Miasta partnerskie Lublina

Uniwersytet Marii Curie ? Skłodowskiej w Lublinie
Wydział Politologii

Paweł Piotr Błasiak

Miasta partnerskie Lublina

Praca magisterska napisana
w Zakładzie Stosunków Międzynarodowych
pod kierunkiem
prof. dr hab. Marka Pietrasia

Lublin 2002
SPIS TREŚCI
WSTĘP 4
ROZDZIAŁ I 7
ZJAWISKO PARTNERSTWA MIAST 7
1. Partnerstwo miast jako rodzaj stosunków międzynarodowych 7
2. Partnerstwo miast jako działania polityczne 9
3. Partnerstwo miast jako forma życia samorządowego 12
4. Partnerstwo miast. Aspekt prawny 14
5. Przesłanki, obszary i środki realizacji partnerstwa miast 17
ROZDZIAŁ II 24
HISTORYCZNE TRADYCJE PARTNERSTWA MIAST 24
1.Wprowadzenie 24
2. Starożytna Grecja 25
3. Średniowiecze 26
4. Europa Nowożytna 28
5. Europa współczesna 30
6. Podsumowanie 32
ROZDZIAŁ III 34
MIASTA PARTNERSKIE W EUROPIE ZACHODNIEJ 34
ROZDZIAŁ IV 57
MIASTA PARTNERSKIE W EUROPIE
ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ 57
ROZDZIAŁ V 77
MIASTA PARTNERSKIE POZAEUROPEJSKIE 77
ZAKOŃCZENIE 86
BIBLIOGRAFIA 88

WSTĘP
Związki partnerskie Lublina to zjawisko stosunkowo nowe w życiu społecznym miasta. Jest to bardzo nowoczesna i ciekawa forma współpracy pomiędzy władzami miast, mieszkańcami i innymi podmiotami życia społecznego. Partnerstwa miast przyczyniają się do wymiany myśli, postępu cywilizacyjnego, wymiany ludzi, kontaktów między nimi. Przyczyniają się do szerzenia idei pokoju, współpracy między narodami, współpracy i przyjacielskich kontaktów między społecznościami miast i mieszkańcami z różnych części kontynentu i świata. W skali lokalnej, w skali Lublina partnerstwa mogą i niewątpliwie przynoszą korzyści mieszkańcom Lublina i samemu miastu.
Lublin obecnie bierze udział w siedemnastu partnerstwach.
Niniejsza praca jest próbą opisu zjawiska miast partnerskich Lublina w możliwie szerokim teoretycznym ujęciu i szczegółowej merytorycznej analizie.
Pierwszy rozdział jest próbą zdefiniowania i charakterystyki zjawiska partnerstwa miast na podstawie następujących metod teoretycznych: Po pierwsze, wyodrębnia zjawiska partnerstwa miast z szerokiego zagadnienia, jakim są stosunki międzynarodowe. Po drugie, charakterystyki partnerstwa miast jako samodzielnego zjawiska politycznego rozumianego jako rodzaj działań politycznych o charakterze lokalnym. Po trzecie, partnerstwo miast jest przedstawione jako forma działań samorządowych, których geneza opiera się na idei społeczeństwa obywatelskiego. Pod kątem tych trzech ujęć skonstruowana została definicja partnerstwa miast.
W dalszej części rozdziału pierwszego zamieszczony został aspekt prawny interesującego nas zjawiska zarówno pod kątem prawa międzynarodowego, jak i krajowego. Ponadto na zakończenie niniejszego rozdziału podjęta została próba przedstawienia bogactwa i różnorodności przesłanek, obszarów zainteresowania partnerstwa i środków jego realizacji na podstawie analizy zawartości dokumentów partnerskich Lublina.
Drugi rozdział pracy jest historycznym ujęciem zjawiska miast partnerskich w Europie oraz krótkim przedstawieniem współczesnego partnerstwa miast w Europie, w celu zobrazowania genezy partnerstwa miast jako nie nowego, choć obecnie nowoczesnego zjawiska, z sięgnięciem również do genezy historycznych powiązań miasta Lublina.
Dalsze rozdziały pracy są prezentacją poszczególnych miast partnerskich Lublina, prezentacją ich wartości historycznych, kulturowych, gospodarczych, naukowych i społecznych. Przedstawieniem procesu dochodzenia do partnerstwa oraz analizą zawartości dokumentów partnerskich, z uwzględnieniem przesłanek dla zawarcia partnerstwa, obszarów partnerstwa i środków jego realizacji. Przedstawienie procesu dochodzenia do partnerstwa oraz analiza dokumentów dotyczących partnerstwa jest przeprowadzona na podstawie dokumentacji dostępnej w Urzędzie Miejskim w Lublinie, tj. historii kontaktów, porozumień, umów, listów intencyjnych i innych dokumentów, oraz w miarę możliwości, w celu wzbogacenia opisu, zawarte są również informacje o miastach partnerskich dostępne w prasie. Dla ułatwienia i pewnej przejrzystości miasta zostały uszeregowane za pomocą klucza geograficznego. Niestety stan literatury dostępnej na interesujący nas w tej pracy temat jest niewielki. Wydana jest publikacja pani Anny Brzozowskiej ?Związki bliźniacze, współpraca międzynarodowa społeczności lokalnych?. Jeśli chodzi zaś o pozycje dotyczące miast partnerskich Lublina sensu stricto, jest dostępny jedynie folder wydany z okazji 680-lecia miasta pod tytułem: ?Miasta partnerskie Lublina?, zawiera on informacje dotyczące walorów poszczególnych miast, które zostały wykorzystane w tej pracy. Jest bardzo dużo natomiast materiałów faktograficznych, dokumentów urzędowych, informacji prasowych w prasie lokalnej i witryn internetowych. Na podstawie właśnie takich materiałów źródłowych oparta jest duża część niniejszej pracy.
Jeśli zaś chodzi o metody badawcze użyte w niniejszej pracy wymienić należy: metodę teoretyczną tj. eksperyment myślowy (rozdział pierwszy), analizę i syntezę (rozdział pierwszy), metodę empiryczną tj. opis (rozdział drugi) oraz metodę analizy zawartości dokumentów (rozdział trzeci, czwarty i piąty). Niestety znaczne trudności dotyczą nierównomierności ilości materiałów dotyczących poszczególnych miast. I tak, jeśli chodzi o materiały dotyczące partnerstw z miastami, z którymi kontakty partnerskie są utrzymywane od dłuższego czasu, jest ich dużo i są dostępne, zaś odnośnie miast, z którymi Lublin zawarł partnerstwa niedawno, ilość dostępnych dokumentów i informacji jest znikoma. W związku z tym informacje na temat takich miast ograniczone są jedynie do analizy dokumentów partnerskich.
ROZDZIAŁ I
ZJAWISKO PARTNERSTWA MIAST
1. Partnerstwo miast jako rodzaj stosunków międzynarodowych
Partnerstwo miast we współczesnych stosunkach międzynarodowych, a zwłaszcza w nauce polskiej to stosunkowo nowe zjawisko. Pierwsze związki partnerskie Lublina pojawiły się pod koniec lat osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. Zawierane były z inicjatywy miast zachodniej Europy, w związku z aktywną polityką ? activity twinning? prowadzoną w tamtym czasie w Europie.1 Zachodnie społeczeństwa wnosiły w ten sposób swój wkład w przełamywanie dawnych podziałów w Europie oraz przyczyniały się do integrowania kontynentu europejskiego w wymiarze polityki lokalnej miast. Władze miasta Lublina zaadoptowały ideę partnerstwa miast na grunt rodzimy i w połowie lat 90 ? tych rozpoczęły samodzielne prowadzenie aktywnej polityki partnerstwa głównie z miastami Europy środkowo- wschodniej. Druga połowa lat 90 ? tych i początkowe lata XXI w to kontynuowanie aktywnej i dojrzalszej polityki partnerstwa, w sensie geograficznym to m. innymi otwieranie się na współpracę z miastami Stanów Zjednoczonych i Kanady. Poszukiwanie partnerów w Azji. Pogłębianie współpracy z miastami, z którymi związki partnerskie już istnieją.
W celu lepszego poznania i zrozumienia czym w istocie swojej jest partnerstwo miast należy wyodrębnić to zjawisko z szerszego zagadnienia jakim są stosunki międzynarodowe. Jak pisze badacz tego tematu, prof. H. Malendowski: ?Stosunki międzynarodowe to wieloaspektowy i wieloskładnikowy układ stosunków między ludźmi (,,,) obejmujący stosunki nie tylko między narodami, lecz również między innymi uczestnikami, zarówno tymi, którzy są podmiotami prawa międzynarodowego, jak i innymi, którzy tej podmiotowości nie mają. Stosunki międzynarodowe przez wiele stuleci utożsamiane były ze stosunkami między państwami. Ich geneza sięga przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych, kiedy powstały państwa narodowe. (...) Współcześnie grupa uczestników jest liczniejsza niż grupa podmiotów prawa międzynarodowego. Jest to uwarunkowane charakterem stosunków międzynarodowych, zasięgiem wydarzeń oraz różnorodnością sił kreujących te stosunki. W kręgu uczestników stosunków międzynarodowych poza państwami i organizacjami międzynarodowymi znajdują się ruchy polityczne o charakterze międzynarodowym, korporacje wielonarodowe, kościół i ruchy religijne, zawodowe organizacje międzynarodowe, narody, grupy ludzi, niekiedy jednostki fizyczne. (...) Stosunki międzynarodowe wykraczają daleko poza zakres oficjalnych stosunków politycznych między państwami, oraz innymi uczestnikami i obejmują także kontakty gospodarcze, finansowe, kulturalne, naukowe itd.?2 Partnerstwo miast na podstawie powyższej definicji można, więc bez obaw zaliczyć do obszarów stosunków międzynarodowych, chociaż autor nie wymienia dosłownie samorządu lokalnego jako uczestnika stosunków międzynarodowych. Jednak inne elementy cytowanej definicji pozwalają na takie umiejscowienie interesującego nas zjawiska. Z kolei prof. Z. J. Pietraś pisze: ?Stosunki międzynarodowe to całokształt faktycznych stosunków między ich uczestnikami?3, związki partnerskie można, na podstawie tej definicji określić jako element szerszej struktury stosunków międzynarodowych tj. części z całokształtu tych stosunków, np. związek partnerski pomiędzy Lublinem a miastem Lancaster w Wielkiej Brytanii można opisać jako element struktury, jaką są stosunki pomiędzy Wielką Brytanią a Polską, itd.
Inny badacz H. Przybylski piszę: ?Stosunki międzynarodowe wykazują ogromne zróżnicowanie, bogactwo form, rodzajów, dlatego poszukiwania klasyfikacyjne mają istotne znaczenie, ale są bardzo trudne?.4 W przypadku związków partnerskich trudność taka nie zachodzi, gdyż niejako z istoty swojej partnerstwo miast jest wyodrębnionym zjawiskiem, aczkolwiek jest przejawem właśnie zróżnicowania i bogactwa form stosunków międzynarodowych. W końcu na podstawie cytowanej już wcześniej definicji prof. Z. J. Pietrasia: ?Stosunki międzynarodowe to całokształt faktycznych stosunków między ich uczestnikami?5, związki partnerskie można również śmiało wyodrębnić z całokształtu stosunków międzynarodowych jako rodzaj, klasa lub grupa tych stosunków.
Co więcej partnerstwo miast można zaliczyć do procesów transnarodowych6, gdyż w zasadzie odbywają się one z pominięciem państwa.
Podsumowując, zjawisko miast partnerskich Lublina jest to niewątpliwie rodzaj stosunków międzynarodowych.

