Austria

Austria, sterreich, Republika Austrii, Republik sterreich
państwo w Europie Środkowej, bez dostępu do morza. Na północy graniczy z Niemcami (784 km) i Czechami (362 km), na wschodzie ze Słowacją (91 km) i Węgrami (366 km), na południu ze Słowenią (330 km) i Włochami (340 km), na zachodzie ze Szwajcarią (164 km) i Lichtenstainem (35 km).
Powierzchnia 83,9 tys. km2. 8,1 mln mieszkańców (1998). Średnia gęstość zaludnienia: 90 osób/km2, najwięcej ludności zamieszkuje w Wiedniu i Dolnej Austrii, najmniej w Tyrolu. Stolica Wiedeń (1,8 mln, 1993). Główne miasta (1992): Linz (434 tys.), Graz (395 tys.), Salzburg (267 tys.), Innsbruck (115 tys.), Klagenfurt (90 tys.). W miastach mieszka 55% ludności, z czego ok. 21% w Wiedniu.
Podział administracyjny: 9 krajów związkowych. Język urzędowy: niemiecki, w niektórych regionach dodatkowo używa się słoweńskiego i chorwackiego. Skład etniczny: Austriacy (91,1%), Turcy (0,8%), Chorwaci (0,8%), Niemcy (0,5%), Węgrzy (0,4%), Słoweńcy (0,4%), Czesi (0,2%). Wyznania: katolicy (84,3%), bezwyznaniowcy (6,0%), luteranie (5,6%), muzułmanie (1,0%), żydzi (0,1%). Jednostka monetarna 1 szyling = 100 groszy. Analfabetyzm 0,1%. Bardzo wysoki poziom wykształcenia. Przyrost naturalny 0,05% (1998), jeden z najniższych w Europie. Średnia długość życia: mężczyźni 74 lata, kobiety 81 lat.
Warunki naturalne:
65% powierzchni kraju zajmują Alpy (ich wschodnia część), 10% Masyw Czeski z licznymi kotlinami śródgórskimi (największa Klagenfurcka). Najwyższy szczyt Grossglockner 3797 m n.p.m. (Wysokie Taury). Wschodnia część nizinna (Kotlina Wiedeńska).
Klimiat
Klimat umiarkowany, silnie zróżnicowany ze względu na wysokość n.p.m. W górach liczne lodowce (największy Pasterze o długości 10,2 km), wysokie opady (do 2000 mm), częste burze i feny. Na nizinach suma roczna opadów 500-900 mm. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu -2C i 38 mm, w lipcu 20C i 76 mm.
Główne rzeki: Dunaj, Inn, Aniza, Drawa. Liczne jeziora: największe Bodeńskie (na granicy ze Szwajcarią i Niemcami), Nezyderskie (na granicy z Węgrami), Atter.
Flora
Roślinność alpejska oraz lasy iglaste i bukowo-jodłowe pokrywające 40% powierzchni (jeden z najwyższych wskaźników w Europie). Na nizinach naturalna roślinność została zastąpiona pezez uprawy.
Fauna
W Alpach zamieszkują m.in.: kozice, orły, sokoły, sowy. Fauna i flora chroniona jest w licznych rezerwatach i parkach narodowych, najwięjszy - Karwendel (pow. 72 tys. ha).


Historia
Od początku VIII w. p.n.e. ziemie dzisiejszej Austrii zanalazły się w obszarze oddziaływań kultury halsztackiej (nazwa od cmentarzyska w Hallstatt w środkowej Austrii ). W VII w. p.n.e. napłynęła na te tereny koczownicza ludność irańska - Scytowie, wyparci w IV w. p.n.e. przez przybywające z zachodu plemiona celtyckie, które utworzyły na obszarze Austrii liczne organizmy państwowe. Do największego znaczenia doszły państwa: Noryków, obejmujące ziemie na południe od Dunaju (Noricum Norikum), i Retów, rozciągnięte między Renem a rzeką Inn (Recja, Rhaetia).
