Edukacja zdrowotna - sprawność fizyczna
Edukacja zdrowotna. Sprawność fizyczna w życiu człowieka.
"W pełni uzasadnione stają się obawy, że stopniowa redukcja aktywności ruchowej człowieka prowadzić będzie do postępującego obniżenia się wydolności fizycznej. W tej sytuacji dla ludzi, nawet umiarkowane wysiłki fizyczne związane z pracą zawodową i codziennym życiem, sięgać będą niejednokrotnie granic ich tolerancji, powodując zmęczenie i spadek ogólnej aktywności życiowej" .
Sprawność fizyczna jest pojęciem kontrowersyjnym w naukach o sporcie i wychowaniu fizycznym, rozumiana różnie prze poszczególnych autorów przy czym te same zespoły zjawisk określa się odmiennymi terminami: sprawnością ruchową, motoryczną, jednak jedni autorzy traktują te pojęcia zmiennie inni odróżniają je od siebie.
Według L. Denisiuka "sprawność fizyczna to aktualne możliwości wykonania czynności ruchowych wymagających znacznego wysiłku, szybkości , wytrzymałości, zręczności, zwinności i wszystkich innych cech motorycznych. Sprawność ta jest efektem wyćwiczenia powodującego przestrojenie regulujących funkcji układu nerwowego i zmianę czynności całego organizmu" .
Człowiek jest istotą biologiczną a ruch jest nieodłącznym elementem jego życia, aby żyć musi rozwijać swoją sprawność fizyczną. Można by rzec ,że w sytuacji gdzie kończy się ruch kończy się życie.
Bardzo ważną staje się w dzisiejszych czasach "kultura fizyczna, która jest wyrazem określonej postawy wobec własnego ciała , świadoma i aktywna troska o rozwój sprawności i zdrowia, to umiejętność organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego .
Program kultury fizycznej już realizuje sama szkoła , gdzie uczy się dzieci jak zabiegać o własne zdrowie, które jest dal niego jedną z najważniejszych spraw życiowych.
Ograniczona aktywność ruchowa zmniejsza szansę na realizację potencjału rozwojowego w sferze motorycznej i psychologicznej. Oczywistym staje się fakt iż aktywność ta jest ważnym determinantem sprawności i wydolności rozwijającego się organizmu człowieka.
Różni teoretycy odmiennie interpretują pojęcie sprawności fizycznej. Według jednej grupy jest to uprawianie aktywności ruchowej zaś wg, drugiej jest to po prostu muskularna budowa ciała a jeszcze dla innej grupy sprawność fizyczna stanowi troskę o własny stan zdrowia. Pomimo rozbieżności interpretacji tej definicji wszystko zmierza do stwierdzenia, że zawężają się one do pewnych wspólnych cech. Wśród autorów zajmujących się pojęciem sprawności fizycznej istnieją różne opinie.
W ogólnym pojęciu sprawność fizyczna jest poziomem rozwoju, wykształcenia cech motorycznych, bądź tez ujętych kompleksowo struktur ruchu.
Na szczególną uwagę zasługuje test Z. Chromińskiego ,który w swojej pracy skoncentrował się na ocenie dynamiki i strukturze kształtowania się sprawności motorycznej uczniów, u których kształtowała się ona w zależności od wieku , masy ciała , poziomu rozwoju somatycznego. Na podstawie przeprowadzonych badań wykazał ,że istnieje związek między rozwojem cech budowy ciała a pomiarem sprawności fizycznej. Według testu sprawność fizyczna zależy od genetycznych właściwości człowieka, takich jak:
- uzdolnienia ruchowe,
- konstytucja somatyczna,
- sprawność zmysłów,
- temperament
- oraz odpowiednie proporcje ciała.
Jest to zespół czynników o charakterze endogennym. Drugi zespół czynników - egzogennych - odnosi się do środowiska zewnętrznego i trybu życia.
Niejednokrotnie spotykamy się z pojęciem sprawności fizycznej ogólnej i specjalnej. Ogólna sprawność fizyczna wg. R. Przewędy „świadczy o wysokim poziomie zdolności motorycznych, o opanowanych umiejętnościach ruchowych, przydatnych w różnych sytuacjach motorycznych oraz odpowiedniej motywacji i doświadczeniu w działaniach. Ogólna sprawność fizyczna stanowi efekt rozwoju wszystkich cech motorycznych , do których należą: siła, szybkość , wytrzymałość, zwinność, zręczność, moc i gibkość” .
Natomiast specjalna sprawność fizyczna polega na zaawansowaniu w wykształceniu sprawności i umiejętności technicznych w określonych dyscyplinach, czy też konkurencjach sportowych. Sprawność fizyczną specjalną R. Przewęda definiuje jako „wyraz adaptacji do powtarzających się podobnych sytuacji motorycznych” .
Sprawność ruchowa to umiejętność władania swoim aparatem ruchu, dzięki opanowaniu podstawowych nawyków ruchowych. Wzrost sprawności ruchowej uzależniony jest od nabytych umiejętności i doświadczeń osobistych. Sprawność fizyczną można określić jako aktualną możliwość wykonywania wszelkich czynności ruchowych oraz wyrobienia cech motorycznych takich jak: siły, szybkości, zręczności, i innych uzdolnień motorycznych. Sprawność ruchowa i fizyczna stanowią motoryczność i obrazują rezultaty rozwoju ontogenetycznego. W problematyce dotyczącej rozwoju fizycznego szczególnego znaczenia nabierają zagadnienia dotyczące rozwoju motorycznego, gdyż rozwój ten właśnie odzwierciedla szereg naszych zachowań, zdolności i umiejętności.
