Wychowanie w starożytności

TEMAT: WYCHOWANIE W STAROZYTNOŚCI
Starożytna Grecja dzieliła się na państwa miasta , jednym z nich była Sparta.
Spartanie byli narodem wojowniczym często wyrusza lina wyprawy wojenne przeciwko swoim sąsiadom lub też spędzali czas na obronie własnego państwa. W Sparcie ideałem wychowania było przygotowanie dobrego żołnierza, wojownika i celowi temu podporządkowane było całe życie wszystkich obywateli.
Ideał wychowania – pewien wzór wychowania
Aby wychować dobrego żołnierza wojownika już po urodzeniu następowała selekcja dzieci. Władca Sparty król LIKURG nakazał bowiem, aby każdo nowo narodzone dziecko było przynoszone przed oblicze GERUZJI (rada starszych), która decydowała o dalszym losie dziecka. Dzieci słabe , chore, kalekie bądź też nawet zdrowe dziewczynki w okresie gdy wg. geruzji rodziło się ich zbyt wiele zrzucane były z góry Tajgetos. Niekiedy tez dzieci pozostawiane były w górach i każdy kto chciał mógł je zabrać ze sobą i wychować np. jako niewolnika. Zdrowe dzieci obojga płci do 7 r.ż. wychowywane były w domach pod opieka matki. Jednak już od początku przyzwyczajano je do trudów przyszłego życia. Matki skromnie karmiły swoje potomstwo, aby w przyszłości lepiej znosiły głód np. podczas wyprawy wojennej. Dzieci nie były krepowane ciasnymi ubrankami i pieluchami ponieważ wierzono, że zbyt ciasne ubranie powoduje niewolnicza naturę i uległość. Często zamykano dzieci w ciemnych pomieszczeniach, aby były w przyszłości odważne i niczego się nie bały. Matki podszczypywały dzieci , a nawet celowo wymierzały im klapsy po to by w przyszłości odporne były na ból. Po ukończeniu 7 r.ż. chłopcy opuszczali dom rodzinny by zamieszkać w obozach warownych przypominających dzisiejsze koszary. Odtąd pieczę nad ich wychowaniem sprawował specjalnie wyznaczony do tego celu dozorca państwowy zwany pajdonom (pajdonomos) . Chłopcy podzieleni byli na oddziały i zgodnie z tym podziałem wspólnie zamieszkiwali oraz ćwiczyli. W wychowaniu chłopców spartańskich miedzy 7 a 20 r.ż. wyodrębnić możemy 3 okresy:
1. 7-11 lat okres chłopiąt
2. 12-15 lat okres chłopców (inaczej okres pampajsów)
3. 16-20 r.ż. okres efebii (Głównym elementem efebii było szkolenie wojskowe.)
Ad.1 7-11 lat okres chłopiąt . W okresie chłopiąt chłopcy pod opieką pajdonomosa codziennie ćwiczyli , doskonalili swoją tężyznę fizyczną uprawili także pięciobój (biegi, skoki, zapasy, rzut oszczepem, rzut dyskiem)
Ad.2 12-15 lat okres chłopców (inaczej okres pampajsów) . Do ciągłego doskonalenia tężyzny fizycznej dodawano m.in. naukę władania bronią .Chłopcy uczestniczyli także w dalekich marszach i polowaniach.
Ad.3. 16-20 r.ż. okres efebii. W tym okresie następowało przygotowanie do służby wojskowej, w tym czasie chłopcy pełnili służbę polową. Często spotykali się z dorosłymi spartańczykami, którzy opowiadali o czynach najbardziej walecznych spartańczyków.
Chłopcy uczyli się na pamięć ustaw króla LIKURGA oraz ćwiczyli śpiewanie pieśni wojennych. By uodpornić chłopców z widokiem krwi niekiedy udawali się oni nocą na krwawe wyprawy przeciwko niewolnikom tzw. KRYPTEJE. W ich trakcie chłopcy mieli prawo do zbijania niewolników , którzy przebywali poza miejscem swojego zakwaterowania.
W 20 r.ż. następowało zakończenie wychowania młodzieńców spartańskich co nie oznaczało jednak końca obowiązków ich wobec Sparty, a właściwie dopiero je zaczynało.
Od 20 do 30 r.ż. Spartańczyk odbywał obowiązkową służbę wojskową po jej zakończeniu stawał się pełnoprawnym obywatelem, otrzymywał od państwa działkę na której mógł zbudować dom. Powinien się ożenić i spłodzić potomka najlepiej męskiego.
