Polityka społeczna- opracowane zagadnienia

Polityka Społeczna- opracowanie tematów

1. Ponadczasowy charakter polityki społecznej;

Można to przedstawić w 3 tezach, wynika to przede wszystkim z charakteru słabości socjalnych oraz słabości wrodzonych. PS jest to reakcja na te słabości, zawsze była jakaś instytucja społeczna. Istotny wpływ na rozwiązania w zakresie PS mają systemy wartości powszechnie akceptowanych zwłaszcza religia, jest to ocena pewnych zjawisk przez pryzmat tych wartości, a następnie wprowadzenie w życie . Powstanie instytucji reagujących na słabości socjalne w tym najsilniejsze z nich państwo wykorzystujące działania w tym zakresie w sposób instrumentalny.

2. Polityka społeczna jako dyscyplina szczegółowa

Nauki polityczne to zespół dyscyplin naukowych badających określone fakty, procesy i zjawiska polityczne właściwymi dla nich metodami. Polityka społeczna jest zaliczana do jednego z pięciu działów tej nauki o polityce. Polityka społeczna to jeden z działów ? przyjęty i realizowany przez władzę publiczną i organizacje pozarządowe, zespół długofalowych działań na rzecz zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów społecznych. Nauka o polityce społecznej znajduje zastosowanie przy konstruowaniu programów gospodarczych i społecznych partii politycznych a wyborcy oczekują Icg realizacji w zgodzie z deklaracjami przedwyborczymi.

3. Przedmiot oddziaływań PS- to :
- warunki życia
- jakość życia
- treść współżycia społecznego
- dysproporcje i nierówności społeczne ( dziedziczenie patologii)
- udział ludności w kształtowaniu form życia zbiorowego
- sfera pracy- patrzymy z perspektywy zmian nie decyduje etos pracy tylko etos konsumpcji
- strefa dobrobytu- przede wszystkim kwestie materialne
- sfera kultury i sfera porządku społecznego

4. Podmioty PS;

-Państwo- bo ma możliwość oddziaływania, posiada aparat przymusu,
-Podmioty ponadpaństwowe ?organizacje międzynarodowe, narody
- ciała publiczne- różnego rodzaju podmioty, które w ramach istnienia struktur państwowych przygotowują i realizują w praktyce to co tych ludzi dotyczy
- podmioty działające w sferze gospodarczej- są to kompromisy, decyzje postrzegania procesów społecznych
- dobrowolne stowarzyszenia
- związki działające w ramach struktur społeczeństwa obywatelskiego np. Owsiak

5. Cele PS;

Można je podzielić na dwie ogólne klasy:
a) związane z kreowaniem dobra społecznego, chodzi o urzeczywistnienie czegoś co jest traktowane jako sprawiedliwość społeczna
b) działania związane z likwidacją zła społecznego

6. Instrumenty PS;

To inaczej środki i sposoby działania PS, są to narzędzia, które oddziaływają na zachowanie tych ludzi, do których są kierowane programy społeczne oraz ich wykonawców. Dzielimy je na :
a) instrumenty ekonomiczne- regulują dostęp do dóbr będących wytworem gospodarki
b) instrumenty ptawne- określają uprawnienia i zachowania obywateli związane z zaspokajaniem ich potrzeb
c) informacje- kreują obraz życia społecznego, zachowań, wykorzystują dostępne instrumenty będące źródłem informacji
d) kadrowe- są to ludzie, którzy świadczą usługi społeczne i decydują o przyznaniu dóbr ekonomicznych potrzebującym
e) instrumenty kształtowania przestrzeni- wszelkiego rodzaju obiekty służące realizacji ludzkich potrzeb: szkoły, szpitale, teatry

7. Definicje PS ? Rajkiewicz i Esping-Andersen;

Rajkiewicz- PS to strefa działań państwa oraz innych ciał społeczno-publicznych, które zajmują się kształtowaniem życia ludności oraz stosunków międzyludzkich w środowisku zamieszkania i pracy

Anderson- to publiczne zarządzanie społecznymi ryzykami. Jej główne cele to łagodzenie nierówności i ubóstwa, minimalizowanie społecznego ryzyka i optymalizacja dystrybucji pomyślności.


8. Bezpieczeństwo socjalne

działania państwa, zmierzające do zapewnienia wszystkim obywatelom minimalnych warunków życia. Źródłem tych środków są: praca, świadczenia społeczne oraz urządzenia takie jak np. placówki służby zdrowia i oświaty. Bezpieczeństwo socjalne dotyczy przede wszystkim osób chorych, bezrobotnych, bezdomnych, biednych i polega na umożliwieniu korzystania bezpłatnie z oświaty, lecznictwa, pomocy materialnej itp.

9. Świadczenia społeczne,

ogół świadczeń przekazywanych przez rząd określonym grupom społecznym lub całemu społeczeństwu w pieniądzu bądź w naturze. Środki zaspokajania indywidualnych potrzeb jednostki, których uzyskanie nie jest bezpośrednim efektem własnej pracy, są one podstawowym instrumentem polityki społecznej i formą realizacji zabezpieczenia społecznego. Z prawnego punktu widzenia zobowiązania rządu do określonych świadczeń społecznych oraz ich zakres wynikają z odpowiednich ustaw i są wyrazem polityki społecznej państwa.

Wyróżnia się trzy typy świadczeń społecznych: ubezpieczeniowe, zaopatrzeniowe i opiekuńcze, jednak granice pomiędzy nimi często się zacierają.

Świadczenia ubezpieczeniowe mają zazwyczaj charakter pieniężny i poprzedzone są wieloletnim opłacaniem obowiązkowych składek: są to np.: emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych, chorobowe, macierzyńskie. Prawo do ich otrzymywania oraz wysokość uzależnione są od spełnienia określonych warunków (okres zatrudnienia, wiek, stan zdrowia, okres i wysokość płaconych składek i in.). Świadczenia ubezpieczeniowe w naturze to bezpłatne usługi medyczne, rehabilitacyjne oraz darmowe lub częściowo odpłatne leki, środki pomocnicze (protetyka).