2. Partnerstwo miast jako działania polityczne
Partnerstwo miast jest specyficzną formą działań politycznych, w skali lokalnej. Według ujęcia autorów M. Chmaja i prof. M. Żmigrodzkiego: ?Działania polityczne to podejmowanie i realizacja decyzji politycznych przez zorganizowane podmioty, wynikiem, czego jest powstawanie określonych faktów politycznych i kształtowanie się określonych procesów politycznych?.7 Definicja niniejsza może być przydatna do opisu zjawiska, jakim jest partnerstwo miast, z zaznaczeniem jednak, że przymiotnik ?polityczne? jest użyty tu w ujęciu postbehawioralnym, czyli rozumieniu polityki jako: ?Swoistej służby społecznej dążącej do zmniejszania, czy też usuwania ograniczeń w zaspokajaniu ludzkich potrzeb (...) jako sztuka rozwiązywania problemów społecznych wynikających z deficytu dóbr?8. Dobrami w tym przypadku są: wzajemne kontakty, wspólnota, dobrobyt, pokój.
Dla lepszego teoretycznego opisu zjawiska partnerstwa miast można użyć w tym miejscu klasyfikację tychże działań politycznych wyżej wymienionych autorów9. I tak:
Po pierwsze; partnerstwo miast ze względu na stopień złożoności jest rodzajem działań złożonych, gdyż są to działania: wieloskładnikowe, wieloetapowe i wielopodmiotowe.
Po drugie; ze względu na rodzaj podmiotów podejmujących działanie, partnerstwo miast jest rodzajem działań podmiotów wchodzących w skład systemu politycznego (zarządy miast) polegających na realizacji współuczestnictwa we władzy w różnych sferach życia społecznego (bez względu na charakter tego współuczestnictwa).
Po trzecie; ze względu na liczbę podmiotów uczestniczących
w działaniu oraz współzależności między nimi partnerstwo miast jest rodzajem działań grupowych, gdyż podmiotami są grupy społeczne,
a więc całości o trwałej organizacji i zorganizowane dla osiągnięcia odpowiedniego celu i sformalizowanej strukturze społecznej (takie jak: zarządy miast, przedsiębiorstwa, fundacje, szkoły wyższe uczelnie, itp.).
Po czwarte; ze względu na stopień instytucjonalizacji związki partnerskie są działaniami częściowo zorganizowanymi, gdyż wprawdzie istnieje centrum dyspozycyjne, zarząd miasta, w przypadku Lublina jest to Wydział do spraw kontaktów zagranicznych, lecz nie może ono całkowicie kontrolować sytuacji, gdyż niejako z natury swojej partnerstwo opiera się na działaniu spontanicznym, tylko w swoich ramach ograniczone jest przez umowy partnerskie i pracę urzędu.
Po piąte; ze względu na zakres swobody podmiotu wykonującego działanie, partnerstwo miast jest rodzajem działań nie suwerennych, gdyż ograniczenia wynikają z ustaw i umów.
Po szóste; ze względu na stopień przymusowości partnerstwo miast jest rodzajem działań dobrowolnych, których wykonanie nie jest ani narzucane, ani zakazane. Realizacja partnerstwa opiera się na wolnej woli uczestników (podmiotów partnerstwa), co więcej często jest spontaniczna.
Po siódme; ze względu na skutek działania partnerstwo miast jest to rodzaj działań, dwu lub wielostronnych, gdyż uczestnikami bywają podmioty, które realizują partnerstwo w sensie praktycznym.
Po ósme; partnerstwo miast ze względu na stopień jawności są działaniami prowadzonymi jawnie i otwarcie, pod kontrolą opinii społecznej.
Po dziewiąte; ze względu na zbieżności lub rozbieżności pomiędzy zamierzonymi rezultatami i rezultatami rzeczywistymi partnerstwo miast trudno jest jednoznacznie określić, gdyż jest ciągłym procesem, w związku, z czym faktyczna zbieżność pomiędzy celami deklarowanymi w umowach a praktycznymi rezultatami jest mało widoczna z krótkiej perspektywy czasu. Można raczej mówić o pewnych etapach lub wydarzeniach (wspólne przedsięwzięcia, imprezy itd.) w ramach partnerstwa miast, i w tym ujęciu oceniać zbieżność pomiędzy deklaracjami a celem rzeczywistym. Najbardziej ogólnymi celami zawiązywania partnerstwa miast jest przyczynianie się do rozwoju społeczeństw wolnych, otwartych, do budowania pokoju, wzajemnych relacji, wymiany, do budowania relacji między społecznościami obywatelskimi. Można, więc postawić tezę: Partnerstwo miast jest specyficzną formą działań politycznych, o charakterze międzynarodowym.
3. Partnerstwo miast jako forma życia samorządowego
Partnerstwo miast jest również formą życia samorządowego. Pojawienie się partnerstwa miast w Polsce i w Lublinie w końcu lat 80-tych ubiegłego wieku jest związane z przemianami, jakie zaszły w kraju po 1989r. Jak pisze jeden z badaczy samorządu terytorialnego w Polsce,
K. Pająk: ?Przyjęcie w Polsce (...) nowych rozwiązań społeczno-ustrojowych, uwzględniając doświadczenia zachodu i dorobek polskiej nauki, stworzyło zupełnie nową sytuację społeczno-gospodarczą. W miejsce centralistycznego systemu nakazowo-rozdzielczego wprowadzono gospodarkę rynkową, tak, że dotychczasowe odgórne sterowanie tzw. terenowe organy administracji państwowej musiały ustąpić miejsca autentycznym strukturom samorządu terytorialnego. Uchwalona 08.03.1990r. Ustawa o samorządzie terytorialnym powoduje, że pojawia się w rzeczywistości polskiej (...) autentyczny gospodarz terenu?.10
Przemiany, o których pisze autor, pojawienie się w Polsce samorządu terytorialnego oraz społeczeństwa obywatelskiego, zaowocowało również pojawieniem się partnerstwa miast, gdyż partnerstwo miast w bardzo istotny sposób wmontowane jest w funkcje samorządu terytorialnego i społeczeństwa obywatelskiego, wyrasta na tym gruncie.
Rozważania na ten temat należy rozpocząć jednak od zdefiniowania samorządu terytorialnego, próby uchwycenia jego istoty, próby uchwycenia relacji między samorządem a społeczeństwem obywatelskim, wskazanie na relacje państwa do samorządu, umiejscowienie partnerstwa miast w tych relacjach, oraz określenie relacji państwa do interesującego nas zjawiska, jakim jest partnerstwo miast.
Jak pisze S. Niewiadomski: ?Samorząd terytorialny to wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji państwowej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań.?11 O istocie samorządu przesądza następujący element: ?Podmiotem samorządu terytorialnego jest społeczność zamieszkała na określonym obszarze, zorganizowana w terytorialny związek samorządowy?12, jakim w interesującym nas zagadnieniu jest miasto. Należy zauważyć, że tam, gdzie funkcjonuje samorząd tworzy się społeczeństwo obywatelskie, czyli jak definiuje je jeden z badaczy tego tematu : ? Społeczeństwo, w którym różne formy dobrowolnych, spontanicznych organizacji, związków, stowarzyszeń i instytucji samorządowych są podstawą samodzielnego, wolnego od ingerencji państwa, a zatem związanego z nim przymusu i przemocy uzgadniania współzależnych celów i interesów obywateli oraz uzgadniania działań służących samodzielnemu zaspakajaniu (...) zespołowych potrzeb.??13 Według innej definicji: ?Społeczeństwo obywatelskie odnosi się do szerokiego spectrum relacji społecznych, takich jak: niezależne stowarzyszenia, dobrowolne organizację, ruchy społeczne, które nie są bezpośrednio kontrolowane przez państwo?.14
Samorząd jest jak to zostało już powiedziane jednym z elementów (podmiotów) społeczeństwa obywatelskiego, obok innych podmiotów życia samorządowego, które odgrywają istotną rolę w partnerstwie miast.
Następnie zasadne wydają się tutaj uwagi dotyczące stosunku państwa do samorządu.
Po pierwsze: jak wynika z konstytucji RP ?Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie?15. Jednakże ?Nadzór nad samorządem terytorialnym organów władzy jest w zasadzie ograniczony tylko do przestrzegania prawa i zasad konstytucyjnych, kontrola może być sprawowana z punktu widzenia gospodarności i rzetelności?16. Oznacza to, że ?Zadania samorządu terytorialnego nie mogą zostać przejęte przez organy władzy?17 oraz, że ?Społeczeństwo obywatelskie nie może istnieć bez struktur władzy, które go wspierają?18
Należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt zagadnienia. Samorząd jest umiejscowiony w strukturze władzy, inspiracją dla zawierania konkretnych związków partnerskich pochodzi często właśnie od struktur rządowych.
Podsumowując, można, więc rozszerzyć wcześniej postawioną definicję, i przyjąć, że partnerstwo miast jest rodzajem działań politycznych o charakterze międzynarodowym, realizowanych w skali lokalnej, opartych na istocie społeczeństwa obywatelskiego, organizowanych przez samorząd miejski.
4. Partnerstwo miast. Aspekt prawny
Od strony prawnej zjawisko partnerstwa miast regulują przepisy prawne, które określają kompetencje gminy lub powiatu odnośnie przystępowania do związków oraz zakładania związków partnerskich, i tak, są to:
Po pierwsze; dokumenty prawa międzynarodowego, który należy wymienić, istotne dla związków partnerskich:
? Europejska karta samorządu terytorialnego, którą Polska ratyfikowała 26.04.1993 r.19, dokument, ?który nie narusza specyfiki ustrojowej poszczególnych państw, lecz gwarantuje im uniwersalne podstawy demokracji lokalnych?20
Umowy międzynarodowe Polski, na które w swojej treści powołują się niektóre z umów partnerskich. I tak. Umowa
o współpracy między miastem Lublinem a miastem Łuckiem, oraz Porozumienie o partnerskiej współpracy między miastem Lublinem, a miastem Mnster, powołują się na dokumenty prawa międzynarodowego.
W przypadku Ukrainy jest to:
? Umowa pomiędzy rządem Rzeczpospolitej Polskiej a rządem Ukrainy o współpracy regionalnej z dnia 24.05.1993 r.21
W przypadku Niemiec są to:
? Traktat między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dn. 17.06.1991 r.22
? Porozumienie między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Republiki Federalnej Niemiec o współpracy regionalnej i przygranicznej z dnia 07.04.1994 r.23
? Umowa między rządem RP a rządem Republiki Federalnej Niemiec o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska z dnia 07.04.1994 r.24