Pod koniec II w. p.n.e. rozpoczęły się najazdy plemion germańskich (m. in. Cymbrów, Teutonów), ostatecznie po koniec I w. p.n.e. ziemie Retów (15 p.n.e.) i Noryków (9 p.n.e.) zostały podbite przez Rzymian, stając się częścią imperium rzymskiego (założono wówczas ważne centra - Vindobonę, obecnie Wiedeń, a 73 Carnuntum obecnie Petronell). W II w. teren najazdu plemion germańskich Markomanów i Kwadów. Z IV w. pochodzi poświadczone (313 edykt tolerancyjny Konstantyna Wielkiego) istnienie na tych terenach organizacji chrześcijańskiej, w V w. chrześcijaństwo było już religią panującą. Od końca IV w. obszar Austrii znajdował się na szlaku wielkiej wędrówki ludów (Hunów, Gotów, Longobardów, Wandalów). VI-VIII w. teren osadnictwa słowiańskiego i bawarskiego.
W początkach IX w. Karol Wielki utworzył na tym obszarze Marchię Naddundjską (od X w. zw. Marchią Wschodnią), był to również okres rechrystianizacji kraju (założono m.in. klasztor w Salzburgu). Rozwój państwowo-kulturalny został przerwany przez najazdy Madziarów, którzy do początku X w. opanowali tereny Austrii aż do rzeki Anizy. 976-1246 we władaniu margrabiów z rodu Babenbergów, którzy 1156 uzyskali tytuł książęcy (Henryk II Jasomirgott) uniezależniając Austrię, będącą od tej pory dziedzicznym księstwem Rzeszy, od Bawarii.
Po przyłączeniu 1192 Styrii, Austria stała się jednym z silniejszych księstw niemieckich. Po wygaśnięciu linii męskiej dynastii Babenbergów, 1251 Austrii (1261 również Styria) przeszła we władanie późniejszego króla czeskiego Przemysła Ottokara II z dynastii Przemyślidów, który zmuszony był przekazać 1278 posiadłości austriackie królowi niemieckiemu Rudolfowi Habsburgowi.
Przejęcie dziedzictwa Babenbergów przez Habsburga związało losy Austrii na 640 lat z tą dynastią (formalnie prawowitym władcą Austrii i Styrii został dopiero 1282 syn Rudolfa, Albrecht I), równocześnie dało to Habsburgom podstawę terytorialną ich wzrastającej potęgi dynastycznej. W XIV w. obszar Austrii został powiększony o Karyntię i Krainę (1335), Tyrol (1363), Bryzgowię (1368), Gorycję (1374) i Triest (1382). Po śmierci Rudolfa IV (1365) wbrew układowi rodzinnemu posiadłości habsburskie zostały podzielone na dwie części pomiędzy Albrechta III (po jego śmierci 1395 uległy dalszemu podziałowi) a Leopolda III, co znacznie osłabiło pozycję państwa austriackiego.
Po śmierci króla Czech i Węgier Zygmunta Luksemburskiego (1437) książę austriacki Albrecht V (od 1438 cesarz Albrech II; aż do 1806, z przerwą 1742-1745, arcyksiążęta austriaccy piastowali godność cesarzy rzymskich) ożeniony z jego córką został formalnym spadkobiercą opróżnionych tronów, jednak opozycja czeska i węgierska praktycznie uniemożliwiła mu objęcie władzy (również jego następcy bezskutecznie zabiegali o spadek).
1453 cesarz Fryderyk III nadał Austrii status arcyksięstwa, przyczyniając się do wzrostu jej zanczenia. Jego syn i następca Maksymilian I (1493-1519) dzięki polityce mariaży doprowadził do poszerzenia imperium Habsburgów: poślubiając 1477 Marią Burgundzką otrzymał wraz z nią dziedzictwo (m.in. bogate Niderlandy) po Karolu Śmiałym. Przez małżeństwo zaś syna Filipa I Pięknego z Joanną Obłąkaną zapewnił ich synowi, późniejszemu Karolowi V, tron hiszpański, a małżeństwa jego wnuków, Ferdynanda i Marii z dziećmi Władysława Jagiellończyka, króla Czech i Węgier, zatwierdzone układem dynastycznym 1515 w Wiedniu, przygotowały przejście tych krajów 1526 pod władzę Habsburgów.
