Przemoc w rodzine

Przemoc w rodzinie i możliwości przemocy.

Na wstępie mojego referatu chciałabym dokonać charakterystyki przemocy w rodzinie.
Środowisko rodzinne powinno dawać schronienie i poczucie bezpieczeństwa, oraz być oazą ciepła i miłości jednak w wielu przypadkach tak nie jest. Jest natomiast miejscem terroru, poniżania, lęku i cierpienia.
Wielu specjalistów, organizacji pozarządowych i wolontariuszy angażuje się w poszukiwania odpowiednich form zapobiegania przemocy. Nie jest to jednak łatwe zadanie rodziny chronią się przed ingerencją z zewnątrz i jest to prawidłowe zachowanie w przypadku, gdy to zjawisko nie występuje.
Jedną z definicji przyjmowanej przez specjalistów przemoc domowa to:
- Działanie lub zaniechanie dokonywane w ramach rodziny przez jednego z jej członków przeciwko pozostałym,
- Z wykorzystaniem istniejącej lub stworzonej przez okoliczności przewagi sił lub władzy,
- Godzące w ich prawa lub dobra osobiste, a w szczególności w ich życie lub zdrowie (fizyczne czy psychiczne),
- Powodujące u nich szkody lub cierpienie.
Charakteryzując przemoc z punktu widzenia prawa jest to przestępstwo dotyczące molestowania i znęcania się nad członkami rodziny i przewiduje karę pozbawienia wolności.
Aspekt moralny mówi o tym, że sprawca powinien podlegać własnemu sumieniu i to, że krzywdzi słabszych musi być bodźcem powstrzymującym go od dokonywania przemocy.
Psychologiczne spojrzenie na problem jest bardzo ważne w uświadomieniu sobie, jakie to złożone interakcje zachodzą między ofiarą a sprawcą przemocy. Ważne jest również w wyzwalaniu się od przemocy i leczeniu skutków i szkód, jakie wyrządziła w życiu ludzi nią dotkniętych.
Z perspektywy społecznej widać postawy i czynniki, które mogą ja usprawiedliwiać. Z drugiej strony w przeciwdziałanie przemocy mogą angażować się siły publiczne takie, jak np.ruch feministek wywierając wpływ na opinie innych ludzi.
„Przemoc gorąca i chłodna.”
Do przemocy gorącej zaliczamy awantury, napady szału, furie. Furia jest następstwem skumulowanych emocji, które w końcu wybuchają i znajdują ujście w krzywdzeniu innych psychicznie lub fizycznie. Mogą ją powodować nieosiągnięte dążenia i niespełnione pragnienia, a złość jest skierowana przeciwko członkom rodziny. Inny czynnik pojawienia się tego uczucia to przekonanie sprawcy o swojej bezkarności, poczucie przewagi fizycznej lub fizycznej nad ofiarą i wykorzystywanie tego.
Przemoc chłodna z pozoru może się wydawać łagodniejszą formą przemocy, jeśli w ogóle można o takiej mówić. Jest przemyślany przez sprawcę plan działania, układa on sobie scenariusz, w jaki sposób doprowadzi do cierpienia innych. Może się również posunąć do wtargnięcia na terytorium psychiczne swojego dziecka lub małżonka tylko po to, aby osiągnąć zamierzony cel.