Po drugie; w prawie krajowym ustawa zasadnicza, która w artykułach 163-172 reguluje podstawowe prawa, zadania i obowiązki oraz tryb powoływania i funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce, oraz zawarte również w Konstytucji przepisy dotyczące przystępowania samorządu terytorialnego do związków międzynarodowych. Artykuł 172 w punkcie 2 przyznaje gminom: ?Prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych, oraz [prawo] współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.25

Po trzecie; są to bardziej szczegółowe przepisy prawa krajowego takie jak: Ustawa z dn. 08.03.1990 r.26 O samorządzie terytorialnym,
w której w sprawie interesującego nas zagadnienia czytamy: ?Do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel odpowiedniego majątku.?27 Oraz Ustawa z dn. 15.09.2000r.28 O zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych. Ustawa określa ramy niniejszych związków, gdyż ?Jednostki samorządu terytorialnego muszą działać zgodnie z polskim prawem, polityką zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami. Miasto przystępujące do zrzeszenia nie może przeznaczyć na jego rzecz, lub rzecz którejkolwiek ze stron, członków partnerstwa, wykonywania zadań publicznych, nieruchomości, praw majątkowych na dobrach niematerialnych, przysługujących tej jednostce. Przystąpienie do zrzeszenia następuje w formie uchwały Rady Miejskiej i wchodzi w życie po uzyskaniu zgody Ministra Spraw Zagranicznych. Decyzja ministra następuje na drodze decyzji administracyjnej, za pośrednictwem wojewody. Po wcześniejszym jego zaopiniowaniu. Władze miasta są zobowiązane przedłożyć informacje o przystąpieniu do zrzeszenia Wojewodzie, Ministrowi Spraw Zagranicznych, Ministrowi Administracji Publicznej oraz ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego. Informacje o zrzeszeniu, przystąpieniu do zrzeszenia, współtworzeniu i wystąpieniu są corocznie ogłaszane w dzienniku urzędowym RP ?Monitor Polski?.29
Po czwarte; są to inne ustawy, o których można wspomnieć w tym miejscu, gdyż w pośredni sposób dotyczą interesującego nas zagadnienia:
? Ustawa z 10.12.1993r. o finansowaniu gmin.30
? Ustawa z 10.06.1994r. o zamówieniach publicznych.31
? Ustawa z 07.07.1994r. o zagospodarowaniu przestrzennym.32
? Ustawa z 24.07.1998r. o wprowadzeniu zasadniczego, trójstronnego podziału terytorialnego państwa.33
Po piąte; są to lokalne akty prawne regulujące zasady partnerstwa. W przypadku miasta Lublina są to następujące akty prawne: umowy partnerskie, akty partnerstwa, porozumienia partnerskie, deklaracje współpracy, układy partnerskie, listy intencyjne, oświadczenia. Dokumenty te są sporządzane przez władze reprezentujące miasto w oficjalnych kontaktach międzynarodowych. Moc wiążącą uzyskują na podstawie uchwał rady miejskiej i są publikowane w ?Monitorze Lubelskim?.

