Historia Ukrainy w okresie międzywojennym.

HISTORIA UKRAINY W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

Pod koniec pierwszej wojny światowej ukraiński ruch narodowy był słaby; nie udało mu się przeniknąć do ośrodków przemysłowych, pozostających pod wpływami rosyjskimi ani też nie mógł przyciągnąć warstw oświeconych, dla których przyjęcie kultury ukraińskiej oznaczało społeczną degradację. Trudne okazało się stworzenie narodowego państwa przez społeczeństwo, które nie stało się jeszcze w pełni narodem, jednak wciąż podejmowano próby na rzecz uniezależnienia się od obcych wpływów.
20 listopada 1917r. w Kijowie proklamowany został traktat powołujący do życia Ukraińską Republikę Ludową (UNR). Miało to być niepodległe państwo, zachowujące jednak swój związek z Rosją w ramach ?federacji wolnych i równych ludów?. Z kolei 27 grudnia 1917r. w Charkowie bolszewicy ogłosili utworzenie Ukraińskiej Republiki Rad. Centralna Rada dopiero 25 stycznia 1918r. ogłosiła pełną niepodległość Ukrainy i zapowiedziała reali-zację istotnych reform (m. in. nacjonalizację wielkiej własności ziemskiej).
W kwietniu 1918r. Rada Centralna została rozwiązana, jednak tuż przed tym wydarze-niem udało jej się przyjąć tekst konstytucji Ukraińskiej Republiki Ludowej i powołać My-chajłę Hruszewskiego na stanowisko prezydenta. Był to jednak tylko symboliczny gest. Po ogłoszeniu wotum nieufności dla Centralnej Rady, Zjazd Włościański ogłosił nowym władcą Ukrainy hetmana Pawła Skoropadskiego, byłego generała armii carskiej; pochodzącego ze starego kozackiego rodu. Pod jego rządami Państwo Ukraińskie (Ukrajińska Derżawa) było mieszanką republiki, monarchii i dyktatury. Rygoryzm prawny i rządy silnej ręki zastąpiły dotychczasowy chaos socjalistycznych eksperymentów; umocniono pozycję administracji państwowej, zwłaszcza policji, ale sprzeciw ze strony Niemiec uniemożliwił rozbudowę sił zbrojnych. Rozwijało się szkolnictwo, hetman zwiększył liczbę szkół ukraińskich, w paź-dzierniku 1918r. otwarto uniwersytety w Kijowie i Kamieńcu Podolskim, zakładano archiwa
i biblioteki, a 24 listopada 1918r. powołano Ukraińską Akademię Nauk.
Hetman miał jednak prorosyjskie skłonności i otaczał się Rosjanami z dawnego apara-tu carskiego. Jego przeciwnicy mieli mu też za złe uległość wobec państw centralnych, które bezwzględnie eksploatowały Ukrainę ekonomicznie. Latem 1918r. wybuchła antyrządowa rebelia, w której udział wzięli głownie chłopi dowodzeni przez lokalnych atamanów. Przeciw rządom hetmana wystąpili także komuniści i utworzyli w Moskwie Komunistyczną Partię (bolszewików) Ukrainy (KP(b)U), która wchodziła w skład Rosyjskiej Partii Komunistycznej.
Okres reżimu Skoropadskiego przyniósł rozczarowanie kręgom nacjonalistycznie usposobionej inteligencji, które oceniały działania władz jako powierzchowne i nieszczere, maskujące rusofilskie sympatie. Chłopi nie mieli zaufania do żadnej władzy ani do inteligen-tów; zawiedzeni byli niezrealizowaniem reformy rolnej, głodowali, ich ziemie pustoszyły oddziały wojskowe. Możliwość zaprowadzenia upragnionego ładu i spokoju widzieli jedynie w wojskach partyzanckich. Jednak w praktyce formacje atamańskie, zamiast stabilizacji, wprowadzały chaos i bezprawie.

Na ziemiach zachodnich (Galicja Wschodnia) ludność ukraińska prezentowała wyższy poziom organizacji i dyscypliny społecznej. Mimo to Polacy odmawiali jej miana narodu, widząc w działaniach ukraińskich narodowców raczej antypolski spisek sił austriackich lub niemieckich.
