Rynek pracy w Szwajcarii
SZWAJCARIA JAKO OAZA POKOJU, SCHRONIENIA I WYPOCZYNKU
Konfederacja Szwajcarska państwo w centralnej części Europy ze stolicą w Bernie, bez dostępu do morza, górzysto – wyżynne, blisko 60% jego powierzchni zajmują Alpy. Graniczy z: Niemcami - od północy, Austrią i Liechtensteinem - od wschodu, Włochami - od południa oraz Francją - od zachodu Państwo federacyjne składające się z 26 terytorialnych jednostek administracyjnych tzw. kantonów oraz 2890 gmin. Kantony mają własne rządy, parlamenty i budżety uregulowane ustawami konstytucyjnymi, uprawnione są do wydawania ustaw i rozporządzeń dotyczących wielu obszarów leżących w ich kompetencjach, jak porządek publiczny, policja, nadawanie obywatelstwa, nadzór właścicielski, finanse i podatki lokalne, zdrowie, opieka społeczna, szkolnictwo, uprawnienia zawodowe. W rezultacie Szwajcaria posiada 26 różnych systemów podatkowych o zróżnicowanej skali obciążeń. Jako kraj neutralny politycznie z tendencją do izolacjonizmu, nie uczestniczy w integracji europejskiej. Posiada dwuizbowy parlament składający się z 200-osobowego Zgromadzenia Narodowego oraz 46-osobowego Zgromadzenia Kantonów. Powierzchnia kraju wynosi 41.293 km.2, natomiast liczba jej mieszkańców 7 725 200 , w tym 21% cudzoziemców, głównie z krajów sąsiedzkich i byłej Jugosławii, gęstość zaludnienia -179 osób na 1 km2. Oficjalne języki używane w kraju to : niemiecki - dominujący, którym posługuje się 65% ludności, francuski 20,4% , włoski 6,5% i retoromański (Rumantsch grischun) zaledwie 0,5%. Ustrój polityczny kraju to wielopartyjna republika związkowa z dwuizbowym parlamentem. Społeczeństwo Szwajcarii jest konserwatywne oraz bardzo zdyscyplinowane. Główne wyznania Szwajcarii to: katolicyzm - 47,2%, protestantyzm - 43,5%, islam - 1,5%, judaizm - 0,3%, pozostałe - 7,5%. Poważnym problemem demograficznym jest starzenie się społeczeństwa i rysujący się kryzysu systemu emerytalnego.
Tabela 1Podstawowe informacje o kraju
Stolica Berno
Powierzchnia 41.293 km2
Liczba ludności 7 725 200
Podział administracyjny 26 kantonów
Ustrój polityczny Republika federlna
Waluta Frank szwajcarski (CHF) = 100 rappów (centymów).
Główne wyznania katolicyzm - 47,2%, protestantyzm - 43,5%, islam - 1,5%, judaizm - 0,3%, pozostałe - 7,5
Oficjalne języki Niemiecki, francuski, włoski, retoromański
Inne nacje Hiszpanie, Portugalczycy,
Włosi Jugosłowianie, Turcy, Francuzi
Źródło: opracowanie własne
Szwajcaria niewątpliwie należy do najbardziej rozwiniętych i najbogatszych krajów na świecie. Gospodarka tego kraju cechuje się równowagą wewnętrzną, przy wysokim poziomie oszczędności oraz zasobów majątkowych. Swoje bogactwo oraz wysoki poziom dochodów Szwajcaria zawdzięcza wysokiemu dopływowi kapitałów zagranicznych oraz sektorom o najwyższej produktywności i eksporcie, takim jak: farmacja, chemia, przemysł maszynowy, precyzyjny oraz bankowość i turystyka. Kraj uzyskuje tradycyjnie wysoką nadwyżkę w obrotach zagranicznych. Wielkie koncerny szwajcarskie osiągają ogromne zyski w licznych filiach zagranicznych, utrzymując w Szwajcarii ośrodki badawczo-rozwojowe, działy usługowe i centrale. Rolnictwo, produkcja i dystrybucja energii elektrycznej, telekomunikacja, transport, usługi komunalne i pocztowe, częściowo handel wewnętrzny oraz rzemiosło, zachowują pozycje oligopolistyczne i są chronione przed konkurencją.
Wśród krajów grupy OECD Szwajcaria posiada najniższy wzrost gospodarczy, pomino tego faktu „kraj zegarków i czekolady” należy do najbogatszych na świecie. Może zdumiewać wciąż rosnące zatrudnienie, ogólny dobrobyt oraz wysoka liczba czynnych zawodowo osób. Szwajcaria jest przykładem na to, że wskaźnik wzrostu gospodarczego nie zawsze stanowi skuteczny miernik oceny gospodarki danego państwa.