5. Przesłanki, obszary i środki realizacji partnerstwa miast
Istnieje bardzo wiele przesłanek, które strony podają w dokumentach dla nawiązywania związków partnerskich. Te, które w dokumentach partnerskich Lublina strony podają najczęściej to:
( Wola budowania pokoju w Europie (Nancy, Delmenhorst, Nykobing, Lancaster).
? Wola przyczyniania się do integracji europejskiej (Delmenhorst, Tilburg).
? Wola budowania relacji opartych na wolności, otwartości, demokracji, przyjaźni między narodami, poszanowania wartości ogólnoludzkich (Nancy, Mnster, Delmenhorst, Rishion Le Zion, Nykobing, Viseu, Alcala de Henares).
? Wola lepszego poznania się społeczeństw obu miast, budowania przyjaźni pomiędzy mieszkańcami ( Nancy, Nykobing, Lancaster, Łuck, Pernik, Rishion Le Zion, Erie, Windsor).
? Wspólna tradycja, historyczne związki lub wspólne cechy
(Nancy, Mnster, Lancaster, Rishion Le Zion, Ługańsk, Viseu, Alcala de Henares).
? Odwołanie się do relacji dobrosąsiedzkich (Delmenhorst, Mnster).
? Wspieranie procesów, które przyczynią się do rozwoju społeczno-ekonomicznego, (Lancaster, Tilburg, Ługańsk, Erie, Windsor).
? Już istniejące relacje pomiędzy miastami i chęć ich kontynuowania ( Nykobing, Łuck, Windsor).
? Chęć lepszego poznania kultur (Lancaster).
? Chęć współpracy w różnych dziedzinach ( Alcala de Henares, Debreczyn, Windsor).
? Chęć nawiązywania dobrych stosunków ( Starobielsk, Pernik, Ługańsk).
? Poczucie odpowiedzialności za przyszłe pokolenia (Mnster, Rishion Le Zion).
? Chęć przeciwdziałania odradzaniu się uprzedzeń ( Mnster, Rishion Le Zion, Tilburg).
? Dążenie do globalizacji gospodarki światowej (Erie).
? Dążenie do poprawy jakości życia ludzi (Erie).
? Istniejący potencjał obydwu miast (Windsor).
? Świadomość współtworzenia rzeczywistości (Debreczyn, Starobielsk, Pernik).
Od strony praktycznej partnerstwo miast zajmuje się wieloma obszarami życia społecznego; z założenia jest ustanowione dla ?spontanicznej działalności społeczności lokalnych?34. Na podstawie analizy dokumentów partnerskich Lublina można wskazać trzydzieści obszarów współpracy partnerskiej, są to:
? Zarządzanie miastem.
? Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.
? Infrastruktura, transport.
? Ochrona zabytków.
? Szkolenia, staże dla specjalistów i przedsiębiorców.
? Szkolnictwo wyższe.
? Gospodarka i przemysł.
? Kultura.
? Sport.
? Ochrona środowiska.
? Wymiana młodzieży.
? Imprezy, wystawy, targi, aukcje.
? Oświata, wychowanie antydyskryminacyjne.
? Religia.
? Ochrona zdrowia.
? Integracja europejska
? Turystyka.
? Walka z przestępczością.
? Mass-media.
? Wymiana informacji prawnej.
? Pomoc i załatwianie spraw bieżących.
? Pomoc w przypadku nieprzewidzianych sytuacji.
? Rolnictwo.
? Podatki.
? Recycling.
? Geografia.
? Geologia.
? Komputery.
? Ludzie.
? Język.

