Układ krążenia
BUDOWA:
Układ krwionośny człowieka zbudowany jest z:
- serca
- sieci naczyń krwionośnych: żył, tętnic, naczyń włosowatych
Tętnice odprowadzają krew utlenowaną z serca do tkanek, żyłami krew odtlenowana płynie z tkanek do serca.
SERCE – umieszczone jest w worku osierdziowym, wypełnionym niewielką ilością płynu.
1. ściana pokryta jest cienką błonką, na której leżą naczynia wieńcowe, tworzące układ wieńcowy – odpowiedzialny za odprowadzanie i doprowadzanie różnych substancji
2. mięsień sercowy zbudowany jest z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Przedsionki i komory wyścielone są wewnątrz błoną zbudowaną z tkanki łącznej pokrytej warstwą nabłonka płaskiego
3. serce działa na zasadzie pompy. Zastawki zapobiegają zmianie kierunku krwi. Między przedsionkiem
a komorą prawej części serca znajduje się zastawka trójdzielna, między przedsionkiem a komorą lewej strony serca znajduje się zastawka dwudzielna. U podstawy dwóch dużych tętnic – aorty i tętnicy płucnej, odchodzących od komór znajdują się zastawki półksiężycowate
4. prawy przedsionek otrzymuje krew nieutlenowaną, powracającą z tkanek, którą następnie prawa komorą toczy do płuc, a do lewego przedsionka wpływa krew utlenowaną.
ŻYŁY I TĘTNICE – ich ściany składają się z trzech warstw:
1. zewnętrzna – łącznotkankowa
2. środkowa – zbudowana z mięśni gładkich
3. wewnętrzna – utworzona z tkanki łącznej i śródnabłonka
pomimo posiadania takich samych warstw ścian, tętnice i żyły różnią się od siebie:
- grubością poszczególnych warstw
- elastycznością
- wytrzymałością na zmiany ciśnienia
- występujących w żyłach zastawek zapobiegających cofaniu się krwi
NACZYNIA WŁOSOWATE – są to cienkościenne przewody rozmieszczone w tkankach, łączące zwykle tętnice z żyłami. Ich ściana zbudowana jest z śródbłonka – przez niego zachodzi wymiana substancji między krwią a tkankami. Silne ukrwienie niektórych narządów (np. nerek, przysadki mózgowej) umożliwia specyficzny układ naczyń (tętniczka – naczynia włosowate – tętniczka) zw. SIECIĄ DZIWNĄ, za którego pośrednictwem odbywa się sprawna wymiana substancji między organem a płynami ciała.
OBIEG KRWI:
- MAŁY OBIEG KRWI (PŁUCNY) – zaczyna się w prawej komorze i krew kierowana jest tę tętnicą płucną do płuc gdzie ulega nasyceniu tlenem. Następnie krew bogata w tlen dociera żyłami płucnym do lewego przedsionka
- DUŻY OBIEG KRWI – rozpoczyna się w lewej komorze, skąd aorta dzielącą się na liczne odgałęzienia (tętnice) doprowadza krew natlenowaną do narządów obwodowych. Tu wymiana krwi natlenowanej z odtlenowaną i naczyniami żylnymi wraca do prawego przedsionka.
Krew z żołądka, śledziony, jelit, trzustki jest odprowadzana UKŁADEM WROTNYM do wątroby. Liczne substancje toksyczne i nadwyżki składników pokarmowych zatrzymywane są przez wątrobę, a reszta przedostaje się do żyły podstawowej dolnej. Krew z górnych części ciała zbierana jest żyłami podstawowymi górnymi.
W utrzymywaniu krążenia krwi pomagają sercu ruchy mięśni szkieletowych i ruchy oddechowe.
REGULACJA PRACY SERCA:
Na regulację wpływa wiele czynników, które dostosowują akcję serca i średnicę naczyń krwionośnych do wymagań organizmu.
Przyśpieszenie spowodowane jest pobudzeniem rozrusznika serca przez układ nerwowy. Impulsy powodują dostosowanie pracy serca do potrzeb tkanek i narządów, zwłaszcza do zapotrzebowania na tlen, wysyłane są przez ośrodek znajdujący się w rdzeniu przedłużonym.
Wzrost kwasowości krwi, spowodowany podwyższeniem stężenia dwutlenku węgla, a także podwyższeniem temperatury ciała (np. w stanach gorączkowych), powodują (przez układ nerwowy współczulny) pobudzenia pracy węzła zatokowo – przedsionkowego.
Czynnikiem zmieniającym napięcie naczyń krwionośnych, a przez to ciśnienie i szybkość przepływu krwi, są mięśnie gładkie. Ich skurcz powoduje wzrost ciśnienia krwi.
Układ krążenia. Budowa serca. Budowa ścian serca. Praca serca. Automatyzm pracy serca. Mały i duży obieg krwi. Budowa i rola naczyń krwionośnych. Miażdżyca (objawy, leczenie). Nadciśnienie tętnicze (objawy, leczenie).
