Historia do matury, notatki, daty, pojęcia, wszystko co potrzeba umieć aby dobrze zdać maturę

Historia daty
Mezopotamia
• VI i V wiek p.n.e. – pojawienie się osad na terenie Mezopotamii
• Połowa IV wieku p.n.e. – pojawienie się Sumerów na terenie Mezopotamii
• Koniec IV tysiąclecia p.n.e. – postawnie pisma, które wynaleźli Sumerowie, pismo piktograficzne
• Przełom IV i III wieku p.n.e. – sporządzenie przez Sumerów stałego systemu miar i wag
• III wiek p.n.e. – stworzenie wysoko rozwiniętej cywilizacji Sumerów
• III tysiąclecie p.n.e. – przekształcenie pisma w ideograficzne, czyli pojęciowe
• Około 3000 r .p.n.e. – stworzenie koła garncarskiego przez Sumerów
• Początek XVIII stulecia p.n.e. – Hammurabi, władca Amorytów, zjednoczył państwa Mezopotamii, ustanowienie Babilonu stolicą
• 669-627 r. p.n.e. – panowanie Asurbanipala w Asyrii
• 604-562 r. p.n.e. – władanie Nabuchodonozora w Babilonii
Egipt
• Przełom IV i III tysiąclecia p.n.e. – powstanie Egiptu dolnego i górnego
• IV wiek p.n.e. – podbój Egiptu dolnego przez górny, złączenie obu obszarów i powstanie jednolitego państwa
• Około 3000 r. p.n.e. – postawnie pisma hieroglificznego
• I tysiąclecie p.n.e. – powstanie pisma demotycznego
Chiny i Indie
• V tysiąclecie p.n.e. – pierwsze osady w rejonie Huang-ho i Jangcy
• 2500-1700 r. p.n.e. – pierwsze osadnictwo w dolinie Indusu
• Koniec II tysiąclecia p.n.e. – powstanie państwa chińskiego w dolinie Huang-ho pod dynastią Szang
• 312 r. p.n.e. – zjednoczenie państewek Indii i utworzenie królestwa pod dynastią Mauriów
• 221-210 r. p.n.e. – rozkwit państwa starochińskiego za panowania Szy Huang-Ti
• III wiek p.n.e. – utworzenie cesarstwa w Chinach, pierwszy cesarz – Szy Huang-Ti
• 551-479 r. p.n.e. – życie Konfucjusza
• VII wiek – wynalezienie porcelany przez chińczyków
• VIII i IX wiek – wynalezienie druku przez chińczyków
Izrael
• II tysiąclecie p.n.e. – wynalezienie pisma alfabetycznego przez Fenicjan
• 960 r. p.n.e. – wzniesienie Świątyni Jerozolimskiej
• 587 r. p.n.e. – podbicie Judy przez Nabuchodonozora, spalenie Jerozolimy
• 587-539 r. p.n.e. – „Niewola babilońska”
• XII-II wiek p.n.e. – spisanie starego testamentu
• Schyłek X wieku p.n.e. – dwunastomiesięczny rok, liczący 364 dni lub 365 dni
Grecja
• 3000-1400 r. p.n.e. – okres minojski
• 1600-1100 r. p.n.e. – okres mykeński
• Od połowy 1200 r. p.n.e. do połowy VIII wieku p.n.e. – okres ciemny, „ciemne wieki”
• X-IX wiek p.n.e. – złączenie się osad na terenie Attyki, utworzenie się Aten, król Tezeusz
• X wiek p.n.e. – funkcje królów w Atenach przejęli archonci
• IX wiek p.n.e. – przejęcie alfabetu od Fenicjan, przetworzenie go zgodnie z charakterem języka greckiego
• IX wiek p.n.e. – działalność Likurga, legendarnego władcy i twórcy ustroju Sparty
• VIII-VI wiek p.n.e. – okres archaiczny, wielka kolonizacja
• 776 r. p.n.e. – pierwsze igrzyska olimpijskie, twórca Herakles
• 621 r. p.n.e. – prawa Drakona
• Przełom VII i VI wieku p.n.e. – działalność Talesa z Miletu, filozofa
• VI wiek p.n.e. – zawarto sojusz wojskowy – Związek Peloponeski, na czele stała Sparta
• 594 r. p.n.e. – Solon wybrany na urząd archonta w Atenach, szereg reform
• Połowa VI wieku p.n.e. – ukształtowanie się Persji
• Połowa IV wieku p.n.e. – wykształcenie się dramatu, dzielącego się na tragedię i komedię
• 559 r. p.n.e. – Cyrus II wielki doprowadził do zjednoczenia plemion perskich
• 546 r. p.n.e. – Persowie objęli swym panowaniem obszar Azji Mniejszej
• 540 r. p.n.e. – podbój greków na wybrzeżu Azji Mniejszej przez Persów
• V wiek p.n.e. – działalność Sokratesa, a później Platona (jego ucznia)
• 499 r. p.n.e. – powstanie w Milecie, miasto zburzone z rozkazu Dariusza I
• 492 r. p.n.e. – ekspedycja przeciwko grekom na kontynencie, podbicie Macedonii przez Pesje
• 490 r. p.n.e. – bitwa pod Maratonem
• 486 r. p.n.e. – przejęcie władzy przez Kserksesa, syna Dariusza w Persji
• 481 r. p.n.e. – utworzenie Związku Helleńskiego, koalicja greków ze Spartą na czele przeciw Persji
• 480 r. p.n.e. – wyprawa perska, bitwa pod Termopilami, bitwa u wybrzeży Salaminy
• 479 r. p.n.e. – bitwa pod Platejami, klęska Persji
• 478 r. p.n.e. – utworzenie Ateńskiego Związku Morskiego
• 480-338 r. p.n.e. – okres klasyczny w Grecji
• 449 r. p.n.e. – pokój Kaliasa pomiędzy Grecją a Persją
• 454-429 r. p.n.e. – działalność Peryklesa
• 451 r. p.n.e. – wprowadzenie prawa obywatelskiego w Atenach
• 447 r. p.n.e. – rozpoczęcie budowy Partenonu, świątyni Ateny
• 431-404 r. p.n.e. – wojna peloponeska, między Spartą a Atenami
• 431-421 r. p.n.e. – pierwszy etap wojny, brak rozstrzygnięć, pokój na 30 lat
• 413 r. p.n.e. – porażka Aten w walce na Sycylii ze Spartą
• 405 r. p.n.e. – bitwa pod Ajgospotamoj, Ateny pokonane
• 404 r. p.n.e. – narzucenie władzy trzydziestu tyranów w Atenach przez Spartę
• 400 r. p.n.e. – wojna spartańsko-perska
• Od IV wiek p.n.e. – w każdym mieście znajduje się gimnazjon
• 386 r. p.n.e. – pokój królewski
• 371 r. p.n.e. – bitwa pod Leuktrami, Teby kontra Sparta, klęska Sparty
• IV wiek p.n.e. – działalność Arystotelesa, ucznia Platona
• 359 r. p.n.e. – Filip II na tronie Macedonii
• 338 r. p.n.e. – stronnictwo antymacedońskie, skupione wokół Aten i Teb, zostało pokonane podczas bitwy pod Cheroneją, utworzenie Związku Korynckiego, na czele Macedonia
• 336 r. p.n.e. – decyzja o wojnie Związku Korynckiego z Persją, zabójstwo Filipa II, Aleksander Wielki na tronie
• 335 r. p.n.e. – stłumienie powstania antymacedońskiego w Grecji
• 334 r. p.n.e. – wyprawa Aleksandra Wielkiego na Persje, bitwa pod Issos
• 332 r. p.n.e. – założenie Aleksandrii w Egipcie
• 331 r. p.n.e. – bitwa pod Gaugamelą
• 330-30 r. p.n.e. – okres hellenistyczny
• 329-327 r. p.n.e. – podbicie Persji przez Aleksandra, podjęcie wyprawy na Indie
• 324 r. p.n.e. – uznanie Aleksandra za boga
• 323 r. p.n.e. – śmierć Aleksandra
• III wiek p.n.e. – założenie szkoły stoickiej przez Zenona z Kition
• 307 r. p.n.e. – założenie szkoły epikurejskiej przez Epikura z Samos
• 393 r. – uznanie igrzysk olimpijskich za praktyki pogańskie przez cesarza Teodozjusza
Rzym
• 814 r. p.n.e. – założenie Kartaginy przez Fenicjan
• VIII wiek p.n.e. – kolonizacja Półwyspu Apenińskiego przez Greków
• 753 r. p.n.e. – założenie Rzymu
• 753-509 r. p.n.e. – Rzymem władają królowie
• VI wiek p.n.e. – wzrost potęgi Kartaginy
• 540 r. p.n.e. – bitwy morskie pomiędzy grekami i Etruskami u wybrzeży Korsyki
• Od 509 r. p.n.e. – Rzymem rządzą dwaj konsulowie, utworzenie republiki
• 504 r. p.n.e. – pokonanie Etrusków przez Greków na terenach Lacjum