Następnie można wskazać środki zapisane w umowach partnerskich Lublina służące praktycznemu realizowaniu partnerskiej współpracy. Jest ich bardzo dużo, najczęściej pojawiające się to:
? Wymiana i współpraca władz miejskich (Nancy, Mnster, Delmenhorst, Lancaster, Visau, Debreczyn, Pernik, Rishion Le Zion, Tilburg, Ługańsk, Łuck).
? Wymiana grup roboczych (Nancy, Viseu, Alcala de Henares, Debreczyn, Pernik, Rishion Le Zion, Tilburg, Ługańsk, Łuck).
? Szkolenia i staże (Tilburg, Viseu, Alcala de Henares, Debreczyn, Łuck, Pernik).
? Współpraca szkół wyższych (Mnster, Viseu, Ługańsk, Tilburg, Łuck, Erie, Windsor).
? Współpraca naukowa ( Ługańsk, Łuck, Windsor).
? Wymiana młodzieży ( Mnster, Tilburg, Lancaster, Viseu, Alcala de Henares, Łuck, Pernik, Windsor).
? Organizowanie wspólnego wypoczynku dzieci (Poniewież, Łuck, Rishion Le Zion).
? Wymiana zespołów artystycznych ( Mnster, Delmenhorst, Debreczyn, Poniewież, Pernik, Rishion Le Zion, Erie).
? Wymiana grup sportowych ( Mnster, Delmenhorst, Lancaster, Alcala de Henares, Debreczyn, Poniewież, Łuck, Rishion Le Zion).
? Organizowanie wspólnych imprez i przedsięwzięć (Delmenhorst, Debreczyn, Pernik).
? Organizowanie wspólnych wystaw ( Mnster, Łuck, Rishion Le Zion).
? Organizowanie targów (Mnster, Łuck, Rishion Le Zion).
? Wymiana wystaw artystycznych (Delmenhorst, Łuck).
? Wymiana doświadczeń pomiędzy instytucjami socjalnymi i charytatywnymi (Delmenhorst, Pernik, Windsor).
? Pomoc w nawiązywaniu współpracy gospodarczej (Nykobing, Alcala de Henares, Łuck, Pernik, Windsor).
? Izby handlowe ( Tilburg, Łuck).
? Współpraca szkół (Mnster, Delmenhorst, Ługańsk, Łuck, Starobielsk, Erie, Windsor).
? Współpraca pomiędzy organizacjami zajmującymi się ochroną środowiska (Tilburg, Starobielsk, Łuck, Ługańsk, Erie).
? Współpraca mass-mediów (Mnster, Tilburg).
? Wymiana mieszkańców obydwu miast (Nykbing, Erie).
? Wymiana wiedzy zawodowej i technicznej (Lancaster, Tilburg).
? Wymiana w zakresie służby zdrowia ( Erie).
? Wymiana informacji prawnej i ekonomicznej (Pernik).
? Szeroka i jawna wymiana informacji ( Debreczyn, Pernik).
Powyższe przykłady obrazują, że partnerstwo miast jest zjawiskiem obszernym i dotyczącym wielu kwestii z życia społecznego miasta. Miasta nawiązują współpracę na różnych płaszczyznach, używają bardzo wielu środków do realizowania tej współpracy. Świadczy to o różnorodności form życia społecznego, oraz dziedzin, w jakim się ono przejawia, a zwłaszcza o bogactwie dziedzin, w których partnerstwo miast może być realizowane.
Rola, jaką związki partnerskie odgrywają i mogą odegrać w życiu społecznym miasta i dla jego rozwoju, jest nie do przecenienia, bowiem związki partnerskie zbliżają ludzi z różnych krajów, dostarczają sposobności do poznania swoich sąsiadów oraz innych mieszkańców Europy i świata. Dają możliwość wymiany myśli, doświadczeń, wiedzy, dóbr; stwarzają możliwości współpracy. Przyczyniają się do zwiększania autonomii lokalnej.
Można tutaj przytoczyć stwierdzenie jednego z badaczy samorządu terytorialnego, że ?samorządy terytorialne w państwie o dużych tradycjach demokratycznych są instytucją o ustabilizowanej pozycji; mają szeroki zakres uprawnień własnych i mają duży wpływ na rozstrzyganie problemów lokalnych? (...). Powiedzieć też należy, że ?Samorządy w kulturze wielu narodów ukształtowały trwałą pozycję.. Wokół nich wytworzyła się swoista świadomość i kultura polityczna społeczeństw lokalnych.?35 Na takiej właśnie podstawie realizowane i tworzone jest partnerstwo miast, oraz specyficzna kultura związana z partnerstwem.
Na zakończenie niniejszego rozdziału można ponownie rozszerzyć definicję interesującego nas zjawiska:
Partnerstwo miast jest specyficzną formą działań politycznych
o charakterze międzynarodowym, realizowanych w skali lokalnej, opartą na istocie społeczeństwa obywatelskiego, a więc bogactwie form, uczestników i spontaniczności, organizowane jest przez samorząd lokalny, w celu, jakim w szerokim znaczeniu jest rozwój miasta, wzajemna wymiana doświadczeń, myśli, mieszkańców itp., mająca przynosić korzyść podmiotom biorącym udział w partnerstwie, oparta na równoprawnych relacjach, w sensie prawnym opierająca się na umowie partnerskiej.
ROZDZIAŁ II
HISTORYCZNE TRADYCJE PARTNERSTWA MIAST
1. Wprowadzenie
Okazuje się, że związki miast jako zjawisko polityczne w Europie i na świecie nie są niczym nowym. Od chwili powstania pierwszych skupisk miejskich w Europie pojawiały się również związki między nimi, służyło to i nadal służy osiąganiu wzajemnych korzyści, jakie płyną z zawierania związków partnerskich. Korzyści są różnorakie gospodarcze, obronne, służące wymianie myśli, służące pokojowi, przyczyniające się do wymiany idei i rozprzestrzeniania się postępu cywilizacyjnego. Zawieranie związków partnerskich wynika z naturalnej potrzeby człowieka, gdyż: ?Potrzebą człowieka jest dążenie do życia wśród innych ludzi, w większej grupie występują możliwości zaspokajania bardziej złożonych potrzeb wykraczających poza takie, które człowiek jest w stanie sam sobie zapewnić?.36
W zależności od epoki historycznej związkom partnerskim miast przyświecały jednak różne cele. Podstawą dzisiejszych związków partnerskich, (których oficjalna angielska nazwa brzmi ?Activity Twininig?37) jest ?spontaniczna aktywność społeczności lokalnych?38. Jej motto brzmi ?Nie ma żadnego przymusu, lecz jeśli mamy wspólne cele zamiast osobno realizujmy je wspólnie.?39 Jako podstawę dla partnerstwa miast Lublina można przyjąć: Rodzinne doświadczenia wywodzące się z okresu II-giej Rzeczpospolitej, potrzebę promocji miasta, dostosowanie się do standardów europejskich i procesy globalizacyjne, gdyż współcześnie związki partnerskie można zaliczyć wg określenia autorów E. Haliżaka i R. Kuźniara do ?Niekonwencjonalnych sposobów regulacji stosunków międzynarodowych [są one] (...) związane z ogólnymi tendencjami życia międzynarodowego, zwłaszcza procesami internacjonalizacji, globalizacji rozszerzania się stosunków międzynarodowych?.40
Prześledzenie genezy związków partnerskich należy rozpocząć jednak od Starożytnej Grecji.
2. Starożytna Grecja
?Od samego początku formowania się greckich miast-polis
tj. w okresie mykeńskim ( XIV-XIII w p.n.e.) powstawały związki między nimi, w celu zabezpieczania się przed wrogą ludnością z zewnątrz.?41 Najsilniejszą tego typu organizacją był Związek Peloponeski utworzony przez Spartę z sąsiednimi miastami, który miał charakter czysto militarny. Istniał w IV w.p.n.e. i funkcjonował jako luźno powiązany związek równych uczestników.42 Inny, również o charakterze militarnym był Związek Arkadyjski powstały w 370 r.p.n.e. Był utworzony przeciwko dominacji Sparty43, z założenia i sposobu funkcjonowania podobny do poprzedniego.
Około 478 r.p.n.e. Został zawarty Związek Morski, zwany też Delijskim (nazwa pochodzi od miasta jego powstania-wyspy Delos). Celem związku była obrona przed Persami, oraz wyzwalanie Greków spod ich panowania. Miasta związkowe zobowiązane były płacić daninę lub dostarczać okręty. Zasadą związku była wolność i autonomia miast uczestników. W wyniku wojen i faktycznej dominacji Aten związek upadł.44
W 378 r.p.n.e. Ateńczycy przywołali ideę związków powołując do życia tzw. Związek Morski Drugi. Oparty on był jednak na odmiennych zasadach. Ateny miały być jednym z równych uczestników związku, a nie polis dominującym. Związek posiadał organ przedstawicielski tj. radę związkową rezydującą w Atenach oraz wspólną kasę45. W 337 r.p.n.e. Został zawiązany Związek Koryncki, który skupiał Wszystkie większe miasta greckie oprócz Sparty. Jednakże niezależność uczestniczących w nim państw była pozorna.46
Przykłady związków miast w starożytnej Grecji świadczą, że idea zawierania ?porozumień między miastami jest tak dawna jak cywilizacja w Europie. Związki tworzono a ich wewnętrzna struktura i zasady organizacji były różnorodne i ewoluowały, poprzez zasady demokratyczne, do dominacji silniejszego miasta. Od celów pokojowych tj. obronnych po cele wyraźnie militarne tj. zaborcze.
Należy jednak zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt tego zagadnienia, mianowicie u podłoża tych związków leżała wspólna kultura, religia i język. Spójnikiem były wspólne obyczaje (m.in. igrzyska sportowe), które łączyły mieszkańców starożytnych miast, dawały okazje do kontaktów i odwiedzin.47
3. Średniowiecze
W Średniowieczu zjawisko to przybrało inny charakter. Zawieranie związków pomiędzy miastami przybrało wyraźnie na sile, było to związane z rozprzestrzenianiem się cywilizacji w Europie, rozwojem handlu, rozwojem miast oraz rozwojem możliwości komunikowania się pomiędzy mieszkańcami różnych części kontynentu.
Przykładem jest Hanza, która przez ponad 500 lat funkcjonowała jako związek wolnych i dobrowolnie zrzeszonych miast. W najświetniejszym okresie swojego istnienia skupiała 200 miast.
Zanim jednak powstała Hanza, związki miast tworzyły miasta portowe a podstawą do ich zakładania było kupiectwo. Istniały: Związek miast niderlandzkich, Związek Londyński, (który skupiał 15 miast) były to luźne, pozbawione struktury i wewnętrznej organizacji zrzeszenia, których sprzężeniem były wspólne interesy handlowe, oraz obrona przed zewnętrznym zagrożeniem, jakim często byli piraci. Powstawały na podbudowie wcześniej zawieranych związków kupieckich.48 O intensyfikacji zjawiska można mówić w Niemczech od początku XIII w. Związane jest to z rozwojem cywilizacyjnym Niemiec, powstawaniem i rozwojem miast zakładanych na nowych prawach, ekspansywnym charakterem kultury niemieckiej i rozwojem handlu.
Pierwsze dobrowolne niemieckie związki miast to wymieniając tylko niektóre Liga Saksońska założona w 1246 r.49 W skład, której wchodziły młode miasta niemieckie m.in. Mnster. Związek Reński powstały w 1254 r.50 Związek Miast Wendyjskich powstały w 1280 r.51
W XIV w istniała również na terenie Europy grupa miast pruskich, były to miasta objęte patronatem zakonu krzyżackiego. Lecz geneza tego związku była odmienna, nie opierał się on na dobrowolnym zrzeszeniu uczestników, lecz był związany z ekspansyjną polityką kolonizacyjną prowadzoną przez Krzyżaków. Podobny charakter miał Inflancki Związek Miast.52