Źródłem przemocy może być skrywanie i dotkliwe poczucie niemocy, które sprawca chce zagłuszyć bądź zanegować dokonując aktów przemocy.
Bywa, że sprawcy nie podejmują prób opanowania gniewu, potęgują go, albo, gdy próbują się uspokoić i tak to nie przynosi efektu, ponieważ nie potrafią kontrolować swoich emocji. Alkohol jest czynnikiem, który wzmaga agresywność i osłabia racjonalną kontrole zachowań.
Sprawców pierwszego opisu przemocy cechuje to, że mają oni wyrzuty sumienia za swoje zachowanie. Nie zmienia to jednak faktu, że akty przemocy są wielokrotnie powtarzane i nie następuje żadna poprawa. Natomiast drugi typ sprawcy przemocy pozostaje nieświadomy szkodliwości swoich czynów, ponieważ potrafi usprawiedliwić każde okrucieństwo. Najczęściej jest tak, że w dzieciństwie również takimi metodami byli wychowywani i powtarzają schemat rodziców nie zdając sobie z tego sprawy. Wyznają oni zasady typu „dzieci i słabsi się nie liczą i nie mają prawa głosu”.
Zauważa się zjawisko podejmowania pomocy tzn. leczenia osób agresywnych i jest to terapia podobna do tej, którą leczy się alkoholików. Mają one na celu nauczenie uczestników samokontroli.
Przemoc psychiczna.
Może ona występować bez przemocy fizycznej a jej celem jest kontrola nad ofiarą. Natomiast przemoc fizyczna zawsze występuje z przemocą psychiczną.
Są trzy znaczenia przemocy psychicznej.
Pierwsze, gdy sprawca poniża i krytykuje, mówi ofierze, że jest głupia, zła, obrzuca ją wyzwiskami również w towarzystwie innych. W takiej sytuacji ofiara zaczyna myśleć, że nie może być już dla nikogo atrakcyjna i żeby nie być samotna trwa w takim związku. Pojawia się również myślenie, że może czymś sobie zasłużyła na takie traktowanie. Drugą formą jest wymaganie posłuszeństwa w każdej sytuacji. Na początku mogą pojawiać się sprzeciwy ze strony ofiary, ale z biegiem czasu dla zapewnienia sobie spokoju ulega. (Zauważyłam takie relacje między moimi dziadkami zarówno ze strony mamy jak i taty i dziwi mnie, że można żyć w takim związku przez czterdzieści lat, ale kiedyś rozwód to była wstydliwa sprawa). Oczywiście to nie zmienia faktu, że i tak cokolwiek zrobi będzie złe, ale stara się ona odgadywać myśli i zachcianki sprawcy przemocy. Jest tym tak pochłonięta, że jej potrzeby schodzą na dalszy plan. Trzecia forma towarzyszy dwóm pozostałym są to groźby i demonstracje. Gdy ofiara słyszy, że zostanie pobita lub wyrzucona z domu ze strachu staje się posłuszna i chcąc zapewnić sobie lub dzieciom doraźne bezpieczeństwo ulega. Sprawca w takim przypadku może również zmusić ofiarę do zrobienia czegoś wbrew jej woli albo, co jest dla niej wstydliwe a później zagrozić ze opowie o tym znajomym.