• V wiek p.n.e. do 264 r. p.n.e. – podbój Półwyspu Apenińskiego przez Rzym
• Połowa V wieku p.n.e. – pierwsza kodyfikacja prawa, Prawo XII tablic
• IV wiek p.n.e. – utworzenie Związku Latyńskiego
• 280-275 r. p.n.e. – wojna Rzymu z Tarrentem
• 264-241 r. p.n.e. – pierwsza wojna Punicka, spór o Sycylię
• 218-202 r. p.n.e. – druga wojna Punicka
• 2 sierpnia 216 r. p.n.e. – druzgocąca porażka Rzymian w walce z Hannibalem pod Kannami w Apulii
• 202 r. p.n.e. – bitwa pod Zamą w Afryce, porażka Kartaginy
• 149-146 r. p.n.e. – trzecia wojna Punicka
• 146 r. p.n.e. – zdobycie Kartaginy, zniszczenie miasta
• I wiek p.n.e. – podbój Galii, reforma armii
• 73 r. p.n.e. – największe powstanie niewolników, wywołane przez gladiatora Spartakusa
• 49 r. p.n.e. – wojna domowa o władzę między Juliuszem Cezarem a Pompejuszem
• 48-45 r. p.n.e. – walki Cezara ze zwolennikami Pompejusza
• 45 r. p.n.e. – Cezar dożywotnio otrzymał urząd dyktatora
• 44 r. p.n.e. – zabójstwo Cezara
• 43 r. p.n.e. – wkroczenie Rzymian do Brytanii
• 31 r. p.n.e. – przejęcie władzy przez Oktawiana, ustanowienie Cesarstwa Rzymskiego
• I wiek – powstanie nowego testamentu, prześladowania chrześcijan, apogeum ekspansji terytorialnej Rzymu
• 64 r. – pożar Rzymu, oskarżenie o to chrześcijan
• 79 r. – wybuch Wezuwiusza, zniszczenie Pompei i Herkulanum
• III wiek – najokrutniejsze represje przeciw chrześcijanom
• 284 r. – dojście do władzy przez Dioklecjana, początek okresu zwanego dominatem
• Druga połowa II wieku – poważny kryzys państwa, upadek gospodarki, walki o władzę, walki z Persami na wschodzie, z Germanami nad Renem i Dunajem
• 303-304 r. – edykty przeciwko chrześcijanom wydane przez Dioklecjana
• 313 r. – edykt mediolański, zrównujący religie chrześcijańską z rzymską
• IV i V wiek – początki działalności hierarchicznego kościoła
• IV wiek – pojawiają się rozłamy i konflikty w łonie kościoła
• 325 r. – sobór w Nicei
• 330 r. – Konstantyn Wielki ustanowił drugą stolicę imperium - Konstantynopol
• 385 r. – sobór w Konstantynopolu
• 392 r. – ustanowienie chrześcijaństwa religią Rzymu przez Teodozjusza
• 395 r. – podział cesarstwa przez cesarza Teodozjusza I Wielkiego
• 476 r. – wódz wieloplemiennej armii barbarzyńskiej Odoaker zdetronizował ostatniego cesarza rzymskiego Romulusa Augustusa, upadek Rzymu
• VI wiek – kodeks Justyniana
• 527 r. – dążenia Justyniana Wielkiego do przywrócenia jedności cesarstwa, pokonanie Wandalów
• 535-553 r. – cesarz pokonał Ostrogotów
• 568-572 r. – podboje Longobardów na północy półwyspu apenińskiego
Daty ogólne
• Połowa V wieku – zainicjowanie związków z Rzymem przez króla Chlideryka I w królestwie Franków
• 451 r. – sobór powszechny w Chalcedonie
• 486 r. – pokonanie namiestnika cesarskiego w Galii przez Chlodwiga (Frankowie)
• 496 r. – chrzest Chlodwiga
• Od VI wieku – tytuł papieża
• VI wiek – najazdy barbarzyńców na Konstantynopol
• 507 r. – wyparcie Wizygotów z Akwitanii do Hiszpanii przez Franków
• 527-565 r. – rządy Justyniana Wielkiego
• 529 r. – założenie klasztoru benedyktynów na wzgórzu Monte Cassino, zlikwidowanie Akademii Ateńskiej przez Justyniana
• 570 r. – urodził się Mahomet
• VII wiek – terytoria północnoafrykańskie podbite przez arabów, podział wyznawców islamu na dwa odłamy: szyitów i sunnitów
• VII-VIII wiek – kryzys polityczny w Bizancjum, umacnianie rządów absolutnych
• Około 610 r. – ukazanie się archanioła Gabriela Mahometowi
• 622 r. – ucieczka Mahometa z Mekki do Jatrib (Medyna)
• 630 r. – Mahomet wkroczył do Mekki
• 629-639 r. – panowanie Dagoberta I w królestwie Franków
• Początek VIII wieku – podboje arabów, zajęcie Turkiestanu i obszarów nad środkowym i dolnym Indusem
• 711 r. – przeprawa arabów do Hiszpanii i opanowanie jej niemal całkowicie
• 732 r. – bitwa pod Poitiers, powstrzymanie ekspansji arabów w Europie Zachodniej przez Karola Młota
• Połowa VIII wieku – przejęcie władzy monarszej przez syna Karola Młota – Pepina Krótkiego
• 751 r. – usunięty z tronu władca merowiński Childeryk III, władzę przejmuje Pepin Mały (Krótki)
• 754 r. – koronacja Pepina przez papieża Stefana II, kampania przeciwko Longobardom, zwycięska dla Francji
• 755 r. – synod w Ver
• 756 r. – kolejna kampania przeciwko Longobardom, utworzenie Państwa Kościelnego
• 771 r. – braterska walka o tron francuski, śmierć Karlomana, do władzy dochodzi Karol Wielki
• 772-785 r. – kampania na terenach saskich
• 774 r. – koronacja Karola Wielkiego na króla Longobardów
• 787 r. – sobór w Nicei, przywrócił kult obrazów
• 788 r. – zdobycie księstwa Bawarów przez Karola Wielkiego
• 25 grudnia 800 r. – koronacja Karola Wielkiego na cesarza Rzymu przez papieża Leona III
• 812 r. – Konstantynopol uznaje cesarski tytuł Karola
• 813 r. – Karol Wielki koronował na cesarza syna, Ludwika
• 814 r. – śmierć Karola Wielkiego, władzę obejmuje Ludwik Pobożny
• 817 r. – mianowanie współcesarzem syna, Lotara
• 840 r. – śmierć Ludwika Pobożnego
• 841 r. – Karol Łysy i Ludwik Niemiecki pokonują Lotara
• 843 r. – sobór w Konstantynopolu, potępiający ikonoklazm, traktat w Verdun na mocy którego imperium karolińskie podzielone zostało na trzy części
• Połowa IX wieku – z Półwyspu Skandynawskiego ruszyli na kontynent Normanowie
• Od 863 r. – misja chrystianizowania słowian
• 887 r. – obalenie ostatniego cesarza z dynastii karolińskiej, Karola Grubego
• IX i X wiek – rozpad Imperium arabskiego na kilka państw
• 906 r. – rozpad państwa wielkomorawskiego
• 919 r. – królem saskim zostaje Henryk I Ptasznik
• 934 r. – bitwa pod rzeką Unstrut, odparcie ataku Węgrów przez Henryka I
• 955 r. – bitwa na Lechowym Polu, Henryk I odniósł zwycięstwo nad Węgrami
• 961 r. – wyprawa Ottona I do Włoch, koronacja na króla Włoch
• 2 luty 962 r. – koronacja cesarska Ottona I
• 976 r. – Otton I rozkazał koronować Ottona II na współcesarza
• 983 r. – wyniesienie do godności współkróla trzyletniego Ottona III
• Grudzień 983 r. – śmierć Ottona II
• 987 r. – w wyniku elekcji możnowładców koronę francuską uzyskał Hugo Capet
• 988 r. – chrzest Rusi Kijowskiej, wejście w orbitę wpływów kultury bizantyjskiej
• 994 r. – rządy w cesarstwie przejmuje Otton III
• Pod koniec X wieku – sytuację we Francji opanował Hugo Capet, założyciel dynastii Kapetyngów
• Między X a XII wiekiem – ustalił się porządek społeczny zwany lennym lub feudalnym
• X-XIII wiek – upowszechnienie się sztuki romańskiej
• 976-1025 r. – panowanie Bazylego II w Bizancjum, szczyt potęgi militarnej, politycznej, ekonomicznej i kulturalnej.