Największym, najbardziej zorganizowanym i istniejącym najdłużej związkiem miast w średniowieczu była wspomniana już Hanza. Była to organizacja o charakterze typowo pokojowym. W istocie swojej działająca dla rozwoju gospodarczego, ochrony interesów uczestników związku. Hanza stanowiła monopol handlowy w basenie morza bałtyckiego, przynależność do Hanzy była dobrowolna, aczkolwiek miasto mogło zostać z niej wykluczone (takie przypadki zdarzały się). Uczestnictwo w Hanzie gwarantowało przywileje dla obywateli miasta hanzatyckiego na terytorium innego miasta należącego do Hanzy. Do związku miasto mogło zostać przyjęte na własną prośbę, za zgodą pozostałych jej uczestników. Miasta miały równe prawa. Organem, na którym podejmowano decyzje ważne dla związku były zjazdy ogólne, oraz zjazdy regionalne. Hanza nie miała urzędników, ani struktury. Miastem przewodzącym, wybranym dobrowolnie była Lubeka. Do Hanzy należały miasta z odległych części kontynentu europejskiego, między innymi Londyn, Hamburg, Nowogród, Kraków, Gdańsk. W szczytowym okresie działalności skupiała 200 miast.
Hanza była organizacją pokojową i otwartą, skupiała miasta pomimo dzielących je różnic narodowych, religijnych, politycznych, czy dotyczących takich różnic jak: poziom zamożności, liczebności mieszkańców, czy wielkości miasta. Pomimo tego w tak długim czasie przyczyniała się do wzrostu bezpieczeństwa, wymiany i kontaktów handlowych, ogólnego postępu prawa i cywilizacji w dużej części Europy; Hanza przetrwała do połowy XVII w.53
4. Europa Nowożytna
W następnych wiekach historii Europy, w wyniku tworzenia się państw nowożytnych opartych na nowych zasadach, tj. centralizmie władzy, wzroście znaczenia administracji państwowej, unifikacji terytorialnej oraz rywalizacji państw na arenie międzynarodowej, nie było miejsca na zawieranie związków partnerskich miast. Zjawisku temu, przynajmniej nie ówcześnie nie sprzyjały zmiany, jakie zaszły w Europie w XVIII i XIX w. tj. tworzenie się ustrojów parlamentarnych. Nadal jedynym monopolistą na arenie międzynarodowej było państwo.
Dopiero na początku XX w. w wyniku umacniania się w Europie idei pacyfistycznej, krystalizowania się idei paneuropejskiej oraz pojawienia się nowego zjawiska w życiu społecznym tj. wzroście świadomości obywatelskiej Europejczyków, zaistniał ponownie grunt dla zawierania związków miast.
W 1913r. w Genewie został założony Międzynarodowy Związek Miast.54 Była to organizacja mająca na celu ułatwianie kontaktów, współpracę pomiędzy miastami oraz ułatwiająca wymianę informacji między nimi. Organizacja działała krótko gdyż wybuch pierwszej wojny światowej uniemożliwił kontynuowanie tej współpracy.55
Po zakończeniu pierwszej wojny światowej, w okresie międzywojennym inicjatywa została wskrzeszona i odbyło się pięć kolejnych kongresów tej organizacji. Na trzecim z nich, który miał miejsce w Paryżu w 1925 r. brała udział delegacja Lublina.56
Międzynarodowy Związek Miast miał na celu, poprzez wymianę informacji, doświadczeń, współpracę władz miejskich przyczyniać się do rozwiązywania problemów istotnych dla życia i rozwoju miast uczestników związku.57
W 1927r. do Międzynarodowego Związku Miast należało
27 miast i gmin. W 1930r. już tylko 24 miasta i gminy.58
Na wzór Międzynarodowego Związku Miast funkcjonował utworzony w 1932r. Związek Miast Słowiańskich.59 Jak nazwa wskazuje była to organizacja zrzeszająca miasta Europy środkowowschodniej. Organem były zjazdy, które jak zakładano miały się odbywać, co dwa, trzy lata w stolicach państw słowiańskich (Budapeszcie, Pradze, Warszawie, Sofii, Bukareszcie), jednak sytuacja międzynarodowa tamtego okresu nie sprzyjała rozwojowi tej inicjatywy. Na marginesie można zaznaczyć, że Międzynarodowy Związek Miast posiadał również swoje ?odpowiedniki? narodowe w państwach europejskich. W Polsce działał i działa nadal (reaktywowany w 1990r.) Związek Miast Polskich,60 była to w owym czasie organizacja z jednej strony lobbingowa, wywierająca nacisk na rząd, z drugiej strony w ramach tej organizacji przebiegała współpraca pomiędzy miastami, mająca na celu rozwiązywanie kwestii istotnych dla miast. W dwudziestoleciu międzywojennym podbudową ideologiczną dla zakładania związków partnerskich były wspomniane już idee pacyfistyczne i paneuropejskie. W bardziej pragmatycznym sensie istniała chęć kontynuowania powstałej po pierwszej wojnie współpracy alianckiej (chodzi tu zwłaszcza o sojusz angielsko ? francuski), w celu odbudowania kontynentu Europejskiego ze zniszczeń powstałych w wyniku wojny.61
5. Europa współczesna
Po zakończeniu drugiej wojny światowej, w wyniku zmian, jakie zaszły w świecie. W partnerstwie miast pojawiła się całkiem nowa jakość. Jak pisze badacz związków partnerskich A. Brzozowska: ?Pod koniec lat 40- tych mieszkańcy dwóch do tej pory zwaśnionych miast: francuskiego Montbellard i niemieckiego Ludwinsburga zawiązali pierwszy po wojnie związek bliźniaczy.?62 Była to spontaniczna inicjatywa mieszkańców tych dwóch miast, i od tego momentu możemy mówić o rozwoju interesujących nas w tej pracy, współczesnych związkach partnerskich.
Lata 50- te XX w. przyniosły eksplozję partnerskich wspólnot. W 1951r.pięćdziesięciu burmistrzów Europejskich miast założyło Radę Gmin Europy, która następnie została przemianowana na Radę Gmin i Regionów Europy. Zawiązując niniejszą inicjatywę byli oni świadomi, że Europa nie będzie w stanie pokonać swoich trudności, nie jednocząc swoich sił poprzez wynalezienie nowych form współpracy na poziomie lokalnym. Opierając się na idei Europy obywateli, powstała idea partnerstwa miast63 Według słów Johna Bodetha, jednego z ojców założycieli Rady Gmin Europy: ?Partnerstwo jest spotkaniem pomiędzy dwoma gminami w celu wspólnego działania w obrębie perspektywy wspólnej Europy, konfrontując wspólny problem i rozwijając więzi pomiędzy uczestnikami partnerstwa.?64 W tym czasie podstawowym motywem przyświecającym zawieraniu związków partnerskich była idea pokoju, porozumienia oraz tworzenia wspólnoty w Europie.
W innym miejscu A. Brzozowska pisze: ?Społeczeństwa zachodnie zdały sobie sprawę, że aby zapobiec kolejnej wojnie potrzeba jest wzajemna współpraca wszystkich państw oparta na przyjaźni zwykłych mieszkańców.?65
Przełomem dla stosunków partnerskich miast był podpisany w 1963r. niemiecko ? francuski układ o przyjaźni. W wyniku tego porozumienia następne dziesięciolecie zaowocowało zawarciem setek umów o partnerstwie.66
W latach 80- tych Parlament europejski powołał fundusz Komisji Europejskiej ds. promocji i opieki nad związkami bliźniaczymi.67
Pod koniec lat 80- tych idea partnerstwa miast przekroczyła granicę Unii Europejskiej i dotarła m.in. do Lublina (Związek partnerski Lublin ? Nancy został zawarty w 1989r.).
W końcowych latach XX w. istniało w Europie ponad 10 000 związków miast i gmin.68 Wiele miast europejskich posiadało partnerstwa z kilkunastoma partnerami.
Organizacją, która aktualnie w skali Europy zajmuje się związkami bliźniaczymi jest wspomniana już Rada Gmin i Regionów Europy (angielski skrót to CEMR). Obecnie skupia ponad 10 000 lokalnych i regionalnych władz w Europie. Federyzując poprzez 40 narodowych powiązań w 29 krajach na obszarze Europy.69 Celem CEMR jest:
o Zabezpieczać i wzmacniać autonomię lokalnych władz.
o Pomagać w działaniu lokalnych i regionalnych władz, zabezpieczać ich wolność i przyczyniać się do ich prosperowania.
o Rozwijać ducha europejskiego wśród władz lokalnych i regionalnych w celu promowania federacji władz europejskich w oparciu o autonomię tych społeczeństw.
o Starać się o udział lokalnych i regionalnych władz w europejskich i międzynarodowych organizacjach.
o Pomagać osiągnąć porozumienie i organizować współpracę pomiędzy istniejącymi europejskimi instytucjami i stowarzyszeniami reprezentującymi lokalne i regionalne władze.
Działalność CEMR jest oparta na zapisach wspomnianej już Karty Europejskiej, która stała się jej konwentem na temat lokalnej autonomii. Opiera się na zasadzie pomocniczości jako podstawowej regule konstrukcji Europy.70
6. Podsumowanie
Uzasadnienia dla zawierania związków partnerskich miast na przestrzeni dziejów Europy były dosyć różnorodne, aczkolwiek idea ta towarzyszyła Europie od zarania jej cywilizacji. W starożytnej Grecji związki miast powstawały w obrębie własnej kultury, a podstawą do ich zakładania były przede wszystkim względy militarne. W Średniowieczu zjawisko zakładania związków miast przybrało imponujące rozmiary w postaci Hanzy, która w najlepszym okresie swojego istnienia zrzeszała około 200 miast.
Hanzie przyświecały przede wszystkim cele ekonomiczne, jednak istnienie jej przyczyniało się do rozprzestrzeniania się postępu cywilizacyjnego w Europie, oraz pokojowych kontaktów między Europejczykami.
W XX w. po kilku wiekach zapomnienia idea związków miast powróciła do Europy, nadal służy pokojowi i współpracy, nadal ma pomagać w odnajdywaniu wspólnych korzeni mieszkańcom różnych narodów Europy, nadal ma przyczyniać się do pokojowych kontaktów między ludźmi w przeróżnych obszarach życia społecznego. Obecnie po doświadczeniu Europy dwiema bratobójczymi wojnami, po doświadczeniu Europy sztucznymi podziałami, totalitaryzmami, ruch partnerstwa jest mocno utwierdzony na idei wspólnej, wolnej Europy obywateli.
Związki partnerskie Lublina opierają się właśnie na tej idei, pomimo że geneza związków Lublina jest krótsza, to właśnie poprzez zawieranie partnerstw z miastami Zachodniej Europy, Lublin niejako włącza się w tę ideę, tj. w budowanie partnerskich relacji między miastami, między władzami lokalnymi i między mieszkańcami, budowanie relacji opartych na wolności, poszanowaniu wspólnych korzeni Europejczyków, umacnianie autonomii władz lokalnych, eksponowanie swojej lokalnej tożsamości kulturowej.
Miasta partnerskie Lublina mocno akcentują właśnie tę przesłankę. Odnaleźć ten akcent można zwłaszcza w dokumentach partnerskich z miastami Europy Zachodniej (chodzi tu o miasta Unii Europejskiej) w tych dokumentach jest wyraźnie mowa o ?chęci budowania nowej Europy?, ?przyczynie się do integracji europejskiej?, ?budowanie relacji opartych na przyjaźni i pokoju?, itp.
ROZDZIAŁ III
MIASTA PARTNERSKIE W EUROPIE ZACHODNIEJ
Lublin współuczestniczy w ośmiu partnerstwach z miastami Zachodniej Europy. Wszystkie z tych miast należą do Unii Europejskiej. Są to: dwa miasta niemieckie (Mnster i Delmenhorst), jedno miasto francuskie (Nancy), miasto holenderskie (Tilburg), duński (Nykbing-Falster), angielski (Lancaster), portugalskie (Viseu) i hiszpański (Alcala De Henares).
Partnerstwa z wymienionymi miastami przybierają różnorodnie formy. Organizowane są imprezy kulturalne, Odbywają się wizyty kurtuazyjne i robocze prowadzona jest współpraca szkół wyższych, wymiana młodzieży, współpracy gospodarcza, współpraca instytucji i firm, itp.
Poniżej przedstawiony zostanie przegląd miast, ich krótka charakterystyka, analiza merytorycznej zawartości dokumentów partnerskich, zaznaczony proces dochodzenia do partnerstwa oraz w miarę możliwości atmosfera i cechy szczególnie interesujące w przypadku poszczególnych miast partnerskich Lublina.