Świadczenia społeczne zaopatrzeniowe służą do zapewnienia wszystkim niezbędnego minimum utrzymania. Nie są uwarunkowane płaceniem składek i przybierają bardzo zróżnicowane formy (pieniężne i w naturze) w zależności od grup społecznych, do których są adresowane (m.in. bezpłatna oświata, stypendia, zasiłki rodzinne, dopłaty do usług mieszkaniowych, dotacje do żywności, zwolnienia z opłat za pewne usługi).

Świadczenia społeczne opiekuńcze, także bezskładkowe, przyznawane są indywidualnie wg uznania właściwego organu w zależności od sytuacji materialnej potrzebującego (tzw. pomoc społeczna).

10. Zabezpieczenia społeczne;

system zinstytucjonalizowanych form pomocy pieniężnej i rzeczowej, mający na celu zagwarantowanie zaspokojenia podstawowych potrzeb wszystkim członkom danego społeczeństwa. Tak pojmowane zabezpieczenie społeczne oznacza zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa socjalnego i ochronę przed różnymi rodzajami ryzyka socjalnego, jak: niezdolność do pracy ze względów zdrowotnych, utrata pracy, macierzyństwo, starość, zgon żywiciela rodziny.

Zabezpieczenia społeczne mają charakter powszechny i oparte są głównie na środkach publicznych. Zalicza się do nich: ubezpieczenia społeczne, ochronę zdrowia, opiekę i pomoc społeczną, rehabilitację inwalidów, stypendia, opiekę nad sierotami itp.

Realizacja zabezpieczenia społecznego wymaga funkcjonowania specjalnych instytucji opieki społecznej, powoływanych przez państwo lub terenowe władze samorządowe.

11. Ubezpieczenia społeczne ? cechy;

Ubezpieczenie społeczne wywodzi się z ubezpieczeń gospodarczych i posiada z nim cechy wspólne takie jak: składka, wspólny fundusz, oznaczone ryzyko, szkoda, pokrycie szkody (świadczenie). Ciężar szkody podlega rozłożeniu na wszystkich uczestniczących w tworzeniu funduszu na rzecz pokrycia szkody osobie opłacającej składkę, która to została dotknięta wypadkiem losowym (zasada wzajemności). Wysokość świadczeń uzależniona jest od dokonanego wkładu, czyli wysokości płaconych składek oraz czasu ich opłacania. Istotą ubezpieczenia społecznego jest jego powszechność rodząca skutek w postaci obowiązku podlegania tymże ubezpieczeniom. Przymus ten sprawia, iż ubezpieczenie społeczne ma charakter publiczny, administracyjno prawny, w odróżnieniu od dobrowolnego ubezpieczenia gospodarczego opartego na prawie cywilnym. Zawarcie umowy o pracę rodzi obowiązek zgłoszenia się do ubezpieczeń społecznych oraz opłacania składek. Zarówno pracownik i jak i pracodawca nie maja prawa do zrezygnowania z tychże opłat nawet w przypadku, gdy pracownik jest już ubezpieczony w związku z tym, iż zawarł już umowę o pracę z innym pracodawcą. Ubezpieczenie to w najogólniejszym znaczeniu tego słowa ?urządzenie mające na celu ochronę przed czymś, zapobiegające czemuś?.
Ubezpieczenia społeczne są formą zabezpieczenia się poszczególnych grup ludności od wystąpienia konkretnych rodzajów ryzyka życiowego ( np. choroby, śmierci, kalectwa .) Są one oparte na technice ubezpieczeniowej, która zakłada gromadzenie środków na określonych funduszach przez ludzi narażonych na wymienione rodzaje ryzyka. Środki te są płacone przez pracowników lub i pracodawców z przeznaczeniem na pokrycie wydatków i strat wynikających ze zdarzeń losowych. Wysokość składak powinna być uzależniona od wysokości zarobków ubezpieczonego oraz od ryzyka wystąpienia zdarzenia losowego dla całej populacji w danym okresie.

12. Emerytury;

dożywotnia płaca miesięczna przysługująca pracownikowi (lub jego rodzinie) po przepracowaniu ustawowej liczby lat i po osiągnięciu określonego wieku. Wiek emerytalny w Polsce wynosi: dla mężczyzn ? 65 lat, dla kobiet ? 60 lat, a okres zatrudnienia musi wynosić odpowiednio 25 i 20 lat. Istnieją również zawody nie wymagające warunku wieku, np. nauczyciele mogą otrzymać emeryturę po 30 latach pracy.

Składki na emeryturę pobierane są z wynagrodzenia pracownika w całym okresie jego pracy przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto istnieje możliwość ubezpieczenia emerytalnego w komercyjnych funduszach emerytalnych.

W 1999 wprowadzony został w Polsce nowy system emerytalny. Składa się on z tzw. 3 filarów.

Pierwszy filar jest oparty, podobnie jak w starym systemie, na przepływie składki od pracujących do emerytów. Jednak wysokość świadczenia będzie ściśle związana z odnotowaną na indywidualnym koncie sumą odprowadzonych składek. Do I filaru odpływa ok. 2/3 obowiązkowej składki emeryt.

Drugi filar ? kapitałowy ? polega na tym, że część składki jest bezpiecznie inwestowana w ramach tzw. funduszy emerytalnych. Z tych pieniędzy będzie potem wypłacana część emerytury. Inwestycje te będą również powiększać zasoby kapitałowe polskiej gospodarki i pobudzać jej rozwój. Do II filaru wpływa ok. 1/3 składki emeryt.

Trzeci filar obejmuje wszelkie formy dobrowolnych ubezpieczeń, w tym niektóre wspierane przez państwo (np. Pracownicze Programy Emerytalne).