• Przełom X i XI wieku – podboje Turków Seldżuków na terenach islamu
• U progu XI wieku – uformowanie się królestwa Kastylii
• XI-XIII wiek – pełne średniowiecze
• 1002 r. – śmierć Ottona III, koronacja Henryka II na króla niemieckiego
• 1003 r. – śmierć papieża Sylwestra II
• 1017 r. – Kanut I Wielki opanował całą Brytanię
• 1024 r. – śmierć Henryka II
• II połowa XI wieku – zawładnięcie Syrią i Palestyną przez Turków Seldżuków
• 16 lipca 1054 r. – początek schizmy wschodniej, rzucenie klątwy przez papieża na patriarchę Konstantynopola
• 1063 r. – synod laterański, początek „świętych wojen” czyli krucjat
• 1066 r. – Wilhelm Zdobywca koronował się na króla Anglii
• 1070 r. – utworzenie zakonu joannitów przez rycerzy włoskich
• 1073-1085r. – pontyfikat Grzegorza VII
• 1075 r. – sobór rzymski, ogłoszenie Dictatus Papae
• 1076 r. – sobór w Wormacji zwołany przez Henryka IV i niemieckich biskupów, wypowiedzenie Posłuszeństwa papieżowi, klątwa na Henryka IV
• 1077 r. – zdjęcie klątwy z Henryka IV po trzydniowej pokucie w Canossie
• 1080 r. – usunięcie antykróla w Niemczech, ogłoszenie detronizacji Grzegorza VII przez Henryka IV, elekcja antypapieża Klemensa III
• 1084 r. – koronacja cesarska Henryka IV
• 1092-1095 r. – wojna Niemiec z Lomardzkimi miastami, przegrana przez Niemców
• 1095 r. – sobór w Clermont, ogłoszenie wyprawy przeciw innowiercom
• Sierpień 1096 r. – ludowa krucjata
• 6 maj 1097 r. – pierwsze zmagania wojenne rycerstwa pierwszej krucjaty z Turkami
• 1098 r. – założenie państewka Edessy przez lotaryńskiego księcia Baldwina
• Połowa 1099 r. – zdobycie Jerozolimy przez rycerzy krucjaty
• XII-XIII wiek – alfabetyzacja krajów zachodnioeuropejskiego chrześcijaństwa
• 1100 r. – założenie Królestwa Jerozolimy, koronacja Baldwina
• Sierpień 1106 r. – śmierć Henryka IV
• 1118 r. – utworzenie zakonu templariuszy przez rycerstwo francuskie
• Wrzesień 1122 r. – zawarcie konkordatu w Wormacji, uznany przez cesarza Henryka V i papieża Kaliksta II (Niemcy)
• 1147 r. – druga krucjata, upadek hrabstwa Edessy przyczyną zorganizowania krucjaty
• Lipiec 1187 r. – upadek Królestwa Jerozolimy
• 1189 r. – trzecia krucjata, na czele rycerstwa niemieckiego stanął Fryderyk I Barbarossa
• 1190 r. – założenie zakonu krzyżackiego przez księcia Fryderyka Szwabskiego
• 1191 r. – układ z Saladynem, oddawał łacinnikom wąski pas wybrzeża od Tym do Jafy i zezwalał na pielgrzymki do miejsc świetych
• 1199 r. – śmierć Ryszarda Lwie Serce
• 1203 r. – zdobycie Konstantynopola przez krzyżaków, złupienie miasta, zlikwidowanie Bizancjum i powołanie do życia Cesarstwa Łacińskiego, ogłoszono koniec panującej od XI wieku schizmy
• 1204 r. – oderwanie od Anglii Normandii przez króla Francji Filipa II Augusta
• 1206 r. – władca Mongołów Temudżyn przybrał tytuł Czyngis-Chana
• 1211 r. – przerwanie systemu obronnego Wielkiego Muru, wdarcie się do północnych Chin przez Mongołów
• 1213 r. – papież zmusił Jana Bez Ziemi do uznania Anglii za lenno papieskie
• 1214 r. – bitwa pod Bouvines, Filip II rozgromił wojska Jana Bez Ziemi
• 1215 r. – wydanie Wielkiej Karty Swobód w Anglii przez Jana Bez Ziemi, stanowiącą układ króla ze szlachtą, zdobycie Pekinu przez Mongołów, sobór laterański upowszechniający szkolnictwo, stworzenie Świętego Oficjum (inkwizycja)
• 1217-1229 r. – piąta krucjata
• 1222 r. – wydanie Złotej Bulli na Węgrzech, podstawa praw i wolności rycerstwa i możnowładców
• 1229 r. – reaktywacja Królestwa Jerozolimy
• 1231-1283 r. – podbicie ziem Prusów przez krzyżaków
• 1244 r. – poddanie Jerozolimy Turkom
• 1248 r. – szósta krucjata
• Połowa XIII wieku – powstanie Hanzy
• II połowa XIII wieku – wykształcenie się angielskiego parlamentu, podróż Marco Polo na wschód
• 1261 r. – upadek Cesarstwa Łacińskiego pod naporem Bizantyjczyków
• 1270 r. – siódma krucjata
• 1285 r. – królem Francji zostaje Filip IV zwany Pięknym
• 1291 r. – zdobycie Akki przez Turków, koniec idei krucjat
• XIV wiek – największy rozkwit Hanzy, narodziny humanizmu we Włoszech
• XIV-początek XVII wieku – rozkwit renesansu (odrodzenia)
• 1302 r. – zwołanie pierwszego zgromadzenia wszystkich stanów we Francji
• 1309-1377 r. – niewola awiniońska papieży
• 1313 r. – kasata zakonu templariuszy przez króla Francji Filipa Pięknego
• 1314 r. – spłonięcie ostatniego mistrza templariuszy Jakuba de Molaya na stosie
• 1337-1453 r. – wojna stuletnia pomiędzy Anglią i Francją
• 1358 r. – powstanie chłopskie we Francji, tak zwana żakeria
• 1348-1350 r. – epidemia czarnej śmierci – dżuma
• 1378 r. – początek schizmy zachodniej
• 1414-1418 r. - Sobór w Konstancji
• 1414 r. – spalenie na stosie Jana Husa
• 1453 r. – zdobycie Konstantynopola przez Turków
• 1455-1485 r. – wojna domowa w Anglii pomiędzy rodami Yorków i Lancesterów
• 1469 r. – unia kastylijsko-aragońska w Hiszpanii
• 1487-1491 r. – wojna o przyłączenie Bretanii do Francji między Francją a Anglią
• 1491 r. – traktat w Langeais, Bretania posiadłością Francji
• 3 sierpnia 1492 r. – wypłynięcie floty hiszpańskiej z Krzysztofem Kolumbem ku Ameryce
• 12 października 1492 r. – odkrycie San Salwadoru przez Kolumba
• 1492 r. – odkrycie Kuby i Haiti przez Kolumba
• 1494-1521 r. – wojny włoskie
• 1494 r. – traktat w Tordesillas między Portugalią a Hiszpanią
• 1497 r. – wyprawa Vasco da Gamy, John Cabot dotarł do wybrzeży Ameryki Północnej
• 23 maj 1498 r. – dotarcie Vasco da Gamy do Indii
• XVI-XVIII wiek - kontrreformacja
• 1500 r. – dotarcie Portugalczyka Pedro Alvareza do wybrzeży Brazylii
• 1509-1564 r. – działalność Jana Kalwina
• 31 października 1517 r. – Luter ogłosił 95 tez w Wittenberdze
• 1518-1521 r. – wyprawa konkwistadorów dowodzona przez Ferdynanda Korteza dokonała podboju Azteków w Meksyku
• 1519-1522 r. – podróż dookoła świata przez Ferdynanda Magellana
• 1521 r. – śmierć Magellana na Filipinach, klątwa na Lutra, wybuch wojny między Francją a Hiszpanią
• 1525 r. – bitwa pod Pawią, klęska wojsk francuskich
• 1526 r. – bitwa pod Mohaczem, śmierć Ludwika Jagiellończyka
• 1529 r. – traktat w Cambrai
• 1530 r. – koronacja cesarska Karola V, króla Hiszpanii
• 1531-1533 r. – podbój Imperium Inków w Peru
• Październik 1531 r. – bitwa pod Kappel, zwycięstwo katolickich kantonów nad protestanckimi w Szwajcarii
• 1533-1584 r. – panowanie Iwana IV Groźnego w Rosji
• 1534 r. – Henryk VIII na mocy aktu supremacji ogłosił się głową kościoła w Anglii
• 1542 r. – odnowienie inkwizycji
• 1545-1563 r. – sobór w Trydencie
• 1546-1547 r. – wojna domowa w Niemczech
• 1555 r. – pokój religijny w Augsburgu, przyjęto zasadę czyje panowanie tego religia
• 1558-1603 r. – panowanie Elżbiety I w Anglii
• 1559 r. – ogłoszenie Indeksu Ksiąg Zakazanych, traktat w Cateau-Cambresis
• 1562-1594 r. – wojna między katolikami a hugenotami we Francji
• 1566 r. – powstanie w Holandii
• 1569 r. – wybranie Jana III Wazę na króla Szwecji
• 24 sierpnia 1572 r. – rzeź protestantów, Noc Świętego Bartłomieja, krwawe gody we Francji
• 1579 r. – siedem protestanckich krajów niderlandzkich zawiązało unię w Utrechcie, powołanie Zjednoczonych Prowincji Północnych (Holandii)
• 1581 r. – oderwanie się Zjednoczonych Prowincji Północnych od Hiszpanii
• 1584 r. – pojawienie się pierwszych angielskich kolonistów w Ameryce Północnej, założenie Wirginii
• 1587 r. – egzekucja Marii Stuart w Anglii
• 1588 r. – Wielka Armada Hiszpańska została rozbita przez flotę angielską u wybrzeży Anglii
• 1598 r. – edykt nantejski, gwarantował hugenotom wolność wyznania