NANCY

NANCY leży w północno-wschodniej Francji. Miasto jest historyczną stolicą Lotaryngii. Powstało na skrzyżowaniu ważnych traktów europejskich. Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z IX w. W wieku XI w Nancy został zbudowany potężny zamek, siedziba książąt. W latach 1735-1766 miasto było siedzibą zdetronizowanego króla Stanisława Leszczyńskiego. W roku 1766 zostało ostatecznie wcielone do państwa francuskiego. Intensywny rozwój miasta nastąpił w drugiej połowie XIX w. Obecnie jest ośrodkiem administracyjnym departamentu Meurthe- de- Moselle.
Kształt architektoniczny miasto zawdzięcza m.in. Stanisławowi Leszczyńskiemu. W centrum znajduje się plac, perła XVIII-wiecznej architektury nazywany imieniem polskiego króla. Miejsce to łączy ze sobą XI-wieczne Stare Miasto i Nowe Miasto, pochodzące z XVI w. Znajduje się tutaj wiele pięknych kościołów: Franciszkanów (z XV w.), St. Sebastian (wzniesiony w XVIII w.) Oraz Notre Dame de Bon Secours (z XVIII w.) z grobowcem króla Stanisława Leszczyńskiego i królowej Katarzyny Opalińskiej.
Współczesne Nancy liczy 300 000 mieszkańców. Istnieje tutaj rozwinięty przemysł metalowy, maszynowy, elektrotechniczny, obuwniczy, włókienniczy, odzieżowy i drzewny. Dzisiaj w Nancy są dwa uniwersytety (jeden został założony w 1572r.) oraz pięć wyższych szkół, przy których skupiona jest kadra naukowa.71
Nancy to pierwsze miasto, z którym Lublin zawarł porozumienie partnerskie. Z inicjatywą współpracy wystąpiła strona francuska w roku 1985 poprzez stację Naukową PAN oraz ambasadę PRL w Paryżu72.
W dniach 03-07. 09. 1987 r. w Lublinie gościła delegacja Nancy, podczas której podpisano dokument: ?Deklaracja Współpracy między Miastem Lublinem w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z Miastem Nancy w Republice Francuskiej?.73
Strony jako przesłanki74, które skłoniły je do nawiązania partnerstwa, wymieniają w dokumencie:
? Wielowiekową tradycję więzi pomiędzy obydwoma narodami.
? Wolę bliższego poznania się społeczeństw obu miast.
? Chęć przyczynienia się do umacniania pokoju w Europie.
? Chęć przyczynianie się do przyjaznego współdziałania między narodami i państwami.
Obszary75 (wskazane w umowie), na jakich partnerstwo ma być realizowane to:
? Usługi komunalne.
? Stosunki kulturalne.
? Urbanistyka, architektura, planowanie przestrzenne.
? Współpracy między organizacjami społecznymi.
Zaś środki76 praktyczne za pomocą, jakich partnerstwo ma być realizowane to, jak podaje dokument:
? Wymiana i współpraca miejskich delegacji oficjalnych i grup roboczych.
? Wymiana specjalistów, myśli i rozwiązań planistycznych.
? Wymiana doświadczeń i umiejętności w dziedzinie usług komunalnych.
Związek partnerski Lublin - Nancy jest związkiem pionierskim na polu relacji partnerskich Lublina. Zawiązana z inicjatywy francuskiej
w roku 1987 współpraca, przekształcona w późniejszym czasie w partnerstwo świadczy o chęci przełamywania w ówczesnych czasach podziałów w Europie. W momencie zawierania nie była jeszcze owocem współpracy społeczności dwóch wolnych miast nie wyrosło na tym gruncie. Z perspektywy czasu może być postrzegana jednak jako zwiastun zmian, które zaszły w późniejszych latach w Europie.
Współpraca miast to jak do tej pory: starze i szkolenia urzędników i pracowników socjalnych współpraca policji i straży miejskiej, wspólne wydarzenia kulturalne.77

MNSTER

Mnster jest stolicą północnej Nadrenii ? Westfalii. Historia miasta sięga roku 800, kiedy założono tutaj pierwszy chrześcijański zakon. W 1170r. Mnster otrzymał prawa miejskie i w krótkim czasie stał się wpływowym ośrodkiem religijno ? administracyjnym. W 1648r. podpisano tu, po trwających 5 lat pertraktacjach pokój westfalski, który zakończył wojnę trzydziestoletnią i przyniósł zmiany terytorialne w Europie. Od początku swojego istnienia postrzegane było jako centralne miasto Nadrenii - Westfalii, a od 1816r. stał się jej stolicą. Obecnie jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej charakterystycznych miast niemieckich. Na powierzchni ok. 30 000 ha zamieszkuje 280 000 mieszkańców.
Mnster jest regionalnym ośrodkiem administracyjnym, handlowym i naukowym. Znajduje się tutaj trzeci pod względem wielkości uniwersytet w Niemczech. Uniwersytecki charakter miasta odzwierciedla również istnienie dużej liczby organizacji i stowarzyszeń naukowych. Miasto jest otoczone ponad stu doskonale zachowanymi zamkami na wodzie.78
Partnerskie stosunki z Lublinem regulują aż cztery akty prawne.
Pierwszy dokument: ?Porozumienie o partnerskiej współpracy pomiędzy miastem Lublinem a miastem Mnster? podpisali prezydent Lublina ? Leszek Bobrzyk i nadburmistrz miasta Mnster Jorg Twenhoven dnia 28.02.1991r. Dokument jest utworzony jako akt otwierający drogę dla współpracy miast. ? Wszystko zależy od inicjatywy ludzi, a ta nie powinna obecnie napotykać na żadne przeszkody, minęły czasy dawnych glejtów.? Słowa te wypowiedziane przez reprezentanta strony niemieckiej świadczą o atmosferze na jakiej partnerstwo Lublina z Mnster ma być z założenia realizowane, ma się opierać raczej na spontaniczności we wzajemnych kontaktach niż na ujętej w sztywne ramy współpracy instytucji.
Umowa w swojej treści odwołuje się do ?ducha umów? zawartych pomiędzy rządami obu krajów. Chodzi tu zwłaszcza o ?Umowę o dobrym sąsiedztwie między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec.?79 Czytamy w niej m.in.: ?Umawiające się strony będą kształtować swoje stosunki w duchu dobrego sąsiedztwa i przyjaźni dążąc do ścisłej, pokojowej i partnerskiej współpracy we wszystkich dziedzinach. (...) Umawiające się strony dążą do stworzenia Europy, w której przestrzegane są prawa człowieka i podstawowe wolności. (...) Potwierdzają prawa wszystkich narodów do swobodnego stanowienia o swym losie bez zewnętrznej ingerencji oraz do kształtowania swego rozwoju politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego według własnych życzeń. (...) Stawiają w centrum swojej polityki człowieka, z jego godnością i prawami oraz troską o przetrwanie ludzkości i zachowanie środowiska naturalnego.??80 Na podstawie dalszej części dokumentu możemy wymienić przesłanki dla zawarcia partnerstwa miast strony wskazują w dokumencie: ?Nadzieję na wolną i demokratycznej Europę?81. ?Chcemy, aby trudna historia obu naszych narodów została przezwyciężona przez partnerstwo miast?.82
Obszary83, na jakich relacje partnerskie mają być realizowane to:
? Samorząd miejski.
? Ochrona środowiska.
? Ochrona zdrowia.
? Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.
? Ochrona zabytków.

W dalszej części dokumentu strony przewidziały następujące środki84 dla realizacji partnerstwa:
? Środki masowego przekazu.
? Wymiana w zakresie szkół, wyższych uczelni, młodzieży i sportu.

