Społeczeństwo Polskie Podczas II Wojny Światowej

1. Geneza wojny.
1 września 1939 r. wybuchła największa wojna w dziejach świata - II wojna światowa-, która trwała niemal 6 lat. Uczestniczyło w niej 61 państw, liczba zmobilizowanego wojska wynosiła, 110 mln żołnierzy, zaginęło lub zginęło 55 mln ludzi, 35 mln zostało rannych. W latach 1929-1933 świat był pogrążony w kryzysie ekonomicznym, co stanowiło dobry grunt do rodzenie się nowych ideologii i dążeń do uzyskania władzy przez szaleńców.
Po dojściu do władzy w Niemczech przez nazistów zmieniła się polityka zagraniczna tego państwa. Hitler zaczął łamać postanowienia traktatu wersalskiego. Pierwszym posunięciem w tym kierunku było wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów w 1933r. Państwa dawnej Ententy zareagowały na to w sposób pobłażliwy. Francja próbowała założyć blok pod nazwą pakt wschodni spełniający rolę "wschodniego Locarno". Jednak projekt ten nie znajdując akceptacji Polski i Niemiec ostatecznie upadł. Natomiast Wielka Brytania skłaniała się do ustępstw wobec Niemiec (zezwoliła na rozbudowę floty) i niechętnie odnosiła się do planów rozbudowy armii francuskiej, a nawet domagała się jej redukcji z 700 na 400 tys.
W marcu 1935 roku rząd niemiecki formalnie wypowiedział piątą część traktatu wersalskiego i wprowadził powszechny obowiązek służby wojskowej i dysponował wówczas 380 tys armią (traktat zezwalał na 100 tys.)
7 III 1936 roku niemieckie wojska wkroczyły nie napotykając oporu do zdemilitaryzowanej Nadrenii. Na co Francja i Anglia wystosowały tylko protest dyplomatyczny.
Włochy kierowały swą ekspansję na obszar Afryki. W październiku 1935 roku po wcześniejszym sprowokowaniu incydentu granicznego zaatakowały Etiopie (Abisynię) i zajęły ją do marca 1936r. Cesarz etiopski zwrócił się z prośbą o pomoc do Ligi Narodów, a ta tylko ogłosiła sankcje ekonomiczne przeciwko Włochom.
Sytuacja międzynarodowa w drugiej połowie lat 30-tych zaczęła się znacznie komplikować. Wyraźnie rosły wpływy partii komunistycznych, które zabiegały o tworzenie w poszczególnych krajach tzw. frontów ludowych przeciwko faszyzmowi.
Konferencja monachijska była szczytem polityki ustępstw Francji i Anglii wobec Niemiec. Państwa te liczyły na skierowanie agresji Rzeszy w stronę ZSRR.
22 marca 1939 roku miała miejsce aneksja terytorium Kłajpedy portu należącego do Litwy a następnym krokiem ku stworzeniu "przestrzeni życiowej" na wschodzie miała być wojna z Polską. Polityka ustępstw, brak stanowczych decyzji i działań na samym początku rodzenia się zagrożeń przez Francję i Anglię, szalone dążenia przywódców państw nazistowskich. To wszystko zapoczątkowało tą straszna, wielką i okrutną batalię, jaka była II wojna światowa

2.Wojna obronna.
Walki rozpoczęły się 1 września o 4.45, gdy stary niemiecki okręt wojenny „Schleswig-Holstein”, który przybił do portu w Gdańsku z przyjacielską wizytą, otworzył ogień ze swoich piętnastocalowych dział, ostrzeliwując polski port Westerplatte. Bohatersko bronionego przez 182-osobową polską załogę pod dowództwem mjr Henryka Sucharskiego (1898-1946). Równocześnie lotnictwo niemieckie rozpoczęło bombardowanie, a wojsko obalało bariery graniczne. Hitlerowski plan napaści na Polskę zaczął być realizowany. Do ataku na Polskę skierowano ok. 1800 tys. żołnierzy niemieckich, wyposażonych nowoczesny sprzęt i wspierany ok. 2 tys. samolotów. Armia niemiecka była zmotoryzowana. Polska mogła wystawić znacznie mniej liczebne wojsko, gorzej wyposażone i dysponujące tylko 400 samolotami o dość niskim standardzie technicznym. Ponadto opanowanie przez Niemców Czechosłowacji pozwoliło im otoczyć Polskę zarówno od zachodu, jak i południa oraz północy. Znacznie ułatwiło im to prowadzenie akcji militarnej. Wraz z Niemcami ruszyła na Polskę słowacka Armia Polowa Bernolak. Kampania wrześniowa skończyła się klęską z Polski. 17 września faktycznie, choć bez wypowiedzenia wojny, do wojny włączył się ZSRR, okupując terytorium Polski do linii paktu Ribbentrop-Mołotow.