Od 30 do 60 r.ż. mężczyźni spartańscy pozostają na usługach swojego kraju, w ciągu dnia przebywają w obozach warownych, wspólnie ćwiczą doskonalą władanie bronią, przygotowują posiłki, SA gotowi wyruszyć do boju na każde wezwanie Sparty.
WYCHOWANIE DZIEWCZĄT
Do 7 r. ż. Podobnie jak chłopcy przy matce. Po ukończeniu 7-go r.ż. nadal mogły mieszkać w domu lecz podobnie jak chłopcy w ciągu dnia pod opieką Pajdonoma . ćwiczyły tężyznę fizyczną i uczyły się nawet władania bronią. W przyszłości musiały być dzielne, zaradne gdyż ich przyszli mężowie całe swoje życie musieli służyć Sparcie. Kobiety spartańskie musiały w razie potrzeby umieć obronić siebie, swoje potomstwo i domostwo przed napadami helotów (heloci niewolnicy żyjący w Sparcie).
WYCHOWANIE SPARTAŃSKIE
Strony pozytywne Strony negatywne
Byli dobrymi żołnierzami Dzieci nie miały dzieciństwa
Przygotowanie kobiet do ról życiowych Ich wychowanie zależało wyłącznie do państwa.
Tężyzna fizyczna Nie dbali o wartości umysłowe i estetyczne.
Wytrwałość Wychowywano młodzież wyłącznie dla celów państwa i wojny, nie uwzględniając żadnych potrzeb indywidualnych.
Interesowano się wychowaniem dziewcząt Dzieci chorowite i słabe opuszczano na górze Tajgetos. Selekcja dzieci.
Dziewczęta dni spędzały na ćwiczeniach sportowych, nauce tańca i gimnastyce. Uczono je również posługiwania się bronią.
Chłopców umieszczano w osobnych domach podobnych do dzisiejszych koszar wojskowych.
Chłopcy w wieku 7 lat zostali zabierani od rodziców.
surowy charakter życia oraz potępienie luksusu.

ATENY
W opozycji do Sparty rozwijały się Ateny kolejne państwo – miasto.
Ateńczycy nie mieli wojowniczej natury i zamiast rzemiosłem wojennym woleli zajmować się działalnością publiczną . Dążyli oni do wychowania człowieka wszechstronnie rozwiniętego , stąd dbali o równowagę , harmonie pomiędzy wychowaniem umysłowym, fizycznym , moralnym i estetycznym. Nawet cel wychowania fizycznego w Atenach był inny niż w Sarcie. Spartanie ćwiczyli bowiem , aby wyrobić siłę ,wytrzymałość, odporność, natomiast Ateńczycy po to by mieć piękne i zdrowe ciało. Ideałem wychowania w Atenach był tzw. Kalogathos (kalogakot- czyli człowiek piękny i dobry). Z kolei na przyszła role społeczną ideałem wychowania w Atenach był dobry człowiek obywatel. Wychowanie dzieci Ateńskich do 7 r.ż. odbywało się w domach. Opieke nad nimi roztaczały matki lub zaufane niewolnice pełniące rolę nianiek. W przeciwieństwie do Sparty dzieci w tym okresie otaczane były ogromną miłością , czułością, miały wiele zabawek, dużo czasu spędzały na zabawach przy muzyce. Od 7 r. ż. Wychowanie dziewcząt i chłopców przebiegało osobno. Chłopcy między 7 a 18 r. ż. Mogli uczęszczać do szkół. Szkoły w Atenach były prywatne co oznaczało iż trzeba było za to płacić. Poziom wykształcenia zależy więc od stanu finansowego rodziny. Źródła podaja natomiast, że wykształcenie elementarne wśród wolnych Ateńczyków w V w.p.n.e. było powszechne ponieważ nie było analfabetów.
Szkoły w Atenach mógł założyć Kaden kto chciał i potrafił pozyskać uczniów. Zawód nauczyciela nie cieszył się jednak szacunkiem społecznym, ponieważ nauczyciele pobierali opłaty, a tym samym pracując za pieniądze niejako hańbili człowieka wolnego.
Nauka w Atenach odbywała się systematycznie za wyjątkiem wakacji i dni uznanych za świąteczne. Nauka odbywała się w sposób indywidualny. Dominowało nauczanie pamięciowe, czeto stosowane były kary fizyczne.
