Austria

Austria


Austria, inaczej zwana jest też sterreich, Republika Austrii, Republik sterreich. Jest państwem w Europie Środkowej. Graniczy z Czechami, Słowacją, Węgrami, Słowenią, Włochami, Szwajcarią, Liechtensteinem i Niemcami. Jej powierzchnia wynosi 83 850 km2. Zamieszkuje ją 7 884 000 mieszkańców. Stolicą jest Wiedeń. Inne większe miasta to: Graz, Linz, Salzburg i Innsbruck.
Austria składa się z 9 krajów związkowych zwanych Bundeslnder. Językiem urzędowym jest niemiecki. Do r. walutą był szyling, który dzielił się na 100 groszy.

Ludność
Sieć osadnicza ukształtowała się już w końcu średniowiecza i od tego czasu nie doznała większych zmian. Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne. Austriacy stanowią ok. 98% ludności, pozostałość to Chorwaci, Węgrzy i Słoweńcy.

Warunki naturalne
Austria jest krajem górzystym. Ok. 75% powierzchni zajmują Alpy Wschodnie i Masyw Czeski, wschodnia część kraju jest nizinna. Państwo to leży w klimacie umiarkowanym ciepłym, a po części (w Alpach) w górskim.
Najwyższe pasmo to Wysokie Taury, ze szczytem Grossglockner o wysokości 3797 m n.p.m. Znajdują się tu liczne kotliny śródgórskie (największa Klagenfurcka).
Głównymi rzekami są: Dunaj, Aniza i Drawa. Największe jeziora to: Bodeńskie, Nezyderskie, Atter. W górach występują liczne lodowce (najdłuższy lodowiec to Pasterze, ok. 10 km). Można tu znaleźć również rezerwaty i parki narodowe (największy Karwendel).

Historia
Początki osadnictwa sięgają 5000 lat p.n.e. W młodszym okresie żelaza osiedlili się tutaj Celtowie, na początku naszej ery tereny te zostały podbite przez Rzymian. W VI-VIII w. Był to teren osadnictwa słowiańskiego i bawarskiego (Hunowie, Longobardowie, Awarowie, Goci, Słowianie i Madziarzy).
Na początku IX w. Karol Wielki stworzył tu Marchię Wschodnią (Ostmark). Od XX do XIII w. (976-1246) dynastia Babenbergów stanęła na czele Marchii Wschodniej. W 1156 przekształcona została w dziedziczne księstwo Rzeszy (sterreich). W 1192 włączono do niej Styrię. W XIII w. (1251-1276) przejściowo opanowali ją królowie czescy (Wacław I i Przemysł Ottokar II).
Od schyłku XIII w. (1282) była we władaniu Habsburgów (Rudolf, Albrecht I, Rudolf IV), które trwało do 1918. W 1438 książę austriacki Albrecht V został królem niemieckim jako Albrecht II i od tego czasu do 1806 Wiedeń stał się stolicą Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. W tym czasie przyłączono do Austrii Karyntię i Krajinę (1335), Tyrol (1363), Bryzgowię (1368), Triest (1382), a przez układy małżeńskie objął we władanie również Czechy ze Śląskiem (1526), Węgry, Belgię (1714-1797), a także Mediolan i Neapol. W XVI i XVII w. trwało oblężenie Wiednia przez Turków (odsiecz Wiednia przez polskiego króla Jana III Sobieskiego).
Ustanowiona w 1713 sankcja pragmatyczna nie zapobiegła austriackiej wojnie sukcesyjnej. W jej wyniku Maria Teresa utraciła Śląsk na rzecz Prus. W I i III rozbiorze Polski Austria zagarnęła południową część Rzeczypospolitej (Galicja i Lodomeria), a w wojnie z Turcją – Bukowinę (1775).
W okresie wojen przeciwko Francji i Napoleonowi Austria utraciła Belgię, a w XIX w. (1809) ziemie zagarnięte w III rozbiorze Polski. W 1804 Franciszek II przyjął tytuł cesarza austriackiego (jako Franciszek I), a w 1806 zrzekł się godności cesarza rzymskiego. Po kongresie wiedeńskim Austria odzyskała mocarstwowe stanowisko. Po klęskach Austrii w wojnie z Francją na terenie Włoch w 1859 i wyparciu jej przez Prusy z Niemiec w 1866, Austria przekształciła się w 1867 w dualistyczną monarchię Austro-Węgry.
Pod koniec XIX w. wpływy zdobyły nowe stronnictwa: Socjaldemokratyczna Partia Austrii oraz Partia Chrześcijańsko-Społeczna. W 1914 zamordowany został następca tronu Franciszek Ferdynand i wybuchła I wojna światowa. Udział Austrii w I wojnie światowej jako sojusznika Niemiec doprowadził do rozpadu wielonarodowej monarchii i powstania w 1918 Republiki Austrii.
Na mocy traktatu pokojowego w Saint-Germain-en-Laye Austria objęła jedynie rdzenne ziemie dawnego księstwa, ograniczono liczebność jej armii, zabroniono połączenia z Niemcami. W 1920 uchwalona została nowa konstytucja, a w wyborach do parlamentu zwyciężyła Partia Chrześcijańsko-Społeczna.
W 1938 po ustąpieniu kanclerza Kurta Schuschnigga Austria została włączona do III Rzeszy. Zgodnie z deklaracją moskiewską z 1943 ogłoszono w 1945 roku II Republikę z 4 strefami okupacyjnymi (amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką).
W 1955 podpisano traktat między Austrią i aliantami, zakończona została okupacja Austrii i powstało niepodległe neutralne państwo austriackie. W październiku 1955 parlament austriacki uchwalił ustawę o wieczystej neutralności Austrii. Od 1955 Austria jest członkiem ONZ, od 1960 EFTA.
W latach 1945-1966 Austria była pod rządami koalicyjnymi chrześcijańskich demokratów i socjaldemokratów, potem tylko chrześcijańskich demokratów. Od wyborów 1970 władzę przejęła Socjalistyczna Partia Austrii. Politykę Austrii, zwłaszcza od początku lat 70. cechowało zaangażowanie na rzecz odprężenia i współpracy z krajami o różnych systemach. Tzw. aktywna neutralność Austrii przejawiała się w jej udziale w pokojowych inicjatywach. Stolica Austrii, Wiedeń, stała się ośrodkiem międzynarodowych spotkań i negocjacji pomiędzy Wschodem a Zachodem oraz siedzibą 2 organizacji ONZ (IAEA i UNIDO).