• XVII wiek – upadek Hanzy
• 1604 r. – koniec wojen Hiszpańsko-Angielskich
• 1608 r. – zawarcie Unii Protestanckiej
• 1609 r. – rozejm, który doprowadził do uznania niepodległości północnych stanów Holandii, utworzenie Zjednoczonych Prowincji Niderlandów, oraz południowej części kraju zależną od Hiszpanii, zawiązanie Ligi Katolickiej
• 14 maj 1610 r. – zamach na życie króla Francji Henryka IV de Burbon
• 1638-1715 r. – działalność monarchy Francji – Henryka XIV Słońce
• 1642-1648 r. – wojna domowa w Anglii
• 30 stycznia 1648 r. – traktat w Hadze, uznanie niepodległości Północnych Niderlandów przez Hiszpanię
• 24 październik 1648 r. – traktat pokojowy, pokój westfalski kończący wojnę trzydziestoletnią, uznanie niepodległości Szwajcarii
• 1654 r. – tron szwedzki objął Karol X Gustaw
• 1661 r. – Henryk XIV przejmuje obowiązki pierwszego ministra we Francji
• 1682 r. – objęcie rządów przez Piotra I Wielkiego w Rosji
• 1688 r. – chwalebna rewolucja w Anglii
• 1700-1721 r. – wielka wojna północna między Szwecją a koalicją rosyjsko-sasko-duńską, zwaną Ligą Północną
• 1701 r. – osiągnięcie tytułu królewskiego w Prusach przez Fryderyka I
• 1721 r. – traktat w Nystad, uczynił on Rosję hegemonem w Europie Środkowo-wschodniej
• 1773 r. – kasata zakonu Jezuitów
• 1769 r. – James Watt opatentował maszynę parową
• 1773 r. – „Bostońskie picie herbatki”, wybuch wojny angielsko-amerykańskiej
• 1774 r. – I Kongres Kontynentalny w USA, wprowadzenie bojkotu towarów angielskich, żądanie wycofania ustaw represyjnych ogłoszonych przez parlament angielski
• Maj 1775 r. – II Kongres Kontynentalny w USA w Filadelfii
• 4 lipca 1776 r. – ogłoszenie Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych opracowanej przez Tomasza Jeffersona
• 1777 r. – bitwa pod Saratogą, armia amerykańska pokonała anglików, udział Tadeusza Kościuszki
• 1779 r. – bitwa pod Charleston, udział Kazimierza Pułaskiego, bitwa pod Savannah, Amerykanie ponieśli klęske
• 1783 r. – Anglia uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych
• 1787 r. – konwent w Filadelfii pod przewodnictwem Jerzego Waszyngtona mający ustalić konstytucję
• 17 września 1787 r. – uchwalenie Konstytucji Stanów Zjednoczonych
• 1789 r. – wejście w życie Konstytucji USA
• 5 maj 1789 r. – zwołanie do Wersalu Stanów Generalnych przez Ludwika XVI we Francji
• 17 czerwca 1789 r. – stan trzeci (mieszczaństwo i chłopi) przyjął nazwę Zgromadzenie Narodowe we Francji
• 14 lipca 1789 r. – zdobycie Bastylii, początek rewolucji we Francji
• 26 sierpnia 1789 r. – uchwalenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela we Francji
• Wrzesień 1791 r. – uchwalenie konstytucji we Francji, wprowadzenie monarchii konstytucyjnej oraz trójpodział władzy, władzę ustawodawczą oddano w ręce Zgromadzenia Prawodawczego – Legislatywy
• 1 października 1791 r. – pierwsze posiedzenie Legislatywy we Francji
• Sierpień 1792 r. – powołanie rządu miejskiego - Komuna Paryska, przejmując władzę we Francji
• Styczeń 1793 r. – zgilotynowanie Ludwika XVI we Francji, powstanie pierwszej koalicji antyfrancuskiej: Austria, Prusy, Hiszpania, Holandia, Anglia
• 24 czerwiec 1793 r. – uchwalenie nowej konstytucji we Francji
• 27 lipiec 1794 r. – aresztowanie i stracenie na gilotynie Robespierra, władzę we Francji przejmuje burżuazja, koniec rewolucji francuskiej
• 1795 r. – burżuazja we Francji uchwaliła nową konstytucję
• 1798 r. – druga koalicja antyfrancuska: Rosja, Anglia i Austria
• 1799 r. – Napoleon przejmuje władzę nad wojskiem i zmuszenie dyrektoriatu do rozwiązania, ogłoszenie konstytucji, na mocy której władzę w państwie przejął konsulat, nominowany przez senat na 5 lat, Napoleon pierwszym konsulem
• 1804 r. – kodeks prawa cywilnego wydany przez Napoleona
• 2 grudzień 1804 r. – cesarska koronacja Napoleona Bonaparte w obecności papieża Piusa VII
• 1805 r. – trzecia koalicja antyfrancuska: Anglia, Rosja i Austria, bitwa pod Austerlitz (bitwa trzech cesarzy), zwycięstwo Francji
• 1806 r. – czwarta koalicja antyfrancuska: Rosja i Prusy
• 7 lipca 1807 r. – traktat pokojowy w Tylży, utworzenie Księstwa Warszawskiego oraz Wolnego Miasta Gdańsk
• 1808 r. – powstanie przeciwko Napoleonowi w Hiszpanii
• 1809 r. – piąta koalicja antyfrancuska: Anglia i Austria
• 1812-1814 r. – wojna amerykańsko-angielska
• 5 wrzesień 1812 r. – bitwa pod Borodino, klęska Rosji, wygrana Francji
• 1813 r. – przyłączenie się Prus i Austrii do Rosji i wypowiedzenie wojny Napoleonowi
• 16-19 październik 1813 r. – bitwa pod Lipskiem
• Kwiecień 1814 r. – abdykacja Napoleona
• Wrzesień 1814 r. – kongres wiedeński
• 1 marca 1815 r. – powrót Napoleona, wylądował w Tulonie
• 20 marca 1815 r. – Napoleon dotarł do Paryża, ogłosił akt wprowadzajacy monarchię konstytucyjną
• 18 czerwca 1815 r. – bitwa pod Waterloo, klęska Napoleona
• 5 maj 1821 r. – śmierć Napoleona na Wyspie Świętej Heleny
• 26 września 1815 r. – Austria, Rosja i Prusy podpisały akt, powołujący Święte Przymierze
• 1829 r. – niepodległość Grecji
• 27-29 lipca 1830 r. – rewolucja lipcowa we Francji
• Lipiec 1830 r. – niepodległość Belgii
• 1846-1848 r. – wojna amerykańsko-meksykańska
• 1848-1849 r. – Wiosna Ludów
• 22 luty 1848 r. – rewolucja lutowa we Francji, konstytucja przywróciła ustrój republikański w państwie, pierwszym prezydentem został Ludwik Napoleon Bonaparte, bratanek Napoleona
• 1850 r. – uchwalenie konstytucji w Prusach przez Fryderyka Wilhelma IV
• 1852 r. – przywrócenie cesarstwa we Francji, koronacja Napoleona III
• 1853-1856 r. – wojna krymska
• 1861-1865 r. – wojna secesyjna w USA
• 1861 r. – południowe stany utworzyły konfederację w USA, atak na Fort Sumter, cesarz Austrii Franciszek Józef I ogłasza konstytucję w Austrii, utworzenie Królestwa Włoskiego, królem został Wiktor Emanuel II
• 1862 r. – Abraham Lincoln wydał 2 ustawy, ustawa o osadnictwie i znosząca niewolnictwo
• 1863 r. – bitwa pod Vicksburgiem, wojska północy Ulyssesa Granta pokonują konfederację, bitwa pod Gettysburgiem, zwycięstwo unionistów
• 1864 r. – utworzenie Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, nazwanego międzynarodówką, z inicjatywy Karola Marksa
• 1865 r. – powstanie Ku-Klux-Klanu
• 9 kwietnia 1865 r. – akt kapitulacji wojsk południa w Appomattox, podpisał generał Lee, dowódca konfederatów
• 1866 r. – przyłączenie Wenecji do Włoch
• 1870-1871 r. – wojna francusko-pruska
• 1870 r. – przyłączenie Rzymu do Włoch
• 1871 r. – zjednoczenie Niemiec, Otto von Bismarck premierem
• 1876 r. – rozwiązanie międzynarodówki
• 1879 r. – wynalezienie żarówki przez Thomasa Edisona
• 1882 r. – powstanie trójprzymierza (Niemcy, Austro-Węgry, Włochy)
• 1889 r. – na konferencji w Paryżu utworzono II międzynarodówkę
• 1895 r. – odkrycie promieni X przez Wilhelma Roentgena
• 1896 r. – pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie
• 1898 r. – wyodrębnienie promieniotwórczych pierwiastków: polonu i radu, przez Marię Skłodowską-Curie i Piotra Curie
• 1904-1905 r. – wojna japońsko-rosyjska
• 22 stycznia 1905 r. – krwawa niedziela, rozgromienie demonstracji przez wojsko w Petersburgu
• Październik 1905 r. – car Mikołaj II ogłosił manifest konstytucyjny
• 1907 r. – powstanie trójporozumienia (Francja, Anglia, Rosja)
• 1912-1913 r. – wojna bałkańska
• 1913 r. – II wojna bałkańska
• 1914 r. – otwarcie kanału panamskiego
• 28 czerwca 1914 r. – zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie
• 28 lipca 1914 r. – wojska austriackie zaatakowały Serbię
• 1 sierpnia 1914 r. – Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji
• 3 sierpnia 1914 r. – Niemcy wypowiedziały wojnę Francji
• 4 sierpnia 1914 r. – wtargniecie wojsk Niemieckich na tereny neutralnej Belgii, wypowiedzenie wojny Niemcom przez Anglię
• 6 sierpnia 1914 r. – wypowiedzenie wojny Rosji przez Austro-Węgry
• Wrzesień 1914 r. – bitwa nad rzeką Marną, klęska wojsk niemieckich
• Przełom 1914-1915 r. – wojna pozycyjna na froncie zachodnim
• 1915 r. – Włochy poparły państwa ententy
• 1916 r. – niepodległość Irlandii
• Luty 1916 r. – bitwa pod Verdun
• Lato 1916 r. – bitwa nad rzeką Sommą
• 1917 r. – rozpoczęcie nieograniczonej wojny podwodnej, przystąpienie USA do wojny, rewolucja lutowa w Rosji
• 15 marca 1917 r. – abdykacja cara Mikołaja II, władzę w Rosji przejął Rząd Tymczasowy
• Z 7 na 8 listopada 1917 r. – przewrót w Petersburgu dokonany przez bolszewików, rewolucja październikowa
• 3 marca 1918 r. – pokój brzeski, wycofanie wojsk rosyjskich z wojny
• Lipiec 1918 r. – druga bitwa nad Marną
• Wrzesień 1918 r. – kapitulacja Bułgarii
• Październik 1918 r. – kapitulacja Turcji
• 3 listopad 1918 r. – kapitulacja Austro-Węgier
• 11 listopad 1918 r. – zawieszenie broni podpisane przez Niemcy w Compiegne
• 1919-1920 r. – konferencja w Wersalu
• Styczeń 1919 r. – rozpoczęcie konferencji pokojowej w Paryżu
• 28 czerwca 1919 r. – traktat pokojowy z Niemcami w Wersalu
• 1919 r. – Benito Mussolini powołał do życia Włoskie Związki Kombatanckie zrzeszające byłych żołnieży
• 1920-1922 r. – wojna grecko-turecka
• 1920 r. – powstanie w Monachium Niemieckiej Narodowo-Socjalistycznej Partii Robotniczej (NSDAP)
• 1921 r. – ogłoszenie Nowej Ekonomicznej Polityki w Rosji, Mussolini powołał do życia Narodową Partię Faszystowską, powstanie Komunistycznej Partii Chin
• 1922 r. – powstanie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, układ w Rapallo między ZSRR a Niemcami o nawiązaniu stosunków politycznych i gospodarczych, „marsz na Rzym” faszyści obejmują władzę we Włoszech
• 1923 r. – pucz monachijski
• 1925 r. – konferencja międzynarodowa w Locarno, zagwarantowanie nienaruszalności zachodniej granicy Niemiec z Francją i Belgią, faszyści wprowadzili we Włoszech system dyktatorski
• 1926 r. – przyjęcie Niemiec do Ligi Narodów
• 24 październik 1929 r. – czarny czwartek, krach Na Wall Street w Nowym Jorku
• 1930 r. – rozpoczęcie kolektywizacji rolnictwa w ZSRR
• 1931 r. – obalenie monarchii i ogłoszenie republiki w Hiszpanii, wkroczenie wojsk Japońskich do Mandżurii, utworzenie państewka Madżukuo
• 1932 r. – wielki głód na Ukrainie, śmierć ponad 5 milionów ludzi
• 1933 r. – objęcie urzędu prezydenta USA przez Franklina Delano Roosevelta, mianowanie Hitlera kanclerzem Niemiec przez prezydenta Paula Hinderburga von Beckendorffa
• 1935-1936 r. - podbój Etiopii przez Włochów
• 1935 r. – ustawy norymberskie
• 1936-1939 r. – wojna domowa w Hiszpanii
• 1936 r. – podpisanie porozumienia zwanego osia Berlin-Rzym, podpisanie paktu antykominternowskiego przez Niemcy i Japonię, remilitaryzacja Nadrenii
• 1937 r. – przyłączenie się Włoch do paktu antykominternowskiego
• Marzec 1938 r. – anszlus Austrii
• 29 września 1938 r. – konferencja w Monachium
• Z 9 na 10 listopada 1938 r. – kryształowa noc, Niemcy rozbijają i niszczą mienie żydowskie w Niemczech
• Kwiecień 1939 r. – zwycięstwo generała Franco w wojnie domowej w Hiszpanii, wprowadzenie systemu autorytarnego, Franco objął władzę dyktatorską
• 3 wrzesień 1939 r. – Anglia i Francja wypowiadają wojnę Niemcom
• Listopad 1939 r. – marzec 1940 r. – wojna zimowa między Rosją a Finlandią
• 12 marca 1940 r. – układ pokojowy w Moskwie między Finlandią a Rosją
• 9 kwiecień 1940 r. – poddanie się Danii
• 10 maj 1940 r. – atak Niemiec na Belgię i Holandię
• 10 czerwiec 1940 r. – poddanie się Norwegii, przystąpienie Włoch do wojny z Francją
• 14 czerwca 1940 r. – wkroczenie wojsk Niemieckich do Paryża
• Sierpień-październik 1940 r. – bitwa o Anglię
• 27 wrzesień 1940 r. – podpisanie paktu trzech przez Niemcy, Japonię i Włochy
• 28 październik 1940 r. – atak na Grecję przez Włochów
• 17 kwietnia 1941 r. – Jugosławia zostaje spacyfikowana
• 22 czerwiec 1941 r. – agresja Niemiec na ZSRR
• 14 sierpień 1941 r. – podpisanie Karty Atlantyckiej
• Wrzesień 1941 r. – luty 1943 r. – oblężenie Leningradu przez Niemców
• 7 grudnia 1941 r. – Japoński atak na bazę amerykańską Pearl Harbor, przystąpienie USA do wojny
• 1 styczeń 1942 r. – podpisanie Deklaracji Narodów Zjednoczonych opracowanej przez Roosevelta i Churchilla przez 26 państw
• 3-5 czerwca 1942 r. – bitwa o Midway
• 14 września 1942 r. – 2 luty 1943 r. – obrona Stalingradu
• 19 październik-3 listopad 1942 r. – bitwa pod El Alamein
• 5 lipiec-23 sierpień 1943 r. – bitwa na łuku kurskim
• 28 listopad-2 grudzień 1943 r. – konferencja w Teheranie
• 4 czerwiec 1944 r. – wkroczenie aliantów do Rzymu
• 6 czerwiec 1944 r. – desant w Normandii
• 25 sierpień 1944 r. – wyzwolenie Paryża
• 3 wrzesień 1944 r. – wyzwolenie Brukseli
• 4-11 luty 1945 r. – konferencja w Jałcie
• 25 kwiecień 1945 r. – pierwsze posiedzenie założycielskie Organizacji Narodów Zjednoczonych w San Francisco
• 2 maj 1945 r. – zdobycie Berlina
• 8 maj 1945 r. – kapitulacja Niemiec
• 26 czerwiec 1945 r. – podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych
• 17 lipiec-2 sierpień 1945 r. – konferencja w Poczdamie
• 9 sierpień 1945 r. – ofensywa Armii Czerwonej w kierunku Mandżurii
• 2 wrzesień 1945 r. – akt kapitulacji Japonii
• 2 październik 1945 r. – utworzenie Demokratycznej Republiki Wietnamu
• 14 Listopad 1945 r. – 1 październik 1946 r. –procesy Norymberskie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym
• 1946 r. – powstanie Chińskiej Republiki Ludowej ogłoszone przez Mao Tse-tunga
• 1947 r. – scalenie zachodnich stref okupacyjnych w Niemczech
• Marzec 1947 r. – ogłoszenie doktryny Trumana
• 1948-1994 r. – polityka apartheidu w RPA
• 16 kwiecień 1948 r. – powstanie Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej - OEEC
• 15 maj 1948 r. – niepodległość Izraela
• Lipiec 1948 r. – maj 1949 r. –blokada Berlina przez ZSRR
• 1949 r. – powstanie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)
• 4 kwiecień 1949 r. – traktat waszyngtoński, powstanie Organizacji Paktu Północnego Atlantyku – NATO
• 5 maj 1949 r. – podpisanie statutu Rady Europy
• 21 wrzesień 1949 r. – ogłoszenie powstania Republiki Federalnej Niemiec
• 7 październik 1949 r. – powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej
• Czerwiec 1950 r. – atak Korei Północnej na Południową
• 18 kwiecień 1951 r. – powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
• 5 marzec 1953 r. – śmierć Stalina
• 27 lipiec 1953 r. – rozejm w Panmundżon między Koreami
• 14 maj 1955 r. – powołanie Organizacji Układu Warszawskiego
• 1956 r. – Izraelski atak na Egipt, kryzys sueski
• Listopad 1956 r. – węgierska jesień, interwencja wojsk Układu Warszawskiego na Węgrzech
• 25 marca 1957 r. – traktaty rzymskie, przekształcenie EWWiS w Europejską Wspólnotę Gospodarczą
• 1959 r. – premierem Kuby został Fidel Castro
• Październik 1962 r. – blokada Kuby
• 28 październik 1962 r. – porozumienie amerykańsko-radzieckie kończące kryzys kubański
• 1966-1976 r. – rewolucja kulturalna w Chinach
• 5-10 czerwiec 1967 r. – wojna sześciodniowa między Izraelem a Egiptem
• 1968 r. – praska wiosna, próba demokratyzacji systemu politycznego w Czechosłowacji