Po śmierci Maksymiliana I cesarzem został jego wnuk Karol V (1519-56) dziedzic zarówno posiadłości hiszpańskich jak i austriackich. Na skutek rozbieżnych interesów, dzielących kraje wchodzące w skład imperium, 1521 na mocy układu w Wormacji posiadłości Habsburgów zostały podzielone, a ich wschodnia część (kraje austriackie, częściowo niemieckie oraz zapowiadające się dziedzictwo po czesko-węgierskich Jagiellonach) - która przeszła do historii jako państwo Habsburskie - otrzymał brat Karola V, Ferdynand I (został cesarzem 1556 po abdykacji Karola V. Od tego momentu korona cesarska stała się faktycznie dziedziczna w młodszej linii Habsburgów).
Po objęciu tronu węgierskiego jednym z gł. problemów zewnętrznych Habsburgów stała się walka z Turcją, która występując w obronie, szukającego u niej pomocy przeciwko Habsburgom, Jala Zapolyi (zajęty przez niego Siedmiogród został włączony do posiadłości Habsburgów dopiero 1687) podbiła 1529 znaczną część Węgier z Budą, oblegając także Wiedeń oraz plądrując rdzennie austrackie kraje. Prowadzona przez wiele lat ze zmiennym szczęściem wojna, w której szalę zwycięstwa na stronę Habsburgów przechyliło pokonanie 1683 armii Kara Mustafy pod Wiedniem, została zakończona dopiero 1699 pokojem w Karłowicach.
W dobie reformacji Habsburgowie zawiesili swobody w swych krajach i umocnili absolutyzm (gł. podporą ich absolutyzmu był Kościół katolocki), dzięki czemu zdołali formalnie utrzymać w nich katolicyzm, mimo iż w poł. XVI w. znaczna część ludności była protestancka, a stany w większości opowiadały się po stronie protestantyzmu. Podczas wojny trzydziestoletniej habsburscy cesarze stanowili jedną z gł. sił tzw. Ligi Katolickiej. Na mocy pokoju westfalskiego książęta niemieccy uniezależnili się de facto od władzy cesarskiej, natomiast Habsburgowie uzyskali niekwestionowane panowanie w krajach dziedzicznych, tzn. Ausrtii, Czechach i Węgrzech, w których stosowali zasadę nietolerancji religijnej (patent tolerancyjny został wydany dopiero 1781 przez Józefa II).
W wyniku wojny o sukcesję hiszpańską pod władzę austrackich Habsburgów 1714 dostały się: południowe Niderlandy (obecnie Belgia i Luksemburg), a we Włoszech Mediolan, Neapol i Sardynia, 1720 wymieniona na Sycylię (1738 w wyniku wojny o sukcesję polską cesarz zrzekł się Neapolu i Sycylii w zamian za Parmę i Piacenzę). Przez następne 200 lat potęga austrackich Habsburgów kurczyła się, a gł. cel ich polityki stanowiło utrzymanie osiągniętych nabytków i pozycji europejskiej.
Tzw. sankcja pragmatyczna 1713, ustanowiona przez Karola VI, zapewniła niepodzielność posiadłości habsburskich i ich dziedzictwo także w linii żeńskiej. Ostatnia z rodu, Maria Teresa, musiała jednak o swoje prawa stoczyć austracką wojnę sukcesyjną (1741-1748), podczas której utraciła na rzecz Prus Śląsk (śląskie wojny). Nieudaną próbą odzyskania Śląska była wojna siedmioletnia.
1772, uczestnicząca w I rozbiorze Polski (rozbiory Polski), Austria zagarnęła pd. część Rzeczypospolitej (bez Krakowa), tzw. Galicję i Lodomerię. 1775 odebrała Turcji Bukowinę. W III rozbiorze Polski zajęła Kraków oraz ziemie między Pilicą, Wisłą a Bugiem, tzw.Nową Galicję. Panowanie Marii Teresy (1740-1780) i jej syna Józefa II było okresem reform oświeconego absolutyzmu, które przyniosły ograniczenie uprawnień stanów i Kościoła, powstanie niezależnego od stanów aparatu państwowego, opodatkowanie szlachty, 1781 zniesienie poddaństwa chłopów, wprowadzenie poboru do wojska, w miejsce dotychczasowego zaciągu.
