Przemoc w rodzinie

Na wstępie chciałbym wyjaśnić pojęcie przemocy, a mianowicie wyraz ten oznacza fizyczną przewagę, która jest wykorzystywana do czynów bezprawnych na kimś.
Po II wojnie światowej ONZ przyjęło wiele międzynarodowych aktów człowieka m.in.:
? Powszechną Deklarację Praw Człowieka
? Konwencję o prawach dziecka
? Konwencje o zniesieniu wszelkich form dyskryminacji kobiet.
Praca ta będzie opisywać przemoc w rodzinie, w której możemy wyróżnić:
? przemoc rodziców wobec dziecka
? przemoc wobec partnera w związku
? przemoc wobec osób starszych w rodzinie.
Wyróżniamy 3 podstawowe rodzaje form przemocy:
? przemoc fizyczna
? przemoc seksualna
? przemoc psychiczna.
Przemoc fizyczna jest intencjonalnym zachowaniem, którego skutkiem jest uszkodzenie ciała. Do przejawów tej formy przemocy zaliczamy m.in. kopanie, plucie, bicie, wykręcanie rąk, przypalanie papierosem itp.
Przemoc seksualna polega na użyciu siły do wymuszenia współżycia seksualnego. Do przemocy seksualnej zalicza się m.in. seks oralny, seks analny, zmuszanie do oglądania filmów i fotografii pornograficznych, pozwolenie bez zgody partnera na oglądanie przez osoby trzecie aktu seksualnego. Przemoc seksualna jest rzadziej rozpoznawana niż przemoc fizyczna.
Przemoc psychiczna zawiera przymus i groźby, zastraszanie, emocjonalne wykorzystywanie, zabieranie pieniędzy, kontrola ich wydawania, groźby pozbawienia praw rodzicielskich, nastawianie dzieci przeciwko jednemu z rodziców. Przemoc psychiczna w związku partnerskim jest opisywana jako małżeński terror.
Jednym ze skutków przemocy jest trauma, która polega na niszczeniu wyobrażeń na temat własnej osoby i świata. Świat przestaje być bezpiecznym miejscem do życia, wydarzenia są nieprzewidywalne, niekontrolowane, nie ma się na nie wpływu. Przeżycia traumatyczne wyciskają emocjonalne i fizyczne piętno. Wywierają w ten sposób głęboki wpływ na życie ofiar. Objawy traumy mają charakter chroniczny i można podzielić je na 2 typy:
? I typ ? skutek pojedynczego urazu
? II typ ? następstwa długotrwałego urazu ? objawami mogą być np; psychiczne odrętwienia lub gwałtowne zmiany nastroju od skrajnej bierności do wybuchów gniewu. W objawach traumy wyróżniamy trwałe symptomy do których zaliczamy zaburzenia snu, drażliwość lub wybuchy gniewu, trudności z koncentracją uwagi, zwiększona reaktywność fizjologiczna na sytuacje przypominające traumę. Dzięki utrzymywaniu się tych symptomów poprzez rożnego rodzaju okresy możemy wyróżnić 3 kategorie zaburzeń pourazowych:
? I okres ? jeżeli objawy utrzymują się do trzech miesięcy rozpoznaje się ostre zaburzenia
? II okres ? ponad trzy miesiące rozpoznaje się chroniczne zaburzenia pourazowe
? III okres ? jeżeli objawy pojawiają się po 6 miesiącach od traumy mówimy o odroczonym zespole pourazowym.
Wyróżniamy następujące rodzaje cykle przemocy:
? pierwszy cykl ? pojawienie się napięcia między partnerami
? drugi cykl ? atak fizyczny
? trzeci cykl ? spadek napięcia pomiędzy partnerami określany mianem okresu miodowego.
Wynikiem przeprowadzonych ankiet w społeczeństwie jest niemal fakt, że większością ofiar przemocy fizycznej, seksualnej i psychicznej są kobiety.