18 października 1918r. we Lwowie powstała Ukraińska Rada Narodowa, do której weszli przedstawiciele głównych stronnictw, parlamentarzyści i reprezentanci hierarchii ko-ścielnej. Dzień później Rada ogłosiła powstanie niezależnego państwa, które obejmowało tereny cesarstwa zamieszkiwane przez ludność ukraińską; zachowane jednak zostały więzy federacyjne z Austro-Węgrami. 9 listopada 1918r. Rada powołała rząd tymczasowy, a 13 li-stopada ogłoszono powstanie Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (ZUNR). Władze rozpoczęły tworzenie struktur administracji cywilnej i sądownictwa; prezydentem został Jewhen Petruszewycz. W styczniu 1919r. ogłoszono połączenie ZUNR z Ukraińską Republi-ką Ludową na zasadzie quasi-federacji, co okazało się jedynie aktem symbolicznym.
Dla Ukraińców wschodnia Galicja miała stanowić rdzeń niepodległego państwa, dla Polaków te ziemie miały znaczenie strategiczne. Wybuchł na tym tle konflikt polsko - ukra-iński (listopad 1918 ? lipiec 1919r.). Polacy mieli przewagę liczebną, w zakresie możliwości gospodarczych i pod względem skuteczności działań dyplomatycznych. Mieli również popar-cie ze strony państw Ententy, które upoważniły Rzeczpospolitą do zajęcia obszaru Galicji
w celu ochrony ludności przed niebezpieczeństwem ze strony ?band bolszewickich?. Wojna w Galicji potwierdziła siłę uczuć narodowych i organizacyjne umiejętności Ukraińców, któ-rzy stworzyli mocne fundamenty swojej państwowości. Z drugiej jednak strony pogłębiła wizerunek Polski jako głównego wroga ukraińskiej niepodległości.
Pod koniec 1918r. na Ukrainę powrócili bolszewicy. Działała już Komunistyczna Par-tia (bolszewików) Ukrainy, powołano Radę Komisarzy Ludowych Ukrainy Radzieckiej. Jed-nak wprowadzenie tzw. komunizmu wojennego (centralizacja zarządzania gospodarką, przy-mus i militaryzacja pracy, reglamentacja produktów żywnościowych) spowodowało spadek poparcia dla nowej władzy. Rząd komunistyczny niechętnie uznawał ukraiński za język urzę-dowy, ignorował potrzeby oświaty i kultury, obsadzał stanowiska w administracji osobami
z Rosji Radzieckiej. W 1919r. rząd moskiewski zdecydował o rozwiązaniu rządu ukraińskie-go i przejęcie jego kompetencji przez rosyjską Radę Komisarzy Ludowych. Teraz rosyjskie-mu panowaniu nad Ukrainą mogła zagrozić tylko Polska. W kwietniu 1920r. w Warszawie podpisany został sojusz między rządem polskim a ukraińskimi władzami. Dla Semena Petlury była to szansa na ratowanie Ukraińskiej Republiki Narodowej i własnej politycznej egzysten-cji; dla Piłsudskiego powstanie nad Dnieprem niepodległego państwa ukraińskiego miało sta-nowić pewien bufor bezpieczeństwa, odgrodzić Polskę od Rosji. Na mocy układu warszaw-skiego Polska uznawała niepodległość UNR, ta natomiast zrzekła się pretensji do Galicji Wschodniej i Zachodniego Wołynia. Układ ten spotkał się z niechęcią i protestami ze strony części polityków polskich i ukraińskich. Połączone wojska sojusznicze rozpoczęły ofensywę przeciwko bolszewikom 25 kwietnia 1920r. i 7 maja zdobyły Kijów. Bolszewicy w czerwcu przeprowadzili kontrofensywę i doszli aż pod Warszawę. Zwycięstwo w wielkiej bitwie nad Wisłą 15 sierpnia 1920r. ocaliło niepodległość Polski, ale nie uratowało Ukrainy. W wyniku traktatu pokojowego w Rydze (18 marca 1921r.) ziemie ukraińskie zostały podzielone między Polskę a Rosję Radziecką.