Reformy te, które prowadziły do zatarcia różnic między poszczególnymi krajami monarchii i stworzenia jednolitej, centralnie rządzonej monarchii niemieckiej, wywołały opór (na Węgrzech doprowadziły do otwartych buntów) i musiały zostać cofnięte przez Józefa II i jego następcę Leopolda II (1790-92). Podczas > wojen rewolucyjnej Francji oraz > wojen napoleońskich Austria utraciła 1797 Belgię i Lombardię, a 1809 - ziemie zagarnięte w III rozbiorze Polski. 1804 Franciszek II przyjął tytuł cesarza Austrii (jako > Franciszek I), zrzekając się następnie 1806 godności cesarza rzymskiego (tytuł ten wygasł). Od 1809 Austria zbliżyła się do zwycięskiej Francji (1810 córka cesarza Franciszka I, Maria Ludwika została wydana za > Napoleona I), w kampanii przeciwko Rosji 1812 brał udział 30-tysięczny korpus austriacki. Jednak już 1813 Austria przystąpiła ponownie do koalicji antyfrancuskiej.
Po kongresie wiedeńskim odzyskała pozycję mocarstwową (przewodnictwo w nowo utworzonym Związku Niemieckim, hegemonię we Włoszech, większość ziem utraconych 1806-1809 z wyjątkiem terenów włączonych do Księstwa Warszawskiego oraz Krakowa), stając się, gł., obok Rosji, rzecznikiem reakcji europejskiej (Święte Przymierze). Sprawujący 1821-1848 urząd kanclerski K.L. Metternich, będący zwolennikiem skrajnego absolutyzmu przeciwstawiał się wszelkim aspiracjom narodowowyzwoleńczym.
Próba powstania 1846 (rewolucja krakowska 1846) zakończyła się likwidacją Rzeczypospolitej Krakowskiej i zagarnięciem Krakowa przez Austrię. Nie ominęła Austrii Wiosna Ludów, a powstania wybuchły również we Włoszech (rewolucja we Włoszech 1848-1849) i na Węgrzech (rewolucja węgierska 1848-1849). Wystąpienia w Krakowie i Pradze zostały stłumione przez wojsko austriackie. Pod wrażeniem rewolucji cesarz Ferdynand I (1835-1848) abdykował na rzecz Franciszka Józefa I (1848-1916).
Ostatnią próbę opanowania wewnętrznych sprzeczności przez zaostrzenie centralizmu, wprowadzenie skrajnie biurokratycznej administracji oraz przywrócenie duchowieństwu wpływu na sprawy państwowe (konkordat 1855) podjął minister spraw wewnetrznych A. Bach (tzw. system Bacha utrzymał się do 1860).
Przegrane w wojnie na Półwyspie Apenińskim 1859 (gł. z Piemontem i popierającą go Francją), w wyniku której zostały zlikwidowane sekundogenitury austriackie w środkowych Włoszech, oraz w wojnie austriacko-pruskiej 1866 przyspieszyły zmianę polityki wewnętrznej Austrii.
Po nieudanych próbach wprowadzenia systemu federalnego (tzw. dyplom październikowy 1860 A. Gołuchowskiego) i bardziej scentralizowanego (tzw. patent lutowy 1861 A. Schmerlinga) 1867, po zawarciu ugody z Węgrami, utworzono dualistyczną monarchię Austro-Węgierską (w skład części austriackiej wchodziło 17 krajów koronnych, mających własne sejmy i samorząd terytorialny o znacznych kompetencjach; najszerszą autonomię uzyskała 1868 Galicja). Rządy liberałów pozostające u władzy 1867-1879 (z krótką przerwą 1870/1871) realizowały zasady nowoczesnego państwa kapitalistycznego.
Po upadku, opierającego się na konserwatystach gabinetu E.Taffego (1879-1893) oraz dwu gabinetów przejściowych cesarz powierzył 1895 rządy namiestnikowi Galicji, K.Badeniemu ( okres 1895-1897 był okresem największych wpływów parlamentarnego Koła Polskiego w monarchii). 1882 Austro-Węgry zawarły z Niemcami i Włochami tzw. Trójprzymierze, odnawiając równocześnie 1881 Sojusz Trzech Cesarzy, będący rodzajem paktu o neutralności.