• 1974-1975 r. – rewolucja goździków w Portugalii
• Styczeń 1975 r. – ofensywa komunistów z północnego Wietnamu na Południowy
• 30 czerwiec 1975 r. – zdobycie Sajgonu przez Vietcong
• Grudzień 1979 r. – interwencja wojsk radzieckich w Afganistanie
• 10 listopad 1989 r. – zburzenie muru berlińskiego
• 2 sierpień 1990 r. – napaść Iraku na Kuwejt, operacja „pustynna burza” interwencja wojsk NATO
• 3 październik 1990 r. – połączenie RFN z NRD
• 1992-1995 r. – wojna domowa w Jugosławii
• 7 luty 1992 r. – traktat z Maastricht
• 1 listopad 1993 r. – powołanie Unii Europejskiej
• Luty 2001 r. – traktat nicejski
• 11 wrzesień 2001 r. – zamach terrorystyczny na World Trade Center w Nowym Jorku
Polska
• IV-III wiek p.n.e. – Celtowie od południa przenikają na obszar ziem polskich
• Przełom I wieku p.n.e. i I wieku n.e. – silny wpływ Rzymu
• 965 r. – Mieszko I poślubił czeską księżniczkę Dobrawę
• 966 r. – chrzest Polski
• 972 r. – bitwa pod Cedynią
• 990-992 r. – wydanie dokumentu Dagome iudex przez Mieszka I, zawarcie opisu przebiegu granic państwa piastów
• 997 r. – śmierć biskupa Wojciecha
• XI wiek – pojawienie się zakonu benedyktynów w Polsce
• 1000 r. – zjazd w Gnieźnie, spotkanie Ottona III z Bolesławem Chrobrym
• 1002 r. – Bolesław Chrobry zajął Łużyce, Milsko i Miśnię
• 1003 r. – Bolesław Chrobry zajął Czechy, Morawy i Słowację
• 1003-1018 r. – wojna Bolesława Chrobrego z cesarzem Henrykiem II
• 1018 r. – pokój w Budziszynie, Bolesław zachował Milsko i Łużyce
• 1025 r. – koronacja królewska Bolesława Chrobrego oraz Mieszka II, śmierć Bolesława Chrobrego
• 1031 r. – ucieczka Mieszka II z kraju po wystąpieniu Bezpryma i Otta przeciwko królowi
• 1034 r. – śmierć Mieszka II
• 1038 r. – najazd Brzetysława, księcia czeskiego na Polskę, przyłączył Śląsk do Czech a Wielkopolskę złupił
• 1039 r. – powrót Kazimierza Odnowiciela do kraju
• 1047 r. – walka Kazimierza z Miecławem, władcą Mazowsza, pokonanie Miecława
• 1076 r. – koronacja Bolesława Śmiałego (Szczodrego)
• 1097-1107 r. – podział państwa dokonany przez Władysława Hermana
• XII wiek – przybycie cystersów do Polski
• XII-XIII wiek – kolonizacja wewnętrzna
• 1109 r. – najazd cesarza Henryka V na Polskę
• 1119 r. – wcielenie do Polski Pomorza Gdańskiego
• 1121 r. – uznanie Pomorza Zachodniego za lenno polskie
• 1138 r. – śmierć Bolesława Krzywoustego
• 1138-1320 r. – rozbicie dzielnicowe Polski
• 1140 r. – utworzenie biskupstwa w Wolinie
• 1181 r. – książę szczeciński złożył hołd cesarzowi niemieckiemu
• Początek XIII wieku – spisanie kroniki przez Wincentego Kadłubka
• XIII wiek – pojawienie się zakonów żebraczych: dominikanie, franciszkanie, augustianie i karmelici
• 1226 r. – Książę Konrad Mazowiecki sprowadził krzyżaków na ziemię chełmińską
• 1241 r. – najazd tatarów na Polskę, bitwa pod Legnicą, śmierć Henryka II Pobożnego
• 1295 r. – koronacja Przemysła II
• Od początku XIV wieku – rycerstwo określało się mianem szlachty
• 1300 r. – koronacja Wacława II
• 1305 r. – powstanie przeciwko Wacławowi II, na czele stanął Władysław Łokietek, śmierć Wacława II
• 1306 r. – śmierć syna Wacława II, Wacława III
• Od 1306 r. – Malbork siedzibą krzyżaków
• 1308-1309 r. – krzyżacy dokonali zaboru Pomorza Gdańskiego
• 1320 r. – koronacja Władysława Łokietka
• 1327-1332 r. – wojna z zakonem krzyżackim
• 1331 r. – bitwa pod Płowcami, zwycięstwo Łokietka
• 1333 r. – koronacja Kazimierza Wielkiego
• 1335 r. – zjazd władców Węgier, Czech i polski w Wyszehradzie
• 1343 r. – pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu, Polska odzyskała Kujawy, a Pomorze Gdańskie Kazimierz ofiarował krzyżakom jako „wieczystą jałmużnę”
• 1364 r. – król ufundował w Krakowie uniwersytet
• 1370 r. – śmierć bezpotomna Kazimierza Wielkiego
• 1370-1382 r. – panowanie Ludwika Węgierskiego
• 1374 r. – przywilej w Koszycach wydany przez Ludwika Węgierskiego
• 1385 r. – unia w Krewie, Jagiełło został królem Polski, miał przyjąć chrzest, połączenie Litwy i Polski
• Luty 1386 r. – chrzest Jagiełły, ślub i koronacja Władysława Jagiełły
• 1392 r. – ugoda w Ostrowie Lubelskim, Jagiełło powierzył namiestnictwo Litwy Witoldowi
• 1399 r. – bitwa nad rzeką Worsklą z Tatarami
• 1400 r. – odnowienie uniwersytetu krakowskiego przez Władysława Jagiełłę
• 1401 r. – ugoda polsko-litewska w Wilnie i Radomiu, na jej mocy Witold został dożywotnio wielkim księciem litewskim, Litwa miała zagwarantowaną odrębność państwową. Witold złożył hołd Jagielle jako monarsze zwierzchniemu
• 1409 r. – antykrzyżackie powstanie na Żmudzi, poparcie Witolda
• 1409-1411 r. – wojna z krzyżakami
• 15 lipca 1410 r. – bitwa pod grunwaldem
• 1411 r. – pokój w Toruniu z krzyżakami, zakon akceptował pozostanie żmudzi przy Litwie, zwracał Polsce ziemie zagarnięte w czasie wojny i zobowiązany do zapłaty odszkodowania
• 1413 r. – umocnienie unii polsko-litewskiej, zawarcie nowej umowy w Horodle
• 1414-1422 r. – wojna z krzyżakami
• 1422 r. – pokój nad jeziorem Mełno, krzyżacy wieczyście zrzekli się Żmudzi na rzecz Litwy, wydanie przywileju czerwińskiego przez Władysława Jagiełłę
• 1430 r. – wydanie przywileju jedleńsko-krakowskiego przez Władysława Jagiełłę
• 1433 r. – potwierdzenie przywileju jedleńsko-krakowskiego
• 1434 r. – koronacja Władysława Warneńczyka
• 1440 r. – utworzono związek Pruski
• 1444 r. – śmierć na polu bitwy pod Warną Władysława Warneńczyka
• 1447 r. – królem zostaje Kazimierz Jagiellończyk
• 1454 r. – antykrzyżackie powstanie w Prusach, wojna z krzyżakami, włączenie Prus do Polski, wydanie przywileju cerekwicko-nieszawskiego przez Kazimierza Jagiellończyka
• 1466 r. – pokój w Toruniu, Polska uzyskała Pomorze Gdańskie z ujściem Wisły, ziemię chełmińską, Powiśle z Malborkiem i Elblągiem oraz biskupstwo warmińskie. Zakon posiadał część Prus z Królewcem, lecz jako lenno polskie
• 1471 r. – wybranie Władysława Jagiellończyka na króla Czech
• 1490 r. – Władysław Jagiellończyk królem Węgier
• 1496 r. – przywilej piotrkowski wydany przez Jana Olbrachta
• 1501 r. – przywilej mielnicki wydany przez Aleksandra
• 1505 r. – wydanie konstytucji nihil novi
• 1514 r. – bitwa pod Orszą z Moskwą
• 1519-1521 r. – wojna z Krzyżakami
• 10 kwietnia 1525 r. – Albrecht Hohenzollern złożył w Krakowie hołd lenny królowi Polskiemu
• 1529 r. – elekcja Zygmunta Augusta przeprowadzona za życia Zygmunta Starego
• 1533 r. – zawarto wieczysty pokój z Turcją
• 1561 r. – układ w Wilnie, podział Inflant na dwie części
• 1563 r. – wojna polsko-rosyjska o Inflanty
• 1564 r. – sprowadzenie do Polski zakonu Jezuitów
• 1568 r. – powołanie Komisji Morskiej
• 1 lipca 1569 r. – unia lubelska, unia realna, zakładała jedność państwa i utworzenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów
• 1572 r. – bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta
• 1572-1573 r. – okres bezkrólewia
• 1573 r. – pierwsza wolna elekcja, wybór Henryka Walezego, zaprzysiężenie artykułów henrykowskich, konfederacja warszawska wprowadzała tolerancję religijną, król podpisał pacta conventa (zobowiązania osobiste)
• 1575 r. – drugie bezkrólewie
• 1576 r. – koronacja Stefana Batorego w Krakowie
• 1577 r. – wznowienie wojny z Moskwą
• 1578 r. – Powołanie Trybunału Koronnego, Trybunału Litewskiego jako sądów ostatniej instancji
• 1579 r. – zdobycie twierdzy w Połocku
• 1580 r. – zdobycie twierdzy w Wielkich Łukach
• 1582 r. – rozejm w Jamie Zapolskim z Moskwą
• 1586 r. – śmierć Stefana Batorego,
