Spółki

Spółka to określone w umowie zrzeszenie osób lub kapitału utworzone po to, aby prowadzić działalność gospodarczą. Potrzebne na to pieniądze czy inne środki wykładają wspólnicy.
W Polsce można zakładać spółki osobowe:
* cywilną,
* jawną,
* partnerską,
* komandytową,
* komandytowo-akcyjną,
oraz kapitałowe:
* z ograniczoną odpowiedzialnością,
* akcyjną.

Jakie są podstawowe różnice między nimi? Z punktu widzenia źródeł prawa regulującego powstanie i działalność spółek dzieli się je na:
* spółki cywilne - których zasady działania określa Kodeks cywilny, oraz
* spółki handlowe (jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne) - podstawą ich funkcjonowania jest Kodeks spółek handlowych; spółki te muszą być zgłoszone do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Spółka cywilna
Spółka cywilna to umowa, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w ustalony sposób, w szczególności przez wniesienie wkładów. Jej organizację i sposób działania regulują przepisy Kodeksu cywilnego.
Jeżeli chcesz prowadzić niewielką firmę wspólnie z kimś, kto dostarczy Ci kapitału lub posiada jakieś cenne umiejętności, to pomyśl o tej formie działalności.
Do prowadzenia spraw spółki uprawniony i zobowiązany jest każdy wspólnik. Nie należy mu się z tego tytułu dodatkowe wynagrodzenie, ale może żądać od spółki zwrotu poniesionych wydatków.
Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, czyli nie może sama nabywać praw ani zaciągać obowiązków - zawsze czynią to jej wspólnicy w swoim imieniu. W odróżnieniu od pozostałych spółek nie jest też przedsiębiorcą - przedsiębiorcami są jej wspólnicy, którzy muszą (każdy z osobna) zgłosić prowadzenie działalności w formie spółki w gminnej ewidencji działalności gospodarczej.
Umowa spółki może być zawarta w dowolnej formie, także ustnie. Ale najlepiej sporządzić ją w formie pisemnej. Ta forma powinna być zachowana dla celów dowodowych (abyś później w razie ewentualnego sporu ze wspólnikiem mógł przed sądem skutecznie dochodzić swoich racji). W umowie spółki można dowolnie określić wartość wkładów, a także czas jej obowiązywania (czyli trwania spółki).
Jako wkład możesz wnieść do spółki własność rzeczy lub tylko prawo do ich używania, a także inne prawa (np. patenty). Możesz także zobowiązać się do świadczenia określonych usług na rzecz spółki (lecz pamiętaj, że za tę pracę będzie Ci przysługiwał jedynie udział w zyskach, a nie żadne dodatkowe wynagrodzenie).
Spółka cywilna nadaje się do prowadzenia działalności gospodarczej o stosunkowo niewielkiej skali i w gronie zaufanych osób, np. firmy rodzinnej. Nie zawieraj takiej umowy z niepewnymi osobami - może się bowiem okazać, że za Twoimi plecami zaciągną długi, które potem Ty będziesz musiał spłacać.
Spółka cywilna
Zalety:
* łatwość utworzenia spółki i późniejszego jej prowadzenia,
* niskie koszty związane z założeniem spółki,
* duża dowolność w kształtowaniu postanowień umowy spółki,
* brak wymogów prawnych co do rodzaju i wielkości wnoszonych wkładów.
Wady:
* za ewentualne długi spółki odpowiadają solidarnie wspólnicy i to całym swoim majątkiem - wierzyciel może dowolnie wybrać wspólnika lub wspólników, od których będzie dochodzić zapłaty całości lub części należności; oczywiście jeżeli Ty pokryjesz długi spółki, to możesz żądać zwrotu części pieniędzy od pozostałych wspólników, lecz nie zawsze przyniesie to efekt;
* odpowiedzialności solidarnej nie można wyłączyć ani ograniczyć w umowie spółki,
* brak możliwości zaciągania zobowiązań i nabywania uprawnień przez spółkę.