O porażce Ukrainy zadecydowała w głównej mierze przewaga dyplomatyczna i mili-tarna Polski, ale także niedojrzałość narodowa Ukraińców. Polska uznała pseudoniezależną państwowość bolszewicką w Kijowie, cofając tym samym uznanie dla władz UNR. Dzięki temu bolszewicy mogli dokończyć pacyfikację Ukrainy likwidując pozostałości atamańskiej partyzantki. Wśród Ukraińskich komunistów byli zwolennicy centralizmu i włączenia kraju do Rosji oraz tacy, którzy chcieli przerwania zależności od Moskwy, przy zachowaniu ustroju radzieckiego.

Decyzja o utworzeniu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich zapadła na
I ogólnozwiązkowym zjeździe Rad w grudniu 1922r. Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka stanowiła drugi co do wielkości i liczby ludności składnik federacji. Stolicę prze-niesiono do Charkowa. Niezależność tej republiki (podobnie jak innych) była bardziej iluzo-ryczna niż to wynikało z ustawodawstwa. Mimo to powstanie USRR miało istotne znaczenie ? po raz pierwszy od czasów kozackiej hetmańszczyzny (XVIII w.) Ukraińcy otrzymali wy-odrębnione prawnie terytorium z własnym rządem i administracją, na którym mogli rozwijać szkolnictwo i kulturę w języku narodowym.
Pod względem gospodarczym Ukraina była zrujnowana, do czego przyczyniły się cza-sy I wojny światowej, rewolucji i stan komunizmu wojennego. Znacjonalizowany przemysł praktycznie przestał funkcjonować, a wieś ciągle była obciążona przymusowymi dostawami żywności. W latach 1921-1922 przez ziemie ukraińskie przeszła fala głodu, której ofiarą padł milion osób. Drastyczne pogorszenie się warunków życia doprowadziło do wzrostu niezado-wolenia i protestów, co władze tłumiły nasileniem terroru. Wyrazem otrzeźwienia przywód-ców komunistycznych stała się zainicjowana przez Lenina w 1921r. tzw. Nowa Polityka Eko-nomiczna (NEP), która zakładała częściowy powrót do zasad ekonomii wolnorynkowej.
W krótkim czasie chłopi powiększyli obszar uprawianej ziemi, wzrosła produkcja rolna
i przemysłowa, dynamicznie rozwijał się drobny handel detaliczny, pojawili się zagraniczni inwestorzy, a władze odstąpiły od lansowania zasad gospodarki kolektywnej.
Jednym z elementów liberalizacji była ponadto nowa polityka narodowościowa, realizo-wana od 1923r. Miała spowodować poszerzenie bazy społecznej dla systemu i pozyskać śro-dowisko patriotycznie usposobionej inteligencji. Zarządzona od góry ukrainizacja (od 1925r.) spowodowała wypieranie j. rosyjskiego ze szkół i instytucji prawno-politycznych, członkom aparatu partyjno-państwowego nakazano naukę j. ukraińskiego i prowadzenie korespondencji urzędowej w tym języku. Nastąpił rozwój oświaty, władze zaczęły energicznie zwalczać anal-fabetyzm. W miastach odsetek piśmiennych wzrósł z 40 do 70%, na wsi z 15 do 50%. Ukra-ińcy stanowili 53% studentów (Rosjanie - 20%, Żydzi - 22%), dominowali głównie na kie-runkach pedagogicznych i rolniczych. Rozwijały się badania nad ukraińską historią, językiem
i literaturą.
Ukraina przechodziła proces przyśpieszonej modernizacji. Rozbudowa przemysłu cięż-kiego powodowała migracje chłopów do ośrodków industrialnych. Ukraińcy byli też coraz lepiej wykształceni, coraz częściej zasilali kadrę urzędników i oficerów w Armii Czerwonej. Awans społeczno-materialny przekładał się na sferę kultury ? rosło zapotrzebowanie na książ-ki i czasopisma drukowane po ukraińsku. Słabła tym samym dominacja kultury rosyjskiej. Językiem ukraińskim (który wcześniej traktowany był jako mowa nizin społecznych) coraz częściej posługiwały się warstwy oświecone.
