Antyk (Starożytność) - zagadnienia na maturę ustną.

Antyk – Starożytność

1.Granice chronologiczne epoki:
Granice chronologiczne starożytności to przedział od XIX wieku p.n.e. do 476 r. n.e. (upadek Cesarstwa Rzymskiego).

2.Biblia:
a) czas powstania – poszczególne księgi Starego Testamentu powstawały stopniowo od XIII do I w. p.n.e. Zaś Nowy Testament został napisany w drugiej połowie I w. n.e. Datuje się go na okres od 51 do 96 r. n.e.

b) autorstwo – Stary Testament – żadna z ksiąg S.T. nie została napisana przez jednego człowieka, a niektórym księgom przypisano nie prawdziwe, ale umówione autorstwo, np. Księdze Koheleta czy Pieśni nad pieśniami.
Nowy Testament – pisany był przez autorów sobie współczesnych. Nauki Chrystusa znamy z przekazów jego uczniów z „Ewangelii”

c) podział biblii – Stary Testament – teksty prawne - księgi mądrościowe
- hymny i psalmy
- Pięcioksiąg – Księga Rodzaju
- Księga Wyjścia
- Księga Kapłańska
- Księga Liczb
- Księga Powtórzonego Prawa
- Księgi Historyczne
- Księgi Mądrościowe (także psalmy i hymny)
- Księgi Prorockie
Nowy Testament – Ewangelie (mateusza, Marka, Łukasza, Jana)
- Dzieje Apostolskie
- Listy Pawłowe
- Inne listy apostolskie do chrześcijan
- Apokalipsa św. Jana

d) języki biblijne
– język hebrajski
- język aramejski
- język grecki

e) gatunki biblijne
– Pieśń, Hymn, Psalm, Modlitwa, Lamentacja, Poemat, List, Kronika, Epos, Ewangelia, Kazanie, Traktat Filozoficzny, Kodeks Praw, Saga Rodu, Wyrocznia, Apokalipsa

3.Uniwersalizm przypowieści biblijnych:
Przypowieść (inaczej parabola, od gr. parabole = zestawienie obok siebie) to gatunek literatury moralistycznej. Przedstawione w niej postacie czy zdarzenia nie są ważne ze względu na swe cechy jednostkowe; postrzegane są jako przykłady uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji, postaw życia i kolei losu. Przypowieść ma dwa znaczenia: dosłowne (literalne) i ukryte (alegoryczne). Uniwersalizm polega na tym, że przesłanie zawarte w utworze ma charakter ponadczasowy.

Np.:
“O siewcy”

Człowiek wyszedł na pole by zasiać ziarna. Jedno upadło na drogę i zostało wydziobane przez ptaki, drugie upadło na skałkę i zostało wypalone przez słońce, trzecie zostało zagłuszone przez ciernie, ale te które padły na glebę wydały plony: 30-krotny, 60-krotny, 100-krotny. Ziarnem jest słowo boże, a glebą wszyscy ludzie, do których jest kierowane. Można je albo przyjąć, albo odrzucić, ale skutki są jednoznaczne.

“O synu marnotrawnym”

Jest to opowieść o ojcu i jego dwóch synach. Młodszy syn postanowił opuścić rodzinny dom. Zabrał swoją część majątku i wyruszył w świat. Majątek roztrwonił jednak szybko na zabawy. Zaczął paść świnie dla bogatego człowieka. Cierpiał głód i nędzę. Kiedy skruszony syn wrócił do ojca ten się bardzo ucieszył i wydał ucztę. Zdziwionemu starszemu synowi odpowiedział, że cieszy się z powrotu syna, który był jak umarły, a teraz znów ożył. Ojcem jest Bóg, który cieszy się z każdego nawróconego grzesznika. Jest to wezwanie do dostrzegania swoich błędów i ich naprawy.

“O miłosiernym Samarytaninie”

Samarytanin okazał współczucie dla rannego i obrabowanego przez zbójców. Opatrzył go, pielęgnował i zapłacił za pobyt w gospodzie. Wcześniej pomocy odmówili mu duchowni, których zadaniem jest nieść pomoc innym. Przesłanie to, to że ludzie powinni okazywać innym ludziom miłość i miłosierdzie.

4.Sens cierpienia na podstawie Księgi Hioba:
Cierpienie i jego sens zostały opisane przede wszystkim w księdze Hioba ukazuje ona życiorys Hioba, który był człowiekiem szlachetnym, sprawiedliwym i bogatym, a także szczęśliwym ojcem siedmiu synów (magiczna liczba), i który został wystawiony przez Boga na ciężką próbę, jaką było pozbawienie go całej rodziny, majątku, jakim były jego stada; sam Hiob zachorował na trąd; mimo wszystko nie odwrócił się od Boga, zachował wiarę; narzekał co prawda na swój los, przeklinał dzień swoich narodzin, ale wiary nie utracił; poza tym przeczuwał, że nie jest to karą za grzechy, gdyż nie zawinił niczym w swoim życiu, ani nie poczuwał się też do winy; za swoją stałość w uczuciu do Boga został sowicie wynagrodzony: odzyskał majątek, doczekał się potomstwa i dożył późnej starości Hiob jest więc symbolem cierpliwości w cierpieniu, uważania wiary za nadrzędną sprawę w życiu człowieka; trzeba pamiętać jednak, iż cierpienie nie musi wcale być karą za grzechy, mogą doznawać go również ludzie prawi, szlachetni i uczciwi; ma czynić ono człowieka bardziej ludzkim, wyrozumiałym i lepszym; jeżeli cierpienie jest niezawinione, to nie dręczą go wyrzuty sumienia i ze spokojem może znosić swój los i żywić nadzieję na lepsze jutro.

5.Motyw Vanitas w Księdze Koheleta:

„Vanitas vanitatum” – „...et omnia Vanitas” – “Marność nad marnościami i wszystko marność” – zwrot pochodzi z Księgi Koheleta, jest to motto całej księgi. Autor tejże księgi uważa, że całe życie to „wszystko marność i gonienie za wiatrem”. Szczęścia nie może zapewnić ani bogactwo, ani sława, ani uroda, ani mądrość. Człowiek stanowi cząstkę świata i wraz z nim podlega prawu przemijania. Trud pojedynczego człowieka i całych pokoleń okazuje się niewiele wart, bo dla Boga sprawy doczesne nie mają znaczenia.