Nowy system emerytalny jest wprowadzony w odmienny sposób dla różnych grup wiekowych. Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 i obecni emeryci otrzymują emeryturę wg dotychczasowych zasad. Aby zapewnić tej grupie wypłacanie świadczeń w ustawowo określonej wysokości, Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest dofinansowany środkami pochodzącymi z prywatyzacji. Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 i przed 1 stycznia 1969 mogą wybrać, czy chcą ulokować swoje składki w I filarze, czy też podzielić ją pomiędzy I i II filar. Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 są obowiązkowo objęte nowym systemem. Ich emerytura pochodzić będzie z I i II filaru.

13. Rety;

okresowe lub długoterminowe świadczenia pieniężne realizowane z funduszów ubezpieczeniowych, mające zapewnić środki utrzymania pracownikom i ich rodzinom w określonych sytuacjach życiowych.

14. Zasiłki;

Zasiłek, świadczenie pieniężne wypłacane jako forma pomocy dla osób, które czasowo nie mogą zaspokoić swych potrzeb materialnych z własnych środków.

W ramach ubezpieczenia społecznego wypłacane są różnego rodzaju zasiłki, m.in.: rodzinny, chorobowy, porodowy, macierzyński, wyrównawczy - dla pracownika ze zmniejszoną zdolnością do pracy, pogrzebowy, dla bezrobotnych.

15. Pomoc społeczna;

Pomoc społeczna, opieka społeczna, system świadczeń istniejący w naszym kraju w ramach zabezpieczenia społecznego.

Podstawowym celem pomocy społecznej jest zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób niezdolnych do pracy z powodu wieku, inwalidztwa i in. przyczyn, a nie mających własnych środków utrzymania ani możliwości korzystania z pomocy rodziny, nie posiadających właściwie zorganizowanej opieki, oraz osób, które przejściowo znalazły się w trudnej sytuacji życiowej.

Rozeznania potrzeb udzielenia pomocy społecznej dokonują opiekunowie społeczni.

16. Patologie społeczne ? ogólna charakterystyka;
Patologia społeczna według M. Lipki to ?... określone postawy, zachowania i sytuacje życiowe młodzieży, które są szkodliwe dla historycznie uwarunkowanego postępu i powodują ujemne następstwa dla wszechstronnego rozwoju jednostki, grupy lub całego społeczeństwa, a polegaj ą na niedostrzeganiu obowiązujących przepisów prawa, norm moralnych, obyczajowych i kulturowych oraz na odrzuceniu lub nie-poszanowaniu wartości obiektywnie zgodnych z wartościami jednostki i ogółu obywateli na określonym etapie rozwoju ?
Z terminem patologia społeczna łączy się przestępczość. Często utożsamia się zakres tych pojęć. Uważna analiza prowadzi do odmiennych wniosków. Wyrażaj ą się one w tym, że pomiędzy wymienionymi pojęciami zachodzi stosunek nadrzędności i podrzędności. Patologia społeczna w szerszym rozumieniu obejmuje pojęcie przestępczości mające węższy zakres znaczeniowy. Z tego wynika, że każde przestępstwo jest przejawem patologii społecznej, ale nie każdy przejaw patologii społecznej jest przestępstwem.
Zjawiska szeroko rozumianej patologii społecznej wyraźnie uwidaczniają się w końcu dwudziestego wieku i są charakterystyczne dla dewiacji współczesnej. Świadczy o tym między innymi świadomość, że żyjemy w coraz bardziej skomplikowanej i zdehumanizowanej rzeczywistości, w połączeniu ze stale wzrastającym tempem życia, co prowadzi w konsekwencji do poczucia osamotnienia i zagubienia. Skutkiem tego są powszechne zjawiska zaburzeń emocjonalnych, trudności w kontaktach interpersonalnych i świadomość wyobcowania ze środowiska społecznego. W wielu przypadkach niemożność odnalezienia się w złożonej rzeczywistości społecznej i stworzenia sobie pewnych stałych zasad postępowania doprowadza do utraty wiary w sens życia i poczucia egzystencjalnej pustki.
Konsekwencją takiej sytuacji jest chęć oderwania się od świata, ucieczki od groźnej i niezrozumiałej rzeczywistości. Dotyka to często ludzi młodych. Potęguje ten stan kryzys wartości i sensu życia. Zakłada on przewartościowania aksjologiczne, zastępowanie jednych wartości przez inne, konkurencyjne. Równoznaczne jest to z zachowaniem stereotypów społecznych i pewnym swoistym wyjałowieniu duchowym, które jest udziałem młodego pokolenia, tworzącego własne ruchy społeczne.


17. Problem alkoholizmu- jest to przewlekle postępujące schorzenie charakteryzujące się przymusem spożywania napojów alkoholowych, pewien stopień utraty kontroli nad spożywaniem alkoholu, zmniejszenie wydajności i sprawności człowieka w takich dziedzinach jak działalność umysłowa, uczuciowa, fizyczna, rodzinna, zawodowa i społeczna, użycie alkoholu jako środka służącego do przezwyciężania problemów osobistych. Alkoholizm jest postrzegany jako choroba przewlekła, którą należy leczyć.

18. Problem samobójstw- w wielu systemach jest ono uważane za patologię, ponieważ występuje w sprzeczności z wartościami społecznie akceptowalnymi ( zaprzecza naturalnym dążeniom ludzi do zachowania i przedłużania życia.) Jest społecznie złe, ponieważ stanowi formę ucieczki przed obowiązkami społecznymi, jest brakiem lojalności w stosunku grupy, państwa czy narodu. Powoduje szkody. Za samobójstwo uznaje się wszystkie przypadki śmierci będące pośrednim lub bezpośrednim wynikiem działań lub zaniechania ze strony ofiary, która wie jakie rezultaty to za sobą pociągnie, liczy się świadomość osoby. Wyróżniamy 3 typy samobójstw:
- samobójstwo prawdziwe- osoba jest świadoma wyboru śmierci, podtrzymuje decyzję
- rzekome- bierze się pod uwagę możliwość śmierci, ale jest to bardziej szantaż, presja, pozorne działanie
- gesty samobójcze- chodzi głownie o zwrócenie na siebie uwagi.