Spółka jawna
To osobowa spółka handlowa. W zasadzie jest odpowiednikiem spółki cywilnej, tyle że jest wskazana dla działalności o większych rozmiarach (choćby z uwagi na koszty związane z jej rejestracją). Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru - nie wystarczy sporządzenie umowy. Główna różnica między spółką cywilną a jawną polega na subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika (co to znaczy, zaraz wyjaśnimy) i obowiązku ujawnienia w nazwie firmy nazwiska (firmy) co najmniej jednego ze wspólników.
Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki jawnej bez ograniczenia całym swoim majątkiem i solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem tego, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. To właśnie oznacza subsydiarna odpowiedzialność wspólnika - wierzyciel najpierw powinien sięgnąć po majątek spółki, a dopiero gdy go zabraknie - do kieszeni wspólnika. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru.
Aby wspólnicy mogli działać razem, muszą zawrzeć umowę spółki, w której określą:
* nazwę firmy i siedzibę spółki,
* wkłady wnoszone przez każdego wspólnika i ich wartość,
* przedmiot działalności spółki,
* czas trwania spółki (jeżeli spółka ma działać w określonym czasie np. tylko przez 2 lata).
Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia. Ten, kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu przedsiębiorstwa przez tego przedsiębiorcę przed dniem utworzenia spółki, pod warunkiem, że jednoosobowe przedsiębiorstwo zostanie wniesione do spółki jawnej.
Wspólnik nie pobiera wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z prowadzeniem spółki.
Nazwa spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna". Można używać skrótu "sp.j." (np. "Jan Kowalski, Edmund Nowak sp.j.").
Spółka jawna
Zalety:
* duża swoboda kształtowania postanowień umowy spółki,
* możliwość reprezentacji spółki przez każdego wspólnika, ale również możliwość wyłączenia w umowie wspólnika (bądź niektórych tylko wspólników) z reprezentacji,
* możliwość ujawnienia w nazwie firmy nazwiska jednego tylko wspólnika (np. Jan Kowalski i spółka),
* brak określonych wymagań kapitałowych (majątek spółki nie musi być duży),
* stosunkowo niskie koszty rejestracji.
Wady:
* odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za zobowiązania firmy, jeżeli zobowiązania nie można zaspokoić z majątku firmy.
Spółka partnerska
Tej spółki większość absolwentów szkół średnich rozpoczynających działalność gospodarczą z pewnością jeszcze nie będzie mogła założyć. Jest to spółka osobowa, którą mogą utworzyć wspólnicy (zwani partnerami), wykonujący wolny zawód.
Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby uprawnione do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, inżyniera budownictwa, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, lekarza weterynarza, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego oraz zawodów wymienionych w odrębnych ustawach.
Większości tych zawodów nie możesz wykonywać bezpośrednio po maturze, z tej prostej przyczyny, że nie posiadasz odpowiednich uprawnień, ale np. dla pielęgniarek, położnych, brokerów ubezpieczeniowych czy księgowych spółka partnerska jest w pełni dostępna.
Każdy wspólnik w spółce partnerskiej (zwany partnerem) odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem i solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Partner nie ponosi jednak odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego (np. na umowę zlecenie), które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.
Nazwa firmy spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce (może więc brzmieć np. "Kowalski i partnerzy"). Dopuszczalne jest używanie skrótu "sp.p.".
Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Musi ona zawierać:
* określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
* przedmiot działalności spółki,
* nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki (w przypadku, gdy umowa spółki przewiduje, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak, jak wspólnik spółki jawnej),
* w przypadku, gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów,
* firmę i siedzibę spółki,
* czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
* określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.