Pod koniec XIX w. wpływy zdobyły nowe stronnictwa polityczne: Socjaldemokratyczna Partia Austrii oraz drobnomieszczańska Partia Chrześcijańsko-Społeczna, dążąca do połączenia Austrii z Niemcami Hohenzollernów, które po wyborach 1907 ( w tym roku przyjęto demokratyczną ordynację wyborczą) stały się najliczniejszymi ugrupowaniami parlamentarnymi. W wyniku I wojny światowej (Austria uczestniczyła w niej jako gł. sojusznik Niemiec) nastąpił rozpad monarchii austro-węgierskiej i proklamowano I republikę (cesarz Karol I został zmuszony 1918 do opuszczenia kraju), w której władzę objęła Socjaldemokratyczna Partia Austrii z K.Rennerem na czele.
Na mocy traktatu pokojowego 1919 z Saint-Germain-en-Laye Austria objęła tylko rdzenne ziemie dawnego księstwa, ograniczono liczebność jej armii, zabroniono jej połączenia z Niemcami. 1920 uchwalono w Austrii nową konstytucję, a w wyborach parlamentarnych zwyciężyła Partia Chrześcijańsko-Społeczna. 1922 w obliczu trudności gospodarczych spłata odszkodowań wojennych nałożonych na Austrię została odroczona na 20 lat. Okres do 1932 w sytuacji wewnętrznej Austrii charakteryzował się nieustannie pogarszającą się sytuacją ekonomiczną, wzrostem nastrojów rewolucyjnych oraz wzmożoną aktywnością elementów nacjonalistycznych, dążących do przyłączenia Austrii do Niemiec. 1932 kanclerzem został jeden z przywódców Partii Chrześcijańsko Społecznej E Dollfuss, rzecznik austrofaszyzmu, który 1933 rozwiązał Komunistyczną Partię Austrii i socjalistyczny Schutzbund, a 1934 - Socjaldemokratyczną Partię Austrii. W tym samym roku zadekretował nową, korporacyjno-faszystowską konstytucję.
W VII 1934 hitlerowcy podjęli nieudaną próbę puczu, w czasie którego Dolffuss został zamordowany. Jego następca K. Schuschnigg wypowiedział jednostronnie traktat z Saint-Germain-en-Laye, wprowadzając powszechną służbę wojskową. Jednocześnie jednak pod presją A.Hitlera dopuścił do rządów narodowych socjalistów (m.in. A.Seyss-Inquart jako wicekanclerz), co w III 1938 doprowadziło do włączenia Austrii do III Rzeszy (po Anschussie kanclerz Schuschnigg został zmuszony do ustąpienia).
Zgodnie z deklaracją moskiewską z XI 1943 (moskiewska konferencja) w Austrii przywrócono 1945 republiką demokratyczną (II republika), ustanawiając po zakończeniu II wojny światowej 4 strefy okupacyjne. Od 1945 zaczęły się ponownie organizować partie polityczne: socjaldemokraci utworzyli Socjalistyczną Partię Austrii (SPO), a partia chrześcijańsko-społeczna przyjęła nazwę Austrackiej Partii Ludowej (OVP). Przywrócono konstytucję z 1920 i utworzono rząd tymczasowy z Rennerem (SPO), którym w XII 1945 został wybrany na prezydenta (kanclerzem został L.Figl, OVP).
Porozumienie 4 mocarstw z VII 1945 (uzupełnione 1946) ustanowiło system kontroli nad rządem Austrii. Denazyfikację wprowadzono dwiema ustawami o narodowych socjalistach (1946, 1947), których wykonywanie stopniowo ograniczano (1948 amnestia), a zakończono ostatecznie 1953 aktem łaski prezydenta. 1948 Austria przystąpiła do planu Marshalla. 1953 na czele rządu stanął J.Raab (OVP). W oparciu o austriacko-radzieckie porozumienie (IV 1955) podpisano w Wiedniu V 1955 austriacki traktat państwowy, przywracający Austrii pełną suwerenność.
W X tegoż roku parlament austriacki uchwalił ustawę o wieczystej neutralności, a w XII Austria została członkiem ONZ (w latach 1971-1981 stanowisko sekretarza generalnego ONZ sprawował Austriak, K. Waldheim), 1960 została przyjęta do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Jedyną sporną sprawą zewnętrzną II republiki była sprawa Tyrolu Południowego (w traktacie pokojowym 1919 włączony do Włoch), który w części północnej wraz z miastem Bolzano był zamieszkany przez ludność mówiącą po niemiecku. 1945 roszczenia Austrii do tego obszaru zostały odrzucone przez zwycięskie mocarstwa.