6.Miłość w biblii:

W „Pieśni nad pieśniami” została opisana potęga miłości. Księga ta mówi, że miłości nie można kupić, że miłość jest niezniszczalna, ale również jest trudna do osiągnięcia. „Pieśń nad pieśniami” wyraża intensywność uczuć między duszą a Bogiem (Izrael a Jahwe), odwołujących się do alegorycznego obrazu miłości między ludźmi. „Hymn do miłości”, którego autorem był św. Paweł mówi, że miłość jako wartość i uczucie jest doskonała. Św. Paweł napisał też, że jest to uczucie niezwyciężone, którego nie pokona nawet śmierć. Miłość jest to również element życia ludzkiego. „Hymn do miłości” zyskał wielką sławę, ponieważ ukazywał miłość w samych pozytywnych i dobrych rzeczach. W biblii miłość i cierpienie były doznane w różnych opowieściach. Cierpienie było niezawinione i zawinione. Jeżeli cierpimy nie znaczy to, że Bóg nas opuścił i nie należy od Boga odchodzić. Natomiast miłość zarówno w „Pieśni nad pieśniami” jak i w „Hymnie do miłości” św. Pawła jest niepokonana, najważniejsza, niezniszczalna i trudna.

7.Wymowa Apokalipsy św. Jana:

Apokalipsa – proroctwo, szczególne proroctwo, bo obrazujące losy świata i ludzkości, koniec istnienia i Sąd Ostateczny. Nigdy nie jest wyłożona wprost, przeciwnie – naszpikowana symbolami, tajemniczymi znakami i szyframi. Apokalipsa oznacza dosłownie odsłonięcie, objawienie. Jest to szczególny rodzaj wypowiedzi biblijnej, który opisuje tajemnice czasów ostatecznych (czyli koniec świata). „Apokalipsa św. Jana” nie jest jedyną apokalipsą biblijną, lecz jest najważniejsza – zamyka całość świętej księgi, jest źródłem odniesień i nawiązań późniejszej literatury. Księga ta zawiera widzenie św. Jana, który prorokuje, ogląda w swoim objawieniu koniec świata. Św. Jan przepowiada przyszłe losy, grozi, pociesz, przestrzega ludzkość. Apokalipsa prezentuje także walkę dobra i zła, upadek ludzkości i przywracanie ładu świata. Jest to księga trudna, bo tajemnicza i obfitująca w ogromną ilość symboli, znaczących wizji, znaków, liczb itp. Znane symbole to : cztery zwierzęta (lew, wół, orzeł i zwierzę o ludzkiej twarzy), bestia – Antychryst, smok walczący z kobietą, siedem trąb i siedem pieczęci. Do „Apokalipsy św. Jana” nawiązuje wiele późniejszych twórców – np. wielcy romantycy polscy, twórcy katastrofiści, a także pisarze i poeci współcześni – np. „Mała Apokalipsa” T. Konwickiego, czy wiersz Miłosza pt. „Piosenka o końcu świata” lub Zbigniewa Herberta „U wrót doliny”. Wizja Sądu Ostatecznego inspirowała wyobraźnię poetów, pisarzy i, oczywiście, malarzy. Zwłaszcza malarzy średniowiecznych: HANSA MEMLINGA, HIERONIMA BOSCHA, ROGERA VAN DER WEYDENA. Okropności na obrazie Boscha są niemal surrealistyczne: pojawiają się w tej wizji potworne postacie przypominające owady, płazy, jaszczury czy żaby...Część „Piekła” tryptyku Memlinga też jest potworna: szatańskie monstra wtrącają do piekieł grzeszników, którzy wydają się tu niewinnymi ofiarami. W centrum tryptyku archanioł dzierży w ręku wagę: na jej szalach siedzi ten sam nagi człowiek – do dwa oblicza jednej duszy. Jeszcze epoka – i Michał Anioł namaluje w Kaplicy Sykstyńskiej inny Sąd Ostateczny: kłębiące się nagie ciała, jedne spadające w otchłań piekielną, inne frunące ku niebu. Tę masę ludzką, fizjonomie, mięśnie, gesty, tworzył Michał Anioł sam, bez niczyjej pomocy, przez pięć lat.

Pojawiają się cztery konie:
- na białym, jeździec z łukiem w dłoni
- na koniu w kolorze ognia, jeździec, który ma zabrać pokój
- na czarnym, jeździec z wagą w ręku
- blady koń niesie na sobie śmierć

SYMBOLIKA:
- Liczby: *siedem – nieskończoność, nie odkryte tajemnice
*cztery – skończoność, wymierność
- Kolory: *biały – chwała, zwycięstwo
*ognisty – znak wojny, cierpienia
*czarny – głód, nędza, niezaspokojone pragnienia, żałoba
*blady – znaczy śmierć
- Przedmioty: *pieczęć – symbol wyroków bożych w sprawie losów świata
*księga – znak słów bożych, zapis planów Boga wobec świata
*łuk – zwycięstwo
*wielki miecz – zabijanie, wojna, niszczenie pokoju i życia ludzkiego
*waga – głód, nędza, odmierzanie
- Postaci: *Baranek – Chrystus Zbawiciel
*Śmierć – czwarty jeździec Apokalipsy, alegoria przemijania
- Zwierzęta: *lew – zwycięstwo
*wół – wojna
*orzeł – głód
*śmierć – zwierzę z ludzką twarzą

8.Obraz stworzenia świata w Księdze rodzaju i Mitologii Jana Parandowskiego:

Według mitologii, w której opisane są wierzenia starożytnych Greków, narodziny świata wyglądały następująco. Z wielkiego Chaosu wyłoniły się dwa bóstwa: Uranos - Niebo i Gaja - Ziemia. Z ich związku narodzili się tytani, cyklopi i sturęcy hekatonchejrowie. Niezadowolony ze szkaradnego i okrutnego potomstwa ojciec strącił je w czeluście Tartaru. Gaja zgorszona poczynaniami męża uknuła przeciwko niemu spisek z najmłodszym z tytanów, Kronosem, który wkrótce po zrzuceniu ojca z tronu stał się władcą świata. Ale i na niego spadł cios przeznaczenia. Jedyny z jego ocalałych synów, Zeus, upomniał się o tron niebieski. Rozpętała się straszliwa wojna, w której zmagały się dwie siły nieśmiertelne. Z jednej strony Zeus wraz z uwolnionymi z wnętrzności ojca braćmi, zaś z drugiej Kronos ze swoimi sprzymierzeńcami. W wyniku walk, w czasie których ziemia drżała pod nogami tytanów, a niebo było zasnute nieprzeniknionymi chmurami, zwycięski, gromowładny Zeus zasiadł na tronie niebieskim. Jednak ludzie istnieli już dużo wcześniej niż władzę nad światem objął Zeus. O powstaniu rodu ludzkiego zachowało się wiele odmiennych podań. Jedne mówiły o tym, że człowiek wyszedł wprost z ziemi wraz z innymi stworzeniami, inne, że lasy i góry wydały ludzi na podobieństwo drzew i skał, a jeszcze inne, uznawane w szczególności przez rody królewskie i szlachtę, że ludzie pochodzą od bogów. Jednak najczęściej przyjmowano baśń o czterech wiekach ludzkości: złotym - za panowania Kronosa, srebrnym - po jego upadku, brązowym - okresie dominacji herosów oraz żelaznym, który trwa do dziś. Według jeszcze innych podań człowiek był stworzony przez Prometeusza, który ulepił go z gliny i nauczył wielu sztuk oraz rzemiosł. Ludzkość była do tego stopnia zafascynowana i żądna życia i poznania świata, że nawet potop nie był w stanie jej zgładzić. Natomiast według Biblii świat i człowiek są stworzone przez jednego Boga, który kolejno przez sześć dni tworzy Ziemię, Niebo oraz Dzień i Noc, następnie Morze, z którego wyszły pierwsze istoty żyjące. Na jego rozkaz ziemia rodziła drzewa, zioła i krzewy dające owoce. Na koniec Bóg stworzył człowieka, któremu podporządkował wszystko, co chodzi po ziemi, fruwa w powietrzu i ukrywa się w głębinach morskich. Porównując obydwie wersje powstania świata i człowieka, można wskazać elementy wspólne:
* niewiedza ludzi o ewolucji przyrody i podstawach astronomii powoduje, że zaczynają oni wierzyć w bogów, którzy dali początek światu,
* podobna jest także kolejność narodzin świata.

Jedyna różnica dotyczy samej natury bytu, filozofii oraz tego, że w Biblii wszystko jest tworzone przez jednego tylko Boga.

9.Zwroty przejęte z biblii np.: Hiobowe powieści:

10. Mitologia Jana Parandowskiego

a) znajomość mitów

- Mit o narodzinach świata
MIT O NARODZINACH ŚWIATA: Na początku był Chaos, z którego wyłoniły się bóstwa Uranos i Gaja oraz ziemia: z wodami, roślinami, zwierzętami. Uranos i Gaja dali początek trzem rodom: tytanom, kiklopom oraz sturękim. Obawiając się synów, Uranos kazał ich strącić do czeluści. Oparł mu się Kronos, najmłodszy tytan. Okaleczył ojca i zapanował nad światem. Zgodnie z klątwą ojca i jemu syn miał odebrać władzę. By temu zapobiec, Kronos połykał swe kolejne dzieci. Dopiero szóste dziecko ukryła Reja, żona Tytana. Był to Dzeus, którym na Krecie zaopiekowały się nimfy. Gdy dorósł, namówił matkę, by dała Kronosowi środek wymiotny. Na skutek jego działania Kronos wypluł połknięte dzieci: Herę, Posejdona, Hadesa, Hestię i Demeter.

Przez dziesieć lat, bez ostatecznego rezultatu, Dzeus walczył z Kronosem. W końcu uwolnił z Tartaru kiklopów i sturękich, z ich pomocą pokonał ojca. Bogowie podzielili między sobą władzę. Dzeus zapanował nad ziemią, niebem i Olimpem. Hades nad królestwem umarłych w podziemiach. Posejdon nad morzami.
- Mit o Dedalu i Ikarze
MIT O DEDALU I IKARZE: Dedal pochodził z Aten, urodził się w rodzinie królewskiej. Był człowiekiem bardzo zdolnym: wynalazcą, budowniczym, kowalem, rzeźbiarzem. Wynalazł na przykład świder i siekierę. Cieszył się ogromnym uznaniem, szacunkiem, mimo to był bardzo zazdrosny o sławę innych. Gdy na przykład jego siostrzeniec i pomocnik zbudował piłę, Dedal zabił go, strącając ze szczytu góry. Skazano go za to na wygnanie z Aten.

Schronił się na wyspie Krecie, gdzie jego uzdolnienia olśniły króla Minosa. Dedal zbudował dla niego między innymi sławny labirynt. Wciąż tęsknił za swym rodzinnym miastem, jednak król nie chciał mu zezwolić na powrót. Wobec czego Dedal obmyślił sposób ucieczki. Z ptasich piór zlepionych woskiem zbudował wielkie skrzydła. Polecieć wraz z konstruktorem miał jaego syn Ikar, którego ojciec przykazał, by nie zbliżał się zbytnio do słońca i wody morskiej. Niestety, Ikar zachwycony szybowaniem w powietrzu wznosił się coraz wyżej, aż promienie słoneczne rozpuściły wosk. Skrzydła rozpadły się. Ikar runął do morza, które odtąd jest nazywane Morzem Ikaryjskim. A Dedal resztę życia spędził na Sycylii, korzystając z gościny miejscowego króla, dla którego również wzniósł szereg wspaniałych budowli.

Mit o Prometeuszu
MIT O PROMETEUSZU: Prometeusz był gigantem, czyli olbrzymem. Słynął jako wynalazca. To właśnie on z gliny ulepił pierwszego człowieka. Martwił się, że stworzonej istocie będzie zimno, nie zdoła ugotować sobie pożywienia, wobec czego wykradł z rydwanu (wozu słońca) boga Heliosa iskierkę ognia. Ukrył ją w łodydze trzciny i zaniósł ludziom, których na ziemi było już wielu. Postąpił wbrew woli Dzeusa, zlekceważył jego potęgę.

Mało tego, odważył się zakpić z najwyższego z bogów. Zabitego byka podzielił na dwie części. Jedna zawierała zwinięte w skórę mięso, druga zaś kości przykryte tłuszczem. Położył je przed Dzeusem, który miał wybrać: jadna część pozostawała dla boga, druga przypadała ludziom. Dzeusa skusił tłuszcz, zatem wybrał kości. Gdy zorientował się, że z niego zakpiono wpadł w gniew. Postanowił zemścić się na Prometeuszu i na ludziach.

