oraz koordynowaniem współpracy UMK z zewnętrznymi partnerami zajmuje się Środowiskowe Laboratorium Systemów Wieloprocesorowych, utworzone w 1997 r.
Bardzo istotne zmiany zaszły w strukturze organizacyjnej uczelni. Z dniem 1 IX 1993 r. liczba wydziałów wzrosła do 9. Dawny Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii podzielono na trzy nowe Wydziały: Chemii, Fizyki i Astronomii oraz Matematyki i Informatyki. Z kolei z Wydziału Humanistycznego wyłonił się Wydział Nauk Historycznych. Był to rezultat wspomnianego rozwoju kadry samodzielnych pracowników nauki oraz różnicowania się dyscyplin wiedzy. Z dniem 1 I 1997 r. na Wydziale Fizyki i Astronomii zostało utworzone Centrum Astronomii, które zintegrowało istniejący dotąd Instytut Astronomii z Katedrą Radioastronomii. Obowiązki dyrektora Centrum objął prof. Aleksander Wolszczan, od dwóch lat członek Polskiej Akademii Nauk. Nie jest to koniec zmian organizacyjnych. We wrześniu 1999 r. rozpoczął działalność kolejny, 10 już Wydział: Filologiczny, utworzony z instytutów i katedr filologicznych obecnego Wydziału Humanistycznego.
Na uwagę zasługuje też powstawanie nowych jednostek o charakterze ogólnouczelnianym: centrów studiów, interdyscyplinarnych zespołów badawczych i innych struktur. Stanowią one teren współpracy w skali Uczelni, regionu czy kraju. Służą też realizacji zupełnie nowych zadań i stanowią niejako odpowiedź na wyzwania czasu (Centrum Studiów Europejskich, Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów UMK) bądź też są ofertą dla środowiska pozauniwersyteckiego (Biblioteka Brytyjska UMK, Ośrodek Polskiego Komitetu Współpracy z Alliance Francaise).
W omawianym okresie prawie czterokrotnie zwiększyła się liczba studentów - z 8 000 w 1990 r. do blisko 30 000 w 1998 r., z czego 12 650 to słuchacze studiów dziennych. Złożyło się na to kilka przesłanek: zwiększenie limitów przyjęć, w tym wprowadzenie wolnego naboru na zaoczne studia prawnicze i ekonomiczne, utworzenie nowych kierunków i specjalizacji oraz form i typów studiów.
Nowe kierunki kształcenia uruchomiono na Wydziale Humanistycznym: filozofię (1991) i filologię romańską (1992 - po czterdziestu latach Wydział ten odbudował dawny stan posiadania w zakresie neofilologii), międzywydziałowe indywidualne studia humanistyczne (1997). Dotychczasowy kierunek artystyczno-pedagogiczny na Wydziale Sztuk Pięknych został przekształcony w trzy odrębne kierunki: grafika, malarstwo i rzeźba (1996). Nowe kierunki powstały też: na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi - ochrona środowiska (1994); na Wydziale Nauk Ekonomicznych - ekonomia (1995) oraz na Wydziale Nauk Historycznych – historia sztuki (1998). W 1999 r. odbył się pierwsze egzaminy wstępne na nowe kierunki: etnologia i stosunki międzynarodowe (WNH), informatyka (WMiI), politologia (WH), oraz na specjalności neofilologiczne: filologia słowiańska (język bułgarski), italianistyka (WF).
Obok pełnych studiów magisterskich upowszechniły się trzyletnie studia zawodowe, kończące się licencjatem. Znacznie rozszerzyła się lista kierunków, które - jak w wypadku biologii, chemii, matematyki czy ochrony środowiska - studiować można w systemie dwustopniowym (licencjat i magisterium). Obok studiów podyplomowych, których oferta znacznie się wzbogaciła i przekracza już 40 rodzajów, pojawiły się studia specjalne. Łączna oferta dydaktyczna UMK obejmuje 31 kierunków studiów i blisko 80 specjalności. Siedem wydziałów prowadzi 11 studiów doktoranckich. W ciągu ponad półwiecza działalności mury toruńskiej uczelni opuściło blisko 63 000 absolwentów wszystkich typów studiów.
Uczelnia bardzo aktywnie włączyła się do prac przygotowujących zasady oceny jakości kształcenia w polskich uniwersytetach i współdziałała przy powołaniu Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej, której przewodniczy prof. Stanisław Chwirot, prorektor ds. nauki i współpracy z zagranicą UMK. W czerwcu 1999r. archeologia, jako pierwszy kierunek na UMK, otrzymała certyfikat potwierdzający wysoką jakość kształcenia. Rozpoczęto również wdrażanie w Toruniu punktowego systemu zaliczeń według zasad ECTS (European Credit Transfer System).