30.11.1991r. w Mnster został podpisany kolejny dokument: ?Akt Partnerstwa?.85 W treści merytorycznej jest on identyczny z wcześniej zawartym porozumieniem.
Kolejne, trzecie porozumienie to układ trylateralny Oba miasta włączają we wzajemne relacje trzeciego partnera ? izraelskie miasto Rishion Le Zion (miasto było już partnerem miasta Mnster). Po przystąpieniu trzeciego miasta partnerstwo nabrało szerszego wymiaru.
W nowym potrójnym porozumieniu strony mocno akcentują wspólną przeszłość, historyczne związki oraz pamięć tragicznych wydarzeń, które połączyły trzy narody. Przesłanki, które strony wymieniają w dokumencie i które skłoniły do zawarcia partnerstwa mają wyraźnie charakter, pokojowotwórczy, porozumienie zawarte jest w duchu poszanowania praw człowieka. Strony wymieniają następujące przesłanki:86
? Wola budowania przyjacielskich, opartych na poszanowaniu prawdy i wartości ogólnoludzkich, stosunków między mieszkańcami miast.
? Chęć budowania i umacniania przyjaźni.
? Przeciwdziałanie odradzaniu się antysemityzmu, antygermanizmu i antypolonizmu, i jakiejkolwiek formy uprzedzeń do innych narodów.
Środki87, jakie strony przewidziały do realizowania partnerskiej współpracy to:
? Wymiana grup dziecięcych i młodzieżowych.
? Współpraca szkół.
? Organizowanie wspólnych wystaw.
? Wymiana zespołów artystycznych i sportowych.
? Wymiana doświadczeń w zakresie działania samorządu terytorialnego.
? Wymiana handlowa, organizacja wystaw i targów.

Kolejnym czwartym dokumentem zawartym przez miasta jest wspólne oświadczenie władz miast podpisane dnia 20.09.1996r. w Lublinie, w którym strony w piątą rocznicę zawarcia porozumienia ustosunkowują się do pięciu lat współpracy. ?To, co się w tym czasie wydarzyło, powstanie serdecznych i przynoszących wzajemne korzyści więzi między mieszkańcami naszych miast oraz między instytucjami i firmami, a także realizacja wielu wspólnych przedsięwzięć, sprawia nam ogromną satysfakcję?.88 W innym fragmencie czytamy: ?Chcemy, żeby nasze partnerskie stosunki nadal się rozwijały, chcemy wzajemnej współpracy na wszystkich możliwych polach, chcemy jeszcze więcej wspólnie zrealizowanych pomysłów, wymienionych doświadczeń i nawiązania przyjaźni?89
Partnerstwo obydwu miast zawarte w duchu pokoju i wzajemnego poszanowania praw opiera się przede wszystkim na kulturze, nauce
i wymianie młodzieży.

DELMENHORST

Delmenhorst to miasto położone w okręgu Weser ? Ems w Dolnej Saksonii, 15 km od Bremy, między rzekami Wezerą i Ems. Historia miasta zaczyna się w roku 1247. Prawa miejskie Delmenhorst otrzymał
w roku 1371r. W ciągu ponad 700-u lat swego istnienia rozwinął się
w nowoczesne centrum przemysłowo - handlowe, liczące obecnie
80 000 mieszkańców. Ma tu swoje siedziby wiele międzynarodowych firm, np.: Atlas Wayhausen, Delmond International, Konecke Maistermarkenwerke, DWL. Poza tym, w mieście znaleźć można zabytkowe kościoły ewangelickie, a także kościół katolicki.90
Porozumienie partnerskie Lublin ? Delmenhorst regulują trzy akty prawne. ?Porozumienie o partnerstwie miast Lublin ? Delmenhorst
z dnia 15.12.1989r.?. ?Porozumienie pomiędzy Lublinem (Rzeczypospolitą Polską) a Delmenhorst (Republiką Federalną Niemiec) zawarte w dniu 06.07.1990r.? oraz ?Akt partnerstwa z dnia 11.05.1992r.?
Analizując w/w. dokumenty możemy wskazać, że przesłankami91 dla zawarcia partnerstwa były:
? Chęć wniesienia wkładu do zbudowania nowej, demokratycznej Europy, której granice będą coraz bardziej otwarte.
? Chęć budowania partnerstwa na duchu dobrego sąsiedztwa.

Obszary92, na których partnerstwo ma być realizowane to:
? Kultura i sztuka.
? Sport.
? Wymiana młodzieży.
? Gospodarka komunalna,
? Współpraca gospodarcza.
Strony porozumienia przewidziały w umowie następujące środki93 dla realizacji partnerstwa:
? Wymiana i wzajemne kontakty pomiędzy Państwową Szkołą Muzyczną w Lublinie i Szkołą Muzyczną w Delmenhorst.
? Wymiany wystaw artystycznych.
? Wzajemna organizacja spektakli teatralnych, koncertów, występów zespołów tanecznych i innych grup artystycznych.
? Wymiana doświadczeń i wiadomości z zakresu gospodarki komunalnej i współpracy gospodarczej.
? Wymiana doświadczeń pomiędzy instytucjami socjalnymi i charytatywnymi.
Na podstawie tych trzech dokumentów możemy prześledzić, w jaki sposób obydwa miasta dochodziły do zawarcia partnerstwa. Wprawdzie w swojej merytorycznej treści dokumenty zasadniczo nie różnią się od siebie. Jednak kolejne zawieranie umów pomiędzy miastami świadczy o chęci budowania partnerstwa pomiędzy miastami oraz o zaciskaniu tej współpracy, ujmując ją w miarę upływu czasu, a więc i w miarę poznawania się miast na solidnych prawnych podstawach.
Kontakty partnerskie odbywają się głównie na płaszczyźnie gospodarczej, naukowej, kulturalnej.94

NYKBING-FALSTER

Nykbing ? Falster to miasto położone po obu stronach cieśniny Goldburgsund w obszarze cieśnin duńskich. Miasto powstało w połowie XIII w., kiedy w Europie pojawiło się zapotrzebowanie na porty. Duże znaczenie dla powstania miasta miało również istnienie na tym terenie zamku, wokół którego wyrosła osada Nykbing-Falster, w krótkim czasie stało się centrum administracyjnym krajów nadbałtyckich oraz ważnym ośrodkiem handlowym. Obecnie Nykbing-Falster liczy 25 000 mieszkańców, zajmuje obszar 13 700 ha i jest siedzibą władz państwowych i regionalnych. Miasto posiada dobrze rozwinięty przemysł związany przede wszystkim z przetwórstwem rolnym (przemysł mięsny, cukrowniczy, tytoniowy), a także przemysł metalowy. Nykbing-Falster jest również ważnym węzłem kolejowym i drogowym (przebiegają tu trasy przelotowe do Hamburga i Kopenhagi).95
Inicjatywa nawiązania współpracy pomiędzy obydwoma miastami pochodzi od związku Polaków w Danii, notabene Nykbing -Falster jest najstarszym ośrodkiem emigracji polskiej w Danii (pierwsza fala uchodźców z Polski przybyła tu po roku 1863).
W 1991 r. z wizytą w Nykbing ? Falster gościła delegacja Lublina z prezydentem Leszkiem Bobrzykiem.96 Dokument ?Porozumienie
o partnerstwie miast? został zawarty w dniu 23.03.1992r. w Lublinie podczas rewizyty władz miejskich Nykbing ? Falster z burmistrzem miasta Palem Petersenem na czele.97
Porozumienie to krótki, jednostronicowy akt, w którym strony jako przesłanki98 do podpisania umowy wymieniają:
? Fakt istnienia i stałego pogłębiania współpracy.
? Potrzebę ujęcia współpracy w określone ramy.
? Potrzebę wzmocnienie przyjaźni między miastami.
? Przyczynianie się do zachowania pokoju.
? Przyczynianie się do wzajemnego zrozumienia między narodami Europy.
Dokument wymienia następujące obszary99 dla realizowania partnerstwa. Są to:
? Ochrona środowiska.
? Architektura i urbanistyka.
? Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.
? Samorząd lokalny.
? Gospodarka.
Jeśli chodzi o środki100, jakie władze miejskie przewidziały dla procesu wspierania partnerstwa umowa wymienia:
? Wymianę mieszkańców.
? Kontakty pomiędzy organizacjami społecznymi.
? Kontakty pomiędzy szkołami.
? Kontakty pomiędzy klubami sportowymi.
? Kontakty pomiędzy organizacjami zajmującymi się dziećmi
i młodzieżą.
? Pomoc w nawiązywaniu współpracy i wymianie doświadczeń
w dziedzinie gospodarczej.
? Opiekę współpracy dotyczącej wymiany mieszkańców obydwu miast.
? Ułatwianie w nawiązywaniu kontaktów organizacjom pozarządowymi.
Umowa pomiędzy miastami jest zwięzła, w jasny sposób zaznacza ramy partnerstwa. Odwołuje się do takich wartości jak: wolność, otwartość, przyjaźń i pokój. Jest przykładem umowy, która nie inicjuje stosunków partnerskich, ale normalizuje wspó