Działania osób pomagających winny być zindywidualizowane, dostosowane do kontekstu ujawnienia przemocy, oceny zagrożenia i potrzeb ofiary a także możliwości przyjęcia przez nią oferowanej pomocy. Zasadniczym celem pierwszego etapu interwencji jest zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki oraz warunków do zaspokojenia podstawowych potrzeb ofiary. Kolejnym etapem jest zabezpieczenie ofiary przed kolejnym atakiem. Po zaspokojeniu podstawowych potrzeb ofiary, kiedy odzyskała ona minimalne poczucie bezpieczeństwa, ważna jest pomoc psychologiczna, nastawiona na odzyskiwanie szacunku i pewności, co do słuszności podejmowanych przez siebie decyzji.
Interwencja kryzysowa jest metodą z wyboru po każdym ostrym incydencie maltretowania lub w sytuacji ujawnienia przemocy. Interwencja kryzysowa polega na aktywnym słuchaniu. Celem interwencji kryzysowej jest:
? obniżenie nasilenia objawów, głównie lęku, niepokoju, ostrych myśli samobójczych
? przywrócenie podstawowego poczucia bezpieczeństwa
? odzyskanie umiejętności radzenia sobie. Aby sporządzić plan bezpieczeństwa interwencji porusza się w rozmowie z ofiarą następujące kwestie:
? cztery incydenty, dotyczące maltretowania: pierwszy, typowy, najgorszy lub jeden z najgorszych, ostatni przed rozmową
? szczegóły sygnałów przemocy ze strony sprawcy: co mówił?, jak mówił?, czy potrafi słuchać?, czy był pod wpływem alkoholu lub leków?, jaki miał wyraz twarzy?, jaką miał pozycję ciała?, czy miał obsesyjne myśli?
? gdzie rozpoczyna się przemoc: pokój gościnny, sypialnia, kuchnia czy inne miejsca lub pomieszczenia
? plan domu lub mieszkania: wspólne rysowanie mapy uwzględniającej okna, drzwi, wyjścia
? czego kobieta potrzebuje w razie ucieczki: pieniędzy, dokumentów, kluczy, ubrań, pamiątek, kosztownych przedmiotów
? dokąd ma uciekać: policja, rodzina, przyjaciele, schronisko, ośrodek interwencji kryzysowej.
Działania osób pomagających winny być zindywidualizowane, dostosowane do kontekstu ujawnienia przemocy, oceny zagrożenia i potrzeb ofiary. Zasadniczym celem pierwszego etapu interwencji jest zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki oraz warunków do zaspokojenia podstawowych potrzeb ofiary. Po zaspokojeniu podstawowych potrzeb ofiary, kiedy odzyskała ona minimalne poczucie bezpieczeństwa, ważna jest także pomoc psychologiczna, nastawiona na odzyskiwanie szacunku i pewności, co do słuszności podejmowanych przez siebie decyzji. Do kluczowych elementów aktywnego słuchania zaliczamy:
? zachęta do rozmowy
? parafrazowanie ( czyli powtórzenie swoimi słowami treści wyrażonej przez osobę )
? nazywanie emocji
? odzwierciedlanie
? pytania otwarte
? mówienie o własnych odczuciach w pierwszej osobie
? wykorzystywanie milczenia
? dbanie o własną stabilność i równowagę.
Osoba pomagająca staje się świadkiem wydarzeń traumatycznych i jest narażona na podejmowanie objawów pourazowych, a nawet na rozwój tzw. zastępczej traumy. Podczas interwencji kryzysowej w domu ofiary ważne jest zapewnienie sobie bezpieczeństwa, do którego zaliczamy następujące zasady:
? zwracanie uwagi na zagrożenia agresją ze strony sprawcy ( jego stan emocjonalny, czy posiada niebezpieczne narzędzia itp.)
? dbanie o własne bezpieczeństwo
? rozpoznanie własnych sposobów reagowania.