Od 1994 r. UMK organizuje cieszącą się ogromnym zainteresowaniem "Promocję Edukacyjną" - prezentację ofert dydaktycznych wielu polskich uczelni, adresowaną do młodzieży szkół średnich z kilku województw.
Jedną z najważniejszych zmian, jakie nastąpiły po 1989 r., było wprowadzenie zasad konkurencyjności w przydziałach środków na badania naukowe. Spora część pracowników UMK, choć sytuacja jest zróżnicowana w zależności od wydziału, instytutu czy katedry, dość szybko przyjęła nowe reguły gry, wykazując przy tym wiele inicjatywy, indywidualnej i zespołowej. Pewnym sprawdzianem aktywności i naukowego poziomu środowiska jest uzyskiwanie od 1991 r. grantów Komitetu Badań Naukowych. Do końca 1998 r. Pracownicy UMK otrzymali z KBN środki - idące w miliony złotych - na realizację ponad 400 projektów badawczych. W 1996 r. realizowano 132 granty na kwotę 2,9 mln zł, w 1997 r. 155 projektów o wartości prawie 3,5 mln zł, a w 1998 - ponad 160 grantów na łączną kwotę blisko 3 mln zł. Pozyskiwano również środki na badania, organizację konferencji naukowych, publikację wydawnictw i zakup aparatury z wielu innych źródeł krajowych i zagranicznych. Szczególnie ważny okazał się udział w programie TEMPUS. Realizując projekty TEMPUS-a, różne jednostki UMK współpracowały z ponad 70 placówkami naukowymi w 13 krajach Europy. Wymiernym rezultatem tej współpracy było uzyskanie środków na zakup aparatury, sprzętu komputerowego, organizację konferencji, a także wymianę pracowników i - co szczególnie ważne - studentów.
Na mocy podpisanego w 1998r. kontraktu z Komisją Europejską w Brukseli UMK rozpoczął współpracę międzynarodową w ramach programu SOCRATES/ERASMUS. Porozumienie przewiduje wyjazd około 80 toruńskich studentów i przyjazd prawie 50 słuchaczy z zagranicy, wymianę pracowników oraz dofinansowanie wdrażania na UMK punktowego systemu zaliczeń ECTS. Na nowy rok akademicki pozyskano do współpracy 33 uczelnie z 9 krajów Unii Europejskiej.
Obok programów TEMPUS i SOCRATES współpraca UMK z partnerami zagranicznymi odbywa się w oparciu o inne międzynarodowe programy badawcze, a także na podstawie bezpośrednich umów z 40 placówkami naukowymi w różnych krajach oraz kontaktów indywidualnych. Mimo trudności finansowych wyjazdy pracowników UMK i przyjazdy gości zagranicznych utrzymywały się na poziomie 800-1000 osób rocznie, podczas gdy w wielu uczelniach nastąpił gwałtowny ich spadek.
Ważnym elementem działalności naukowej o charakterze międzynarodowym są czasopisma wydawane na UMK. Obok wychodzącego od ćwierćwiecza "Reports on Mathematical Physics" (publikowanego w koedycji z Pergamon Press), w ostatnich latach rozpoczęto wydawanie następnych: "Open Systems and Information Dynamics in Physics and Life Sciences" (wspólnie z wydawnictwem Kluwer), "Topological Methods in Nonlinear Analysis", "Comparative Law Review", "Logie and Logical Philosophy", "Easter European Countryside" oraz "Theoria et Historia Scientiarum"; w ich redakcjach i radach naukowych uczestniczą uczeni z wielu krajów. Pod redakcją pracowników uczelni ukazują się również czasopisma o charakterze ogólnopolskim, m.in. "Ruch Filozoficzny", "Kultura i Edukacja", "Przegląd Artystyczno-Literacki" oraz "Wychowanie na co dzień".