Poziom życia oraz dochodów należy w kraju do najwyższych na świecie, natomiast poziom cen do najwyższych w Europie. Dotyczy to w szczególności artykułów spożywczych i usług droższych średnio o 20 – 50% w odniesieniu do krajów sąsiednich. Do relatywnie tańszych należą: paliwa, napoje, w tym wino, oraz importowane wyroby elektroniczne
Szwajcarzy szczególnie cenią rzetelność, punktualność oraz wiarygodność. Kontakty są pragmatyczne lecz chłodne, gościnność, wylewność nie są w tym kraju w cenie, bowiem goście zagraniczni rzadko są zapraszani do domów prywatnych. Nie wskazane jest wręczanie urzędnikom nawet drobnych upominków, gdyż jest to w tym kraju nie praktykowane. W kontaktach biznesowych powszechne jest składanie życzeń noworocznych oraz ewentualnie drobnych upominków sezonowych w granicach do 30 franków wartości. Odbiorcy szwajcarscy niechętnie zmieniają dostawców towarów, gdyż nie są skłonni do ponoszenie większego ryzyka, w przeciwieństwie do firm np. holenderskich czy niemieckich. Szwajcarzy również są dość nieufni w stosunku do kontaktów gospodarczych z partnerami z dawnego bloku wschodniego, brak jest bowiem emocjonalnych więzi z Polską, stąd ogromne znaczenie rzetelnej informacji handlowej, kontaktów osobistych, udziału w targach oraz wystawach.
Celem pracy jest ukazanie jak regulacje rynku pracy uczyniły ze Szwajcarii światowego lidera pod względem niskiej stopy bezrobocia.
BEZROBOCIE
Zarówno wiedza o szwajcarskim rynku pracy, jak i ogólna wiedza o stanie szwajcarskiej gospodarki, bywa wyjątkowo skromna. Wiecznie neutralny alpejski kraj, nie będący członkiem Unii Europejskiej, a przez to znajdujący się niejako na marginesie zainteresowań europejskiej ekonomii, rzadko kiedy jest ujmowany w popularnych statystykach oraz rankingach. To niewątpliwa strata, gdyż zastosowane w tym kraju w ostatnich latach regulacje rynku pracy uczyniły zeń światowego lidera pod względem niskiej stopy bezrobocia .
Od roku 1940 bezrobocie w Szwajcarii było zjawiskiem praktycznie nieznanym bowiem nigdy nie przekraczało poziomu 1%. Problem bezrobocia w kraju pojawił się dopiero w 1991 roku natomiast już w 1998 z zakładów zwolniono około 290 tysięcy osób w tym również obcokrajowców w przeciwieństwie do poprzednich kryzysów. W roku 1997 stopa bezrobocia w Szwajcarii osiągnęła rekordowy poziom – 5,2 % natomiast w roku 2001 spadła do poziomu 1,7%, w 2004 roku wzrosła ponownie do poziomu 3,9%, a w 2005 wzrosła spadła o 0,1 pkt. procentowego w stosunku do roku poprzedniego. W grudniu 2009 roku poziom bezrobocia osiągnął najwyższy poziom od dekady, bowiem bez pracy pozostawało 4,4 % osób jednak już w listopadzie 2010 roku stopa bezrobocia w Szwajcarii wynosiła 3,7% (144,5 tys. osób) natomiast w 2011 wynosiła 3,1 % odnotowując 0,6 spadek w stosunku do roku poprzedniego. Za długotrwale bezrobotnych w kraju uznano osoby poszukujące pracę od co najmniej roku.
Niewątpliwie jednym z najważniejszych bogactw kraju zawsze był kapitał ludzki na który składa się bardzo dobrze rozwinięty system szkolnictwa zawodowego oraz wyższego regularnie przystosowywany do nieustannych zmian na rynku pracy, wpłynął on bowiem na elastyczność pracowników praktycznie eliminując bezrobocie strukturalne. Z pewnością elementem korzystnie wpływającym na całość szwajcarskiej gospodarki jest niewątpliwie niewysoki poziom bezrobocia oraz absencja szarej strefy. Dla budżetu państwa większa liczba osób zatrudnionych oznacza większe wpływy z podatków oraz lepiej funkcjonujący system ubezpieczeń społecznych. Niski poziom bezrobocia jest rezultatem stosowania pewnych zasad takich jak: zdecentralizowany system negocjowania zarobków, który umożliwia ich różnicowanie według rzeczywistej wydajności pracy wpływających na elastyczność rynku pracy. W Szwajcarii nie istnieją podstawy prawne płacy minimalnej, konsensus społeczny opiera się w dużej mierze na negocjacjach, bowiem system ubezpieczeń społecznych eliminuje uzależnienie obywateli od zasiłku dla bezrobotnych, nie istnieją regulacje, które utrudniałyby zwolnienia pracownicze, natomiast programy dla osób bezrobotnych skutecznie integrują ich ponownie z rynkiem pracy .
