Prawo międzynarodowe

SPIS TREŚCI


WSTĘP
1. ZARYS SYSTEMU INSTYTUCJONALNEGO WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
2. PARLAMENT EUROPEJSKI
1. 1. UPRAWNIENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
2. 1. 1. UPRAWNIENIA W PROCESIE LEGISLACYJNYM
2. 1. 2. UPRAWNIENIA BUDŻETOWE
2. 1. 3. UPRAWNIENIA KONTROLNE
3. RADA EUROPEJSKA
4. KOMISJA EUROPEJSKA
5. TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
PODSUMOWANIE
BIBLIOGRAFIA

Utworzone z mocy prawa Wspólnoty Europejskie są źródłem prawa i tworzą system prawny. Układ instytucjonalny Wspólnot Europejskich wywodzi się z systemu demokratycznego przyjętego przez ich państwa członkowskie. Jednostkowe rozwiązania i kompetencje poszczególnych organów są inne w skali wspólnotowej niż w skali narodowej, ale zachowano podstawową dla systemu demokratycznego zasadę rozdzielenia władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

Europejska Wspólnota węgla i Stali (EWWiS), Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EUROATOM) oraz Wspólnoty Europejskiej (WE); te trzy wymienione organizacje – określane łącznie mianem Wspólnoty Europejskie – działały od początku i działają na podstawie odrębnych aktów założycielskich (traktatów). W tym znaczeniu każda z nich ma odrębną podmiotowość prawnomiędzynarodową, realizowaną w takim zakresie, jaki wynika z jej traktatu założycielskiego.

Wejście w życie w dniu 1 listopada 1993r Traktatu o Unii Europejskiej nie oznacza, że Unia zastąpiła Wspólnoty lub że Wspólnoty przestały istnieć. Traktat o Unii Europejskiej nie zastąpił Traktatów Rzymskich i Traktatu Paryskiego. Trzy wymienione wyżej Wspólnoty Europejskie istnieją nadal, równolegle z Unią Europejską, która obejmuje znacznie szerszy zakres przedmiotowy niż Wspólnoty Europejskie. Unia nie jest jednak nową organizacją międzynarodową (nie jest podmiotem prawa międzynarodowego) lecz stanowi ona nowy etap współpracy między państwami członkowskimi Wspólnot.

Podstawę systemu instytucjonalnego Wspólnot Europejskich tworzą ich organy statusowe oraz towarzyszący im system podejmowania decyzji. Rada Europejska nie jest organem określonym postanowieniami traktatów założycielskich Wspólnot, jednak jako instytucja wspólnotowa odgrywa zasadnicza rolę w ustalaniu głównych linii polityki Unii Europejskiej



PARLAMENT EUROPEJSKI (EUROPEAN PARLIAMENT)
Wywodzi się ze Zgromadzenia Parlamentarnego Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Rozpoczął swe funkcjonowanie w 1979r kiedy to w dniach 7 – 10 czerwca odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego. Parlament uzyskał wówczas legitymację obywateli państw członkowskich – wcześniej miał ją tylko pośrednio, ponieważ jego skład desygnowany był przez izby parlamentarne poszczególnych państw. Parlament Europejski jest demokratycznym forum, organem kontroli politycznej Unii, który uczestniczy w procesie legislacyjnym. Parlament mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich (tzw. ombudsman). Kadencja Parlamentu trwa 5 lat, mandat nie stanowi przeszkody sprawowania funkcji posła w kraju macierzystym. W Parlamencie Europejskim zasiada obecnie 626 posłów, którzy wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich.

Siedzibą Parlamentu Europejskiego jest Strasburg, chociaż niektóre jego sesje odbywają się również w Brukseli, a Sekretariat Parlamentu mieści się w Luksemburgu. Sesje plenarne Parlamentu organizowane są raz na miesiąc (z wyjątkiem sierpnia) i trwają zazwyczaj tydzień. Posłowie do Parlamentu Europejskiego są zorganizowani – zgodnie ze swoimi orientacjami politycznymi – w grupy polityczne. Działalnością Parlamentu Europejskiego kieruje Prezydium składające się z wybieranego przez posłów na okres dwóch i pół lat przewodniczącego i 14 wiceprzewodniczących. Decyzje Parlamentu zapadają na zasadzie absolutnej większości oddanych głosów, o ile nie zostało to inaczej przewidziane w traktacie.

UPRAWNIENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Uprawnienia w zakresie legislacyjnym
Parlament Europejski nie ma prawa do inicjatywy legislacyjnej, natomiast współpracuje z Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską przy ustanawianiu wspólnotowego prawa, w ramach procedury konsultacji, procedury wyrażenia zgody, procedury współpracy i procedury współdecydowania.
Procedura konsultacji polega na wymogu słuchania (uzyskania opinii) Parlamentu zanim zgłoszona przez Komisję propozycja legislacyjna stanie się przedmiotem głosowania w Radzie Unii Europejskiej.
Procedura wyrażenia zgody polega na możliwości udzielenia bądź nieudzielenia zgody przez Parlament, jednak nie na zmianie przedłożonej propozycji.
Procedura współpracy umożliwia Parlamentowi wpływ na zmianę zgłoszonej przez Komisję propozycji legislacyjnej, choć decydujący głos należy do Rady.
Procedura współdecydowania dzieli uprawnienia legislacyjne w równym stopniu między Parlament i Radę, dając Parlamentowi prawo odrzucenia sformułowanej przez Komisję propozycji legislacyjnej.