Ludziom wysłał Pandorę, która przyniosła na ziemię wszystkie możliwe nieszczęścia. Prometeusza kazał przykuć do skały na najwyższym szczycie Kaukazu, gdzie każdego dnia miał przylatywać orzał i wyszarpywać gigantowi stale odrastającą wątrobę. Jednak Prometeusz, który miał dar przewidywania przyszłości, ostrzegł Dzeusa przed zgubnymi skutkami planowanego małżeństwa. W nagrodę bóg pozwolił Heraklesowi zabić z łuku orła i uwolnić Prometeusza. Musiał on jedynie zawsze nosić na plecach pierścień z odłamkiem skały, do której był przykuty.

Mit o Syzyfie
MIT O SYZYFIE: Syzyf był władcą bogatego, pięknego miasta Korynt. Bardzo lubili go bogowie, bywał więc często zapraszany na ich uczty. Pozwalali mu nawet kosztować ambrozji, boskiego pożywienia, które zapewniało człowiekowi długie życie, zdrowie. Jednak Syzyf nie był dyskretny, lubił plotkować o różnych sprawach bogów. Gdy pewnego dnia zdradził ważną tajemnicę, Dzeus wysłał do niego Tanatosa - boga śmierci. Sprytny Syzyf złapał wysłannika i przykuł go do ściany w piwnicy. Podczas nieobecności Tanatosa ludzie przestali umierać, wyludniło się Królestwo Zmarłych. Zatem bogowie wysłali Aresa, aby uwolnił Tanatosa. Teraz już Syzyf mógł pożegnać się z życiem. Wcześniej jednak zakazał żonie pochowania swych zwłok. Jego dusza nie mogła wejść do Królestwa Zmarłych, błąkała się nad Styksem, podziemną rzeką dzielącą żywych i umarłych, skarżyła na złą kobietę. W końcu bóg Pluton pozwolił Syzyfowi wrócić na ziemię i ukarać żonę.

Syzyf, wydostawszy się z podziemi, nie miał zamiaru tam wracać. Żył w swym mieście, starał się, by bogowie go nie dostrzegali. Dopiero po latach Tanatos przypomniał sobie o nim. Zabrał władcę Koryntu do piekła.

Przyszła pora ostatecznego ukarania Syzyfa za wszystkie winy. Bogowie kazali mu wtoczyć na szczyt góry ogromny głaz. Gdy Syzyf był już niemal u wierzchołka, kamień stoczył się w dół. I tak działo się za każdym razem. Praca Syzyfa, jego kara nie miała końca pomimo ogromnego trudu.


Mit o Edypie

Po Amfionie i Dzetosie władzę nad Tebem posiadł Lajos, od którego wyszło pokolenie najnieszczęśliwszych władców. Przepowiednia bowiem mówiła, że zginie z ręki własnego syna, a ten ożeni się z jego żoną, a swoją matką, Jokastą. Kiedy więc Lajosowi urodził się syn, przekłuli mu pięty, związali i porzucili w górach. Tam znaleźli go pasterze i oddali na wychowanie królowej, która nie miała własnego potomstwa. Został on nazwany Edyp, czyli człowiek o spuchniętych nogach.

Edyp, czując się nieszczęśliwy, pojechał do Delf do wyroczni, gdzie dostał upomnienie od boga, aby nie wracał do ojczyzny, gdyż zabije ojca i ożeni się z matką. Edyp, sądząc, że miejsce w którym dotychczas mieszkał jest jego ojczyzną, postanowił pojechać gdzieś indziej. Po drodze, w ciasnym wąwozie, napotkał wóz, którym jechał jakiś pan ze swoimi dworzanami. Służba kazała Edypowi usunąć się z drogi, ale on jako bardzo uparty młodzieniec, nie posłuchał tego rozkazu. Z tego powodu wywiązała się bójka, w której zginęli wszyscy pasażerowie powozu. Edyp poszedł dalej i nie przyszło mu do głowy, że ten pan na wozie to jego własny ojciec.

W Tebach, gdy dowiedziano się o śmierci władcy, na jego następce powołano jego szwagra, Kreona. Po kilku dniach panowania nowego władcy w oklicach miasta pojawił się dziwny potwór, który porywał ludzi i rzucał w przepaść. Nazywał się Sfinks. Miał twarz i piersi kobiety, a resztę ciała lwa, ze skrzydłami. Oznajmił on, że dopiero wtedy da spokój miastu, kiedy znajdzie się ktoś, kto rozwikła następującą zagadkę: co to za awierzę, które z rana chodzi na czworakach, w południe na dwóch nogach, a wieczorem na trzech? Mimo wielu narad nikt nie zdołał wymyślić rozwiązania. Wówczas Kreon ogłosił, że kto tego dokona, dostanie królestwo Tebańskie i ożeni się z Jokastą. Wtedy właśnie przybył Edyp do stolicy. Wieczorem miał sen, który mu podał rozwiązanie. Rankiem poszedł do Sfinksa i powwiedział: „Człowiek chodzi rano tzn. w dzieciństwie na czworakach; gdy dorośnie staje się zwierzęciem dwunożnym; a w starości, która jest życia wieczorem, podpiera się laską jakby mu trzecia noga przybyła" . Gdy Sfinks to usłyszał, rzucił się w przepaść.Następnie Edyp ożenił się z Jokastą i objął panowanie. Jokasta urodziła dwóch synów: Polinejkesa i Eteoklesa, oraz dwie córki: Antygonę i Ismenę. Jednak państwo zaczęły nękać nadzwyczajne klęski, gdyż wisiała nad nim klątwa bogów. Wezwano więc wieszcza, Tejrezjasza, który odkrył prawdę: król Teb jest winien zbrodni ojcobójstwa i kazirodztwa. Na wieść o tym Jokasta powiesiła się, a Edyp wykłuł oczy i odziany w łachmany żebracze o kiju wywlekł się z miasta. Zaszedł do miejscowości Kolonos i tam umarł. W Tebach zostali dwaj synowie. Umówili się, że co rok inny będzie panował. Pierwszy berło wziął Eteokles. Po roku jednak nie chciał ustąpić tronu i wygnał brata z kraju. Ten schronił się w Argos, gdzie ożenił się z córka królewską i namówił teścia do wyprawy przeciw Tebom. Nie przyniosła ona jednak rezultatu. Na polu walki zmarł również Eteokles. Rządy objął ponownie Kreon. Ciało Polinejkesa rzucił na pożarciw krukom i zabronił je pogrzebać. Antygona jednak nie posłuchała rozkazu i pochowała je, za co zamurowano ją żywcem w sklepionej piwnicy. W dziesięć lat później synowie wodzów pokonoanych pod Tebami przygotowali nową wyprawę. Miasto nie mogąc się obronić, zostało opuszczone przez ludność. Wrogie wojska zburzyły je doszczętni, a pozostałe skarby posłały w ofierze świątyni delfickiej.