Atak ten złamał polsko-sowiecki pakt o nieagresji z 1932r, który miał obowiązywać do 1945, jednak nie wywołał ze strony rządu polskiego wypowiedzenia wojny. ZSRR w nocie, której przyjęcia odmówił w nocy 17 września 1939r, ambasador RP w Moskwie Wacław Grzybowisk stwierdził jednostronnie koniec istnienia państwa polskiego. Polscy dyplomaci wyjechali z terytorium ZSRR dopiero po interwencji dziekana korpusu dyplomatycznego, ambasadora Rzeszy hr. Von Schulenburga. Wojsko niemieckie wykorzystując stan okrążenia Polski zaatakowało równocześnie Pomorze, Śląsk, Mazowsze i Podhale. Już 2 września armia „Kraków” pod dowództwem gen. Antoniego Szylinga musiała wycofać się ze Śląska. Po przełamaniu przez wroga oporu polskich sił zbrojnych naczelny dowódca wydał rozkaz organizowania obrony na linii Wisły i Sanu.

3. Polski rząd na uchodźstwie:
Siedzibą rządu Rzeczypospolitej w latach 1940-1990 był Londyn. Armia czerwona toczyła walki z Korpusem Ochrony Pogranicza i ochotników o Grodno. Naczelny wódz Edward Rydz- Śmigły wydał dyrektywę z” Rosjanami nie walczyć, pertraktować o przejście do Rumunii”. Po agresji sowieckiej rząd polski ewakuował się 18 września 1939r. na terytorium sojuszniczej Rumunii. Wbrew porozumieniu polsko-rumuńskim o swobodnym prawie przejazdu pod naciskiem niemiecko-sowieckim rząd polski został bez uprzedzenia internowany 30 września 1939r. prezydent Ignacy Mościki, korzystając z prerogatyw konstytucji o możliwości wyznaczenia następcy w czasie wojny wydał dekret o przekazaniu władzy Władysławowi Raczkiewiczowi, co zapoczątkowała działalność Polskiego Rządu na uchodźstwie. Jednym z głównych zadań rządu emigracyjnego było rozbudowanie polskich sił zbrojnych na Zachodzie. Podpisano szereg umów z Brytyjczykami i Francuzami, planowano nawet stworzenie 100-tysięcznej armii polskiej we Francji. Ostatecznie, 4 stycznia 1940 podpisano pakt polsko-francuski układ wojskowy i umowę lotniczą.
Etap francuski (wrzesień 1939- czerwiec 1940) Wskutek napaści Niemiec (1 września 1939) i Związku Radzieckiego (17 września 1939) na Polskę, władze kraju zmuszone zostały do ewakuacji. W nocy z 17 na 18 września prezydent i wódz naczelny przekroczyli granicę rumuńską w Kutach licząc, że stamtąd przedrą się do Francji. Pod naciskiem władz niemieckich i francuskich, zostali w Rumunii jednak internowani. Wobec zaistniałej sytuacji należało wyznaczyć władze na emigracji spośród tych działaczy, którym udało się przedostań do Francji. 25 września prezydent RP Ignacy Mościki, zgodnie z art.13 konstytucji kwietniowej, na swego następcę wyznaczył Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego, ambasadora RP we Włoszech. Jednak wobec sprzeciwu opozycji i veta władz francuskich Wieniawa-Długoszowski zrzekł się nominacji a na urząd prezydenta został nominowany Władysław Raczkiwicz. Po ożywionych dyskusjach premierem mianowano Władysława Sikorskiego, który szybko powołał swój koalicyjny gabinet (w skład weszli przedstawiciele SN, SP, SL, PPS i politycy sanacyjni):Władysław Sikorski – premier, minister spraw wojskowych, minister spraw wewnętrznych, zwierzchnik Polskich Sił Zbrojnych August Zaleski – minister spraw zagranicznych Stanisław Stroński – minister informacji Adam Koc – minister skarbu.