Tabela 2 Stopa bezrobocia n.s.a. w okresie 06.2009 – 11.2011
OKRES WSKAŹNIK PROGNOZA
listopad 2011 3,10 % 3,10 %
październik 2011 2,90 % 2,90 %
wrzesień 2011 2,80 % 2,80 %
sierpień 2011 2,80 % 2,80 %
lipiec 2011 2,80 %
czerwiec 2011 2,80 % 2,80 %
maj 2011 2,90 % 3,00 %
kwiecień 2011 3,10 % 3,30 %
marzec 2011 3,40 % 3,40 %
luty 2011 3,60 % 3,70 %
styczeń 2011 3,80 % 3,80 %
grudzień 2010 3,80 % 3,70 %
listopad 2010 3,60 % 3,60 %
październik 2010 3,50 % 3,50 %
wrzesień 2010 3,50 % 3,60 %
sierpień 2010 3,60 % 3,60 %
sierpień 2010 3,60 % 3,60 %
lipiec 2010 3,60 % 3,60 %
czerwiec 2010 3,70 % 3,70 %
maj 2010 3,80 % 3,90 %
kwiecień 2010 4,00 % 4,10 %
marzec 2010 4,20 % 4,40 %
luty 2010 4,40 % 4,40 %
styczeń 2010 4,50 % 4,60 %
grudzień 2009 4,40 %
listopad 2009 4,20 % 4,10 %
październik 2009 4,00 % 4,00 %
wrzesień 2009 3,90 % 3,90 %
sierpień 2009 3,80 % 4,00 %
lipiec 2009 3,70 % 3,70 %
czerwiec 2009 3,60 % 3,50 %
Źródło: macronext.com
Powyższa tabela ukazuje, iż na przestrzeni lat 2009 – 2011 stopa bezrobocia wahała się w kraju w granicach 2,8 – 4,5 %, osiągając najwyższy poziom w styczniu 2010 roku, natomiast najniższy w sierpniu oraz wrześniu 2011 roku. Bezrobocie w Szwajcarii ma w dużej mierze charakter strukturalny i praktycznie nie notuje się go na przykład w sektorze bankowym, będącym ikoną szwajcarskiej gospodarki. Tak niski poziom bezrobocia jest zadziwiająco niski, biorąc pod uwagę własności szwajcarskiego rynku pracy. W Szwajcarii praktycznie nie istnieje prawna ochrona pracy, natomiast okres wypowiedzenia wynosi trzy miesiące, Pomimo takiego stanu rzeczy strajki w Szwajcarii są zjawiskiem niezwykle rzadkim, natomiast konflikty na linii pracownik – pracodawca rozwiązywane są w pierwszej kolejności poprzez wewnątrzzakładowy dialog. Płaca minimalna ustalona jest na tyle nisko, że nie odgrywa ona szczególnie istotnej roli w kształtowaniu się podaży miejsc pracy. Do czynników paradoksalnych zaliczyć należy także niski wzrost gospodarczy oraz długi tydzień pracy .
Tabela 3 Bezrobotni według płci
Przedział wiekowy Płeć 2007 2008 2009 2010 2011
15-24 lata Ogółem 43 43 52 44 49
Kobiety 21 22 28 22 29
Mężczyźni 22 21 25 22 20
25-39 lat Ogółem 52 44 67 68 62
Kobiety 32 27 33 37 31
Mężczyźni 20 17 34 31 31
40-54 lata Ogółem 41 42 45 54 61
Kobiety 24 23 24 29 40
Mężczyźni 17 19 21 25 21
55-64 lat Ogółem 20 18 18 23 25
Kobiety 11 9 7 10 11
Mężczyźni 9 9 11 13 14
65 lat Ogółem (1) (1) (1) (1) (1)
Kobiety (1) (1) X X X
Mężczyźni X X (1) X X
15 lat Ogółem 156 147 183 190 197
Kobiety 88 81 93 99 110
Mężczyźni 68 66 90 91 87
15-64 lat Ogółem 155 145 182 189 196
Kobiety 88 79 92 98 110
Mężczyźni 67 66 90 91 86
Źródło: Swiss Statistics
Przyglądając się powyższej tabeli przedstawiającej liczbę bezrobotnych kobiet i mężczyzn , dostrzegamy, iż w badanym okresie przeważa liczba kobiet, natomiast największy odsetek osób bezrobotnych stanowi przedział wiekowy 15 lat. Bezrobocie kobiet charakteryzuje się mniejszą płynnością niż bezrobocie mężczyzn, co oznacza, że napływ kobiet do bezrobocia jest mniejszy niż mężczyzn, ale ich odpływ z bezrobocia jest również mniejszy. Relatywnie mniejsza płynność bezrobocia kobiet sprawia, że częściej niż mężczyźni są one zagrożone bezrobociem długotrwałym. Trudniej znaleźć pracę zwłaszcza kobietom powracającym na rynek pracy po dłuższej przerwie oraz poszukującym pierwszej pracy. Wykształcenie nie chroni kobiet przed bezrobociem. Bezrobotne kobiety przeważnie są lepiej wykształcone niż bezrobotni mężczyźni.