Spółka komandytowa
Spółka ta pozwala prowadzić działalność w szerokim zakresie i dowolnym rozmiarze, dając jednocześnie wspólnikom bardzo dużą swobodę w kształtowaniu odpowiedzialności za sprawy spółki i jej zobowiązania. W prosty sposób umożliwia wyłączenie odpowiedzialności części wspólników (tzw. komandytariuszy) za zobowiązania spółki, stąd jest świetną formą pozyskiwania kapitału do różnych przedsięwzięć.
Przedsiębiorca bez kapitału, ale za to mający pomysł, lub działające przedsiębiorstwo, które wymaga dokapitalizowania, odpowiada w takiej spółce za zobowiązania i zajmuje się prowadzeniem spraw spółki i jej reprezentowaniem (jest to tzw. komplementariusz).
W spółce komandytowej co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia (jako komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.
Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (czyli określonej kwoty, odpowiadającej wysokości wniesionych przez siebie wkładów), a komplementariusz całym swoim majątkiem. Komandytariusz odpowiada też za zobowiązania spółki powstałe w wyniku wykonania czynności za spółkę, do których nie był uprawniony (działał bez pełnomocnictwa lub przekroczył jego zakres).
W nazwie firmy musi być ujawnione nazwisko co najmniej jednego komplementariusza. Nazwa firmy może brzmieć np. "Jan Kowalski i wspólnicy - spółka komandytowa". Można używać skrótu "sp.k."
Komandytariusz, który ujawni swoje nazwisko w nazwie firmy, odpowiada za zobowiązania spółki tak samo jak komplementariusz.
Umowa spółki komandytowej musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego i powinna zawierać:
* nazwę firmy i siedzibę spółki,
* przedmiot działalności spółki,
* czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
* oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
* oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).
Spółka komandytowa
Zalety:
* ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania do wysokości sumy komandytowej,
* komandytariusze mogą działać w imieniu spółki wyłącznie jako pełnomocnicy,
* brak określonych wymagań odnośnie sumy komandytowej.
Wady:
* konieczność sporządzenia umowy w postaci aktu notarialnego.
Spółka komandytowo-akcyjna
Jest to spółka osobowa, mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.
Spółka ta jest podobna do spółki komandytowej, ale też wykazuje pewne podobieństwa do spółki akcyjnej (część wspólników dostaje bowiem akcje). Przeznaczona jest raczej do wykonywania działalności w większym rozmiarze - musi mieć bowiem minimalny kapitał zakładowy wynoszący co najmniej 50 000 zł (co najmniej tyle wspólnicy muszą wnieść do spółki - w postaci pieniędzy lub innych wkładów, by mogła ona zacząć działać).
Aktem, który reguluje wewnętrzne stosunki w spółce, jest statut, a nie umowa spółki (jak w pozostałych spółkach osobowych). Osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Powinni go podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze. Musi on zostać sporządzony w formie aktu notarialnego.
Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien zawierać:
* nazwę firmy i siedzibę spółki,
* przedmiot jej działalności,
* czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
* oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość,
* wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
* liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
* nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń,
* organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.
W nazwie firmy spółki komandytowo-akcyjnej powinno znaleźć się nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna". Dopuszczalne jest używanie skrótu "S.K.A.".
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.)
Spółka z o.o. jest dobrą formą prowadzenia działalności, gdy planuje się spore, wymagające dużego kapitału i bardzo ryzykowne przedsięwzięcie, ale sprawdza się także przy niewielkim biznesie. Może być jednoosobowa, tzn. może ją utworzyć tylko jedna osoba - jest to wyjątek od zasady, że wspólników w spółce musi być co najmniej dwóch. W razie potrzeby bez wielkich komplikacji można też do niej przyjąć nowego wspólnika. Spółka może uzyskiwać koncesje i zezwolenia.
W odróżnieniu od innych spółka z o.o. ma osobowość prawną i jest spółką kapitałową. W jej imieniu działa zarząd, a nie wspólnicy. Przy zawieraniu umów między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.