Chłopców do szkół odprowadzał zaufany niewolnik zwany PEDAGOGIEM (pais- chłopiec ago – prowadzić). Zadaniem pedagoga była opieka nad chłopcem w drodze do szkoły ze szkoły. Czuwał on nad jego bezpieczeństwem dbał o to by w trakcie drogi nie widział złych przykładów, a także niósł tabliczkę chłopca. Następnie w szkole czekał przez cały czas, który chłopiec pobierał naukę.
SZKOŁY DLA CHŁOPCÓW ATEŃSKICH
• Szkoła GRAMATYSTY 7-10 r. ż.
Nauczyciel czyli gramatysta uczył chłopca początków czytania, pisania oraz rachowania. Nauka czytania i pisania nie odbywała się równolegle lecz osobno, a mało efektywne metody nauczania powodowały, że opanowanie tych umiejętności zajmowało najczęściej 3 lata.
Nauczanie pamięciowe: de o em e ka – domek
Na zakończenie nauki w szkole gramatysty zapoznawanie chłopców ze specjalnym doborem poezji.
• Szkoła LUTNISTY (KITARZYSTY) – 10-12 r. ż.
Nauczyciel to lutnista jeżeli uczy grać na lutni bądź kitarzysta jeżeli uczy grać na kitarze. Chłopiec oprócz gry na instrumencie uczy się spiewu i tańca.
• PALESTRA miedzy 13- 15 r. ż.
Chłopcy uczęszczają do szkół zwanych PALESTRĄ. Nauczyciel tej szkoły tzw. PEDOTRIBA to najczęściej były mistrz olimpijski, gdyż Palestry były Ośrodkami Wychowania Fizycznego.
W Palestrach chłopcy ćwiczyli nago. Zajęcia rozpoczynały się od nauczania zasad dobrego wychowania tj. ładnego chodzenia, siedzenia, potem ćwiczono pięciobój.

• GIMNAZJONY między 16-18 r. ż.
Gimnazjony były to zespoły boisk i sal znajdujące się najczęściej poza miastem były one ośrodkami wychowania fizycznego i umysłowego młodzieży starszej. Oprócz ćwiczeń fizycznych. Oprócz ćwiczeń fizycznych chłopcy spędzali czas na dysputach filozoficznych i politycznych z dorosłymi ateńczykami przygotowując się w ten sposób do działalności publicznej, która mieli zajmować się w przyszłości.
• Między 18 a 20 r. ż. EFEBIA
Mężczyźni ateńscy odbywają służbę wojskową zwaną efebią , która nie zawsze była obowiązkowa.
• W wieku 20 lat Ateńczyk staje się pełnoprawnym obywatelem w związku z tym może rozpocząć działalność publiczną .
WYCHOWANIE DZIEWCZĄT
Kobiety w Atenach nie były doceniane . Dziewczęta nie chodziły do szkół ponieważ kształcenie kobiet w Atenach uważano za niegodne dziewczynki. Uczyły się w domach czytania i pisania od swoich matek lecz przede wszystkim przygotowywały się do pełnienia ról społecznych zony, matki, gospodyni. Ateńskie kobiety nie posiadały niezależności . Były zależne najpierw od ojca potem od męża. Nie mogły one brać udziału w życiu publicznym
Strony pozytywne Strony negatywne
Brak analfabetyzmu Brak wykształcenia u kobiet
Wśród ludzi wolnych możliwość decydowania o sobie Niedocenianie kobiet, nauczycieli
Zapewnienie ciepłego dzieciństwa Płatne szkoły
Życie pełne przyjemności
Przygotowanie do ról społecznych Wychowanie obejmowało w Atenach tylko ludzi wolnych.
Zainteresowanie poezją i sztuką.
Odznaczali się niezwykłą ruchliwością bystrością i ciekawością. Wyróżniali się pociągiem do ruchu umysłowego, do zagadnień kulturalnych i artystycznych
Nauka indywidualna

WYCHOWANIE W WIEKACH ŚREDNICH
Wychowanie w wiekach średnich miało charakter stanowy. W zależności od tego do jakiego stanu się należało, różne były ideały wychowania.