W następnych latach Austria wielokrotnie występowała na forum międzynarodowym, domagając się szerokiej autonomii tego obszaru. Negocjacje przerywane licznymi aktami terrorystycznymi, będącymi odpowiedzią Tyrolczyków na ich dyskryminację, zostały uwieńczone podpisaniem 1969 kompromisowego porozumienia austriacko-włoskiego, w którego wyniku parlament włoski przyznał mniejszości niemieckojęzycznej szeroką autonomię. Do 1966 rządy sprawowały koalicje OVP i SPO (właściwie ugruntował się w tym czasie w Austrii system dwupartyjny, inne partie nie posiadały takiej liczby mandatów by mogły odgrywać poważniejszą rolę).
Po śmierci Rennera (1950) na prezydenta został wybrany lider SPO T.Korner (stanowisko to piastowali następnie socjaliści: A. Scharf (1957-1965), F. Jonas (do 1974), R. Kirchslager (do 1986). 1966-1970 rząd tworzyli wyłącznie chrześcijańscy demokraci (pierwszy rząd OVP w II republice, na czele kanclerz J. Klaus), natomiast 1970-1983 władzę sprawowała SPO, na czele rządu utworzonego z jej przedstawicieli stanął B. Kreisky, który związał Austrię - należącą od 1961 do strefy wolnego handlu - z EWG (1972 tzw. układ po stopniowej redukcji ceł), utrzymując jednocześnie stosunki z krajami RWPG (długoterminowe umowy gospodarcze). Kryzys gospodarczy osłabił jednak popularność Kreiskyego.
W wyborach 1983 SPO (od 1991 pod nazwą Socjaldemokratyczna Partia Austrii) musiała zawrzeć koalicję z powstałą 1955 niewielką Austriacką Partią Wolności (FPO), nowym kanclerzem został F. Sinowatz (SPO). 1986 SPO stworzyła koalicję rządowa z OVP, na czele gabinetu stanął F. Vranitzky (SPO). Koalicja utrzymała się po wyborach 1990 mimo, że OVP straciła kilkanaście mandatów. W tym samym roku na prezydenta został wybrany Waldheim (OVP), zastąpiony na tym stanowisku 1992 przez T. Klestila.
1995 Austria przystąpiła do Unii Europejskiej (Parlament Europejski zatwierdził jej członkostwo w V 1994). Po wyborach w XII 1995 przy władzy pozostała koalicja socjaldemokratów i chrześcijańskich demokratów, która w III 1996 sformowała rząd na czele z Vranitzkym (zrezygnował w II 1997, kanclerzem został min. finansów V.Klima). Od lat 70. politykę zewnętrzną Austrii cechowała tzw. aktywna neutralność, przejawiająca się zaangażowaniem na rzecz odprężenia i współpracy z krajami o różnych systemach oraz jej uczestnictwem w inicjatywach pokojowych (w Wiedniu od 1973 toczyły się m.in. obrady państw NATO i Układu Warszawskiego w sprawie wzajemnej redukcji sił zbrojnych i zbrojeń w Europie Środkowej, zakończone podpisaniem 1979 układu SALT II. Wiedeń jest ponadto siedzibą 2 organizacji ONZ - IAEA i UNIDO - oraz OPEC).


Gospodarka
Gospodarka oparta na usługach (turystyka, handel, tranzyt, instytucje finansowe i ubezpieczeniowe), przemyśle i rolnictwie. Posiadane bogactwa naturalne nie zaspokajają potrzeb państwa. Eksploatuje się: rudy żelaza, ropę naftową i gaz ziemny, węgiel kamienny i brunatny, grafit, sól kamienną, kwarc i surowce ceramiczne (m.in. glinę) oraz magnezyt, którego Austria jest największym producentem światowym. Dochód narodowy 1400 USD na 1 mieszk. (1997). Zadłużenie 29 mld USD (1996). Struktura zatrudnienia: usługi - 55%, przemysł - 37%, rolnictwo - 8%. Handel zagraniczny: eksportuje się gł. maszyny (31%), półfabrykaty (15%), tekstylia (8%), importuje się maszyny (23%), półprodukty (16%), samochody (10%). Gł. partnerami handlowymi są: Niemcy, Włochy, Szwajcaria, Japonia.