Innym - obok uczestnictwa w realizacji zadań badawczych - wyznacznikiem rangi naukowej środowiska jest organizacja ogólnokrajowych i międzynarodowych konferencji i zjazdów. W latach 90. UMK był organizatorem wielu znaczących spotkań naukowych, by wymienić tylko kolejne ogólnopolskie zjazdy: Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego, II Zjazd Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego czy spotkania z cyklu Wschód-Zachód. Prawdziwa eksplozja zjazdów naukowych miała miejsce w jubileuszowym 1995 r. Wśród ponad 50 konferencji, sympozjów i sesji szczególną wagę zyskały: VI Polski Zjazd Filozoficzny, II Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny, 44 Ogólnopolski Zjazd Polskiego Towarzystwa Geograficznego, XCI Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Filologicznego, Walne Zgromadzenie Polskiego Towarzystwa Matematycznego, III Międzynarodowy Kongres Naukowy Societas Humboldtiana Polonorum oraz obchody 350 rocznicy Colloquium Charitativum. Zgromadziły one kilka tysięcy uczonych z kraju i z zagranicy i nadały obchodom jubileuszowym wysoką rangę naukową, Toruń zaś zyskał charakter miasta kongresowego.
7 czerwca 1999 roku UMK był gospodarzem spotkania papieża Jana Pawła II z przedstawicielami nauki polskiej.
Kolejnym wyznacznikiem rangi naukowej uczelni jest publikacja wyników badań naukowych. Zajmuje się tym przede wszystkim wydawnictwo uniwersyteckie. Po zdjęciu ograniczeń cenzuralnych i usunięciu przeszkód materiałowych (poligrafia, papier) działalność wydawnicza zależy dziś wyłącznie od środków finansowych, a te w ostatnich latach zwielokrotniły się, toteż produkcja Wydawnictwa UMK przekracza rocznie 130 tytułów i przeszło 1400 arkuszy wydawniczych. Jakość edytorska nie odbiega przy tym od poziomu wymaganego dziś przez rynek książki.
O znaczeniu uczelni decyduje też rozwój kadry naukowej - uzyskiwanie stopni naukowych i tytułu naukowego. Lata dziewięćdziesiąte stanowią pod tym względem wyraźny skok jakościowy, zwłaszcza w grupie samodzielnych pracowników naukowo-badawczych. Co roku ponad 20 osób uzyskuje stopień doktora habilitowanego, a ponad 10 - tytuł naukowy profesora. W rezultacie liczba profesorów z tytułem wzrosła z 81 w 1990 r. do 142 w końcu 1998 r., w wypadku doktorów habilitowanych liczby te wynoszą odpowiednio: 163 i 215. Rocznie przybywa też ponad 20 doktorów. Od początku istnienia Uniwersytet wypromował ponad 1800 doktorów i ponad 470 doktorów habilitowanych. Stanowi to bardzo realny wkład do nauki polskiej, bowiem znaczna część tej wysoko kwalifikowanej kadry zasiliła



Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu jest największą uczelnią na terenie Polski Północnej pod względem potencjału naukowego, oferowanych kierunków i form kształcenia oraz liczby studentów i absolwentów. Posiada jedenaście wydziałów:
1. Wydział Biologii i Nauk o Ziemi,
2. Wydział Chemii,
3. Wydział Filologiczny,
4. Wydział Fizyki i Astronomii,
5. Wydział Humanistyczny,
6. Wydział Matematyki i Informatyki,
7. Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania,
8. Wydział Nauk Historycznych,
9. Wydział Prawa i Administracji,
10. Wydział Sztuk Pięknych oraz
11. Wydział Teologiczny.

W roku akademickim 2000/2001 na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu studia rozpoczęło ponad 31 tysięcy studentów i słuchaczy (na pierwszym roku 11 tys.). Uczelnia na 11 wydziałach oferuje 35 kierunków studiów, 88 specjalności, ponad 50 rodzajów studiów podyplomowych oraz 11 doktoranckich. W 2000 roku rozpoczęło działalność Międzywydziałowe Studium Matematyczno-Przyrodnicze, gdzie około 250 studentów zdobywa uprawnienia do nauczania dwóch przedmiotów w gimnazjum, a kadra liczy ponad 60 osób z różnych wydziałów. Wśród 2900 pracowników, jest ponad 1300 nauczycieli akademickich, w tym ponad 400 samodzielnych pracowników naukowych, z których 319 zajmuje stanowisko profesora.
Wszystkie wydziały UMK posiadają uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego oraz występowania o tytuł naukowy profesora. Doktoryzowanie odbywa się w 20 dyscyplinach, a habilitowanie w 15. Pod względem średniej liczby publikacji oraz średniej liczby ich cytowań na jednego nauczyciela akademickiego, UMK zajmuje czwartą pozycję wśród polskich uniwersytetów. Siedem kierunków studiów na UMK - archeologia, filologia polska, fizyka, historia, ochrona środowiska, pedagogika i socjologia - posiada certyfikaty jakości kształcenia Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej.