19. Problem prostytucji;- wg jednej z definicji prostytutka to osoba, która zaspokaja potrzeby seksualne przygodnych partnerów za opłatą, bez zaangażowania uczuciowego i bez wyboru. Rozróżniamy prostytucję hetero i homoseksualną. Często wpływ na prostytucję mają inne patologie. Funkcjonuje kilka systemów prawnej regulacji prostytucji.
A- prohibicjonizm- jest spowodowany zakazem prostytucji pod groźbą kary, prostytutka jest utożsamiana z przestępcą
B- reglamentaryzm- prostytucja regulowana jest określonymi przepisami prawnymi nad ich realizacją czuwa specjalna policja ?obyczajówka?, prostytutki są rejestrowane , posiadają badania zdrowotne
C- neoreglamentaryzm- prostytucja jest dozwolona jako działalność indywidualna. Jest zakaz funkcjonowania domów publicznych.
D- Abolicjonizm- za proceder karę ponosi klient, prostytutka traktowana jest jako ofiara nierządu, społeczeństwo powinno pomagać.

20. Problem narkomanii;

Narkomania - potoczne określenie odnoszące się do uzależnienia od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Narkomania charakteryzuje się:
? tzw. głodem narkotycznym
? przymusem zażywania środków odurzających
? chęcią zdobycia narkotyku za wszelką cenę i wszystkimi sposobami
W zależności od stosowanego środka uzależniającego zastosowano podział na:
? morfinizm - uzależnienie od zażywania morfiny
? kokainizm - uzależnienie od zażywania kokainy
? heroinizm - uzależnienie od zażywania heroiny
? uzależnienie od wziewnych środków odurzających
? alkoholizm - uzależnienie od zażywania alkoholu
Poza wymienionymi powyżej istnieje jeszcze wiele innych określeń, używanych w literaturze przedmiotu.
Termin narkomania wywodzi się z języka greckiego, ?nerke?, oznacza odurzenie, ?mania? natomiast ? szaleństwo.


21. Problem bezdomności- wg definicji ONZ za bezdomnego uważa się osobę pozbawioną dachu nad głową, bądź dysponującą czymś, czego nie można nazwać domem. Bezdomny jest to najczęściej człowiek nie dysponujący dobrami materialnymi, żyjący dniem dzisiejszym. Bezdomność może być wyborem osoby bezdomnej. Ma to miejsce najczęściej w sytuacji, kiedy jednostka wykazuje brak umiejętności radzenia sobie z sytuacjami życiowymi. Ma miejsce bierny brak motywacji do zmiany sytuacji.

22. Główne źródła bezdomności- zmiany demograficzne i ruchliwość społeczeństwa- niewydolność w polityce mieszkaniowej państwa, niewystarczająca pomoc społeczna. Zbyt mała ilość ośrodków czasowego pobytu, instytucji stałej opieki nad osobami niezdolnymi do samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb mieszkaniowych, dysfunkcja instytucji opiekuńczych i resocjalizacyjnych- zaburzenia psychiczne, brak pomocy osobom chorym, patologie indywidualne np. rozwody.

Podejmując próbę zróżnicowania i typologizacji bezdomności nie sposób nie zastanowić się nad czynnikami, które przyczyniają się do powstania tego zjawiska. Podstawowe przyczyny takich uwarunkowań mają najczęściej związek z sytuacją społeczno - ekonomiczną, której efektem jest wzrastające bezrobocie i postępująca likwidacja hoteli robotniczych oraz brak miejsc dla rencistów, emerytów i starców w domach opieki społecznej. Wśród okoliczności sprzyjających wystąpieniu bezdomności znajduje się również: alkoholizm, przestępczość, rozwody albo rozpad innych więzi formalnych i nieformalnych. Ponadto istnieją jeszcze prawne przyczyny bezdomności. W dalszym ciągu od 01.04.1995 roku obowiązuje ustawa dająca możliwość eksmitowania lokatora za długi i zaległości w opłatach czynszu. Wszystkie powyższe przyczyny bezdomności (społeczne, związane z patologiami chorobami oraz prawne) wiążą się z problemami natury ekonomicznej. Bezdomni z reguły to ludzie nie posiadający żadnych źródeł dochodu (bezrobocie). Danuta M. Pekut - Brodzka wskazuje, iż natura bezdomności wyklucza jeden czynnik jej powstania " ...do bezdomności doprowadza cały zespół nakładających się sił sprawczych...", " ...Uwarunkowania bezdomności wymagają szerszego spojrzenia. O tym że ktoś staje się i pozostaje bezdomnym decyduje zespół postaw, zachowań determinowanych predyspozycjami osobniczymi, sprzyjającymi sytuacjami społecznymi oraz sposobem funkcjonowania służb socjalnych...". Wobec tak szeroko zakrojonego zjawiska wzrasta rola schronisk, domów dla bezdomnych, noclegowni, przytulisk. Jednocześnie, istnienie takich instytucji jest tylko leczeniem objawowym, a nie przyczynowym, które polegałoby na stopniowym zmniejszaniu bezrobocia, na ograniczaniu produkcji, importu i handlu alkoholem, na rozwoju budownictwa mieszkaniowego, zakładaniu tanich hoteli noclegowych, na polityce rodzinnej. Schroniska i podobne placówki przyczyniają się do ocalenia wielu ludzi stanowiąc przystań i azyl dla wielu rozbitków życiowych. Nie ma w naszym kraju domów dla rekonwalescentów, którzy zasadniczo ukończyli kurację szpitalną, ale mają np. nogę w gipsie i nie mają gdzie się podziać. Wtedy szpital, chcąc się pozbyć pacjenta, przywozi go karetką do schroniska. Instytucje takie wyręczają więc lub też uzupełniają działalność domów pomocy społecznej czy domów starców. Ponadto schroniska stają się azylem dla ludzi wypuszczonych bez żadnego zabezpieczenia z więzienia, bez możliwości znalezienia pracy i bez środków do życia, gdyż w Polsce wciąż jeszcze jest brak domów pomocy postpenitencjarnej dla bezdomnych byłych więźniów. Rola schronisk polega też na tym, że tworzą one bezdomnym namiastkę rodziny. To tutaj akceptuje się ludzi takimi, jakimi są, próbuje się ich rozumieć i pomóc.