Rolnictwo
Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 41,5% powierzchni kraju, grunty orne i sady - 18,3%, użytki zielone (łaki i pastwiska) - 24%. Uprawia się: zboża (jęczmień, pszenicę, kukurydzę, owies), buraki cukrowe, rośliny pastewne, ziemniaki, warzywa i owoce (gł. winirośl). Hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu, owiec. Rozwinięte leśnictwo (produkcja papieru, tarcicy i zapaek) i rybołówstwo śródlądowe, gł. nad Jeziorem Nezyderskim.
Przemysł
Przemysł obejmuje liczne drobne i średnie zakłady produkcyjne, gł. hutniczne (hutnictwo zelaza - Linz, Leoben, huty aluminium - Ranshofen) petrochemiczne (produkcja tworzyw sztucznych), maszynowe (samochody ciężarowe), elektrotechniczne, metalowe, środków transportu, spożywcze, włókiennicze, drzewne. W okolicach Salzburga zlokalizowane są zakłady produkujące instrumenty optyczne. Największym ośrodkiem przemysłowym jest Wiedeń i jego okolice. 70% energii dostarczają eletrownie wodne.
Turystyka
Do głównych działów gospodarki Austrii zalicza się turystyka, obejmująca, prócz licznych zabytków architektonicznych i atrakcji kulturalnych, ponad 100 tys. obiektów sportowych (hoteli, pensjonatów, pokoi gościnnych, nartostrad, wygiągów), a także liczne uzdrowiska (m.in. Baden, Badgastein, Innsbruck). Corocznie do kraju przybywa ok. 20 mln turystów, gł. do Tyrolu, Salzburga i Karyntii. W Wiedniu odbywają się liczne konferencje międzynarodowe, spotkania polityczne, naukowe i kulturalne.
Komunikacja bardzo dobrze rozwinięta, zwłaszcza kolejowa (6,6 tys. km) i drogowa (11,7 tys. km). Liczne tunele kolejowe i drogowe pod Alpami, najdłuższe: Arlberg 14 km (drogowy) i Tauryjski 8,6 km (kolejowy). Rozwinięta żegluga na Dunaju, największe porty: Wiedeń, Linz. Komunikacja lotnicza ma znaczenie drugorzędne. Międzynarodowy port lotniczy w Schwechat, ok. 20 km od Wiednia.


Ustrój polityczny
Wielopartyjna republika związkowa z dwuizbowym parlamentem - Zgromadzeniem Związkowym (Bundesversammlung). Izba niższa - Rada Narodowa (Nationalrat) składa się ze 183 deputowanych, wybieranych na 4 lata, izba wyższa - Rada Związkowa (Bundesrat) składa się z 65 osób, mianowanych przez parlamenty krajowe. Głową państwa jest prezydent powoływany w wyborach powszechnych na 6 lat. Władzę wykonawczą pełni rząd z kanclerzem związkowym na czele, mianowany przez prezydenta, odpowiedzialny przed Radą Narodową. Kraje związkowe, dzielące się na powiaty i gminy, mają autonomię, parlament (Landtag), rząd (Landesrat) ze starostą na czele oraz własną konstytucję. Ambasada Republiki Austrii, Warszawa, ul. Jurija Gagarina 34.

Strauss Johann, syn
(1825-1899), najstarszy syn J. Straussa, kompozytor, dyrygent i skrzypek austriacki. Uczył się gry na skrzypcach u F. Amona i A. Kohlmanna oraz teorii u J. Drechslera. 1844 debiutował jako dyrygent utworów własnych i swego ojca, później występował z własną orkiestrą, którą po śmierci ojca połączył z jego zespołem.
1863 został dyrektorem balów dworskich w Wiedniu, od 1856 występował z orkiestrą w Europie, 1872 w USA. Od 1863 orkiestrę prowadzili jako stali dyrygenci bracia Strauss - Joseph i Eduard.