Etap Londyński (od czerwca 1940)Na wiosnę 1940 Niemcy rozpoczęły ofensywę na froncie zachodnim. Szybko zajęli Danię, Norwegię, Belgię, Holandię i wreszcie – 22 czerwca 1940 – także Francja podpisała akt kapitulacji. Wobec zaistniałej sytuacji położenie rządu polskiego uległo poważnej zmianie. 17 czerwca odbyła się narada rządu polskiego, który postanowił skorzystać z zaproszenia premiera Churchilla i przenieść swą siedzibę do Londynu. Władze polskie ewakuowano, a 19 czerwca premier, Sikorski przez radio wydał odezwę do żołnierzy, by przybywali do Wielkiej Brytanii. Niestety, do Anglii zdołała się przedostać jedynie 1/3 Polskich Sił Zbrojnych. 5 sierpnia 1940 podpisano polsko-brytyjską umowę wojskową. Utworzono m.in. I Korpus Polski, Brygadę Spadochronową (gen. Sosabowskiego) i oddziały gen. Maczka.
4.Polskie formacje wojskowe:
Polacy byli piątą, co do wielkości armią walczącą w 2 wojnie światowej. W maju 1940 roku armia polska we Francji Liczyła już 84 tys. żołnierzy. Po utworzeniu rządu polskiego we Francji z generałem W. Sikorski jako premierem, opracowano w połowie października program przewidujący utworzenie na terenie Francji dwóch polskich korpusów piechoty, dywizji pancernej i 15-20 eskadr lotniczych. Polskie siły morskie miały z baz w W. Brytanii, gdzie już pierwszego dnia wojny dotarł dywizjon polskich niszczycieli. 7 listopada 1939 roku W. Sikorski mianowany został Naczelnym Wodzem Wojska Polskiego. Utworzenie silnej armii stało się priorytetowym zadaniem rządu. Wodzowi naczelnemu podlegał Sztab Naczelnego Wodza, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Kierownictwo Marynarki Wojennej i Inspektorat Polskich Sił Powietrznych.
Szare szeregi- kryptonim konspiracyjny Organizacji Harcerzy ZHP i szerzej – całego Związku Harcerstwa Polskiego, w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej 1939-1945. Szare Szeregi zostały powołane 27 września 1939 w Warszawie przez grono członków Naczelnej Rady Harcerskiej.
Szkoły Bojowe (BS, 15-17 lat)- Drużyny BS pełniły służbę w małym sabotażu, będącym akcją propagandową skierowaną do ludności polskiej (w Warszawie w ramach organizacji "Wawer-Palmiry"). Akcja obejmowała pisanie na murach, rozlepianie afiszy i nalepek, rozdawanie ulotek, kolportaż fikcyjnych dodatków nadzwyczajnych do gazet, podłączenie się do niemieckich megafonów, zrywanie niemieckich flag, usuwanie z wystaw i gablot niemieckich fotografii, gazowanie kin. Do najgłośniejszych akcji należy zdjęcie niemieckiej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika w Warszawie. Wykonywana przez drużyny BS akcja "N" była destrukcyjną akcją propagandową, skierowaną do Niemców, polegającą głównie na podrzucaniu dywersyjnych ulotek i gazetek.