Tabela 4 Bezrobotni według poziomu wykształcenia
PŁEĆ 2007 2008 2009 2010 2011
GIMNAZJALNE
Ogółem 50 44 56 51 51
Kobieta 29 25 31 29 25
Mężczyźni 21 19 24 22 26
PONADGIMNAZJALNE
Ogółem 78 76 87 104 75
Kobieta 46 43 43 54 32
Mężczyźni 32 33 44 50 43
WYŻSZE
Ogółem 28 26 40 36 36
Kobieta 13 12 19 16 18
Mężczyźni 15 14 21 20 18
Źródło: Swiss Statistics
Największy odsetek osób bezrobotnych stanowią osoby posiadające wykształcenie ponadgimnazjalne oraz gimnazjalne, natomiast najmniej osób bezrobotnych to osoby posiadające wykształcenie wyższe. Biorąc pod uwagę płeć można zauważyć, iż kobiety stanowią minimalnie większy odsetek osób bezrobotnych w przypadku wykształcenia gimnazjalnego oraz ponadgimnazjalnego, natomiast mężczyźni przeważają jeśli chodzi o liczbę osób bezrobotnych z wyższym wykształceniem.
Sposoby poszukiwania pracy w Szwajcarii
1. Publiczne służby zatrudnienia
Możliwość zgłoszenia się do Regionalnego Pośrednictwa Pracy w miejscu zamieszkania w celu skorzystania z bezpłatnego pośrednictwa pracy.
2. Europejskie Służby Zatrudnienia EURES
Możliwość skorzystania z pomocy doradców EURES, których dane teleadresowe znajdują się m.in. na stronie internetowej: http://www.europa.eu.int/eures
3. Prywatne agencje pośrednictwa pracy
Możliwość skorzystania z agencji pośrednictwa pracy, które pomagają poszukującemu pracy znaleźć ofertę pracy. Jeżeli poszukiwanie doprowadzi do podpisania umowy miedzy poszukującym pracy a pracodawcą, pośrednik może pobrać od osoby poszukującej pracy opłatę, tzw. prowizję.
4. Prasa
Możliwość skorzystania ze szwajcarskiej prasy, w której umieszczane są w specjalnych rubrykach ogłoszenia o pracę. Do niektórych dołączane są również regularnie periody kina temat wolnych miejsc pracy w rejonie.
5. Inne sposoby poszukiwania pracy
Innym możliwym sposobem poszukiwania pracy w jest przeglądanie ofert pracy zamieszczanych na internetowych portalach pracy.
Praktyczną innowacyjnością w kraju jest również kontrola osób bezrobotnych pod kątem stwierdzenia, czy naprawdę poszukuje pracy w okresie pobierania zasiłku. W tym właśnie celu utworzono specjalny formularz, na którym bezrobotny musi uzyskać od pracodawcy pieczątkę oraz podpis zaświadczający o tym, że dana osoba wyrażała chęć podjęcia pracy. Osoba bezrobotna w urzędzie miesięcznie musi złożyć co najmniej dziesięć takich formularzy. Jeżeli po zakończeniu okresu pasywnego pobierania zasiłku osoba bezrobotna nadal nie znajdzie zatrudnienia, jest ona wówczas zobligowana do uczestniczenia w programach rynku pracy. Odmowa uczestnictwa jest równoznaczna z zaprzestaniem wypłacania świadczeń na rzecz tej osoby.
Oryginalnym pomysłem reformy na szwajcarskim rynku pracy jest implementacja pomysłu zwanego Zwischenverdienst, polegający na dopłacie do pensji osób, które wyszły ze stanu bezrobocia oraz podjęły pracę , jednak na tyle źle płatną, iż ich aktualna pensja jest zdecydowanie niższa od zasiłku, który mogłyby pobierać gdyby zostały w grupie osób bezrobotnych. System ten ma jednak wiele ograniczeń oraz zabezpieczeń, można go bowiem pobierać maksymalnie przez okres 24 miesięcy .