Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej dziecka określany jako ADHD coraz częściej obserwuje się u dzieci w wieku przedszkolnym.
Objawy tego zespołu układają się w trzy grupy:
- - zaburzenia koncentracji uwagi,
- - nadmierna aktywność ruchowa,
- - impulsywność.
Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo ma trudności z koncentracją uwagi. Tylko przez chwilę potrafi skupić się na wykonywanej czynności. Stale ją przerywa, kręci się, wierci, macha nogami, przeszkadza innym w działaniu. Wszędzie go pełno, stale coś psoci, wchodzi na meble, stwarza sytuacje, zagrażające własnemu bezpieczeństwu i zdrowiu. Podczas zabaw swobodnych często zmienia obiekt zabawy, zainteresowania, np.: zostawia niedokończoną budowlę z klocków, aby przez dwie, trzy minuty pojeździć samochodem, po czym zaczyna układać puzzle, z czego po chwili również rezygnuje. Nigdy nie kończy rozpoczętych działań, ma trudności w zapamiętywaniu poleceń, złożonych instrukcji czy konkretnych zasad postępowania. Ma również trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub zabawy. Często gubi swoje rzeczy, niezbędne do pracy lub innych zajęć, np.: zabawki, ołówki, kredki, itp. Łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych, dlatego przerywa pracę i często już do niej nie wraca.
Nadpobudliwość psychoruchowa przejawia się nie tylko w zakresie sfery ruchowej czy poznawczej. Często też występują zaburzenia w sferze emocjonalnej. Dziecko przejawia częste napady złości, łatwo wchodzi w konflikty z innymi, jest agresywne, często wdaje się w bijatyki i kłótnie. Zdarza się także, że na zwróconą sobie uwagę odpowiada w sposób gwałtowny, niegrzeczny, wręcz arogancki. Dziecko takie nie jest lubiane w grupie, dzieci nie chcą się z nim bawić, unikają z nim wszelkich kontaktów.
Nieopanowanie swoich reakcji emocjonalnych, ich nieproporcjonalność w stosunku do bodźca, również wybuchowość, gwałtowność, impulsywność to cechy zachowań, które nie są akceptowane przez inne dzieci.
Dość rzadko jednak można zaobserwować występowanie objawów tylko w sferze ruchowej lub tylko w sferze emocjonalnej. W większości przypadków one współwystępują ze sobą.
Jak można pomóc dziecku nadpobudliwemu psychoruchowo ?
Przede wszystkim należy stworzyć warunki, w których będzie mogło ono zaspokoić swoją potrzebę ruchu. Należy jednak pamiętać, aby zabawa nie przekształciła się w szaleństwo, które zmęczy. Przebieg zabawy powinien być starannie przemyślany przez dorosłych. Zabawy ruchowe powinny być przeplatane spokojnymi formami aktywności dziecka, np.: rysowaniem. Pamiętając jednak, że dziecku nadpobudliwemu trudno jest dłużej skoncentrować się przez dłuższy czas na rysunku, powinniśmy włączyć się do zabawy przez skierowanie jego uwagi na jakieś ważne szczegóły rysunku, a niekiedy pomóc w momencie trudności oraz zachęcić do dokończenia czynności. Ważne jest również, abyśmy nie negowali, nie krytykowali jego wytworu, czy też nie grozili karą, gdy nie potrafi wykonać konkretnego zadania. Należy spokojnie z dzieckiem porozmawiać, a nawet razem z nim doprowadzić pracę do końca.
Ze względu na ograniczenia w percepcji i przetwarzaniu informacji powodowane przez zespół ADHD, dziecko wymaga określonego, dopasowanego do jego możliwości postępowania ze strony nauczyciela.
Po pierwsze stosujemy odpowiednie zasady, po drugie w określony sposób wydajemy polecenia, a po trzecie jesteśmy konsekwentni w postępowaniu z dzieckiem. Stanowczość, skuteczność i sprawiedliwość to ważne cechy tego postępowania.
Zasady formułujemy krótko i pozytywnie, często je przypominamy i zawsze ich przestrzegamy. Powinny być dynamiczne, działać obustronnie, a ich liczba powinna być ograniczona.
Wydawanie poleceń powinno być poprzedzone podejściem do dziecka, pozyskaniem jego uwagi np.: przez położenie dłoni na jego ramieniu. Potem kierujemy krótkie, jednoznaczne polecenie, powtarzamy je, prosimy dziecko o jego powtórzenie i dopiero wówczas egzekwujemy realizację polecenia, wykonanie zadania.
Analizując przejawy zachowań typowych dla zespołu ADHD u dzieci przedszkolnych należy pamiętać, że ich współwystępowanie i nasilenie jest ściśle związane z typowymi zmianami okresu rozwojowego. Dorośli powinni być wnikliwymi obserwatorami zachowań dziecka w różnych sytuacjach, aby mogli stwierdzić, czy objawy te są charakterystyczne dla ADHD czy też wynikają ze zmian rozwojowych dziecka.