Grupy szturmowe (GS, powyżej 17 lat) - Drużyny GS, podporządkowane "Kedywowi" (Kierownictwu Dywersji) AK, pełniły służbę w wielkiej dywersji. W Warszawie w sierpniu 1943 utworzono z nich batalion "Zośka", którego 3. kompanię wydzielono do zadań specjalnych ("Agat":, później "Pegaz"). Wiosną 1944 powstał z niej batalion "Parasol". Oddziały GS wykonały wiele akcji bojowych, w tym wysadzanie mostów kolejowych, pociągów, odbijanie więźniów (akcja pod Arsenałem, akcja w Celestynowie), likwidacja funkcjonariuszy aparatu terroru, oraz odpowiedzialnych za katowanie.
Członków organizacji obowiązywało przedwojenne Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Przyrzeczenie uzupełniono dodatkową rotą konspiracyjną:
"Ślubuję na Twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic organizacyjnych dochować, do rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia".
Podstawową zasadą programu było wychowanie przez walkę. Program został sprecyzowany w koncepcji Dziś – jutro – pojutrze.

5. Okupacja radziecka
W wyniku układu Ribbentrop-Mołotow (23 VIII 1939) i późniejszych roboczych uzgodnień między ZSRR i III Rzeszą terytorium przedwrześniowej Polski podzielono na strefy okupacji niemieckiej i radzieckiej. 17 IX Armia Czerwona dokonała inwazji na wschodnie granice Polski, łamiąc tym samym wszystkie traktaty pokojowe. W nocy z 17 na 18 IX władze polskie opuściły kraj i przekroczyły granicę rumuńską.
28 IX ustalono granicę niemiecko-radziecką wzdłuż Nysy, Narwi, Bugu i Sanu.
Na ludność polską zamieszkującą terytoria przyłączone do ZSRR już w październiku spadły ciężkie represje stalinowskiego aparatu bezpieczeństwa. W atmosferze terroru milicji i NKWD 22 października 1939 odbyły się wybory do zgromadzeń ludowych, które „poprosiły” o włączenie do republik radzieckich: Ukraińskiej i Białoruskiej w konsekwencji, czego mieszkańcom nadano obywatelstwo ZSRR.
Od momentu wkroczenia Armii Czerwonej na wschodnie tereny Rzeczpospolitej okupant prowadził politykę eksterminacji w stosunku do ludności. Obligatoryjne przyznanie obywatelstwa radzieckiego byłym obywatelom państwa polskiego na terenach okupowanych dało podstawę do powołania w latach 1939-1941 ok. 150 tys. Polaków do Armii Czerwonej. Likwidacją elity społeczeństwa zajęło się skutecznie NKWD. Setki tysięcy osób wywieziono do łagrów, więzień i miejsc odosobnienia w azjatyckiej części ZSRR. Sądy radzieckie wydawały masowo wyroki śmierci w procesach, które były parodią wymiaru sprawiedliwości. W łagrach sowieckich przebywało w nieludzkich warunkach (głód, choroby, mrozy, ciężka praca) ponad 1700 tysięcy przedwojennych obywateli polskich. Kilkanaście tysięcy Polaków Sowieci rozstrzelali podczas ewakuacji Lwowa, Wilna oraz innych miast na Kresach Wschodnich po agresji III Rzeszy na Związek Radziecki w czerwcu 1941.
Ofiarami NKWD padło również ponad 15 tysięcy polskich oficerów i funkcjonariuszy policji aresztowany na przełomie III–IV 1940. Przetrzymywani w obozach w: Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, którzy zostali zamordowani. Stany Zjednoczone na czele z Prezydentem Roosveeltem zabraniały ujawniać jakichkolwiek informacji i materiałów amerykańskich na temat Katynia. Ci, którzy próbowali cokolwiek na ten temat opublikować, musieli rozstać się z pełnionymi funkcjami państwowymi. 13 IV 1943 Niemcy ogłosili, że odkryli groby polskich oficerów zamordowanych przez NKWD. Sowieci gwałtownie temu zaprzeczyli oskarżając Niemców. Rząd polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie o zbadanie sprawy. W odwecie Związek Radziecki zerwał stosunki dyplomatyczne z rządem polskim i oskarżył go o współpracę z Hitlerem. Brytyjczycy i Amerykanie zachowując bierność poparli właściwie działania Moskwy. Stalin uzyskał w ten sposób wolną rękę w tworzeniu struktur komunistycznej agentury w celu objęcia władzy w Polsce.