Oprócz jednostek usytuowanych w strukturze wydziałów, w działalności dydaktycznej, naukowo-badawczej i organizacyjnej UMK uczestniczą jednostki międzywydziałowe i ogólnouczelniane, centra ogólno uniwersyteckie i zespoły interdyscyplinarne, m.in.
Biblioteka Uniwersytecka,
Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych,
Studium Wychowania Fizycznego i Sportu ,
Uczelniane Centrum Informatyczne,
Centrum Studiów Europejskich im. J. Moneta,
Uniwersyteckie Centrum Badań Nieliniowych im. J. P. Schaudera,
Interdyscyplinarny Zespół Optycznych Metod Wczesnego Wykrywania Nowotworów,
Laboratorium Środowiskowe Systemów Wieloprocesorowych,
Ośrodek Alliance Francaise oraz
Biblioteka Brytyjska UMK.
Od 1993 r. działa w Toruniu pierwsze na polskich uniwersytetach Biuro Zawodowej Promocji Studentów i Absolwentów UMK, nazywane - na wzór uczelni zachodnich - Biurem Karier, które zajmuje się szeroko rozumianym, aktywnym pośrednictwem pracy.
Pracownicy UMK uzyskują co roku coraz wyższe środki na badania, organizację konferencji naukowych, wydawnictwa i zakup aparatury z wielu źródeł - zarówno krajowych, jak i zagranicznych, np. z funduszy celowych Wspólnoty Europejskiej. Realizują rocznie ponad 150 grantów Komitetu Badań Naukowych oraz uczestniczą w realizacji projektów badawczych koordynowanych przez inne szkoły wyższe i instytucje naukowe, krajowe i zagraniczne. Innym wyznacznikiem rangi naukowej środowiska jest organizacja ogólnokrajowych i międzynarodowych konferencji i zjazdów naukowych. Rocznie odbywa się ich ponad 50.
Prace badawcze prowadzone są w obiektach własnych oraz w innych ośrodkach w kraju, a także za granicą, np. na Spitsbergenie, na Antarktyce i w Islandii. W 1994 r. do prac obserwacyjnych został włączony 32-metrowy radioteleskop w pod toruńskich Piwnicach, trzeci pod względem wielkości w Europie. Od 1996 r. UMK posiada także komputer dużej mocy - SUN Enterprise 6000. Uczelnia współdziałała w utworzeniu Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, które od 1999 r. zostało jej organizacyjnie podporządkowane. Uniwersytet posiada ponad 60 budynków, w tym 11 domów studenckich na 3,3 tyś. miejsc. 40% obiektów znajduje się w tzw. miasteczku akademickim na Bielanach.
Toruński uniwersytet utrzymuje kontakty z wieloma uczelniami i ośrodkami naukowymi w świecie. Ich podstawą są zarówno indywidualne relacje naukowe, jak też umowy o bezpośredniej współpracy z 45 uczelniami zagranicznymi i instytucjami międzynarodowymi z wielu krajów. Poszczególne jednostki organizacyjne uczelni uczestniczą w realizacji międzynarodowych programów, m.in. COST, COPERNICUS, CIPACT, PECO, PHARE-TESSA oraz TEMPUS. Dzięki temu zwiększyły się m.in. wyjazdy studentów na studia i praktyki zagraniczne. Jednocześnie studenci zagraniczni przyjeżdżają na studia do Torunia. Co roku toruńska uczelnia podpisuje z Komisją Europejską w Brukseli kontrakt otwierający możliwość współpracy międzynarodowej w ramach programu SOCRATES/ERASMUS. W ramach tego programu do uczelni zachodnich wyjeżdża ponad 100 studentów i około 50 pracowników.
Toruńscy uczeni wyjeżdżają na staże naukowe, wykłady, konferencje i badania do wielu krajów świata, takich podróży jest rocznie ponad 1000; uczelnie odwiedza co roku kilkaset naukowców.
Wielu pracowników UMK należy do prestiżowych międzynarodowych organizacji naukowych i stowarzyszeń kulturalnych, rektor toruńskiej uczelni uczestniczy w Konferencji Rektorów Uniwersytetów Europejskich (CRE).



Bibliografia
1. Ranking Szkół Wyższych „Rzeczpospolitej” i „Perspektyw”
2. www.uw.edu.pl
3. www.uj.edu.pl
4. www.pw.edu.pl
5. www.umk.pl
6. Ranking Szkół Wyższych „Wprost”