Wyróżniamy trzy fazy cyklu przemocy.

Badania kobiet, które były ofiarami przemocy ukazują, że w ich związkach występował specyficzny cykl przemocy.
Pierwsza faza obfitowała w zwiększanie się napięcia i agresywności. Każdy drobiazg powodował irytacje, co było powodem do awantury. Powtarzanie się takich sytuacji, doprowadzalo kobiety do tego, że nie raz same prowokowały kłótnie tylko po to by mieć to już za sobą. W drugiej fazie dochodziło zazwyczaj do gwałtownej przemocy. Również z błahych powodów dochodziło do ataku, ale w tej fazie kobiety doznawały zranień fizycznych. Wynikiem tego było odczucie wstydu, przerażenia, złości i bezsilności. W fazie trzeciej natomiast wszystko się zmieniało. Nazywana jest faza miesiąca miodowego. Gdy sprawca wyczuwał ze ofiara zbiera w sobie siły by odejść starał się wszystko naprawić tzn. kupował kwiaty prezenty stawał się miły i czuły. Jednak zazwyczaj sielanka nie trwała długo, bo gdy ofiara odzyskiwała wiarę w to ze będzie lepiej powtarzała się faza pierwsza.
Kolejnym problemem, jaki bym chciała poruszyć w swojej pracy jest krzywdzenie dzieci, ponieważ przez stulecia były uważane za słabsze istoty niemające prawa do własnego zdania, traktowano je przedmiotowo i jak własność.
Formy krzywdzenia.
Krzywda fizyczna dzieli się na:
- dotkliwe karanie dziecka, w którym uzasadnienie ma ocena zachowania lub jakieś reguły.
- rezultat agresji rodziców i chęć rozładowania napiec najczęściej niedotyczących dziecka, bo związanych z życiem w związku lub kłopotów w życiu zawodowym.
Krzywda psychiczna również ma dwie odmiany:
- bezpośrednie atakowanie i poniżanie dziecka
- dziecko jest świadkiem przemocy miedzy dorosłymi członkami rodziny także wulgaryzmy.
Krzywda seksualna:
- bezpośrednie dotykanie, angażowanie w sytuacje seksualne, dotykanie,
- pokazywanie, udostępnianie dzieciom pornografii, pozwalanie na oglądanie aktów seksualnych.
Zaniedbywanie:
- materialne – można powiedzieć, że nędza tez jest atakiem,
- psychiczne – jest trudne do rozpoznania a wielu rodziców nie orientuje się ze do niego dochodzi, ponieważ nie wystarczy zapewnić dziecku dóbr materialnych, dzieci potrzebują miłości i musza czuć, że są kochane.
Na zakończenie pragnę przytoczyć kilka prawd i mitów na temat przemocy, które w naszym społeczeństwie są dość rozpowszechnione i zyskały powszechna aprobatę:

„Przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego”
Przemoc w rodzinie występuje we wszystkich grupach społecznych niezależnie od wykształcenia.
„Przemoc jest wtedy, gdy na ciele są widoczne ślady ofiar”
Przemoc to nie tylko bicie jest nią również zastraszanie, wyzywanie, wykorzystywanie.
,„Jeśli ktoś jest bity to znaczy, że na to zasłużył”
Nikt nie ma prawa znęcać się i poniżać innych.
„Osoby używające przemocy muszą być chore psychicznie”
Nie ma bezpośredniego związku między przemocą a chorobą psychiczną. Przemoc jest demonstracją siły i chęci przejęcia władzy.

W naszym społeczeństwie istnieje przekonanie, że dziecko bije się dla jego dobra i jest to jedna z metod wychowawczych. Uważa się również, że przemoc jest głownie w rodzinach patologicznych, co jest oczywiście nieprawdą, ponieważ tzw. „dobrych domach” też ona istnieje.
Przyczyny stosowania przemocy są różne, mogą one tkwić w dziecku np., gdy jest ono niechciane, upośledzone, trudne, przewlekle chore czy kalekie. Częściej jednak jest tak, że to w rodzicach tkwi problem stosowania przemocy. Zalicza się do nich niedojrzałość młody wiek, brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, doznanie maltretowania we własnym dzieciństwie, niski poziom wykształcenia, bezrobocie, wszelkiego rodzaju uzależnienia i choroby umysłowe. W drugiej kolejności wymienia się duże wymagania stawiane dziecku, maltretowanie żony przez męża, bo zazwyczaj wiąże się to ze znęcaniem nad dzieckiem, oraz kłopoty małżeńskie.
Moim zdaniem rodzice powinni zdawać sobie sprawę z tego, że dziecko nie jest ich własnością tylko indywidualną jednostką i zasługuje na szacunek i godne traktowanie. To właśnie rodzina ma największy wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Od tego jak traktujemy dziecko zależy, jakie ono będzie w dorosłym życiu, jakie wartości wyniesie z domu, jak będzie traktowało własne dzieci i małżonka, jakim będzie człowiekiem, czy będzie wrażliwe czy nie, czy będzie je obchodziła ludzka krzywda i los drugiego człowieka.






Wydział: pedagogika rodzinna i opiekuńczo-wychowawcza.