Apokalipsa św. Jana - symbolika
Apokalipsa - Słowo apokalipsa pochodzi z języka greckiego (apokalipsis ) i oznacza odsłonięcie, objawienie. Nazwę tę nosi ostatnia księga Nowego Testamentu, która powstała w czasie prześladowań pierwszych chrześcijan zapoczątkowanych w 64 r. n.e. za Nerona. Autorem jej jest św. Jan ewangelista, który doznał objawienia (według tradycji) na wyspie Patmos. Apokalipsa jest pełna symboliki trudnej do zrozumienia. Jest to szczególny rodzaj wypowiedzi biblijnej opisującej tajemnice czasów ostatecznych i wyjaśniającej sens dziejów. Apokalipsa jako ostatnia księga Biblii zamyka całość „historii świętej”.
Księga zawiera wizje apokaliptyczne i ma wyraźne piętno prorockie. W 7 wizjach proroczych ukazane są pod postaciami symbolicznych obrazów „dzieje przyszłych cierpień i końcowego triumfu”, kościoła i tych wiernych którzy doznali tego zbawienia na „Sądzie Ostatecznym”. „Księga Objawienia” należy do gatunku apokaliptyczno – prorockiego istniejącego w literaturze judajskiej dla której księga Daniela (proroka) jest wzorem. Stąd mamy skomplikowaną symbolikę, atmosferę napięcia i grozy, kosmiczną katastrofę zawikłaną myślą, która obraca się wokół przyszłości nieznanej i trudnej do przewidzenia . Wizje są środkami pozwalającymi przekazać treść nie jasną, skomplikowaną. Autor nakreślił w niej obraz ludzkości i dzieje Kościoła.
Adresatami Apokalipsy byli chrześcijanie z Azji Mniejszej u schyłku starożytnego świata. Księga ma jednak wymiar ponadczasowy, uniwersalny. Ukazuje zmagania się zła i dobra, chaos i upadek ludzkości oraz przywracanie ładu i sensu świata w wymiarze ostatecznym.
Apokalipsa św. Jana jest najbardziej tajemniczą księgą Nowego Testamentu, obfitującą w symboliczne wizje – obrazy , znaki, liczby . W literaturze polskiej wątek apokalipsy odnawia się nie tylko w licznych wizjach sądu ostatecznego, ale także w świadomości ludzi współczesnych w wymiarze historycznym i katastroficznym, np. okres II wojny światowej nazywano „apokalipsą spełnioną”.
Człowiek współczesny poprzez słowo to rozumie wydarzenie ostateczne, zwykle związane z krzywda, śmiercią i bólem. Do proroctwa św. Jana nawiązywało wielu pisarzy. Romantycy na podstawie tego tekstu dokonywali religijnej interpretacji dziejów narodu Polskiego (np. Adam Mickiewicz w „Dziadach”). Apokalipsa była uważana za przestrogę. Czesław Miłosz w „Piosence o końcu świata” powrócił do apokaliptycznego motywu ale zasugerował, za zapowiadany koniec świata już się rozpoczął i trwa przy całkowitej beztrosce ludzi.
Nawiązania:
- „Dziady” część III (widzenie księdza Piotra)
- „Piosenka i końcu świata” – Czesław Miłosz
- „Hymny” – Kasprowicza
- „U wrót doliny” Zbigniew Herbert
- „Sanctus” – Edward Stachura
- „Uspokojenie” Juliusz Słowacki
- „Mała Apokalipsa” – Konwicki
- „Imię róży” Umberto Eco
- „Nie-boska Komedia” Krasiński
Symbole występujące w Apokalipsie św. Jana i ich znaczenie:
- Lew – zwycięstwo
- Łuk – magiczna moc
- Pieczęć – zakończenie, wyrok
- 4 – liczba ziemska, wymierna, materialna
- Alfa i Omega – początek i koniec
- Purpura – upokorzenie
- 7 – liczba mistyczna i tajemnicza
- 7 gwiazd – Aniołowie 7 kościołów – kapłani
- 7 świeczników – 7 kościołów
- Anioł – Biskup kościoła
- 666 – znak szatana
- drzewo oliwne – sprawiedliwość
- waga – sprawiedliwość
- Babilon – symbol miasta grzechu i obłudy
- 3 – Trójca Święta
- 44 – liczba mistyczna
- 12 – Apostołowie
- wąż – szatan
- jezioro ognia – piekło
- zwierze z ludzką twarzą – śmierć
- Wół – siła
- Orzeł – zręczność
- 7 pieczęci – symbol wyroków Bożych
- bestia – antychryst
- jeźdźca na białym koniu – symbolizuje zwycięstwo ewangelii
- jeździec na koniu barwy ognia – symbolizuje wojnę
- jeździec na czarnym koniu z wagą w ręce – symbolizuje głód
- jeździec na koniu trupio białym – śmierć
- Baranek – Chrystus
- 24 starców – 24 świętych ze Starego Testamentu
- biel – czystość i szlachetność
- złote wieńce – dostojeństwo
- 7 lamp – 7 darów Ducha św.
- Morze – dystans
- 4 zwierzęta – 4 strony świata
- skrzydła – kosmos
- człowiek – mądrość
- smok – zło
- niewiasta – Maryja, lud Boży
- 12 gwiazd – 12 pokoleń Izraela
- rogi – siła
- 7 głów szatana – pełnia zła
- księżyc – nieumiejętność
- pustynia – czas odpoczynku i próby
- 7 czaszek – plagi zesłane na świat