Uprawnienia budżetowe
Polegają przede wszystkim na akceptowaniu ostatecznego projektu budżetu; prawie do ustalania tzw. wydatków nieobligatoryjnych (nie wynikających ze zobowiązań traktatowych Unii Europejskiej) oraz udzielaniu Komisji Europejskiej absolutorium z wykonania budżetu. Każdorazowo, na zakończenie procedury ustalania budżetu przewodniczący Parlamentu zatwierdza ostatecznie budżet przed złożeniem swego podpisu.

Uprawnienia kontrolne Parlamentu Europejskiego
Odnoszą się do całości pracy Komisji Europejskiej, która ma obowiązek zdawać Parlamentowi doroczny raport z działalności Wspólnot. Parlamentowi przysługuje prawo wystąpienia z wnioskiem o wotum nieufności wobec Komisji Europejskiej, a przyjęcie takiego wniosku większością dwóch trzecich oddanych głosów, nakłada na Komisję obowiązek podania się kolegialnie do dymisji.





RADA EUROPEJSKA (EUROPEAN COUCIL)
Jest instytucją kontynuującą zapoczątkowane w dniach 9 – 10 lutego 1961r w Paryżu konferencje szefów państw i rządów krajów członkowskich Wspólnot Europejskich. W dniach 9 – 10 grudnia 1974r, prezydent Francji Valry Giscard d’Estaing wystąpił z propozycja organizowania tego rodzaju spotkań w regularnych odstępach czasu, pod nazwą „Rada Europejska”. Dzień 10 grudnia 1974r uznaje się więc za datę powstania Rady Europejskiej. Odtąd regularne spotkania Rady Europejskiej odbywały się co najmniej dwa razy, najczęściej trzy razy w roku. Od 1986r przyjęto regułę dwóch spotkań, dodatkowo Rada jest zwoływana, na jedno lub dwa posiedzenia w ciągu roku, w celu rozpatrzenia konkretnych, ważnych kwestii i podjęcia stosownych decyzji. Spotkania Rady Europejskiej są organizowane przez kraj sprawujący Prezydencję w Unii Europejskiej tj. przewodnictwo w danym okresie, którego szef państwa lub rządu przewodniczy Radzie. Jest on odpowiedzialny za stworzenie dokumentu końcowego, zawierającego najważniejsze zapisy z posiedzenia Rady (Wnioski Prezydencji). Dokument ten jest następnie przedstawiany do wiadomości Parlamentowi Europejskiemu. Począwszy od 2002r połowa dorocznych spotkań Rady Europejskiej (co najmniej jedno w ciągu roku) będzie organizowana w Brukseli.

Rola Rady Europejskiej w kształtowaniu kierunków rozwoju Unii Europejskiej jest bardzo duża. Określa bowiem strategiczne cele rozwoju Unii Europejskiej, formułując na swych posiedzeniach wspólne stanowisko jej członków w kluczowych sprawach. Stanowisko to jest następnie wcielane w życie przez organy Wspólnot, które nadają decyzjom Rady Europejskiej odpowiednie normy prawne. Statutowe organy Wspólnot Europejskich mają w stosunku do Rady Europejskiej charakter wykonawczy. Tematyka obrad Rady Europejskiej nie jest ograniczona żadnymi zapisami. Decyzje są przez Radę Europejską podejmowane nie w drodze głosowania, ale na zasadzie kompromisu i konsensusu.