23. Problem ubóstwa; - jest to sytuacja niezaspokojenia lub zaspokojenia na niskim poziomie jednej, kilku lub wszystkich podstawowych potrzeb człowieka, jeżeli spełniony jest co najmniej jeden z następujących warunków:
A- brak lub niedostateczna ilość i jakość środków zaspokajania potrzeb
B- brak lub istotne ograniczenie zdolności, umiejętności , możliwości zaspokajania potrzeb posiadanymi środkami, ubóstwo odnosi się do osób , rodzin, grup , których środki materialne, kulturalne i socjalne nie ograniczone są w takim stopniu, że poziom ich życia obniża się poza akceptowane minimum w kraju zamieszkania.
Człowiek dotknięty ubóstwem ma problemy z zapewnieniem sobie i swojej rodzinie wyżywienia, mieszkania, ubrania, zachowania zdrowia, uzyskania wykształcenia, co może prowadzić do dziedziczenia ubóstwa. Ubóstwo jest stopniowalne, może mieć charakter tymczasowy, trwały lub przejściowy. Każdy może znaleźć się w sytuacji ubóstwa. Granica oddzielającą ubogich od nieubogich jest linie ubóstwa, jest ona miernikiem uzyskania takich dochodów osób lub gospodarstw domowych jakie są potrzebne aby osoba lub gospodarstwo stanowiło część społeczeństwa , w którym żyją.


24. Mierzenie ubóstwa;
Występuje kilka metod pomiaru ubóstwa, najczęściej używanymi wskaźnikami są:
A- minimum egzystencji- jest to koszyk doóbr niezbędnych do podtrzymania funkcji życiowych człowieka, jego sprawności psychofizycznej, uwzględnia on takie potrzeby, których odłożenie w czasie jest niemożliwe. W skład tego koszyka wchodzą potrzeby mieszkaniowe oraz inne towary głownie żywnościowe( mieszkanie, żywność, odzież, obuwie, art. medyczne, higieniczne, wydatki na transport, oświatę, kulturę)
B- ustawowa granica ubóstwa- jest zblizona do kryterium minimum egzystencji i jest to granica, której kwoty wyznaczają przysługujące prawo do zasiłku od gminy lub państwa
C- minimum socjalne- określające koszty utrzymania gospodarstwa domowego na podstawie koszyka dóbr zaspokajających potrzeby bytowo-konsumpcyjne na niskim poziomie. Wystarczą one na więcej niż tylko podtrzymanie życia, jest to kryterium mające umożliwić posiadanie i wychowanie dzieci oraz podtrzymanie minimalnej więzi społecznej.

25. Przyczyny ubóstwa ? teorie;
A- teoria skażonych charakterów- ubóstwo jest wynikiem skażonych charakterów, ponieważ w jednym brakuje aspiracji, umiejętności, zdolności oraz możliwości. Fakt bycia w jednym oznacza , że osoba nie włożyła odpowiedniego wysiłku, miała zbyt mało motywacji do nauki, głownie z tego powodu nie grywa na rynku pracy i jesy skazana na ubóstwo
B- teoria ograniczonych możliwości- jej zwolennicy uważają, że ubóstwo jest poza kontrolą jednostki, wynika z nierównego dostępu do szkół, miejsc pracy, może być również wynikiem dyskryminacji ze względu na kolor skóry, płeć, orientację seksualną
C- teoria wielkiego brata- winą za ubóstwo obarcza się rządy, ponieważ programy socjalne prowadzą do tego, że rodziny, jednostki nie mają motywacji do poprawy swojej sytuacji, uniezależniają się od pomocy państwa

26. Czynniki sprzyjające ubóstwu;
Wśród czynników sprzyjających ubóstwu najczęściej wymienia się:
A- wielodzietność- w skali całego globu większy odsetek rodzin wielodzietnych est biedniejsza
B- uzależnienia- alkoholizm, narkomania
C- niepełnosprawność
D- samotność
E- wychowanie w rodzinach niepełnych, rozbitych
F- niski status wykształcenia prowadzący do bezrobocia
G- przewlekłe choroby
H- różnego rodzaju przeżycia traumatyczne

27. Pojęcie bezrobocia i osoby bezrobotnej;
Jest to zjawisko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym pozostaje bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań. Osoba bezrobotna jest to osoba w wieku produkcyjnym pozostająca bez pracy, poszukująca pracy, gotowa do jej podjęcia.