?Ukrainizacja? przyniosła istotne korzyści społeczeństwu ukraińskiemu ? pozwoliła na rozwój oświaty i kultury, powiększyła stopień samoidentyfikacji narodowej. Jednak polityka ta od początku miała dokładnie zakreślone granice ustępstw, by nie naruszać kontroli Mo-skwy nad prowincją.
Przemiany społeczno-gospodarcze sprzyjały rozwojowi ukraińskiej kultury. Po raz pierwszy w latach 20. skorzystała ona z mecenatu państwa, co wynikało ze szczególnej roli, jaką mogła odegrać w komunistycznym projekcie tworzenia nowego świata i nowego czło-wieka. Postulowano odwrócenie się od przeszłości (kultury ?burżuazyjnej?) i tworzenie no-wych form życia artystycznego przy czynnym udziale mas ludowych. Kultura miała być do-stępna dla wszystkich ?ludzi pracy? przy czym ?ludzie kultury? nadal cieszyli się dużym po-ważaniem i stanowili elitę społeczeństwa. Działały liczne organizacje kulturalne, jak ?Pług?, ?Hart? czy ?Nowa generacja?. W 1925r. za sprawę M. Chwylowego, M. Kulisza i M. Bażana powstała Wolna Akademia Literatury Proletariackiej, mająca wybitnie elitarny charakter. Jej działalność była jednak silnie krytykowana przez bolszewików i w odpowiedzi na to partia powołała w 1927r. Wszechukraińskie Stowarzyszenie Pisarzy Robotniczych, czuwając nad prawomyślnością twórców, co oznaczało to stopniowe ograniczanie artystycznej wolności
(w dziedzinie nauki od 1929r. podobną rolę pełnił Instytut Marksizmu - Leninizmu).
W 1921r. w Kijowie został zwołany sobór, który zdecydował o utworzeniu Ukraińskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej. W liturgii zaczęto używać języka ukraińskiego, znie-siono celibat wyższego duchowieństwa, zwiększono wpływ wiernych na funkcjonowanie kościoła (działała Wszechukraińska Rada Cerkiewna, w której skład wchodzili także świec-cy). Cerkiew ukraińska podatna była jednak na manipulacje i naciski władz partyjno-państwowych. W 1926r. nasiliły się represje i szykany wobec duchowieństwa i rozwiązano Radę Cerkiewną.

Położenie Ukraińców w państwie polskim.
Przynależność Polesia i Wołynia do Rzeczpospolitej nie budziła kontrowersji, jednak tereny Galicji Wschodniej uważane były przez Ukraińców za znajdujące się pod polską okupacją.
W 1924r. parlament II RP uchwalił tzw. ustawy językowe i szkolne, które zapewniały języ-kowi polskiemu dominującą pozycję w administracji województw wschodnich i były instru-mentem polonizacji tamtejszego szkolnictwa.
Rzeczpospolita w okresie międzywojennym była państwem wieloetnicznym, a Ukra-ińcy stanowili najliczniejszą mniejszość narodową (16%), która składała się z dwóch odręb-nych społeczności:
? mieszkańców dawnego zaboru austriackiego (Galicja Wschodnia) ? grekokatolików
o silnym poczuciu tożsamości narodowej, dobrze zorganizowanych politycznie i gospo-darczo,
? obywateli państwa rosyjskiego (Wołyń, Polesie) ? prawosławnych, bez silnej świadomo-ści narodowej, słabo rozwiniętych ekonomicznie i gospodarczo.
Władze polskie starały się podtrzymywać ten rozłam; podkreślały różnice między tymi gru-pami i sprzyjały tendencjom takim jak ruch rusofilski czy separatyzm łemkowski (chodziło
o osłabienie poczucia tożsamości narodowej Ukraińców).
Ukraińcy pod panowaniem polskim nie zmienili zbytnio swej struktury ekonomiczno-społecznej, w większości byli to mieszkańcy wsi, którą charakteryzowało rozdrobnienie, prze-ludnienie i zacofanie techniczne. W latach 1921-1923 przeprowadzona została akcja osadnic-twa wojskowego, czyli osiedlania byłych żołnierzy Wojska Polskiego na Wołyniu, co prowa-dziło do zaostrzenia stosunków narodowościowych.