Historia wojny trojańskiej
na Olimpie odbywało się wesele bogini Tetydy i Peleusa, Nie zaproszono jedynie bogini niezgody Eris, która przybywszy na wesle z zemsty rzuciła jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”, od razuy pokłuciły się Afrodyta, Hera i Atena, o to,do której z nich należy owoc Spór miał rozstrzygnąć Parys, bogibnie probowały go przekupić, i tak:
Hera dawała mu bogactwo
Atena - mądrość
Afrodyta - Helenę, najpiękniejszą kobiete
Parys wybrał Afrodyte,a ta kazała mu jechać o Sparty po przyszłą żonę
Parys został bardzo życzliwie przyjęty przez Menelaosa, własce Sparty. Podczas nieobecność Menelaosa parys porwał wówczas jego zone Helene i uciekł z nia do Troi
W całej Grecji zawrzało na wieść o tym, jak zamorski barbarzyńca znieważył święte prawo gościnności. Rozpoczęto wojnę. W szeregach Hellady Naczelnym dowódcą został Agamemnon. Według przepowiedni los wyprawy zależał od Achillesa
Wojskami Greckimi dowodził brat Menelaosa - Agamemnon, wojska Greckie zboierały się w Aulidzie, a okręty gotowe o drogi czekały na morzu. Te jednak nie mogły wypłynąć, gdyż nie było waitru. Wróżbita powiedział, że Atremida domaga się ofiary z córki Agamemnona, więc zgodnie z rzyczeiem bogini, przywieziono Ifigenię przed ołtarz, jednak tuż przed jej złożeniem pojawiła się Artemida i zabrała dziewczynę do świątyni, gdzie miała być kapłanką, a w jej miejsce złożyła łanię.
Grecy mogli już wypłynąć, ale czekali na Achillesa, którego matka ukryła. Odyseusz dostał za zadanie odnalezienie go. Przebrany z akupca dotarł do miasta, rozłożył kosztowności, spostrzegł, że jedna z dziewcząt interesuje się wyjętym rówzniez prze niego, mieczem, okazało sie , że był to przebrany Achilles.
Przed wypłynięciem, przepowiedziano, że wojna rozstrzygnie się dopiero jej w 10 roku.

gdy Grecy dopłynęli do Troi, rozbili obóz nad brzegiem morskim. Najpierw wysłano posłów,z prośba o zwrot Heleny, jednak rządanie te zignorowano. Rozpoczeła sie Wojna ktora wyglądała w ten sposób, że żołnierze pojedynczo toczyli pjedynki,a potem wracali do obozów. Przez co działania wojenne postępowały opieszale.W 10 roku wojny w obozie greckim wybuchla zaraza.midzy Agamemnonem a Achillesem powstal konflikt przez co ahilles zaniechal walki.jego Przyjaciel- partokles - wziął jego zbroje i stanał do walki z Hektorem, poległ jednak w niej. Matka Achillesa poprosila Hefajstosa, aby wykułjeszce lepsza zbroje dla jej syna, i gdy ten to zrobił, Achilles stanął do walki z nim. Wyrał oczywiście walke i potem ciagnął zwłoki Hektora za rydwanem do obozu. Później oddaje ciało królowi Troi. Achillesa zabił dopiero Parys, trafiając strzałą w jego pięte który w tym czasie tez zginal Helenę wydano za brata parysa Gdy Trojanie pewni byli swojej klęski Grecy odjechali spod murów Troji. Został tylko olbrzymi drewniany koń w którym ukrylo się 12 żołnierzy wraz z odyseuszem-autorem tego pomysłu trojanie wciagneli konia do miasta i do wieczora przy winie swietowali zwyciestwo.w nocy greccy zolnierze opuscili drewnianego konia i otworzyli bramy miasta. schowane okręty wróciły i cala armia grecka zaatakowała troje Zaczęła się rzeźZginęli wszyscy Trojanie. menelaos Odzyskal Helenę, a wojska greckie wróciły do domu.

b) Zwroty przejęte
11. Iliada Homera:


a) Cechy gatunkowe eposu homeryckiego

CECHY EPOSU ANTYCZNEGO NA PRZYKŁADZIE „ILIADY”

Epos to główny gatunek epiki od czasu powstania powieści. Jest to rozbudowany utwór wierszowany, który ukazuje dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla danej społeczności. W przypadku „Iliady” tłem fabuły jest wojna trojańska, natomiast legendarni bohaterowie to np. Achilles, Agamemnon, Parys, Helena, a także bogowie greccy. Źródłem eposu są mity i podania, „Iliada” np. wywodzi się z mitu o jabłku niezgody.

CECHY GATUNKOWE EPOSU:
1. Inwokacja – czyli apostrofa umieszczona we wstępie utworu, skierowana do bóstwa z prośbą o pomoc w tworzeniu dzieła. W „Iliadzie” autor zwraca się do Muzy, bogini, która poddaje pieśń śpiewakom:
„Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa”
2. Równoległość dwóch płaszczyzn: świata bogów i świata ludzi. W „Iliadzie” fabuła przebiega „w świecie bogów” (bogowie także walczą po dwóch stronach wrogów wojny trojańskiej, np. Atena decyduje o zwycięstwie Achillesa nad Hektorem) i „w świecie ludzi” i ludzkich uczuć – dowodem jest np. miłość Parysa do Heleny
3. Narrator eposu ujawnia swoje uczucia tylko w inwokacji, potem jest: obiektywny, wszechstronny i zdystansowany wobec wydarzeń.
4. Wydarzenia są pisane stylem podniosłym, patetycznym, dostosowanym do wagi opisywanych wypadków, co widać wyraźnie po sposobie opisu walczących w pojedynku Achillesa i Hektora.
5. Szczegółowy, realistyczny opis przedmiotów i sytuacji (realizm szczegółu). Wspaniałym przykładem realizacji tego punktu jest opis tarczy Achillesa. Homer opisuje nie tylko kolejne działania wykonawcy Hefajstosa, lecz obrazy przedstawione w płaskorzeźbie. Są one opisane tak, że można je z łatwością odtworzyć. Jest to 10 scen – obrazów z życia pokojowego. Znajdujemy wyobrażenia ziemi, nieba, morza, dwóch miast i życia w tym mieście – śluby, uczty, właśnie handlujących itp.
6. Opisy scen batalistycznych – sceną taką jest np. pojedynek Hektora z Achillesem, obraz oblężenia grodu, zasadzki, bitwy.
7. Porównanie homeryckie – jest to porównanie, którego drugi człon jest rozbudowany tak, że stanowi odrębną, epizodyczną scenkę. Przykładem może być porównanie walczących (Achillesa i Hektora) do walki orła i gołębicy, umieszczone w pieśni 22 pt. „Pojedynek”
8. Retardacje – zatrzymanie akcji w najciekawszych momentach i opisanie mniej istotnego, pobocznego wydarzenia, nie związanego z fabułą. Przykładem może być dokładny opis tarczy Achillesa.
9. Retrospekcje – cofnięcia czasowe
10. Miarą wierszową eposu homeryckiego jest heksametr. Heksametr to wers, który składa się z sześciu (heks=6) stóp metrycznych: daktyli lub spondejów.