Układ krążenia dzielimy na:
a) Układ krwionośny
(transport gazów, transport związków odżywczych, transport zbędnych produktów przemiany materii)
b) Układ limfatyczny
(rola obronna organizmy oraz transport tłuszczu w organizmie)
Budowa serca:
Serce człowieka dzieli się na część lewą i prawą. W każdej z tych części wyróżniamy przedsionek oraz komorę. Pomiędzy prawym przedsionkiem, a prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna. Pomiędzy lewym przedsionkiem, a lewą komorą znajduje się zastawka dwudzielna. Zastawki półksiężycowate zlokalizowane są pomiędzy komorami a tętnicami.
Budowa ścian serca:
Wyróżniamy trzy warstwy.
a) Wsierdzie – stanowi ją tkanka nabłonkowa
b) Śródsierdzie – zbudowana z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca
c) Zewnętrzna – nasierdzie- zbudowana z tkanki łącznej.
Praca serca:
Jeden cykl pracy serca składa się z trzech etapów.
a) Pauza – rozkurcz przedsionków i komór, krew napływa do przedsionków
b) Skurcz przedsionków – kurczą się przedsionki, krew wlewa się do komór
c) Skurcz komór – ściany komór się kurczą, wewnątrz powstaje wysokie ciśnienie i krew zostaje wyrzucona do tętnicy głównej i płucnej
Prawidłowe ciśnienie krwi wynosi:
120/80 mm Hg
120- ciśnienie skurczowe
80- ciśnienie rozkurczowe
Tętno (puls) 70-80 cykli na minutę.
Automatyzm pracy serca:
W sercu zlokalizowany jest układ węzła zatokowo-przedsionkowego oraz przedsionkowo-komorowego. W węźle zatokowo-przedsionkowym wytwarzane są impulsy, które są rozprowadzane po całym sercu.
Węzeł ten stanowi naturalny rozrusznik serca.
Mały i duży obieg krwi:
a) Tętnice – mają grube elastyczne ścianki, dzięki grubej warstwie tkanki mięśniowej. W tętnicach płynie krew UTLENIONA (wyjątek to tętnice płucne- krew ODTLENIONA), t tętnicach płynie krew z serca do narządów pod dużym ciśnieniem.
b) Żyły – Ściany są cieńsze, mniej elastyczne krew w żyłach płynie do serca i jest ODTLENIONA ( wyjątek to żyły płucne, gdzie płynie krew UTLENIONA).
Obecność zastawek w żyłach zapobiega cofaniu się krwi, ponadto skurcze mięśni szkieletowych umożliwiają ruch krwi do góry.
Budowa i rola naczyń krwionośnych:
a) Naczynia włosowate – zbudowane z nabłonka jednowarstwowego płaskiego.
Ich ściany są cienkie, co umożliwia swobodną wymianę gazową, przepływ substancji odżywczych oraz zbędnych produktów przemiany materii.
Wyróżniamy trzy rodzaje sieci naczyń włosowatych:
1) Tętniczki – żyłki
2) Żyłka –żyłka ( występowanie: Układ wrotny wątroby)
3) Tętniczka – tętniczka (nerki)
Choroby układu krążenia (miażdżyca):
a) Miażdżyca - to zblokowanie światła naczyń tętniczych przez cholesterol.
W wyniku zablokowania może dojść do zahamowania przepływu krwi i do niedotlenienia narządów.
b) Mózg – dochodzi do udaru mózgu, czego następstwem może być:
- zanik czucia
- ślepota
- paraliż
- zaburzenia mowy
- w konsekwencji śmierć
c) Serce – w wyniku miażdżycy naczyń tętniczych doprowadzających krew do serca
(tzw. Naczyń wieńcowych) dochodzi do zawału serca lub do śmierci.
Przyczyny miażdżycy:
- dieta bogata w cholesterol
- stres
- brak aktywności fizycznej
- alkohol
- używki np. papierosy
Leczenie miażdżycy:
- uboga dieta w cholesterol
- uprawianie sportu
- ograniczenie używek i alkoholu
- operacyjne ( baj-passy, angioplastyka)
Choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze):
140/90 jest niepokojące utrzymujące się przez dłuższy czas, trzeba leczyć. Przyczyną nadciśnienia tętniczego jest zwężenie światła naczyń tętniczych, spowodowane to jest np. nieprawidłową dietą (zbyt duża ilość soli), zaburzeniami pracy nerek, niektórych narządów dokrewnych np. nadnercze, cukrzyca oraz miażdżyca.
Objawy nadciśnienia:
Zadyszka, krwawienie z nosa, zawroty głowy, duszności, omdlenia, obrzęki łydek, wylew krwi do mózgu.
Leczenie nadciśnienia:
Sport, odpowiednia dieta (uboga w sól), ograniczenie używek.