Przemysł na ziemiach wschodnich był bardzo słaby i nie rokował rozwoju, państwo ani prywatni przedsiębiorcy nie inwestowali na tym obszarze. Drobny handel i rzemiosło spo-tykały się z silną konkurencją ze strony żydowskiego drobnomieszczaństwa. Część ludności emigrowała na Zachód, głównie do Ameryki Północnej, ale w 1929r. Stany Zjednoczone
i Kanada wprowadziły ograniczenia wjazdowe, co znacznie zmniejszyło tę możliwość. Inteli-gencja była nieliczna, silnie uzależniona od władzy politycznej; ponadto rząd polski blokował Ukraińcom dostęp do posad w administracji i hamował rozwój szkolnictwa.
Społeczność ukraińska była zbyt słaba, by wymusić na władzach polskich daleko idą-ce ustępstwa, ale zbyt silna, by można było zapomnieć o jej istnieniu. Polityka władz polskich wahała się między koncepcją asymilacji państwowej (zapewnienie swobody rozwoju kultu-ralnego w zamian za lojalną postawę wobec państwa) a koncepcją asymilacji narodowej (po-lonizacja).
Główne organizacje polityczne Ukraińców, jakie działały na terenie Polski :
? Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne (UNDO),
? Ukraińska Partia Radykalna, a od 1926r. Ukraińska Partia Socjalistyczno Radykalna (USRP),
? Komunistyczna Partia Galicji Wschodniej od 1923r. Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy (KPZU),
? Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN).

W 1929r. Stalin umocnił się u władzy i rozpoczął kolejną fazę rewolucji, która objęła sferę ekonomiczną (kolektywizacja i industrializacja), polityczną (narzucanie partii i państwu autokratycznego modelu władzy), oraz socjotechniczną (zniszczenie dotychczasowych elit
i atomizacja społeczeństwa). Pierwszy plan pięcioletni (1929-1932) przewidywał przejście całej działalności produkcyjnej pod zarząd państwa, rozbudowę przemysłu ciężkiego oraz kolektywizację wsi. Na Ukrainie powstało w tym czasie ok. 400 przedsiębiorstw (do wybuchu wojny było ich już ok. 2 tyś.). Natomiast Ukraina prawobrzeżna pozostawała nadal niedoin-westowania. Osłabł przemysł lekki, inwestowano głównie w przemysł surowcowy; władze hamowały rozwój przemysłu chemicznego, lotniczego i zbrojeniowego. Industrializacji towa-rzyszyła dynamiczna urbanizacja
Szybkie uprzemysłowienie odbywało się jednak kosztem wyzysku i ujarzmienia spo-łeczeństwa, nastąpiła ?konsumpcyjna asceza?. W 1929r. wszedł w życie system kartkowy na chleb, później także na inne produkty spożywcze i przemysłowe. Kolektywizacja wsi była przeprowadzana bezwzględnie i okrutnie. Chłopów zmuszano do zakładania kołchozów
i sowchozów, a ?kułakom? konfiskowano mienie. Miało to stanowić zaplecze żywnościowe dla wielkich mas ludności ściąganych do pracy w przemyśle. Działania te wywoływały silny opór ludności ukraińskiej, który przybierał czasem formę lokalnych powstań, które tłumiono rozstrzeliwując ?przywódców?, a resztę wysyłając na Sybir do łagrów. Do 1933r. 86% ziemi należało do kołchozów, a do wybuchu wojny na Ukrainie (1940r.) istniały już tylko gospo-darstwa kolektywne.
Drastyczna eksploatacja wsi (głównie poprzez przymusowe dostawy) doprowadziła do katastrofy gospodarczej i demograficznej. Latem 1932r. władze skonfiskowały całe zapasy zboża; na wsi żywiono się ziemniakami, a gdy i ich brakowało mielono na mąkę żołędzie! Całkowity głód nastał w 1933r. Chłopi zaczęli polować na myszy, szczury, gady, ptaki, pró-bowali zjadać mrówki i robaki, rośliny polne, korzenie, korę drzew, nawet skórzane części obuwia i uprzęży. Zdarzały się przypadki kanibalizmu. Wsie zostały otoczone przez siły bez-pieczeństwa, które nie dopuszczały do przemieszczania się głodujących na inne tereny. Z tego powodu zmarło na Ukrainie ok. 3mln osób. Reżim stalinowski zaprzeczał istnieniu głodu,
a wszelkie wzmianki o nim były traktowane jako przestępstwo antypaństwowe. Nie popro-szono Zachodu o pomoc, tylko nadal eksploatowano wieś. Ceny zboża w wyniku kryzysu światowego spadły, więc trzeba było eksportować go więcej. Obecnie część badaczy uważa, że głód na Ukrainie został wywołany celowo, by złamać nastroje niepodległościowe społe-czeństwa.