b) charakterystyka bohaterów spod Troi

"Iliada" ukazuje ostatni rok z dziesięcioletniej wojny o Troję. "Inwokacja" wskazuje, iż treść będzie skupiać się na Achillesie (syn księcia Peleusa i boginki morskiej Tetydy). Wyda-rzenia przedstawiają: spór Achillesa i Agamemnona o brankę Bryzeidę; rezygnację bohatera z walki; klęski Greków i śmierć przyjaciela Patroklosa z rąk Hektora; pojedynek Achillesa z Hektorem. Epos zawiera przesłanie, iż człowiek jest w centrum świata - "Tarcza Achillesa" - Hefajstos wykuwa 5 płyt, na których znajdują się: niebo, planety, rzeka Okeanos i ziemia; we-sele, rozprawa sądowa, walka; pole, oracze; winnica, pasterze; łąka, taniec.



Bohaterowie Greccy: Agamemnon, Nestor, Achilles, Patroklos. Bohaterowie z Troi: Priam, Parys, Hektor, Kasandra. Istniał paraleizm działania bohaterów i bogów. Achajom sprzyjali: Posejdon, Hera, Atena, Hefajstos. Trojanom: Dzeus, Hermes, Apollo. Bohaterowie eposu są wyidealizowani. Najwyższą ich wartością jest męstwo, waleczność, spryt, podstęp. Achilles i Hektor są postaciami tragicznymi, określone jest, że obaj zginą i Troja padnie. Obok herosów występują "pomniejszeni" bogowie. Rządzą światem, decydują o losie człowieka, ale biorą udział w bitwie między sobą. Zatarta jest granica między bogami, a ludźmi. Nad bogami pa-nuje Mojra - Przeznaczenie.
12. Początki teatru greckiego.
Początki teatru greckiego datuje się na VI w. p.n.e. Słowo "teatr" pochodzi od greckich wyrazów teatos - dostrzegalny, teates - widz i teatron - miejsce dramatycznych przedstawień.
Prawdziwy początek teatru ma jednak swój początek w czasach prehistorycznych i wywodzi się od obrzędowych tańców ówczesnej ludności. Teatr grecki wyrósł z religijnych obrzędów ku czci boga Dionizosa, miał więc w związku z tym charakter sakralny. W czasie odbywających się raz do roku Wielkich Dionizji (miejskich) - które odbywały się jesienią w święto winobrania, w styczniu w święto wytłaczania wina (Lenaje) oraz pod koniec lutego - w święto otwierania beczek z młodym winem(Anesterie) - powstały przedstawienia dramatyczne. Podczas tzw. Małych Dionizji (wiejskich), które obchodzono trzy razy do roku - powstała komedia (nazwa pochodzi od słowa komos - tytułu pieśni ku czci Dionizosa). Oprócz znaczenia kultowego przedstawienia teatralne były swego rodzaju zawodami pomiędzy sławnymi dramaturgami. Oczywiście był też miejscem rozrywki i spędzania wolnego czasu przez Greków.
Pierwsze przedstawienie zorganizował Pizystrat - tyran ateński.
W pierwotnych przedstawieniach grał tylko jeden aktor, któremu towarzyszył chór. Później liczbę aktorów zwiększono do trzech.
Budowa teatru:
Geneza i struktura dramatu greckiego
Dramat antyczny - rodzaj lteracki, powstały w starożytnej Grecji, wywodzący się z pieśni pochwalnych, śpiewany w czasie misteriów dionizyjnych. Rozwinął się około V w. p.n.e. Opatrzony jest trzema normami: Zasadą odpowiedniości (jedności) stylu, zasadą trzech jedności (czasu, miejsca, akcji) oraz zasadą dekorum (obowiązek pisania tragedii stylem wysokim).
Strukturę dramatu charakteryzuje centralne znaczenie akcji, główną formą podawczą jest dialog. Utwór zawiera tekst główny (dialogi, monologi) oraz tekst poboczny (didaskalia, wskazówki inscenizacyjne). Specyfiką dramatu jest akcja ostrokonfliktowa, rozczłonkowana na szereg epizodów (scen, aktów), oraz - przeważnie - brak warstwy narracyjnej.
Tekst dramatu, zorientowany przede wszystkim na osiągnięcie maksymalnej wyrazistości scenicznej, skoordynowany jest z możliwościami techniki teatralnej, m.in. z rozwiązaniem inscenizacyjnym poszczególnych epizodów. Do elementów strukturalnych dramatu należą m.in.: dialog, monolog, ekspozycja, prolog, epilog, intryga, kolizja, kontrakcja, replika, odsłona, węzeł dramatyczny.
Główne odmiany dramatu: drama, komedia, tragedia, tragikomedia, a także dramat muzyczny (opera) oraz melodramat.
Funkcje dramatu:
- Wywołanie u widza wstrząsu uczuciowego, czyli katharsis, spowodowanego przez uczucia litości, trwogi, które mają towarzyszych widzowi w czasie obcowania ze sztuką.
- Odzwierciedlenie rzeczywistości.
Twórcy dramatu:
-Ajschylos (525-456 r.p.n.e)
-Sofokles(496-406 r.p.n.e)
-Eurypides
-Arystofanes
Komedia:
Jeden z podstawowych gatunków dramatu, znany od starożytności. Posługując się komizmem, przedstawia świat i ludzi w sposób pogodny.
W komedii staroattyckiej (starożytna Grecja) do głosu dochodziły zarówno polityka, jak i ówczesna obyczajowość. Do jej klasyków należał Arystofanes.