• 1587 r. - wybór nowego władcy – Zygmunta III Wazę za poparciem Jana Zamoyskiego
• 1596 r. – unia brzeska zawarta w Brześciu nad Bugiem
• Marzec 1600 r. – inkorporacja Estonii, wypowiedzenie wojny przez Szwecję
• 1605 r. – bitwa pod Kircholmem, zwycięstwo polskiej armii
• 1606-1607 r. – rokosz Zebrzydowskiego przeciwko królowi Zygmuntowi Wazie
• 1609-1619 r. – wojny z Rosją
• 4 lipca 1610 r. – bitwa pod Kłuszynem, zwycięstwo Polski pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego
• 1611 r. – rozejm ze Szwecją, prawie całe Inflanty w rękach Szwecji
• 1619 r. – rozejm w Dywilinie, Polska uzyskała ziemię smoleńską, czernichowską i siewierską
• 1620-1621 r. – wojna polsko-turecka
• 1620 r. – bitwa pod Cecorą
• Październik 1621 r. – pokój w Chocimiu między Polską a Turcją
• 1622 r. – rozejm w Mitawie, ustalenie granicy polsko-szwedzkiej w Inflantach
• 1632 r. – objęcie tronu przez Władysława IV
• 1634 r. – pokój w Polanowie między Rosją a Polską
• Maj 1648 r. – śmierć Władysława IV
• 1648 r. – objęcie tronu przez Jana Kazimierza, powstanie Chmielnickiego (kozaków)
• 1651 r. – bitwa pod Beresteczkiem, pokonanie kozaków, ugoda w Białej Cerkwi
• 1652 r. – bitwa pod Batohem, kozacy odnieśli zwycięstwo
• 1654 r. – ugoda kozaków z Rosją w Perejasławiu, kozacy uznali zwierzchność cara Aleksego Michajłowicza, oddanie lewobrzeżnej Ukrainy Moskwie
• 1655-1660 r. – potop szwedzki
• 1657 r. – traktat welawsko-bydgoski
• 1658 r. – wygnanie arian z Polski, ugoda w Hadziaczu mięczy polakami a kozakami
• 1660 r. – pokój w Oliwie ze Szwedami
• 1666 r. – bitwa pod Mątwami
• 1667 r. – rozejm w Andruszowie, przyłączenie Rosji lewobrzeżnej Ukrainy, ziemi smoleńskiej, siewierskiej i czernichowskiej
• 1668 r. – abdykacja Jana Kazimierza
• 1672 r. – ugoda w Buczaczu między Polską a Turcją
• 1673 r. – bitwa pod Chocimiem
• 1674 r. – tron obejmuje Jan III Sobieski
• 1676 r. – traktat w Żurawnie między Turcją a Polską
• Wiosna 1683 r. – Polska wstępuje do ligi antytureckiej
• 1683 r. – zwycięska odsiecz Wiednia przez Sobieskiego
• 1686 r. – traktat pokojowy w Moskwie z Rosją
• 15 września 1697 r. – koronacja w Krakowie Augusta II
• 1699 r. – pokój w Karłowicach z Turcją
• 1704 r. – detronizacja Augusta II i obsadzenie Stanisława Leszczyńskiego na tronie poparte przez Szwecje
• 1706 r. – traktat w Altranstadt, August II zmuszony do złożenia korony polskiej i wyrzeczenia się sojuszu z Rosją, tron Stanisławowi Leszczyńskiemu
• 1708 r. – na tron wraca August II
• 1715 r. – konfederacja przeciw królowi Augustowi II w Tarnogrodzie
• 1 luty 1717 r. – sejm niemy
• 1720 r. – Piotr I i Fryderyk Wilhelm I podpisali układ określający ich jako gwarantów ustroju Polski
• 27 stycznia 1736 r. – abdykacja Stanisława Leszczyńskiego
• 1764 r. – elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego
• 1765 r. – założenie Szkoły Rycerskiej
• 1768-1772 r. – konfederacja barska, skierowana przeciwko królowi, Rosji i innowiercom
• 1769 r. – konfederacja barska otrzymała pomoc ze strony Turcji i Francji
• 1772 r. – upadek ostatniego punktu oporu konfederatów – Częstochowy
• 5 sierpnia 1772 r. – układ w Petersburgu, dokonujący pierwszego rozbioru polski
• 1773-1775 r. – sejm porozbiorowy
• 1773 r. – sejm oficjalnie wyraził zgodę na podział terytorium Polski między zaborców, powołanie do życia Komisji Edukacji Narodowej
• 1788-1792 r. – sejm wielki lub czteroletni
• Jesień 1788 r. – zwołanie sejmu do Warszawy
• Wiosna 1790 r. – traktat między Polską a Prusami
• 3 maj 1791 r. – uchwalenie Konstytucji 3 Maja
• Kwiecień 1792 r. – konfederacja targowicka przeciwko Konstytucji
• Maj 1792 r. – wkroczenie wojsk rosyjskich na teren polski
• Lipiec 1792 r. – przyłączenie się Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej
• 23 stycznia 1793 r. – konwencja rozbiorowa podpisana w Petersburgu przez Rosję i Prusy, drugi rozbiór polski
• 24 marca 1794 r. – wybuch powstania kościuszkowego
• 3 kwietnia 1794 r. – bitwa pod Racławicami
• 7 maj 1794 r. – wydanie uniwersału w sprawie chłopskiej w obozie pod Połańcem (uniwersał połaniecki)
• 10 maj 1794 r. – do wojny włączają się Prusy
• 10 października 1794 r. – bitwa pod Maciejowicami, Tadeusz Kościuszko trafia do rosyjskiej niewoli
• 4 listopada 1794 r. – rzeź Pragi
• 16 listopada 1794 r. – kapitulacja armii powstańczej
• 1795 r. – Stanisław August Poniatowski abdykował
• 24 października 1795 r. – konwencja rozbiorowa w Petersburgu, trzeci rozbiór Polski
• 1797 r. – utworzenie Legionów Dąbrowskiego we Włoszech
• 21 grudnia 1807 r. – zniesienie poddaństwa w księstwie warszawskim
• 19 kwietnia 1809 r. - Bitwa pod Raszynem, dowództwo Józef Poniatowski
• 1815 r. – utworzenie Królestwa Polskiego
• W nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. – wszczęcie powstania listopadowego
• 3 grudnia 1830 r. – uformowanie Rządu Tymczasowego
• 25 stycznia 1831 r. – akt detronizacji cara Mikołaja I jako króla Polski, wojna z Rosją
• 25 luty 1831 r. – bitwa pod Grochowem
• 8 września 1831 r. – Warszawa skapitulowała
• 1832 r. – ogłoszenie Statutu organicznego przez cara, który stał się podstawą nowego ustroju Królestwa Polskiego
• 1846 r. – Rabacja galicyjska, inkorporacja Rzeczypospolitej Krakowskiej do Austrii
• 1848 r. – zniesienie pańszczyzny w Galicji
• 1860 r. – demonstracje w Warszawie, domaganie się przywrócenia autonomii Królestwa
• 1861 r. – wprowadzono stan wojenny
• 8 kwietnia 1861 r. – wojska rosyjskie otworzyły ogień do demonstrantów
• 1862 r. – utworzenie Komitetu Centralnego Narodowego
• 22 stycznia 1863 r. – przekształcenie Komitetu w Rząd Narodowy, wybuch powstania styczniowego
• Zima 1864 r. – ustanie walk powstańczych
• 1886 r. – powołanie Hakaty
• 1892 r. – utworzenie Polskiej Partii Socjalistycznej w Paryżu
• 1893 r. – utworzenie Socjaldemokracji Królestwa Polski, utworzenie Narodowej Demokracji
• 1895 r. – utworzenie Stronnictwa Ludowego
• 1900 r. – przemianowanie Socjaldemokracji Królestwa Polskiego na Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy
• Maj 1901 r. – strajk dzieci we Wrześni
• 1903 r. – przemianowanie Stronnictwa Ludowego na Polskie Stronnictwo Ludowe
• 5 listopad 1916 r. – akt 5 listopada wydany przez Niemcy, odezwa do narodu polskiego
• 1917 r. – utworzenie Ukraińskiej Republiki Ludowej
• Lato 1917 r. – kryzys przysięgowy
• Sierpień 1917 r. – utworzenie Komitetu Narodowego Polski w Szwajcarii, przywódcą był Roman Dmowski
• Luty 1918 r. – niepodległość Litwy
• Marzec 1918 r. – niepodległość Białorusi
• 10 listopad 1918 r. – przybycie Józefa Piłsudskiego do Warszawy z twierdzy w Magdeburgu
• 11 listopada 1918 – ogłoszenie niepodległości Rzeczpospolitej Polskiej, rada regencyjna powierzyła dowództwo nad siłami zbrojnymi Józefowi Piłsudskiemu
• 14 listopad 1918 r. – rozwiązanie się rady regencyjnej, przekazanie pełni władzy Józefowi Piłsudskiemu
• 22 listopad 1918 r. – Piłsudski ogłosił się Tymczasowym Naczelnikiem Państwa
• 27 grudnia 1918 r. – demonstracja polskiej ludności w Poznaniu, wybuch powstania wielkopolskiego
• 16 stycznia 1919 r. – powołano nowy rząd na czele z Ignacym Janem Paderewskim
• Styczeń 1919 r. – Armia Czerwona zajęła Mińsk i Wilno
• 20 luty 1919 r. – uchwalono Małą Konstytucję
• Z 16 na 17 sierpnia 1919 r. – wybuch pierwszego powstania śląskiego
• Wrzesień 1919 r. – plebiscyt na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie
• 21 kwietnia 1920 r. – układ polsko-ukraiński
• Kwiecień-maj 1920 r. – ofensywa polska na Kijów