Stalinowska przebudowa radykalnie zmieniła kraj, inwestycje przemysłowe i napływ ludności ze wsi, zmieniły oblicze miast, robotnicy często awansowali społecznie (także do aparatu biurokratycznego), powstały zalążki nowych elit. Kultura stawała się instrumentem propagandy; widoczna stała się tendencja do stylistycznej homogeniczności.
Dążenie Stalina do wprowadzenia rządów absolutnych wymagało likwidacji autoryte-tu i wpływów starej gwardii bolszewickiej, a także złamanie woli oporu poprzez całkowite zatomizowanie społeczeństwa tak, aby każda jednostka wezwana przed oblicze władzy czuła się samotna i bezbronna. Na Ukrainie dodatkowo walczono z przejawami niezależności naro-dowej. ?Stara? inteligencja straciła życie lub wolność, zniszczono Wszechukraińską Akade-mię Nauk, wprowadzono cenzurę na druk. W 1930r. pod presją władz podjęto decyzję o sa-morozwiązaniu się Ukraińskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej, tysiące duchownych zostało aresztowanych. Na zlecenie Stalina (i pod pozorem kontrrewolucji czy ulegania wpływom ukraińskiego nacjonalizmu) rozpoczęły się również masowe czystki i przetasowa-nia personalne w organizacjach partyjnych i urzędach państwowych. Nie ominęło to także sfery kultury; w 1935r. zwołano Kongres Artystów Ludowych Ukrainy i rozstrzelano wszyst-kich uczestników.
Kiedy nowym rezydentem Kremla na Ukrainie został Nikita Chruszczow; złagodniał terror fizyczny, ale wzmocniły się działania odbierające Ukrainie resztki niezależności gospo-darczej i odrębności kulturowej. Zaczęto akcentować wyższość kultury rosyjskiej i języka rosyjskiego, do tego doszło obsadzanie Rosjanami stanowisk administracji państwowej, za-mykanie ukraińskich bibliotek, muzeów i teatrów, redukowanie liczby publikacji po ukraiń-sku. Zreformowano zasady pisowni, upodabniając je do rosyjskiej, zniesiono odrębne obywa-telstwo ukraińskie, w szkołach malała liczba zajęć prowadzonych w języku narodowym.
Aparat władzy rozciągał ścisłą kontrolę nad całokształtem życia społecznego, zniesio-no jakiekolwiek formy kontroli obywateli nad działalnością państwa czy opozycję wewnątrz partii komunistycznej.
W trakcie stalinowskiej modernizacji zdziesiątkowane zostały te warstwy, które sta-nowiły rdzeń ukraińskiego życia narodowego ? chłopstwo i inteligencję; szczególnie pokole-nie uczestników rewolucji lat 1917-1920. Upadł ruch niepodległościowy na terenach nad-dnieprzańskich.

Na ziemiach polskich nadzieje Ukraińców wzbudzone po przewrocie majowym Pił-sudzkiego okazały się płonne. Nie doczekali się zahamowania przekształcania szkół ukraiń-skich na szkoły dwujęzyczne, ukrainizacji Cerkwi Prawosławnej, dopuszczania do admini-stracji państwowej i samorządowej. Szczególnie po śmierci Marszałka, przywódcy sanacji przyjęli wyraźnie nacjonalistyczny kurs polityki narodowościowej, zmierzającej do ?umac-niania polskości kraju? i podjęli kroki na rzecz ?silniejszego sprzęgnięcia Wołynia z resztą Polski? w drodze stopniowej polonizacji poszczególnych dziedzin życia.