13. Cechy gatunkowe tragedii antycznej na przykładzie Antygony Sofoklesa:

Cechy "Antygony" jako utworu dramatycznego:

A. Zachowana zasada trójdzielności dotycząca jedności:
- czasu (akcja ciągła),
- akcji (podjęcie tylko jednego wątku: konflikt Antygony z Kreonem),
- miejsca (akcja dzieje się przed pałacem w Tebach).
B. Brak scen zbiorowych, na scenie występuje maksymalnie trzech aktorów.
C. Treści dramatu, które nie mogły być zaprezentowane bezpośrednio są przedstawiane przez posłańca, bohaterów lub przodownika chóru.
D. Brak scen drastycznych ze względu na estetykę dzieła (np. śmierć Antygony).
E. Bohaterowie wywodzą się z rodzin królewskich.
F. Budowa utworu:
- prolog (rozmowa Antygony z siostrą, Ismeną),
- parodos (rozpoczęcie przedstawienia przez wyjście śpiewającego chóru),
- stasimon (dopowiedzi chóru między dialogami bohaterów - 5 razy),
- epejsodion (dialogi aktorów- 5 razy),
- eksodos (pieśń śpiewana przez chór opuszczający scenę).
Dodatkowo (nieobowiązkowo w dramacie):
- kommos (sceny lamentu),
- epilog (dalszy ciąg akcji, informacja o tym co się zdarzy dalej).
G. Chór pełni także funkcję komentatorską i narracyjną.

Cechy "Antygony" jako tragedii:

A. Pierwiastek tragizmu towarzyszy akcji i decyduje o losach bohaterów.
- Tragedia Antygony, która popada w konflikt z prawem broniąc tradycji i wierzeń.
- Los Hajmona, który musi wybrać między miłością do Antygony i uczciwością, a lojal nością wobec ojca (Kreon), tyrana. Uczciwość nakazywała mu stanąć po stronie dziewczyny ale strach przed ojcem był równie silny. Zrozpaczony Hajmon zginął z własnej ręki.
- Los Kreona, który zaślepiony żądzą władzy nie widzi jakiego zła się dopuszcza. Opamiętanie przychodzi zbyt późno by uratować się przed katastrofą (śmierć żony i syna). Niestety nie mógł odwrócić biegu zdarzeń i musiał pozostać bierny wobec losu (fatum).

B. Źródłem wszystkich niepowodzeń jest przeznaczenie. Konflikty nie mają żadnego rozwiązania, które zapewniałoby kompromis. Wszystkie decyzje bohaterów przybliżają ich do tragicznego końca. Według starożytnych Greków każdy człowiek ma wytyczoną ścieżkę i musi nią podążać nie mogąc wpłynąć na rezultat


14. Racje Antygony i Kreona.
Autorem „Antygony” jest Sofokles – sławny tragediopisarz starożytnej Grecji. Żył w
V wieku p.n.e. Wprowadził do dramatu wiele innowacji: dodał trzeciego aktora, ograniczył rolę bogów, na pierwszym planie ukazał bohatera świadomego odpowiedzialności za swe czyny. Z ponad 100 sztuk Sofoklesa zachowało się zaledwie 7 tragedii (m.in. Antygona, Edyp król, Edyp w Kolonie).

Konflikt tragiczny, spotykany w każdej tragedii starożytnej, to sytuacja, w której następuje zetknięcie się dwóch, nawzajem wykluczających się racji. Tak również było w „Antygonie”. Tu miało miejsce „zderzenie” przekonań Kreona jako króla, próbującego wyegzekwować posłuszeństwo na swych podwładnych, i Antygony, która, kierowana uczuciem, postanawia pochować zabitego brata, mimo surowego zakazu wuja.

Treść „Antygony” można powiązać z Mitologią, a konkretnie z mitem właśnie o Antygonie, znajdującym się wśród Legend Tebańskich. Tu, wydarzenia opisane są znacznie krócej i w innej formie, więc mimo tego, iż przedstawiona jest ta sama sytuacja, formy przekazu są zupełnie różne.

Po Edypie, później jego dwóch synach: Eteoklesie i Polinejkesie, którzy polegli mordując się nawzajem, władzę ponownie objął Kreon. Polinejk został uznany za zdrajcę, gdyż to on zaatakował miasto, którym ówcześnie rządził jego brat.

„...Kreon przyznał cześć i pogrzeb
Jednemu z braci, drugiemu odmówił:
Eteoklesa – mówią – sprawiedliwie
W grobie pochował, aby czci i prawa
Pośród podziemnych cieniów mógł zażywać,
A Polinejka nieszczęsnego zwłoki –
Opowiadają – że miasta mieszkańcom
Grzebać w mogile i płakać zakazał,
By nie pogrzebion, bez płaczów, był słodkim
Łupem dla sępich dziobów, chciwych żertwy.[...]
I tutaj przyjść ma, by [...]
wolę oznajmić, której lekceważyć
On nie pozwoli, lecz kto by wbrew działał,
Ukamienować go każe przed ludem...”

...Lecz znalazł się ktoś, kto jednak sprzeciwił się rozkazowi króla Kreona. Antygona. Mimo tego, że była narzeczoną jego syna Hajmona, król zdecydował się zabić winowajczynię. Jednak nie chciał ściągnąć klątwy, ponieważ Antygona wywodziła się z rodu Labdakidów - dynastii, na którą spadła wielka klątwa, przed którą nie było ucieczki. Dlatego postanowił żywcem zamurować ją w grobie, zostawiając jednak niewielką ilość pożywienia, by uśpić los, lecz nie było, nie jest i nie będzie to nigdy możliwe.

