Sens giełdy

Sens giełdy polega na tym, że zapewnia ona koncentrację popytu i podaży różnych towarów w jednym miejscu i w określonym czasie oraz umożliwia zawieranie transakcji kupna-sprzedaży według z góry określonych zasad, podporządkowanych regulaminowi giełdy. Na świecie istnieją dwa podstawowe modele giełd: model amerykański, określany również jako anglosaski, i model niemiecki, zwany często modelem kontynentalno-europejskim. W modelu amerykańskim giełda jest instytucją prywatnoprawną stanowiącą zrzeszenie kupców, przemysłowców, pośredników, bankierów, którzy za pomocą giełdy lepiej załatwiają swoje interesy handlowe niż bez niej. Działalności tego zrzeszenia oparta jest na ogólnych normach prawa handlowego oraz cywilnego i ma w zasadzie formę spółki akcyjnej. Celem udziałowców giełdy- spółki akcyjnej jest na tyle dysponowanie akcjami, co nabycie członkostwa giełdy. Liczba członków giełdy w modelu amerykańskim jest ograniczona, giełda jest więc czymś w rodzaju klubu elitarnego. Członkostwo w giełdzie jest przedmiotem obrotu rynkowego, można je bowiem kupić lub sprzedać. Głównym przywilejem członków giełdy jest to, że tylko oni są uprawnieni do zawierania transakcji na giełdzie i ich dochody są rezultatem zawieranych transakcji, co przynosi im zysk lub za co otrzymują prowizję. Państwo nie ingeruje w tworzenie i organizację giełd, lecz specjalne instytucje państwowe kontrolują, czy działalność giełdy jest zgodna z ustawami dotyczącymi obrotu giełdowego. W systemie niemieckim giełda jest instytucją publicznoprawną, której powstanie uzależnia się od zgody właściwego organu administracji państwowej i której działalność odbywa się w ramach ściśle określonych przez ten organ. Organ administracji państwowej, którym jest najczęściej minister finansów, handlu lub gospodarki, ma prawo lokować komisarza państwowego we władzach giełdy. Liczba członków giełdy w modelu niemieckim nie jest w zasadzie ograniczona, a członkostwo w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem do prowadzenia transakcji na giełdzie. Najczęściej przeprowadzanie transakcji na giełdzie jest powierzane maklerom lub dealerom. Makler giełdowy pośredniczy w zawieraniu transakcji na giełdzie i działa w cudzym imieniu i na cudzy rachunek, wykonuje więc polecenia każdego, kto się do niego zwróci. Za swą działalność pobiera ustalone wynagrodzenie, zwane prowizją, której wysokość zależy od rodzaju towaru i wartości transakcji. W większości krajów maklerzy muszą mieć określone uprawnienia i koncesję wydaną przez organ administracji państwowej, giełdę lub korporację kupiecką. Dealer działa również na giełdzie, lecz zawierania on transakcje nie na zlecenie osób trzecich, lecz we własnym imieniu i na własny rachunek. Każda z giełd ma swój odrębny statut giełdowy oraz regulamin. Statut giełdy określa, kto może być członkiem giełdy, zakres jej funkcjonowania i jej organizację wewnętrzną oraz sposób powoływania i kompetencje władz giełdy. Regulamin jest wewnętrznym dokumentem giełdy i wszyscy biorą udział w działalności giełdy zobowiązania są do jego przestrzegania. Regulamin giełdy określa rodzaje towarów dopuszczonych do obrotu na danej giełdzie, obowiązujące normy i standardy towaru, jednostki transakcyjne, wielkości bonifikat i dopłat, wysokość zabezpieczenia wpłacanego przez sprzedawcę itp. Transakcje zawiera się podczas sesji giełdowej, która odbywa się w specjalnym pomieszczeniu zwanym parkingiem, w przestronnej sali. Podczas sesji wstęp na parkiet mają tylko członkowie giełdy, maklerzy, brokerzy lub pracownicy tej instytucji. Na wielu giełdach na parkiecie znajdują się drewniane, zwykłe sześciokątne obudowane podesty, zwane z angielskiego ringami lub pitami, gdzie zawierane są transakcje określonym towarem. Na ogół jeden pit czy ring przeznaczony jest dla handlu jednym towarem. podczas sesji giełdowych powszechnie obowiązuje zasada, zgodnie z którą wszyscy uczestniczący w handlu powinni być w kontakcie wzrokowym i słuchowym, a wszystkie oferty kupna i sprzedaży powinny być słyszane przez wszystkich zainteresowanych. Transakcję trzeba zawrzeć z pierwszą osobą, która przyjęła ofertę kupna lub sprzedaży. Na giełdach towarowych koncentruje się handel towarami masowymi. Wśród giełd towarowych wyróżnia się giełdy surowców spożywczych i przemysłowych. Oprócz ogólnych giełd towarowych, na których następuje obrót towarami, spotyka się również giełdy specjalne, wyspecjalizowane w obrocie określonym towarem lub grupą towarów. W Polsce jest już prawie sto instytucji nazywających się giełdami. Trzeba jednak zaznaczyć, że większość tych placówek pod względem statusu prawnego, zasad organizacyjnych, rodzaju i form obrotu, nie spełnia jeszcze warunków giełd według standardów światowych.