Ustrój polityczny
Austria jest republiką związkową. Konstytucja z 1920, w brzmieniu z 1929, której przywrócono moc obowiązującą w 1945. Każdy z 9 krajów ma własną konstytucję, sejm krajowy i rząd. Głową państwa jest prezydent związkowy wybierany na 6 lat w głosowaniu powszechnym. Ma on duże uprawnienia w zakresie władzy wykonawczej.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd powoływany przez prezydenta, na czele rządu stoi kanclerz związkowy. Najwyższym organem ustawodawczym jest dwuizbowy parlament o 4-letniej kadencji. Składa się z Rady Narodowej (izba niższa – 183 posłów wybieranych przez ludność) Rady Związku (izby wyższej parlamentu – 50 członków mianowanych przez sejmy krajowe).

Gospodarka
Austria jest wysoko rozwiniętym krajem przemysłowo-rolniczym. Posiada znaczne bogactwa naturalne, takie jak: rudy żelaza, ropę naftową, gaz ziemny, magnezyt, sól kamienną, węgiel brunatny. Energię elektryczną dostarczają elektrownie wodne.

Przemysł
Przemysł spożywczy, drzewny, metalowy, hutnictwo żelaza i aluminium, przemysł maszynowy, środków transportu i elektrotechniczny, chemiczny, przetwórstwo ropy naftowej, włókienniczy.
Produkcja roślinna: uprawa pszenicy, jęczmienia, żyta, ziemniaków, buraków cukrowych, rzepaku, chmielu, tytoniu, warzyw, winorośli, sadownictwo. Rozwinięta jest też hodowla bydła, trzody chlewnej, owiec.

Główne porty rzeczne: Wiedeń i Linz. Ponadto w Austrii znajdują się liczne uzdrowiska i ośrodki turystyczno-wypoczynkowe (Badgastein, Baden, Innsbruck). Austria eksportuje: wyroby hutnicze, papier, maszyny, środki transportu.
Partnerzy handlowi Austrii to: Niemcy, Włochy, Szwajcaria, Wielka Brytania.

Oświata
Ustawa szkolna z 1962. Od 1966 wprowadzono 9-letni obowiązek szkolny. Dla uczniów wyższego stopnia szkoły elementarnej, nie kontynuujących nauki, wprowadzono klasę dodatkową, dziewiątą – politechniczną, której zadaniem jest kształcenie ogólne i orientacja zawodowa.
Okres nauki we wszystkich rodzajach szkół średnich przedłużono o 1 rok i zwiększono zróżnicowanie programów w klasach starszych. Nauka w szkołach zawodowych trwa 3-4 lata. Pełne szkoły średnie przekształcono w szkoły półwyższe. Poważny wpływ na szkolnictwo w Austrii ma Kościół rzymsko-katolicki.
Wiele szkół prowadzą organizacje religijne (także protestanckie), a nauka religii we wszystkich szkołach elementarnych i średnich jest w zasadzie obowiązkowa. W Austrii są 3 uniwersytety państwowe: w Wiedniu, Grazu, Innsbrucku.