Wśród jego kompozycji najważniejsze miejsce zajmują walce, m.in.: Morgenbltter opus 279 (1864), Nad pięknym modrym Dunajem opus 314 (1867), Życie artysty opus 316 (1867), Opowieści Lasku Wiedeńskiego opus 325 (1868), Wino, kobieta i śpiew opus 333 (1869), Wiedeńska krew opus 354 (1873), Walc cesarski opus 437 (1889).
Tworzył także polki, kadryle, marsze i in. kompozycje orkiestrowe. Z jego utworów scenicznych znane są operetki: Indigo (1871), Zemsta nietoperza (1874), Noc w Wenecji (1883), Baron cygański (1885).

Mozart Wolfgang Amadeus (1756-1791), kompozytor austriacki, genialny przedstawiciel klasycyzmu wiedeńskiego. Muzykę (grę na fortepianie i skrzypcach) studiował u ojca Leopolda, wicekapelmistrza dworu arcybiskupa w Salzburgu. Pierwsze utwory skomponował w wieku 5 lat. Jako 6-letnie "cudowne" dziecko rozpoczął z ojcem podróże po Europie, zwiedzając m.in. Monachium, Wiedeń, Paryż, Londyn, Hagę, Amsterdam, Genewę, Zurych i budząc wszędzie sensację swym muzycznym geniuszem.
W 1766 rodzina powróciła do Salzburga, w 1769 Mozart został koncertmistrzem kapeli arcybiskupiej. 1769-1791 odbył 3 podróże do Włoch, w 1777 wielką podróż koncertową do Monachium, Mannheim i Paryża. W 1781 w wyniku konfliktu z arcybiskupem Colloredo porzucił ostatecznie służbę dworską i zamieszkał w Wiedniu

Beethoven Ludwig van (1770-1827), kompozytor niemiecki. Od 1779 uczył się gry na instrumentach klawiszowych, kompozycji i generałbasu u Ch.G. Neefego w Bonn, od 1784 był muzykiem dworskim w Bonn, od 1789 studiował filozofię na uniwersytecie w Kolonii. W 1792 wyjechał do Wiednia, gdzie studiował u J. Haydna, J. Schenka, J.G. Albrechtsbergera i A. Salieriego.
W 1795 miały miejsce pierwsze koncerty Beethovena w Wiedniu, wówczas również kompozytor zawarł kontrakt wydawniczy z Artarią. W 1796 Beethoven podróżował do Norymbergi, Pragi, Drezna, Berlina i Bratysławy (koncertował m.in. na pruskim dworze królewskim), dawał w Wiedniu liczne koncerty, utrzymywał także przyjazne kontakty z arystokracją, m.in. z księciem F.J. Lobkowitzem, książętami K. i M. Lichnowskimi, arcyksięciem Rudolfem, hrabiną G. Guicciardi. Wśród arystokracji znalazł także protektorów - w 1809 arcyksiążę Rudolf, książę F.J. Lobkowitz i hrabia F. Kinsky przyznali mu roczną rentę w wysokości 4000 guldenów.
W 1812 Beethoven poznał J.W. Goethego. W 1814 nowa wersja opery Fidelio wystawiona w Krtnertortheater w Wiedniu przyniosła kompozytorowi wielki sukces, w roku tym również odbył się koncert w sali redutowej, którego słuchali uczestnicy kongresu wiedeńskiego, cesarzowe Austrii i Rosji oraz król pruski. Ostatni publiczny koncert Beethovena miał miejsce w 1815.
Od ok. 1798 kompozytor cierpiał na postępującą głuchotę, co doprowadziło do całkowitej utraty słuchu w 1818. Wyrazem cierpienia artysty stał się słynny testament heiligensztadzki (1802), w którym Beethoven pisał jednak o przezwyciężeniu choroby dzięki sztuce. Od 1815 kontaktował się z otoczeniem za pomocą zeszytów konwersacyjnych, wówczas również podjął się opieki nad swym bratankiem Karlem.
W 1824 w Hoftheater zostały wykonane 3 części Missa solemnis i IX Symfonia, przyjęte z wielkim uznaniem. Twórczość Beethovena, aczkolwiek klasyfikowana w obrębie klasycyzmu muzycznego, daleko wykracza poza granice tego nurtu, zapowiadając nadejście epoki romantyzmu.