28. Rodzaje bezrobocia;
A- bezrobocie frykcyjne- polega na tym, że część osób pozostaje bez pracy, gdyż poszukują lepszej pracy, ma miejsce frykcja ( niedopasowanie) między miejscami pracy, a potrzebami siły roboczej. Najczęściej jest to bezrobocie krótkotrwałe.
B- Bezrobocie strukturalne- ma związek ze strukturą gospodarki, najczęściej przyczyną tego bezrobocia jest upadek określonej gałęzi gospodarki
C- Bezrobocie koniunkturalne- wynika z załamania produkcji, zaniku jakiejś aktywności gospodarczej, może wynikać z czynników zewnętrznych np. brak zainteresowania konsumpcją
D- Technologiczne- wynika z postępu technicznego, ponieważ ma charakter praco oszczędny
E- Sezonowe- wynika z wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku najczęściej w rolnictwie
F- Jawne- jest uwzględnione w oficjalnych statystykach, ma związek z wypłatą zasiłków dla bezrobotnych
G- Ukryte bądź utajnione- w rolnictwie ma miejsce wtedy gdy zbyt duża liczba osób utrzymuje się z gospodarstwa, natomiast w przemyśle gdy osobą są zatrudnione w niepełnym wymiarze pracy na niewłaściwych stanowiskach, są w nikłym stopniu wykorzystywane
H- Krótkotrwałe- ma miejsce gdy okres bezrobocia nie przekracza 12 miesięcy
I- Długotrwałe ? gdy przekracza 12 miesięcy
J- Powszechne- gdy obejmuje zasięgiem cały kraj
K- Regionalne- gdy bezrobocie obejmuje region

29. Aktywna polityka państwa na rynku pracy;
Aktywna polityka rynku pracy prowadzi do aktywizacji zawodowej bezrobotnych, zmniejsza niedostosowanie strukturalne na rynku pracy, podnosi produktywność siły roboczej, ma miejsce oddziaływanie na propozycje wielkości zatrudnienia i bezrobocia. Dodatkowym efektem jest weryfikacja bezrobotnych do podjęcia pracy.

30. Funkcje aktywnej polityki państwa;
Wyróżniamy aktywne i pasywne działania Państwa na rynku pracy zmierzające do przeciwdziałania bezrobociu. Do aktywnych działań zaliczamy:
A- publiczne programy zatrudnienia- państwo tworzy miejsca pracy w dziedzinach nie cieszących się zainteresowaniem sektora prywatnego
B- subsydiowanie zatrudnienia- państwo udziela pomocy firmom, które rezygnują ze zwolnienia pracowników bądź tworzą miejsca pracy, jest to pomoc bezzwrotna
C- pożyczka dla przedsiębiorców w celu tworzenia nowych miejsc pracy
D- Pożyczka dla bezrobotnych umożliwiająca prowadzenia działalności gospodarczej, może być częściowo lub całościowo umorzona
E- Szkolenia zawodowe.

31. Bierne formy przeciwdziałania bezrobociu;
Do biernych form przeciwdziałania bezrobociu możemy zaliczyć:
A- wcześniejsze emerytury
B- wydłużenie okresu kształcenia młodzieży poza ramy czasowe uzasadnione przez rynek pracy
C- wydłużenie służby wojskowej
D- skrócenie wymiaru czasu nie uzasadnione względami ekonomicznymi
E- wydłużenie przymusowych urlopów
F- limitowanie czasu pracy w godzinach nadliczbowych
G- zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy

32. Rodzina ? charakterystyka;
Zgodnie z powszechną deklaracją praw człowieka rodzina to naturalna, podstawowa komórka społeczeństwa, podmiot gospodarujący zapewniający swoim członkom utrzymanie, opiekę zaspokajającą ich materialne potrzeby, przygotowującą dzieci do samodzielnego życia. Rodzinę charakteryzuje wspólne zamieszkanie, wspólne nazwisko, wspólna własność, ciągłość biologiczna, wspólna kultura duchowa. Z uwagi na zróżnicowanie środowiska oraz źródło utrzymania wyróżnia się:
A- rodziny chłopskie- główne źródło utrzymania ? gospodarstwo
B- rodziny robotnicze- głównych dochód uzyskują z pracy fizycznej
C- rodziny inteligenckie- dochód z pracy umysłowej
D- rodziny miejskie- kryterium zamieszkania w mieście
E- rodziny wiejskie- kryterium zamieszkania wieś

33. Podstawowe funkcje rodziny;
Wyróżniamy kilka podstawowych funkcji rodziny:
A- prokreacyjna bądź biologiczna, chodzi o zachowanie ciągłości biologicznej
B- materialno- ekonomiczna- dostarczanie dóbr
C- opiekuńczo- wychowawcza- miejsce wychowania przyszłych pokoleń
D- emocjonalno- ekspresyjna- zaspokajanie funkcji uczuciowych
E- rekreacyjno ? towarzyska
F- religijna- przekazywanie norm zachowań, wartości związanych z religią
G- stratyfikacyjna- klasowa- rodzina często gwarantuje status społeczny
H- socjalizacyjno- kulturowy

34. Główne problemy rodziny
Wyróżniamy następujące główne zagrożenia rodziny:
A- zagrożenia biologiczne- spadek liczby urodzeń, spadek dzietności kobiet, spadek liczby nowo zawieranych małżeństw, nadmierny odpływ ludzi ze wsi do miast, nadumieralność mężczyzn, pogłębiający się proces starzenia
B- zagrożenia materialne- wzrost bezrobocia, sytuacja na rynku pracy, wzrost kosztów utrzymania, niskie standardy zabezpieczenia społecznego
C- zagrożenia moralne- osłabienie autorytetów dorosłych, dewaluacja systemów wartości, dezorganizacja rodziny będąca wynikiem rozwodów bądź nie zawierania małżeństw, negatywne skutki wyjazdów jednego z małżonków, długotrwałe przebywanie za granicą

35. Prawna ochrona rodziny; - kodeks rodzinny i opiekuńczy

36. Zawarcie małżeństwa;

Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.
Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego.
Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.