W latach 1939-41 odbyło się pięć deportacji i przymusowych przesiedleń; pierwsza – na przełomie października i listopada 1939. Wprawdzie celowym miejscem zesłania nie była Syberia ani Kazachstan, tylko wschodnie obwody Białoruskiej i Ukraińskiej SRR, mimo wszystko była to pierwsza klasyczna deportacja. Wszystkim deportowanym władze sowieckie natychmiast nadały swoje obywatelstwo. W sumie represje dotknęły ok. 55,1 tysiąca osób. Władze okupacyjne oczyściły z Polaków głównie duże miasta. Przesiedlonych skierowano do pracy w sowchozach, kołchozach i kopalniach węgla.
Druga deportacja odbyła się 10 lutego 1940. Była ona reakcją na rzekome „usilne prośby miejscowej ludności ukraińskiej i białoruskiej” dotyczące pozbycia się „z ich ziem polskich krwiopijców”. Zagrożeni byli przede wszystkim polscy osadnicy i służba leśna, którzy na Kresy Wschodnie przybyli tuż po wojnie polsko-bolszewickiej 1920roku. Polaków skierowano do niewolniczej pracy w przemyśle leśnym i budowlanym oraz hutnictwie i górnictwie.
Trzecia deportacja miała miejsce 13 kwietnia 1940. Tym razem Sowieci postanowili usunąć z polskich Kresów wschodnich rodziny żołnierzy przebywających w niewoli, policjantów, żandarmów, właścicieli ziemskich, fabrykantów i pracowników administracji terenowej. Do tej grupy dołączono również byłych podoficerów Wojska Polskiego, którzy po wojnie wrócili w rodzime strony. Represje dotknęły nieco ponad 60 tysięcy ludzi. W większości transportów 65-70% wywożonych stanowiły kobiety i dzieci.. Nowością było określanie czasu zesłania – 10 lat. Zesłańców skierowano do północnego Kazachstanu, do pracy w kołchozach, sowchozach oraz w kopalniach złota.
Czwartą deportację przeprowadzono 29 czerwca 1940. Jak na ironię, tym razem sowieckie represje dotknęły tych, co byli już wcześniej prześladowani – pierwszych przesiedleńców z października-listopada 1939. W większości byli to jeńcy z terenów centralnej Polski, którzy we wrześni 1939 szukali schronienia na Kresach Wschodnich.
Piąta deportacja została przeprowadzona w maju i czerwcu 1941, w przededniu niemieckiej agresji na Związek Radziecki. Przesiedlenia dotknęły nie tylko Polaków, ale także ludność zamieszkującą Mołdawię oraz wcielonych siłą do Związku Sowieckiego mieszkańców republik nadbałtyckich. Najbardziej ucierpiała Białostocczyzna, skąd wywieziono prawie 11,5 tysiąca Polaków. Deportowanych umieszczono w Kazachstanie innych miastach. Dzieci umieszczano w obozie koncentracyjnym w Łodzi. W kwietniu 1940 roku na rozkaz Stalina, NKWD rozstrzelało w Katyniu, 14 tys. polskich jeńców wojennych. Zastrzelono także ponad 7 tys. polskich jeńców w innych miejscach w ZSRR. Do zbrodni dokonanej przez NKWD w lesie katyńskim na polskich oficerach przyznał się publicznie i przeprosił w 1990 roku Borys Jelcyn.

6. Okupacja niemiecka
W wyniku klęski w wojnie obronnej 1939 ziemie polskie na zachód od Bugu i Sanu znalazły się pod okupacją niemiecką. Wilno wraz z okręgiem przekazano Litwie, kilka gmin na Podhalu przyłączono do Słowacji, pozostałe terytoria znalazły się pod okupacją radziecką.