KOMISJA EUROPEJSKA (EUROPEAN COMMISSION)
Została utworzona w 1958r, wraz z powołaniem EWG i EUROATOM-u. Jest ona głównym organem wykonawczym Wspólnot Europejskich, ale jej kompetencje i powierzone jej traktatami zadania wykraczają poza funkcje czysto wykonawcze. Komisja jest organem kolegialnym – są w niej reprezentowani przedstawiciele wszystkich państw – ponadnarodowym. Ma uprawnienia kontrolne, inicjatywne oraz wykonawcze. Traktat o Wspólnotach Europejskich precyzuje zadania Komisji w następujący sposób:
- nadzór nad wykonywaniem postanowień traktatu i decyzji podjętych przez organy Wspólnoty na podstawie postanowień Traktatu;
- formułowanie zaleceń oraz zajmowanie stanowiska w dziedzinach objętych Traktatem w sprawach znajdujących się w zakresie kompetencji Komisji oraz wtedy, kiedy uzna to za niezbędne;
- podejmowanie decyzji w granicach określonych treścią Traktatu oraz odpowiednie współdziałanie z Radą i Parlamentem;
- wykonywanie uprawnień przekazanych jej przez Radę dla realizacji uchwalonych przez Radę przepisów.
Jako „stróż Traktatów”, Komisja Europejska czuwa nad przestrzeganiem pierwotnego i wtórnego prawa Wspólnot. Jej kontrolne kompetencje obejmują nie tylko instytucje Wspólnot, ale również państwa członkowskie. Poprzez zgłaszane Radzie propozycje legislacyjne, Komisja jest inicjatorem polityki Wspólnot we wszystkich dziedzinach. Nie ma wyłącznego prawa inicjatywy legislacyjnej w dwóch dziedzinach współpracy międzynarodowej tj. w zakresie polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa oraz w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Komisja zgłasza Radzie inicjatywy ustawodawcze. Dokonuje identyfikacji interesu Wspólnoty, przeprowadza odpowiednio szeroką konsultację oraz ocenia zgodność propozycji z wymogami zasady subsydiarności. Rola i zadania Komisji Europejskiej czynią ją motorem procesu decyzyjnego Unii. Komisja liczy 20 członków, tzw. komisarzy, którzy pełnia swe funkcje w sposób całkowicie niezawisły. Bezstronność i zaangażowanie czynią z Komisji skutecznego i uczciwego pośrednika oraz rozjemcę w razie konfliktu interesów między państwami członkowskimi. Siedzibą Komisji jest Bruksela, natomiast część służb administracyjnych znajduje się w Luksemburgu. Komisja podejmuje decyzje na zasadzie zwykłej większości głosów, przy zachowaniu kworum 11 komisarzy obecnych podczas głosowania. Posiedzenia odbywają się z reguły raz w tygodniu, a obrady są utajnione. Przewodniczący Komisji Europejskiej musi zostać wybrany na zasadzie konsensusu przez państwa członkowskie Unii Europejskiej. Od września 1999r Komisji przewodniczy Włoch Romano Prodi. Za organizację pracy całej Komisji odpowiada jej Sekretariat Generalny. Każdy komisarz nadzoruje pracę jednej lub kilku Dyrekcji Generalnych. Poszczególne Dyrekcje Generalne zajmują się konkretnymi dziedzinami: stosunkami zewnętrznymi, rozszerzeniem Unii Europejskiej, gospodarką i finansami, handlem, przedsiębiorstwami, rynkiem wewnętrznym, polityką regionalną, kontrolą finansową, budżetem, itp.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI (COURT OF JUSTICE)
Został utworzony w 1952r na mocy Traktatu Paryskiego, jako organ EWWiS. Podstawowym zadaniem Trybunału jest przestrzeganie prawa w zakresie interpretacji i stosowania Traktatów. Jest on ciałem dysponującym prawem wydawania opinii w sprawie prawidłowości interpretacji Traktatów lub orzekania w sprawie zgodności z Traktatami aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot. Trybunał ma do spełnienia trzy funkcje:
1. kontrolę stosowania prawa Wspólnot;
2. wykładnię prawa wspólnotowego;
3. dalszy rozwój tego prawa w drodze określania koniecznych zmian lub uzupełnień.
Trybunał nie tylko interpretuje przepisy, ale tez tworzy prawo. Składa się z piętnastu sędziów, którym asystuje ośmiu adwokatów generalnych. Sędziowie i adwokaci wybierani są na mocy uzgodnień pomiędzy rządami państw członkowskich na sześcioletnią kadencję.


W celu zmniejszenia liczby spraw wpływających do Trybunału Sprawiedliwości i umożliwienia mu bardziej efektywnego funkcjonowania, na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego z 1987r powołano Sąd Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości, który rozstrzyga kwestie o mniejszym znaczeniu dla funkcjonowania Wspólnot Europejskich: spory osób fizycznych i prawnych z instytucjami WE, Wspólnot z pracownikami oraz przedsiębiorstw z Komisją Europejską. Członkami Sądu są osoby powołane przez rządy państw członkowskich na zasadzie wzajemnego uzgodnienia, na okres 6 lat. Podobnie jak w przypadku Trybunału, co 3 lata następuje częściowa zmiana składu Sądu. Sąd Pierwszej Instancji działa w składzie 15 sędziów, jednak w przeciwieństwie do Trybunału bez uzupełnienia o adwokatów generalnych. Apelacje wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji można wnosić do Trybunału Sprawiedliwości są ostateczne.

PODSUMOWANIE
Wspólnoty charakteryzuje oryginalny system instytucjonalny, który odróżnia się od klasycznych organizacji międzynarodowych. Państwa, które podpisały Traktaty Europejskie, uzgodniły zrzeczenie się części suwerenności na rzecz niezależnych organów reprezentujących zarazem interesy państwowe i interes wspólnotowy, powiązanych między sobą zasadą dopełniania się, z której wynika proces podejmowania decyzji.

BIBLIOGRAFIA


1. Machińska H. : Prawo Wspólnotowe. Źródła i instrumenty prawne – zarys problemów
2. Wojciechowski J. A. : Instytucja i porządek prawny Wspólnot Europejskich
3. E. Kawecka – Wyrzykowska, E. Synowiec Unia Europejska. Integracja Polski z Unią Europejską
4. Weidenfeld W. , Wessels W. : Europa od A do Z. Podręcznik Integracji Europejskiej
5. Internet