U ofiar przemocy wyraźne są psychologiczne następstwa maltretowania, które przejawiają się w licznych problemach ze sobą i w kontaktach z innymi. Dominujący jest obniżony nastrój, nadwrażliwość na sygnały odrzucenia, gniewność i brak zaufania w bliskich relacjach. Podczas przeprowadzania psychoterapii, psycholodzy powinni kierować się następującymi zasadami:
? uwzględnianie przestrzeni realności ? ofiary potrzebują fizycznej ochrony, finansowego wsparcia, porady prawnej i wsparcia społecznego )
? podejście interdyscyplinarne ( szukanie i rozpoznawanie biologicznych, społecznych, psychologicznych i duchowych konsekwencji traumy
? zasada bezpiecznej relacji terapeutycznej
? elastyczna i otwarta postawa
? wzmacnianie mechanizmów radzenia sobie i koncentracja na mocnych stronach
Otwarta grupa wsparcia zapewnia odbudowe poczucia bezpieczeństwa.
Tematami często powracającymi w grupie wsparcia są prawa kobiet, autoportret, radzenie sobie z negatywnymi emocjami. Ogólne zasady prowadzenia otwartej grupy wsparcia:
? spotkania powinny odbywać się regularnie w ustalonym miejscu i czasie
? cele i normy grupy powinny być jasno sformułowane i omówione na pierwszym spotkaniu
? zajęcia powinny być ustrukturowane i dostosowane do potrzeb grupy
? grupa nie powinna liczyć więcej niż 20 uczestników i powinna być prowadzona przez co najmniej dwie osoby
? podczas zajęć każda z uczestniczek powinna mieć swój czas na wypowiedź
? prowadzący powinien tworzyć więzi poprzez rytuały
? zapewnienie bezpieczeństwa uczestniczkom i ich dzieciom podczas trwania zajęć. Stosownie do etapów leczenia wyodrębnia się 3 rodzaje grup:
? grupa terapeutyczna o charakterze grupowej interwencji kryzysowej ? polega ona na rozmowie z ofiarami przemocy
? grupa terapeutyczna skoncentrowana na pracy z urazowym doświadczeniem ? polega na wykonywaniu rysunków poprzez uczestników przemocy
? interpersonalna terapia grupowa ? polega na budowaniu więzi z szerszym kręgiem ludzi, a nie tylko z osobami o podobnej przeszłości.
Każdy psycholog powinien stosować następujące podejścia:
? podejście psychoterapeutyczne skupione na czynnikach indywidualnych ? terapeuci koncentrują się na leczeniu wewnętrznych konfliktów i zaburzeń osobowości, zakładając zniknięcie przemocy po wyleczeniu zaburzeń
? podejście interakcyjne ? forma leczenia polega na terapii pary
? podejście poznawczo ? behawioralne ? stosowanie technik psychoedukacyjnych
? podejście skupione na czynnikach społecznych ? postawa terapeuty jest aktywna i często dyrektywna
? podejście elektryczne ? w tym podejściu terapeuci łączą różne elementy koncepcji feministycznej i poznawczo ? behawioralnej. Celem oddziaływań jest uczenie umiejętności społecznych oraz praca nad zmianą postaw sprawcy wobec samego zjawiska przemocy oraz roli kobiety i mężczyzny.
Programy terapeutyczne dla sprawców przemocy:
? the duluth curriculum ? program ma charakter psychoedukacyjny. Na spotkaniach przedstawia się tematy związane z problemem zaufania, szacunku, wsparcia, partnerstwa i umiejętności negocjacji
? emerge ? każdego uczestnika wprowadza się w grupę, prosi o przedstawienie się i opisanie incydentu przemocy, zachęca się do podawania szczegółów przemocy
? amend ? składa się z 4 etapów:
1. pierwsze dwa to praca psychoedukacyjny i praca nad mechanizmem zaprzeczenia sprawcy
2. trzeci etap to praca sprawcy w grupie terapeutycznej
3. w ostatniej fazie terapeuta daje uczestnikom więcej wsparcia i są zachęcani do działań na rzecz przeciwdziałania przemocy.