Ludność ukraińska w Rzeczpospolitej miała jednak silnie wykrystalizowaną osobo-wość i była odporna na restrykcje administracyjne. W 1929r. utworzono grupę literacką ?Horno? (?Palenisko?) skupiającą pisarzy ukraińskich w Polsce, która od 1930r. wchodziła
w skład sterowanego przez Moskwę Międzynarodowego Biura Literatury Rewolucyjnej.
D. Doncow stał się głównym ideologiem obozu nacjonalistycznego. Podstawowym zaple-czem ruchu miało być chłopstwo, jako jedyna warstwa zdolna ocalić Ukrainę od wpływów moskiewskiego socjalizmu i kosmopolityzmu cywilizacji miejskiej. Nacjonaliści mieli wal-czyć ze wszystkimi państwami, które zagarnęły fragmenty terytorium Ukrainy. Jednak Don-cow największe zagrożenie widział w Rosji, zaś konflikt polsko ? ukraiński był dla niego drugoplanowy.
W 1920r. powstała Ukraińska Organizacja Wojskowa (UWO), która działała w kon-spiracji na terenie Galicji Wschodniej, kierując swoje wysiłki przeciw państwu polskiemu (Jewhen Konowałeć). W odróżnieniu od UWO nastawionej na bieżącą walkę, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów dążyła do przekształcenia mentalności społeczeństwa i wpojenia mu zasad zgodnych z nacjonalistycznym kanonem wartości.
W latach 30. OUN zyskała duże poparcie na terenie Ukrainy Zachodniej, szczególnie wśród młodzieży; prowadziła działalność propagandową, kolportowała podziemną prasę
i wydawnictwa. Brakowało jednak w jej szeregach osób zdolnych później rządzić państwem. W wyniku aresztowań dokonanych przez polską policję w latach 1934-1935 siatka OUN zo-stała poważnie osłabiona, a większość aktywistów osadzona w więzieniach.
W 1934r. doszło do rozmów przedstawicieli Ukraińskiej Reprezentacji Parlamentarnej
z kierownictwem Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, ale nie przyniosły one polep-szenia atmosfery. Porozumienie zostało sfinalizowane latem 1935r. w postaci układu przed-wyborczego między rządem a władzami najsilniejszej legalnej partii ukraińskiej (UNDO). Dzięki temu do parlamentu polskiego weszło kilkunastu posłów, a W. Mudryj został wice-marszałkiem sejmu. Jak się okazało, również ta ugoda była nietrwała. Fiasko powodowało wśród społeczeństwa wzrost tendencji do walki, co ułatwiało ugrupowaniom terrorystycznym odbudowę prestiżu moralnego i rozbitej w 1934r. siatki organizacyjnej.
Przywódcy orientacji narodowych na Rusi Zakarpackiej zjednoczyli się w celu ogło-szenia niepodległości, co bardzo nie podobało się Węgrom. Również Polska niechętnie odno-siła się do możliwości powstania u jej boku państewka ukraińskiego. Na mocy tzw. pierwsze-go arbitrażu wiedeńskiego z 2 listopada 1938r. południowe tereny Rusi Zakarpackiej dostały się Węgrom, a reszta przeszła pod panowanie autonomicznego rządu prowincji, zwanej odtąd oficjalnie Rusią Karpacką, a później Karpacką Ukrainą. Wielu młodych narodowców prze-kradało się z Galicji na Zakarpackie, by uczestniczyć w budowie zrębów niepodległości. Mi-mo prób budowania administracji państwowej i sił policyjno-wojskowych, w kraju panował chaos, podsycany dodatkowo przez Węgry i Polskę, które dążyły do destabilizacji sytuacji
i skompromitowania ukraińskiej autonomii.
15 marca 1939r. Sejm Ukrainy Karpackiej ogłosił niepodległość i wybrał na prezyden-ta księdza Awhustyna Wołoszyna. Po raz kolejny był to gest jedynie symboliczny, gdyż nie-długo później Ruś Zakarpacka została zajęta przez armię węgierską. Dodatkowo podpisany 23 sierpnia 1939r. pakt Ribbentrop ? Mołotow włączał wschodnie tereny drugiej Rzeczpospo-litej, aż po linię Bugu, do ZSRR, w wyniku czego większość ukraińskiego obszaru etnicznego znalazło się w jego granicach. Marzenia. o niepodległości Ukrainy znów legły w gruzach.