System polityczny Litwy

LITWA

 18 V 89- deklaracja suwerenności
 11 III 90- deklaracja niepodległości
 1988- Litewski Ruch na rzecz Przebudowy- postulował przebudowę społ.- ekon. w ramach ZSRR
 1989- nowe partie
 24 II/5 III 90- I demokratyczne wybory
 wygrywa koalicja niepodległościowa Sajudisu (Vytautas Landsbergis)- 90 na 141 mandatów
 KPL- 36 mandatów
 9 II 91- plebiscyt: ¾ mieszkańców Litwy za niepodległym państwem litewskim
 11 II 91- ustawa konstytucyjna
 zdecydowano o nieprzystępowaniu do żadnych struktur opartych na ZSRR
 25 X 92/15 XI- przedterminowe wybory
 wygrała postkomunistyczna Litewska Demokratyczna Partia Pracy- 73 mandaty
 Sajudisu- 30
 Chrześc- Dem Partia Litwy- 19
 Lit Partia Socjaldemokratyczna- 8
 Wybory połączone z referendum konstytucyjnym- 83% za
 25 X 92- nowa konstytucja- system parlamentarno- prezydencki
 20 X i 10 XI- wybory
 zmieniona ordynacja w porównaniu z 92; próg 4 ->5%; wymóg 40% frekwencji w okręgach 1-mandatowych;
 wygrała prawica- Unia Ojczyźniana- 70
 Lit Partia Ch-D 16
 Lit Unia Centrowa- 13
 Lit Dem Partia Pracy- 12
 Lit part Soc-dem- 12
 Wybory 2000- wygrała lewica

Sejm
 14 deputowanych na 4 lata
 Podział mandatów odbywa się według systemu proporcjonalnego, a klauzula zaporowa wynosi 5%. Każdy wyborca posiada dwa głosy: jeden oddaje na kandydata w swoim okręgu wyborczym (jednomandatowym), a jeden na listę partyjną. Prawo wyborcze czynne posiadają osoby, które ukończyły co najmniej 18 lat, a prawo wyborcze bierne - mające przynajmniej lat 25. Aby wybory były ważne, obowiązuje wymóg minimalnej frekwencji, wynoszącej 25%.
 wybory przedterminowe:
 na wniosek prezydenta, na podstawie uchwały sejmu
 sejm nie podejmie przez 30 dni uchwały o programie nowego rządu
 sejm dwukrotnie odrzuci program rządu w ciągu 60 dni
 na wniosek rządu po wyrażeniu wotum nieufności
 przeprowadzanie wyborów- max 3 m-ce od decyzji
 incompatibilitas (z wyjątkiem premiera lub ministra)
 tylko dieta sejmowa + wynagrodzenie za działalności twórczą
 immunitet
 wygaśnięcie mandatu:
 śmierć
 zrzeczenie się
 ubezwłasnowolnienie
 pozbawienie mandatu przez sejm na drodze postępowania dyscyplinarnego (większość 3/5)
 stwierdzenie nieważności wyborów
 naruszenie incompatibilitas
 utrata obywatelstwa
 pozbawienie mandatu prezydenta, sędziów SK i SA- 2/3 dep
 tryb sesyjny- 10 II- 30 VI i 10 IX- 23 XII
 sesje nadzwyczajne- wniosek 1/3 dep lub prezydenta; decyzja przewodniczącego sejmu
 decyzje większością zwykłą
 podpisuje i publikuje prezydent
 uchwały konstytucyjne- większość bezwzględna

Prezydent
 Litwin z pochodzenia 3 lata domicylu, 40 lat
 Kadencja 5 lat, wybory miesiąc przed jej końcem
 Incompatibilitas
 Przedterminowe pozbawienie:
 Naruszenie konstytucji, złamanie przysięgi, dokonanie przestępstwa dymisja śmierć
 Rozstrzyga sejm większością 3/5
 Na wniosek SK sejm większością 3/5 decyduje, że stan zdrowia nie pozwala pełnić obowiązków
 Zastępuje go przewodniczący sejmu
 Kompetencje wymagające współdziałania z sejmem:
 Zarządzanie wyborów
 Sesje nadzwyczajne
 Coroczne orędzie o stanie Litwy
 Przedkładanie umów m-nar do ratyfikacji
 Mianowanie i odwołanie premiera, dowódców wojsk
 Kandydaci na sędziów, przew. SN SK SA
 Zarząd Banku Litwy
 Stan wojenny, wyjątkowy, mobilizacja
 Nadaje obywatelstwo, nagrody, łaska
 Prezydenci:
 II 93- Algidras Brazauskas (lit Dem Part Pracy)
 I 98- Valdas Adamkus
 I 2003- Rolandas Paksas impeachment III 2004
 VI 2004- Adamkus

Rząd
 Premier mianowany przez prezydenta za zgodą sejmu
 15 dni na mianowanie ministrów przez prezydenta na wniosek premiera -> przedstawienie sejmowi ->wotum zaufania większością bezwzględną
 nie ma wicepremierów
 incompatibilitas
 immunitet
 jeśli zmianie ulega więcej niż połowa rządu- musi uzyskać ponownie wotum zaufania
 dymisja rządu:
 2 razy z rzędu sejm nie przyjmie programu
 wotum nieufności- głosowanie tajne większością bezwzględną
 śmierć lub dymisja premiera

Sądy
 LSN LSA SK sądy okręgowe i rejonowe
 LSN- sędziów mianuje i odwołuje sejm na wniosek prezydenta
 LSA- sędziów mianuje i odwołuje prezydent za zgodą sejmu
 Incompatibilitas

SK
 9 sędziów na 9 lat, odnawianie 1/3 składu co 3 lata
 wybiera sejm, prezydent i przew. LSN
 zgodność ustaw i umów m-nar z konstytucją
 stan zdrowia prezydenta
 działalność funkcjonariuszy publicznych

zmiana konstytucji
 wniosek ¼ dep lub 300 tys wyborców
 rozdział I i XIV- zmiana na mocy referendum (75% frekw)
 dwukrotne głosowanie w sejmie, 3 m-ce przerwy; większość 2/3
 ponowne wniesienie nieprzyjętej poprawki- po roku
 5 dni na podpis prezydenta
 wchodzi w życie po miesiącu