Aby założyć taką spółkę trzeba dysponować kapitałem o wartości co najmniej 50 000 zł. Udziały w spółce obejmuje się w zamian za wniesienie wkładów (w postaci pieniądza, rzeczy - np. maszyn, budynków, lub praw - np. prawa wieczystego użytkowania gruntów, prawa do znaków towarowych). Tworzą one kapitał zakładowy spółki.
Umowa spółki z o.o. sporządzana jest w formie aktu notarialnego i powinna określać co najmniej:
* nazwę firmy i siedzibę spółki,
* przedmiot jej działalności,
* wysokość kapitału zakładowego,
* czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
* liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,
* czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.
Zasadniczo wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają za jej zobowiązania osobistym majątkiem. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, za jej zobowiązania odpowiadają członkowie zarządu solidarnie całym swoim majątkiem.
Członek zarządu może się jednak uwolnić od odpowiedzialności pod pewnymi warunkami (m.in. jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości albo, że mimo niezgłoszenia tego wniosku wierzyciel nie poniósł szkody).
Nazwa spółki może brzmieć dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Można używać skrótu "spółka z o.o." lub "sp. z o.o." (np. "PPHU Konto sp. z o.o.").
Spółka z o.o.
Zalety:
* wyłączenie odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki,
* możliwość pozyskania kapitału poprzez przyjęcie nowego wspólnika,
* możliwość pokrycia udziału w kapitale wkładem rzeczowym (maszyny, urządzenia, budynki).
Wady:
* wysoki minimalny kapitał zakładowy,
* kosztowna procedura rejestracyjna,
* brak możliwości zawierania umów o pracę z członkami zarządu będącymi jednocześnie wspólnikami bez powołania pełnomocnika lub rady nadzorczej.
Spółka akcyjna
Jest typową spółką kapitałową, raczej nieodpowiednią dla początkującego przedsiębiorcy. Warto jednak wiedzieć, na czym polega ta forma prowadzenia działalności gospodarczej. Nawet jeśli nie będziesz tworzyć własnej firmy, możesz przecież zawsze kupić akcje już istniejącego na rynku przedsiębiorstwa (choćby na giełdzie).
Spółka akcyjna jest formą działalności przeznaczoną dla średnich i dużych firm. Do jej założenia wymagany jest kapitał wynoszący minimalnie 500 000 zł. Spółka akcyjna kumuluje kapitały wielu osób lub firm. Choć może ją założyć tylko jedna osoba, to jest ona przeznaczona do zebrania kapitału od wielu akcjonariuszy. W jednej spółce akcyjnej mogą być zaangażowane duże kapitały należące do tzw. inwestorów wiodących, jak i niewielkie kapitały drobnych akcjonariuszy. Ma ona osobowość prawną, co oznacza, że jest wyodrębnionym organizacyjnie i majątkowo podmiotem prawa. Do jej założenia i prowadzenia zaleca się zatrudnianie profesjonalnej obsługi księgowej i prawnej.
Firma spółki może brzmieć dowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna (np. "Malwa spółka akcyjna"). Powszechnie używa się skrótu "S.A.".
Spółka akcyjna
Zalety:
* łatwość kumulacji kapitału oraz proste metody pozyskiwania kapitałów w trakcie trwania działalności przez emisję akcji, obligacji i innych instrumentów finansowych,
* brak odpowiedzialności akcjonariuszy za zobowiązania spółki,
* łatwe sprawdzenie wiarygodności spółki przez potencjalnych kontrahentów (jawność danych finansowych spółki).
Wady:
* drogi, skomplikowany i czasochłonny proces rejestracji,
* duże wymagania formalne dotyczące działalności spółki,
* konieczność prowadzenia pełnej księgowości,
* konieczność zatrudniania specjalistycznej obsługi prawnej, finansowej i zarządczej,
* brak wpływu na działalność spółki przez mniejszych udziałowców,
* skomplikowany proces likwidacji.