Zawarcie małżeństwa- kodeks rodzinny i opiekuńczy:

Zawarcie małżeństwa.
Art. 1. 1. Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.
2. Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego.
3. Przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się, jeżeli ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a kościołem albo innym związkiem wyznaniowym przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu tego kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego.
4. Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.
Art. 2. Jeżeli mimo niezachowania przepisów artykułu poprzedzającego został sporządzony akt małżeństwa, każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa.
Art. 3. 1. Osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo powinny złożyć lub przedstawić kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokumenty niezbędne do zawarcia małżeństwa, określone w odrębnych przepisach.
2. Jeżeli otrzymanie dokumentu, który osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest obowiązana złożyć lub przedstawić kierownikowi urzędu stanu cywilnego, napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może zwolnić tę osobę od obowiązku złożenia lub przedstawienia tego dokumentu.
3. Kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo doniosłość związku małżeńskiego, przepisy regulujące prawa i obowiązki małżonków oraz przepisy o nazwisku małżonków i o nazwisku ich dzieci.
Art. 4. Małżeństwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia, kiedy osoby, które zamierzają je zawrzeć, złożyły kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie tego małżeństwa. Jednakże kierownik urzędu stanu cywilnego może zezwolić na zawarcie małżeństwa przed upływem tego terminu, jeżeli przemawiają za tym ważne względy.
Art. 41. 1. Osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo w sposób określony w art. 1 2 i 3 kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa oraz treść i datę złożonych przed nim oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków i ich dzieci.
2. Zaświadczenie traci moc po upływie trzech miesięcy od dnia jego wydania.
3. Wydając zaświadczenie kierownik urzędu stanu cywilnego informuje strony o dalszych czynnościach koniecznych do zawarcia małżeństwa.
Art. 5. Kierownik urzędu stanu cywilnego, który dowiedział się o istnieniu okoliczności wyłączającej zawarcie zamierzonego małżeństwa, odmówi przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński lub wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 41, a w razie wątpliwości zwróci się do sądu o rozstrzygnięcie, czy małżeństwo może być zawarte.
Art. 6. 1. Z ważnych powodów sąd może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 2 zostało złożone przez pełnomocnika.
2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.
Art. 7. 1. Jeżeli małżeństwo jest zawierane przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński powinny być złożone publicznie w obecności dwóch pełnoletnich świadków.
2. Kierownik urzędu stanu cywilnego zapytuje mężczyznę i kobietę, czy zamierzają zawrzeć ze sobą małżeństwo, a gdy oboje odpowiedzą na to pytanie twierdząco, wzywa ich do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz oświadczeń w sprawie nazwisk małżonków i ich dzieci.
3. Każda z osób zawierających małżeństwo składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński, powtarzając za kierownikiem urzędu stanu cywilnego treść oświadczenia lub odczytując je na głos. Osoba nie mogąca mówić składa oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński podpisując akt małżeństwa.
4. Po złożeniu oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przez obie strony kierownik urzędu stanu cywilnego ogłasza, że wskutek zgodnych oświadczeń obu stron małżeństwo zostało zawarte.
Art. 8. 1. Duchowny, przed którym zawierany jest związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego, nie może przyjąć oświadczeń przewidzianych w art. 1 2 - bez uprzedniego przedstawienia mu zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, sporządzonego przez kierownika urzędu stanu cywilnego.
2. Niezwłocznie po złożeniu oświadczeń, o których mowa w 1, duchowny sporządza zaświadczenie stwierdzające, że oświadczenia zostały złożone w jego obecności przy zawarciu związku małżeńskiego podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego. Zaświadczenie to podpisują duchowny, małżonkowie i dwaj pełnoletni świadkowie obecni przy złożeniu tych oświadczeń.
3. Zaświadczenie, o którym mowa w 2, wraz z zaświadczeniem sporządzonym przez kierownika urzędu stanu cywilnego na podstawie art. 41 1 duchowny przekazuje do urzędu stanu cywilnego przed upływem pięciu dni od zawarcia małżeństwa; nadanie jako przesyłki poleconej w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z przekazaniem do urzędu stanu cywilnego. Jeżeli zachowanie tego terminu nie jest możliwe z powodu siły wyższej, bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas trwania przeszkody.
Art. 9. 1. W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu jednej ze stron, oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński mogą być złożone niezwłocznie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego bez złożenia lub przedstawienia dokumentów niezbędnych do zawarcia małżeństwa. Jednakże i w tym wypadku strony są obowiązane złożyć zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa.
2. W razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu jednej ze stron, oświadczenia przewidziane w art. 1 2 mogą być złożone przed duchownym bez przedstawienia zaświadczenia sporządzonego przez kierownika urzędu stanu cywilnego, stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. W takim wypadku strony składają przed duchownym zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Przepisy art. 1 3 oraz art. 2 i art. 8 2 i 3 stosuje się odpowiednio.
Art. 10. 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.
2. Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków.
3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął.
4. Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.
Art. 11. 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie.
2. Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków.
3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia, jeżeli ubezwłasnowolnienie zostało uchylone.
Art. 12. 1. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.
2. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.
3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby.
Art. 13. 1. Nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim.
2. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.
3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby, która zawarła ponowne małżeństwo pozostając w poprzednio zawartym związku małżeńskim.
Art. 14. 1. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi.
2. Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.
3. Unieważnienia małżeństwa z powodu powinowactwa między małżonkami może żądać każdy z małżonków.
Art. 15. 1. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony.
2. Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków.
3. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami, jeżeli stosunek ten ustał.
Art. 151. 1. Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 2 zostało złożone:
1) przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli,
2) pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony,
3) pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.
2. Unieważnienia małżeństwa z powodu okoliczności wymienionych w 1 może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą.
3. Nie można żądać unieważnienia małżeństwa po upływie sześciu miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą - a w każdym wypadku po upływie lat trzech od zawarcia małżeństwa.
Art. 16. W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie.
Art. 17. Małżeństwo może być unieważnione tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach działu niniejszego.
Art. 18. Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim.
Art. 19. 1. Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego małżonka, na którego miejsce w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd.
2. W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni.
Art. 20. 1. Orzekając unieważnienie małżeństwa, sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze.
2. Za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia.
Art. 21. Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.
Art. 22. Powództwo o unieważnienie oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa może wytoczyć także prokurator.