• 7 maj 1920 r. – wkroczenie polskich wojsk do Kijowa
• 11 lipca 1920 r. – plebiscyt na Powiślu, Warmii I mazurach
• 13 sierpnia 1920 r. – walki na przedpolach Warszawy w rejonie Radzymina
• 16 sierpnia 1920 r. – kontrofensywa wojsk polskich znad rzeki Wieprz
• Z 19 na 20 sierpnia 1920 r. – wybuch drugiego powstania śląskiego
• Wrzesień 1920 r. – bitwa niemeńska
• Luty 1921 r. – polsko-francuski układ sojuszniczy
• 17 marca 1921 r. – uchwalenie Konstytucji marcowej
• 18 marca 1921 r. – pokój w Rydze między bolszewikami a polską
• 20 marca 1921 r. – plebiscyt na Górnym Śląsku
• Z 2 na 3 maja 1921 r. – wybuch trzeciego powstania śląskiego
• 9 grudnia 1922 r. – wybrano na prezydenta Gabriela Narutowicza
• 16 grudnia 1922 r. – prezydent Narutowicz został zastrzelony
• 20 grudnia 1922 r. – prezydentem został Stanisław Wojciechowski
• 1925-1931 r. – wojna celna z Niemcami
• 12-15 maj 1926 r. – zamach majowy, zamach stanu Józefa Piłsudskiego
• Z 14 na 15 maja 1926 r. – rząd ustąpił, prezydent Wojciechowski podał się do dymisji
• 31 maj 1926 r. – Zgromadzenie Narodowe wybrało Piłsudskiego na prezydenta, on odmówił i wysunął Ignacego Mościckiego na urząd prezydenta
• 2 sierpień 1926 r. – nowela sierpniowa, zmiana w obowiązującej konstytucji
• 1932 r. – pakt o nieagresji między Polską a ZSRR
• 1934 r. – pakt o nieagresji między Polską a Niemcami
• 23 kwiecień 1935 r. – uchwalenie Konstytucji Kwietniowej
• 12 maj 1935 r. – śmierć Józefa Piłsudskiego
• 1937 r. – ogłoszono plan budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego
• 23 sierpień 1939 r. – pakt Ribbentrop-Mołotow dzielący Polskę między okupantów
• 1 września 1939 r. o godzinie 4.45 – atak wojsk Niemieckich na Westerplatte
• Z 9 na 10 września 1939 r. – bitwa nad Bzurą
• 17-20 września 1939 r. – bitwa w rejonie Tomaszowa Mazowieckiego
• 17 wrzesień 1939 r. – wkroczenie Armii Czerwonej od wschodu
• Z 17 na 18 września 1939 r. – członkowie polskiego rządu próbują uciec z kraju do Rumunii, gdzie zostają internowani
• 28 wrzesień 1939 r. – Warszawa skapitulowała
• 30 wrzesień 1939 r. – powołanie Władysława Sikorskiego na premiera i naczelnego wodza polskiej armii
• 2-5 październik 1939 r. – bitwa pod Kockiem
• 1940 r. – powstanie pierwszych obozów w Auschwitz
• 30 lipiec 1941 r. – układ Sikorski-Majski między Polską a ZSRR
• 1942 r. – utworzenie Polskiej Partii Robotniczej i Gwardii Ludowej
• Luty 1942 r. – przemianowanie Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową
• 1943 r. – został przygotowany plan „Burza”
• Wiosna 1943 r. – tworzenie jednego korpusu wojskowego u boku Armii Czerwonej pod dowództwem Zygmunta Berlinga
• 19 kwiecień-8 maj 1943 r. – powstanie w Getcie Warszawskim
• 3 lipiec 1943 r. – katastrofa gibraltarska, śmierć Sikorskiego, na czele rządu Londyńskiego stanął Stanisław Mikołajczyk
• Z 31 grudnia 1943 r. na 1 stycznia 1944 r. – utworzono Krajową Radę Narodową z Bolesławem Bierutem na czele
• 1944 r. – utworzenie Urzędu Bezpieczeństwa
• 9 styczeń 1944 r. – powstanie Rady Jedności Narodowej
• 20 Lipca 1944 r. – utworzenie z inicjatywy ZSRR Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
• 1 sierpień 1944 r. – wybuch powstania warszawskiego, przybycie członków PKWN do Lublina
• 2 październik 1944 r. – kapitulacja powstańców
• 31 grudzień 1944 r. – PKWN przekształcił się w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej
• 17 styczeń 1945 r. – Armia Czerwona wkroczyła do zburzonej Warszawy
• 28 czerwiec 1945 r. – powołanie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej
• 30 czerwiec 1946 r. – referendum ustrojowe, „trzy razy tak!”
• Luty 1947 r. – polski sejm przyjął ustawę o planie trzyletnim zwanym Planem Odbudowy Gospodarczej
• Grudzień 1948 r. – utworzenie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z połączenia PPS i PPR
• 1949 r. – ogłoszenie planu sześcioletniego
• 22 lipiec 1952 r. – Konstytucja PRL
• 1956 r. – utworzenie Komitetu Obrony Robotników przez Jacka Kuronia I Jerzego Andrzejewskiego
• 28 czerwca 1956 r. – strajki w Poznaniu w zakładach Cegielskiego
• Marzec 1968 r. – wydarzenia marcowe, strajki studentów po ocenzurowaniu dziadów
• 12 grudnia 1970 r. – podwyższa cen artykułów spożywczych, przyczyna strajku w stoczni gdańskiej
• 15 grudzień 1970 r. – utworzenie w stoczni Gdańskiej Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego
• 1976 r. – wystąpienia robotnicze w Radomiu, Ursusie i Płocku
• 1977 r. – powstanie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela
• 1978 r. – powstanie Komitetu Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, założone przez Annę Walentynowicz i Lecha Wałęsę
• 16 październik 1978 r. – wybór Karola Wojtyły na papieża Jana Pawła II
• 1979 r. – pierwsza pielgrzymka papieża do Polski
• 16 sierpień 1980 r. – powstanie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w stoczni gdańskiej pod przewodnictwem Lecha Wałęsy
• 18 sierpień 1980 r. – przedstawienie 21 postulatów, utworzenie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Szczecinie pod przewodnictwem Mariana Jurczyka
• 30 sierpień 1980 r. – porozumienie ze strajkującymi stoczniowcami w Szczecinie
• 31 sierpień 1980 r. – porozumienie ze strajkującymi w Gdańsku
• 17 wrzesień 1980 r. – utworzenie NSZZ Solidarność
• 13 maj 1981 r. – zamach na papieża
• 13 grudnia 1981 r. – władzę przejęła Wojskowa Rad Ocalenia Narodowego (WRON) kierowana przez Wojciecha Jaruzelskiego, wprowadzenie stanu wojennego
• 16 grudnia 1981 r. – pacyfikacja strajkujących robotników w kopalni „Wujek”
• 22 lipiec 1983 r. – zniesienie stanu wojennego, rozwiązanie WRON
• Wrzesień 1986 r. – Lech Wałęsa powołuje jawnie działającą Tymczasową Radę NSZZ Solidarność
• 6 luty 1989 r. – początek obrad „okrągłego stołu”
• 5 kwiecień 1989 r. – zakończenie obrad „okrągłego stołu”
• 4 i 18 czerwiec 1989 r. – wolne wybory do sejmu
• 28 stycznia 1990 r. – rozwiązanie PZPR
• 10 kwiecień 2010 r. - SMOLEŃSK






Historia pojęcia
• Hominizacja – wykształcenie się postawy pionowej i dwunożnego chodu, trzykrotne powiększenie mózgu, wykształcenie się mowy, opanowanie umiejętności wytwarzania narzędzi, posługiwania się nimi i podział pracy.
• Sieć irygacyjna – sieć nawadniająca
• Teokracja – ustrój, w którym najwyższą władzę sprawuje warstwa kapłanów
• Katarakta – pierwszy próg skalny
• Monarchia patriarchalna – forma rządów, w której król zarządza państwem jak swoją ojcowizną, a urzędy obsadza członkami swej rodziny
• Monarchia despotyczna – forma rządów, w której władza panującego jest niczym nieograniczona
• Pismo hieroglificzne – pismo mieszane, znakowo-piktograficzne, umieszczane na pomnikach i budowlach
• Pismo hieratyczne – pismo kapłańskie, stanowiące uproszczenie hieroglifów i stosowane na papirusach
• Pismo demotyczne – pismo ludowe
• Kasta – ściśle zamknięta grupa społeczna, której odrębność, wynikająca z przepisów religijnych czy prawnych, jest zwykle usankcjonowana zwyczajowo
• Animizm – pogląd, według którego rośliny, zwierzęta, zjawiska przyrody i rzeczy posiadają duszę
• Reinkarnacja – wiara w wielokrotne odradzanie się człowieka po śmierci przez wstępowanie jego duszy w inne ciało
• Buddyzm – człowiek powinien wyzbyć się wszelkich pragnień, osiągając w ten sposób absolutną mądrość, prowadzącą do nirwany
• Nirwana – stan całkowitego spokoju, uwalnia duszę od bezustannego wcielania się w różne byty
• Faktoria – punkt handlowy, osada handlowa
• Mastaby – nazwa egipskic