Polityka okupanta na zajętych terenach
W czasie trwania działań wojennych i bezpośrednio po ich zakończeniu do 25 X 1939, władza na zajętym terytorium należała do naczelnego dowódcy wojsk lądowych na Wschodzie, któremu podlegali dowódcy armii. Na zapleczu frontu działały grupy operacyjne policji i służby bezpieczeństwa dokonujące fizycznej likwidacji osób znajdujących się na specjalnych listach przygotowanych jeszcze przed agresją.
Do 25 października oddziały wojskowe i policyjne spaliły 55 miast i 476 wsi, rozstrzelały 16 336 osób. Wśród rozstrzelanych większość stanowili działacze niepodległościowi, byli powstańcy śląscy i wielkopolscy.
Celem działalności Urzędu było przygotowanie nowych terenów osiedleńczych dla Niemców. Na ziemiach włączonych do Rzeszy wysiedlenia ludności polskiej rozpoczęły się już w październiku 1939. Do końca 1943 wysiedlono 860 tys. Polaków i sprowadzono na ich miejsce 370 tys. Niemców. Cechą hitlerowskiej polityki w stosunku do ludności polskiej stał się terror, którego celem strategicznym miało być biologiczne wyniszczenie Polaków.
Odmienną taktykę przyjęto wobec mieszkańców obszarów włączonych do Rzeszy, których poddawano przyspieszonej germanizacji. Zadania administracji niemieckiej w stosunku do ludności podbitych obszarów wschodnich szczegółowo określał Generalny Plan Wschodni.
Prowadzono akcję germanizacyjną poprzez wpisywanie na tzw. Volkslistę. 780 tys. byłych obywateli polskich należało do I i II grupy, obejmującej osoby faktycznie związane z niemieckością. Do IV i V grupy, przy użyciu terroru i szantażu, wpisano 2500 tys. Polaków.
Szczególnie ostre prześladowania dotknęły Kościół rzymskokatolicki na terenach włączonych do Rzeszy. Likwidowano polskie parafie, zamykano kościoły. Ponad połowa polskich księży, z ogólnej liczby 2100, straciła życie z rąk hitlerowców.
Bezwzględny terror stał się metodą sprawowania władzy w Generalnej Guberni (GG). Dotknął on w pierwszej kolejności najwybitniejszych przedstawicieli inteligencji polskiej w czasie tzw. akcji AB. W związku z dużym zapotrzebowaniem na siłę roboczą dokonywano masowych zsyłek ludności polskiej w głąb Rzeszy. Wysyłani do pracy pochodzili najczęściej z łapanek ulicznych. Wśród ludności GG szerzył się głód, przydziały kartkowe daleko odbiegały od minimum biologicznego.
Niemcy przejęli w posiadanie nie tylko duże zakłady państwowe, lecz także zakłady prywatne, należące do osób wysiedlonych, wywiezionych, aresztowanych i uśmierconych, zarówno Polaków, jak i Żydów. Trwająca 5 lat okupacja doprowadziła do ogromnych strat ludnościowych, ubytku potencjału ekonomicznego i szkód w dorobku kulturalnym. W latach 1939-1945 straciło życie ok. 6 mln obywateli przedwojennej Polski, do prac przymusowych na terenie Rzeszy wywieziono 2,5 mln osób i 200 tys. dzieci przeznaczonych do zgermanizowania (powróciło 10-15%). 500 tys. osób nabawiło się trwałego kalectwa, szerzące się choroby zakaźne, w tym gruźlica, powodowały dużą śmiertelność. Nastąpił znaczny spadek liczby urodzeń.
Ogromne i trudne do oszacowania straty poniósł majątek narodowy. Zniszczeniu uległ przemysł, komunikacja i substancja mieszkaniowa.