1. Duchowieństwo- lansowało ideał Ascety
2. Szlachta - lansowało ideał dobrego rycerza (oddawał na wychowanie w obcym domu)
3. Mieszczanie- lansowało ideał kupiectwa i rzemieślnictwa (oddawał na wychowanie w obcym domu)
4. Chłopi- lansowało ideał dobrego gospodarza
Ad.1 Duchowieństwo - W wiekach średnich kościół lansował ideał ascety. Bardzo często życie w ascezie wybierały osoby majętne, a posiadane przez siebie majątki rozdawały ubogim lub przekazywano na rzecz kościoła. Asceta miał żyć w odosobnieniu stad jeżeli miał rodzinę musiał ją porzucić i zerwać kontakty z najbliższymi. Asceta traktował Zycie jako pewien etap w wędrówce do wieczności według niego ciało było siedliskiem zła, grzechu, pożądania stad , aby wypędzić szło umartwiał swoje ciało celowo biczował się , okaleczał, bardzo skromnie odżywiał. Celem do którego dążył asceta było życie wieczne. Asceci wierzyli , ze im bardziej skromny i bogobojny będą wiedli byt ziemski tym bardziej zasłużą na życie wieczne.
Ad.2 Szlachta- ideał dobrego rycerza. W wychowaniu rycerskim możemy wyodrębnić trzy siedmioletnie okresy :
I. 7-14 r. ż. To czas kiedy chłopiec był paziem. Chłopcy oddawani byli na dwór możnowładcy i od dam dworu uczyli się zasad etykiety i dobrego wychowania. Spędzali także czas na obserwacji życia dworskiego i umilali czas kobietom żyjącym na dworze.
II. 14-21 r. ż.- W tym okresie chłopiec pełni funkcje giermka . Obserwuje rycerzy, uczy się władania bronią, uczestniczy w turniejach rycerskich. Może pomagać rycerzowi w walce lecz nie ma prawa atakować może się tylko bronić.
III. 21 r. ż. Rycerz – pasowanie na rycerza odbywa się przy okazji ważnych uroczystości czy świąt. Chłopiec musi się do tego przygotować . Wcześniej spowiada się przyjmuje komunie św. Jeżeli nie posiada własnego majątku otrzymuje od możnowładcy ziemię na której może zamieszkać. Odtąd służy on wiernie władcy. Rycerze często posiadali damy serca, które kochali platonicznie i którym poświęcali swoje waleczne czyny.
Ad.3 Rzemieślnik- Początkowo wychowanie dziecka w rzemiośle było z ojca na syna. Z czasem jednak do nauki w rzemiośle przyjmowani byli chłopcy z obcych domów. Do domu rzemieślnika trafiali oni w ok. 7 r. ż. Początkowo przebywali na tzw. Okresie próbnym, podczas którego obie strony bardzo się obserwowały sprawdzano uczciwość kandydata do zawodu jego pobożność oraz pochodzenie. Kiedy chłopiec pomyślnie przeszedł te próbę, między jego opiekunami, a rzemieślnikiem podpisywana była umowa tzw. Akt UJEDNANIA następnie opiekunowie musieli wpłacić do CECH u Rzemieślniczego określoną opłatę zwana taksą. W tym czasie chłopiec pełnił przede wszystkim posługi dla zony rzemieślnika np. sprzątając lub pomagając w opiece nad dziećmi. Przyglądał się tez pracy rzemieślnika. Nie otrzymywał on zapłaty lecz miał zapewnione zakwaterowanie i wyżywienie w domu rzemieślnika. . Okres w którym chłopiec był TERMINATOREM był różny w zależności od profesji w jakiej miał się wyuczyć.. Po odbyciu okresu terminowania chłopiec stawał się czeladnikiem i odtąd uczył się wykonywania swojej profesji. Za swoją prace otrzymywał zapłatę i najczęściej gdy już dobrze wyuczył się fachu wyruszał na wyprawę do innych warsztatów rzemieślniczych by tam podpatrzyć tajniki innych mistrzów. Wyjątkiem były te sytuacje gdy specyfika produkcji określonego przedmiotu wymagała tajemnicy. Na koniec młody adept rzemiosła musiał zdać egzamin zwany majstersztyk czyli wykazać się biegłością w opanowaniu rzemiosła. Musiał także po raz kolejny wpłacić taksę do CECH u. Po spełnieniu tych warunków teoretycznie mógł już samodzielnie pracować. W praktyce jednak cechy chroniąc zrzeszonych w nich rzemieślników ograniczały liczbę zakładów danej profesji funkcjonujących w konkretnym miejscu. Często by otworzyć własny warsztat trzeba było czekać na śmierć własnego mistrza. Ewentualnie wybrać się na wędrówkę po innych miejscowościach i znaleźć traka w której można by było otworzyć zakład. Zakłady partackie funkcjonowały poza terenem miasta. Dlatego partackie bo bez zgody CECH u. Choć było to wyznacznikiem utraty honoru.