Kreon jest władcą, więc uważa, że ciążą na nim poważne obowiązki. Niezależnie od tego, czy winny jest jego wróg, czy przyjaciel, w jakiś sposób powinien zachować obiektywność. Lecz gdy w grę wchodzi rodzina – powinien spróbować okazać ludzkie uczucia. Widocznie jednak nie potrafił. Niezależnie od tego, że Antygona była jego krewną i przyszłą żoną syna, ukarał ją tak, jak zapewne ukarałby każdego innego obywatela Teb. Kreon dążył przy tym do absolutnej władzy, nie tolerującej sprzeciwu ani buntu. Stworzył swój wizerunek jako surowego i bezwzględnego człowieka.
Antygona nie bała się jednak bronić swoich przekonań, nawet za cenę najwyższą - śmierć. Jak postanowiła, tak też zrobiła - ośmieliła się "symbolicznie" pochować swojego brata - Polinejklesa - przysypała go ziemią, tak jak kazał obyczaj. Postąpiła tak, starając się przy tym, aby nikt jej nie zobaczył. Wiedziała co za to grozi i jaki rozkaz wydał władca. Kreon jednak okazał się nieugięty - ciało jej brata zostało na nowo wystawione na wieczne potępienie, a trud Antygony okazał się bezużyteczny. Wtedy to Antygona stanęła przed wyborem. Obie podjęte decyzje zakończyły by się w pewnym stopniu klęską: albo pochowałaby brata, postąpiwszy zgodnie z zapatrywaniami boskimi, ale za cenę własnego życia, albo przyjęłaby wolę Kreona. Wtedy Polinejkles nie zaznałby spokoju w niebie, a sama Antygona być może zostałaby ukarana przez bogów już po śmierci. Jednak ona kieruje się miłością do brata i przykazaniami bogów:
„...KREON:
[...] Znałaś mój rozkaz, by tego nie czynić?
ANTYGONA:
Znałam. Czemużby nie? Wszystkim był znany.
KREON:
Mimo to śmiałaś przekroczyć ustawy?
ANTYGONA:
Tak, bo nie Zeus był tym, co je obwieścił,
Ni współmieszkanka bóstw podziemnych, Dike.
Oni dla ludzi prawa zakreślili!
Nie sądzę, że tak święta jest twa wola,
Żeby śmiertelnik kiedy miał przekraczać
Bogów najświętsze prawa nie pisane
Co nie od dziś są, na chwilę, lecz wieczne
Trwają, a nikt ich początku nieświadom.
Z tych nie chcę sprawy zdać przed sądem bogów...”
Antygona zarzuca Kreonowi nieposłuszeństwo w stosunku do bogów, którzy ustanowili prawa i nakazali ich przestrzeganie.
Uważam, że autor zajmuje wobec bohaterów swojej tragedii pozycję neutralną. Nie atakuje Kreona, trudno jest też dopatrzyć się oskarżeń kierowanych do Antygony.
Osoba, której zmarł bardzo bliski człowiek, jakim z pewnością był dla Antygony jej brat, jest załamana, a tak okrutny cios jakim jest zakaz pochówku ukochanej osoby jest wręcz nie do zniesienia. Dlatego rozumiem tak uporczywe dążenie Antygony do spełnienia jedynej przysługi, jaką człowiek żywy może wyświadczyć martwemu.
Mogę powiedzieć, że z pewnością stawiłabym się za Antygoną, a nie Kreonem, który sprawił wrażenie człowieka dążącego do tyranii i jednocześnie nieodpowiedzialnego – najpierw pochopnie podejmującego decyzje, potem – żałującego swych czynów.
Myślę, że kryterium, którym powinni kierować się ludzie podejmując różne decyzje, są uczucia, oczywiście w ramach zdrowego rozsądku, a nie, jak w przypadku Kreona, chęć podporządkowania sobie „całego świata”.
15. Filozofia grecka:

- Stoicyzm

W języku potocznym istnieje zwrot "stoicki spokój" - tak określamy postawę równowagi zachowywaną nawet wobec przeciwności losu. To określenie wywodzi się z systemu filozofii stoickiej. Filozofia stoicka została zapoczątkowana w III w. p.n.e. w Atenach przez Zenona z Kition. Stoicy byli materialistami i racjonalistami: uznawali tylko jeden byt - materię, i poznanie rozumowe. Najbardziej jednak rozwinęli myśl etyczną, przejmując od Sokratesa przekonanie o łączności szczęścia, cnoty i rozumu. Najwyższym dobrem jest cnota, ona zapewnia szczęście. Aby je osiągnąć, trzeba uniezależnić się od okoliczności zewnętrznych, zapanować nad sobą, wyrzec się dóbr przemijających. żyć cnotliwie znaczy żyć zgodnie z naturą. Natura jest rozumna, harmonijna, boska. Naturę człowieka stanowią nie namiętności (te są źródłem zła), lecz rozum. życie cnotliwe jest zatem zgodne z naturą, z życiem wolnym. Ideałem stoików był mędrzec - człowiek rozumny, szczęśliwy, wolny, bogaty, bo mający rzeczy najcenniejsze. Mędrzec ceni tylko cnotę, potępia zło i jest obojętny wobec dóbr nietrwałych: bogactwa, siły, urody, zaszczytów. Dzięki temu jest niezależny i wolny. Filozofię stoicką cechowała surowa powaga, trzeźwość, rygoryzm. Była to jednak filozofia optymistyczna: głosiła wiarę w człowieka, w możliwość osiągnięcia cnoty, a więc szczęścia. Pojęcie wolności wewnętrznej człowieka jest kluczowym pojęciem etyki stoickiej. Seneka i Marek Aureliusz należą do młodszej szkoły stoickiej. Odbiegli oni od pierwotnego materializmu, ograniczyli filozofię stoicką do etyki i mądrości życiowej. Wywarli duży wpływ na rozwój myśli chrześcijańskiej. Ich pisma trafiały do szerokich rzesz odbiorców, filozofia stawała się w ich ujęciu podporą w życiu.

- Epikureizm

Materialistyczna i ateistyczna doktryna: w etyce uznająca jedynie dobra doczesne, a jako cel najwyższy szczęście człowieka, za które on sam jest odpowiedzialny, a którego źródłem są zwłaszcza przyjemności natury duchowej. Utożsamiane z dobrem negatywnym (brak cierpienia będącego wytworem ograniczonej, ciemnej umysłowości) i wskazaniami duchowymi jakie daje światły umysł; człowiek sam jest odpowiedzialny za swoje szczęście, a żyjemy po to, by ciągle dążyć do szczęścia; ponadto epikureizm zakładał istnienie tylko materialnego świata i dóbr doczesnych.

16.Twórczość Horacego:

Horacy był najsławniejszym poetą rzymskim, świadomym swej poetyckiej wielkości ("non omnis moriar" - nie wszystek umrę). Był autorem znakomitych wierszy, pieśni (które później nazwano odami), satyr i listów poetyckich. Głosił mądre zasady człowieka znającego ludzki los, człowieka, który wie, że bogactwo rzadko przynosi szczęście i że życie w zdrowiu, spokoju i w zgodzie z własnym sumieniem znacznie pomniejsza troski i niepokoje (podobne myśli można znaleźć w pieśniach Kochanowskiego).