7. Polskie państwo podziemne:
W drugiej połowie r.1942, gdy od kilkunastu miesięcy cała Polska znajdowała się pod niemiecką okupacja, jednolite i centralnie kierowane konspiracyjne prace pokrywały już cały kraj obejmowały wszystkie dziedziny narodowego życia. Dzięki temu po wojnie powstała wiele mówiąca i słuszna nazwa „Polskie Państwo Podziemne”. W czasie ubiegłej wielkiej wojny, Niemcy okupywali wiele krajów i wszędzie działał ruch oporu, ale tylko polskie poczynania otrzymały tak zaszczytna nazwę, bo tylko w Polsce całe prawie narodowe życie musiało działać w konspiracji. Polska, choć znajdowała się pod okupacją, posiadała legalny i uznawany na Zachodzie rząd emigracyjny. Istniały Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie oraz pod Warszawą. Delegat Rządu na Kraj w randze wicepremiera. Podlegały mu wydziały: wywiadu, dywersji, oświaty, sądownictwa i polityki. Działały konspiracyjne sądy, których wyroki nie tylko wykonywano, ale też ogłaszano w podziemnej prasie. Istniały czasopisma polityczne, wojskowe, literackie, kobiece, humorystyczne...W podziemiach drukarniach wydawano też książki. Przez całą okupacje działały tajne komplety, tzn. podziemne szkoły. Tajna Organizacja Nauczycielska zapewniała im kadrę oraz przygotowywała i rozprowadzała podręczniki. W stolicy działał także w czasie wojny Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich, stworzony przez profesorów i studentów. Wszystkie warszawskie tajne wyższe uczelnie ułatwiały sobie pracę, opierając się w zakresie medycyny o szpitale i laboratoria, a w zakresie technicznym i rolnictwa o jawnie działające szkoły, które posiadały wyposażenie techniczne. Dzięki temu udało się im doprowadzić w okresie wojny do dyplomów około 9,000 studentów. Dzięki temu Podziemne Państwo nie było mitem, a rzeczywistością, musiało jednak posiadać własną jurysdykcję, by egzekwowanie zarządzeń polskich władz konspiracyjnych miało legalne postawy. Musiały powstać normy prawne, na podstawie, których można było przeprowadzać likwidację zdrajców oraz najbardziej uciążliwych przedstawicieli okupantów z zachowaniem praworządności. Wyroki śmierci były także wydawane przez niektóre organizacje podziemne o bardzo radykalnym zabarwieniu, ilość ich jednak była na szczęście niewielka. Istniały także Komisje sądzące przy Kierownictwie Walki Cywilnej, które orzekały w składzie trzech osób i rozpatrywały sprawy mniejszej wagi, skazując na infamię, naganę lub dając upomnienie. Walka Cywilna wymierzała także czasem karę chłosty, przeważnie na wsi, i strzyżenie włosów kobietom, które zadawały się z Niemcami.



8. Ocena moja i historyków
Uważam, że możemy być dumni z tego, że nasze państwo pomimo takich krzywd, jakie wyrządziły nam wielkie mocarstwa przez tyle wieków umiało bez swojego terytorium i poza granicami swoich korzeni, bronić swoich przekonań, religii, tradycji i pomagać innym krajom w potrzebie. Z myślą, że odzyskają swoje państwo. Polacy pokazali, że Polska jeszcze nie zginęła, oraz, że potrafią walczyć o swoje.


Ocena historyków:

II wojna światowa był największym konfliktem w XX w. Swój udział w wojnie zaznaczyło 61 państw na przestrzeni prawie 6 lat. Działania wojenne objęły swoim zasięgiem praktycznie cały świat-walki prowadzone były w na obszarze ponad 40 krajów w Europie, Afryce, Azji, a także na wyspach Oceanii i Oceanu Spokojnego przez ok. 110mln ludzi, którzy zostali zmobilizowani. II wojna światowa miała wpływ na losy prawie 80% światowej ludności, przy czym pociągnęła za sobą 50mln ofiar śmiertelnych, a 35mln zostało rannych. W Polsce śmierć poniosło prawie 6mln ludzi. Podczas wojny ucierpiały także miasta. Straty materialne szacuje się w Europie na 260-300mld dolarów. Nakłady na samo prowadzenie wojny wyniosły 3bln dolarów, a na same tylko działania wojenne wydano 1,2bln dolarów. Należy także pamiętać, że II wojna światowa pozostawiła także straty moralne, których nie da się wycenić.