Pojęcia na mature

PROWINCJA KOŚCIELNA-metropolia, jednostka organizacji kościelnej, obejmująca obszar kilku diecezji podległych metropolicie lub kilka klasztorów podległych prowincjałowi.

INSYGNIA WŁADZY- honorowe, symboliczne, zewnętrzne oznaki jakiejś godności, urzędu, władzy.
Insygnia cesarzy rzymskich to złota korona, krzesło z kości słoniowej i 12 pęków rózeg liktorskich
Insygnia cesarzy rzymsko-niemieckich w średniowieczu: ornat, stuła, pas, pończochy, sandały, rękawiczki, berło, korona, jabłko monarsze, trzy miecze, relikwiarz i Ewangelia.
Insygnia królewskie, tzw. regalia władców europejskich to: korona (w czasach nowożytnych złota z podwójnym kabłąkiem i krzyżem), berło, jabłko królewskie, niekiedy także i inne przedmioty symbolizujące władzę czy jej sakralny charakter.
Wręczenie miecza i chorągwi (insygnia homagialne) w obrzędzie inwestytury lennej (feudalizm) oznaczało przekazanie władzy nad określonym terytorium (np. koronacja Bolesława Chrobrego przez Ottona III w 1000).
Najstarszym polskim insygniem jest kopia włóczni Św. Maurycego, którą cesarz Otton III podarował B. Chrobremu na zjeździe gnieźnieńskim (1000). Z czasem nabrała ona charakteru relikwii, tracąc znaczenie symbolu władzy. Dziś znajduje się w skarbcu katedralnym na Wawelu w Krakowie. Najwcześniejsze regalia polskie wywiezione zostały w 1031 do Niemiec przez wygnaną z Polski żonę Mieszka II - Rychezę. Z piastowskich insygniów koronacyjnych zachował się jedynie Szczerbiec - miecz koronacyjny królów polskich, który po raz pierwszy służył przy koronacji Władysława Łokietka (1320), a potem do końca I Rzeczypospolitej. W 1796 Prusacy wraz z innymi regaliami zrabowali go ze skarbca wawelskiego i do końca XIX w. przechodził różne koleje losu. W 1884 zakupiony do zbiorów Ermitażu w Petersburgu. W 1928 przekazany Polsce. W 1939 wywieziony do Kanady, wrócił na Wawel w 1959. Podobnie korona, którą koronował się Wł. Łokietek, przetrwała do XVIII w. (potem przetopiona przez Prusaków), choć były w użyciu i inne korony królów i królowych. Pierwsza wzmianka o berłach polskich pochodzi z XIII w. Jabłka używane były prawdopodobnie już wcześniej. Pełny zestaw polskich insygniów królewskich zachował się z XVIII w. (insygnia koronacyjne Augusta III i Marii Józefy), istnieją także niektóre insygnia wcześniejszych władców.

HOŁD LENNY-ceremonia przyjęta w średniowiecznych stosunkach lennych, polegająca na publicznym złożeniu przysięgi wierności seniorowi przez wasala. Po złożeniu przysięgi wasal otrzymywał z rąk seniora inwestyturę, symbol oznaczający przekazanie mu władzy nad lennem.
W polityce zewnętrznej królowie polscy sprawowali często zwierzchnictwo lenne nad innymi ziemiami, które były związane z Polską czasowo i na luźnych warunkach. Przykładem mogą być ziemie hospodarów wołoskich w XV w. lub Mazowsze, które od 1351 do wygaśnięcia linii Piastów mazowieckich w 1526 stanowiło lenno Korony, a także lenno pruskie po pokoju toruńskim w 1466 i lenno kurlandzkie po poddaniu się Inflant Zygmuntowi Augustowi w 1561.

LENNO- dobra nadane przez seniora w użytkowanie lennikowi (wasalowi); także ogół stosunków między seniorem i wasalem.

UNIWERSYTET-najstarszy i najbardziej powszechny typ wielowydziałowej uczelni wyższej, zajmującej się prowadzeniem badań naukowych, kształceniem studentów, przygotowaniem pracowników nauki, nadawaniem stopni i tytułów naukowych
W uniwersytetach średniowiecznych, obok wydziału filozoficznego, poświęconego siedmiu sztukom wyzwolonym, istniały przeważnie trzy fakultety zasadnicze: teologiczny, medyczny i prawny. Powszechnie obowiązywała scholastyczna metoda rozumowania (scholastyka). Językiem wykładowym była łacina, co spowodowało, że uniwersytety stały się organizacjami międzynarodowymi.


STATUT-statuty w dawnej Polsce - przepisy, akty prawne stanowiące odpowiednik dzisiejszych ustaw.

PAŃSTWO-Państwo jest organizacją terytorialną, co oznacza, że obejmuje ludzi związanych z określonym terytorium.
Powstanie państwa wiązało się z przejściem ludzi do osiadłego trybu życia, ale może ono powstać także w wyniku: wyzwolenia się określonej grupy ludzi spod panowania innego państwa i oderwania od niego części terytorium, rozpadu państwa na kilka nowych, połączenia się kilku istniejących w jedno, na podstawie aktu prawa międzynarodowego, w wyniku podboju itp.