37. Unieważnienie małżeństwa ? powody;

Unieważnienie małżeństwa oznacza zniweczenie z mocą wsteczną wszystkich skutków małżeństwa. Wyjątkiem jest status dzieci pochodzących z małżeństwa unieważnionego ? zachowują one status dzieci pochodzących z małżeństwa.

Wyrok sądu unieważniający małżeństwo powoduje daleko idący skutek, który polega na tym, że związek małżeński traktowany jest tak, jakby nie istniał od początku.

Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim.

Orzekając unieważnienie małżeństwa, sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze. Za będącego w złej wierze uważa się małżonka, który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia.

Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

Małżeństwo może być unieważnione tylko z następujących przyczyn:
? Wiek. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków.
? Pozostawanie we wcześniej zawartym małżeństwie.
? Ubezwłasnowolnienie całkowite. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków.
? Choroba psychiczna. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa.
? Istnienie pomiędzy małżonkami stosunku pokrewieństwa w linii prostej, w linii bocznej (rodzeństwo, w tym przyrodnie i pozamałżeńskie), powinowactwa w linii prostej.
? Istnienie pomiędzy małżonkami stosunku przysposobienia. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony.
? Złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński prze osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli, pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony, pod wpływem bezprawnej groźby.
Każda z powyższych przyczyn musiała zaistnieć w chwili zawierania małżeństwa. Sąd powszechny orzeka o unieważnieniu małżeństwa, dla którego akt małżeństwa sporządzono w urzędzie stanu cywilnego, stosuje wówczas przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

38. Ustanie małżeństwa ? powody;
Unieważnienie małżeństwa jest jednym z kilku powodów ustania małżeństwa. Inne przyczyny powodujące ustanie małżeństwa to: śmierć biologiczna jednego z małżonków, uznanie małżonka za zmarłego, orzeczenie rozwodu.

39. Prawa i obowiązki małżonków;

Zawarcie małżeństwa powoduje powstanie po stronie obojga małżonków szeregu praw i obowiązków. Najważniejsze prawa i obowiązki małżonków to:
- Obowiązek wspólnego pożycia
według określenia Sądu Najwyższego - polega na duchowej, fizycznej i gospodarczej łączności małżonków, która stanowi naturalny cel małżeństwa i warunkuje urzeczywistnienie jego treści. Przejawami wspólnego pożycia jest wspólne zamieszkanie, wzajemna lojalność małżonków, uwzględnienie słusznych interesów i uczuć drugiej strony, poszanowanie itd.
- obowiązek wzajemnej pomocy
Polega nie tylko na pomocy materialnej, lecz również na pomocy moralnej, na wspieraniu poczynań i przezwyciężaniu trudności drugiego małżonka. Obowiązek ten przejawia się szczególnie silnie np. w wypadku choroby współmałżonka
- obowiązek wierności
obciąża oboje małżonków. małżonek, który dopuszcza się cudzołóstwa doprowadzając do rozkładu pożycia małżeńskiego może zostać uznany za wyłącznie winnego rozwodu
- obowiązek współdziałania dla dobra rodziny
oznacza, ze o wszystkich istotnych sprawach dla rodziny małżonkowie powinni rozstrzygać wspólnie. Współdziałanie dla dobra rodziny przejawiać się może w przyczynianiu się według sił i możliwości zarobkowych i majątkowych każdego ze współmałżonków do zaspokajania potrzeb rodziny. W szczególności przyczynienie się to polegać może na osobistych staraniach małżonków i wychowanie dzieci oraz na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
- zasada wspólnego rozstrzygania spraw rodziny stanowi, iż istotne sprawy rodziny muszą być przez współmałżonków rozstrzygane wspólnie. W zwykłych sprawach rodziny może występować osobno każdy ze współmałżonków, a zobowiązania w takich sprawach zaciągnięte przez jednego z nich obciążają solidarnie oboje małżonków

Wszystkie one podporządkowane są naczelnemu celowi, jakim jest dobro założonej przez współmałżonków rodziny. Obowiązuje przy tym zasada, iż małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie.

Z Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego:
Prawa i obowiązki małżonków.
Art. 23. Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.
Art. 24. Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.
Art. 25. 1. O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa.
2. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów.
3. W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Art. 26. Z małżeństwa wynika powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka; trwa ono mimo ustania małżeństwa.
Art. 27. Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Art. 28. 1. Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.
2. Nakaz, o którym mowa w paragrafie poprzedzającym, zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.
Art. 281. Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego.
Art. 29. W razie przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu, drugi małżonek może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające należności, chyba że sprzeciwia się temu małżonek, którego przeszkoda dotyczy. Względem osób trzecich sprzeciw jest skuteczny, jeżeli był im wiadomy.
Art. 30. 1. Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
2. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.
3. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.


40. Ustawowy ustrój majątkowy- kodeks rodzinny i opiekuńczy
DZIAŁ III
Małżeńskie ustroje majątkowe
ROZDZIAŁ I.
Ustawowy ustrój majątkowy
Art. 31. 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Art. 32. (uchylony).
Art. 33. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Art. 34. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Art. 341. Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.
Art. 35. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Art. 36. 1. Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.
2. Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku.
3. Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.
Art. 361. 1. Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.
2. Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej.
3. Przepis art. 39 stosuje się odpowiednio.
Art. 37. 1. Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,
2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
2. Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
3. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.
4. Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Art. 38. Jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nie uprawnioną do rozporządzania prawem.
Art. 39. Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności, albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.
Art. 40. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym; może również postanowić, że na dokonanie czynności wskazanych w art. 37 1 zamiast zgody małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu. Postanowienia te mogą być uchylone w razie zmiany okoliczności.
Art. 41. 1. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.
2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
3. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.
Art. 42. Wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w po