Na rozwój fizyczny człowieka składa się "całokształt biologicznych procesów, które prowadzą do przekształcenia zarodka w organizm złożony pod względem struktury i funkcji, przystosowany do samodzielnego istnienia i zdolny do przedłużania gatunku. Wyraża się on w przemianach wszystkich narządów i układów, które podlegają rozrostowi i dojrzewaniu. Rozrost to zmiany ilościowe, polegające na zmianach ilościowych , które powodują ujawnianie się odrębności organizmu w poszczególnych okresach rozwojowych a dojrzewanie , na pojawieniu się nowych funkcji, których dotychczas organizm nie był w stanie wykonywać, mimo, że posiadał odpowiednie struktury anatomiczne" .
Najczęściej pojęcie sprawności fizycznej interpretuje się jako „aktualną możliwość wykonywania czynności ruchowych wymagających zaangażowania siły, szybkości, wytrzymałości, koordynacji ruchowej (zwinności), gibkości. Do oceny jej poziomu, niezależnie od testów ruchowych – przeprowadza się często ocenę właściwości psychofizycznych cech budowy ciała”. Taką definicję sprawności fizycznej podaje „Mała Encyklopedia Sportu” .
Sport jest jedną z form aktywności fizycznej człowieka, który może zapobiegać jego psychicznej i fizycznej degradacji. Ruch pod każdą postacią, wszelkiego rodzaju ćwiczenia fizyczne, zajęcia sportowe, zabawy , turystyka i rekreacja mają dobroczynny wpływ na nasz organizm. Już od wczesnych lat dzieci rozwijają swoją sprawność fizyczną poprzez zastosowanie zabaw ruchowych, które przyczyniają się niewątpliwie do rozwoju umysłu, charakteru , stosunku do ludzi i do pracy jak również pozwalają zdobywać wstępną wiedzę o życiu społecznym.
Wychowanie fizyczne uchodzi za kolejny etap ,który ma na celu kształtowanie sprawności fizycznej. Termin ten oznacza dziedzinę działania wychowawczego ukierunkowanego na kształtowanie przede wszystkim fizycznych cech osobowości człowieka. Wychowanie fizyczne oznacza naukę różnych form ruchu , ćwiczeń gimnastycznych, lekkoatletycznych, gier ruchowych, sportowych i innych dyscyplin sportu.
Dzieci i dorośli ćwiczący systematycznie mają zdecydowaną przewagę w takich istotnych wskaźnikach rozwoju i sprawności jak : wysokość i masa ciała, pojemność płuc, wzrost mięśni, ukształtowanie kośćca, postawy, przemianę materii, funkcje całego organizmu i jego poszczególnych układów, wydolności ustroju, zahartowania, funkcjonowania narządów zmysłu. [Przewęda, 1981].
W obecnych czasach możemy zauważyć wzrost zainteresowania dążeniem do zwiększenia sprawności fizycznej w poszczególnych grupach wiekowych. W szkołach wprowadza się więcej godzin wychowania fizycznego, pojawiają się klasy o profilach sportowych czego dawniej nie było, młodzież korzysta z basenów kąpielowych, siłowni klubów fitness itp.
"Większość dorosłych Polaków (61%) co najmniej sporadycznie bierze udział w zajęciach służących sprawności fizycznej - uprawia jakąś dziedzinę sportu lub podejmuje inne formy aktywności rekreacyjnej. Jedna trzecia (33%) czyni to systematycznie - raz w tygodniu lub częściej, 12% rzadziej - przynajmniej raz w miesiącu. Co szósty respondent (16%) sporadycznie uprawia jakiś rodzaj sportu lub rekreacji ruchowej.
Najpopularniejszą formą rekreacji fizycznej jest jazda na rowerze. Ogółem ponad dwie piąte badanych (42%) deklaruje, że czasem jeździ na rowerze na wycieczki, dla przyjemności, przy czym prawie jedna piąta (18%) czyni to raz w tygodniu lub częściej.
Do popularnych form aktywnego wypoczynku należą także: piesze wędrówki (30%), gra w piłkę nożną, siatkówkę, koszykówkę lub inne ruchowe gry zespołowe (26%), pływanie (26%) oraz bieganie, jogging (21%). Jednak systematycznie, tzn. przynajmniej raz w miesiącu, te rodzaje aktywności podejmuje od 9% do 13% ankietowanych.
Najmniej popularne wśród dorosłych formy rekreacji to jazda konna (3%), boks lub inne sporty walki (3%) oraz jazda na wrotkach, rolkach bądź deskorolce (3%).
Niezależnie od różnych form fizycznej rekreacji nieco ponad 14% ogółu dorosłych wykonuje także (lub tylko) ćwiczenia rehabilitacyjne i lecznicze zalecone przez lekarza.
Uprawianie jakiejś dziedziny sportu, zajęć służących sprawności fizycznej lub innych form rekreacji ruchowej jest najczęstsze wśród osób wykształconych oraz mieszkańców dużych miast" .
Najprostszym i najtańszym sposobem na zapobieganie wszelkim schorzeniom, na poprawę własnej kondycji fizycznej jest ruch pod każdą postacią. Sport uprawiany dość często daje gwarancję lepszego samopoczucia. Trzeba zdawać sobie sprawę ,że obecny tryb życia a więc „siedząca" praca, spędzanie wolnego czasu przed telewizorem lub komputerem, ogólny brak ruchu w sposób zdecydowanie negatywny wpływa nie tylko na samopoczucie, ale przede wszystkim na zdrowie człowieka. Brak aktywności fizycznej jest również jedną z głównych przyczyn powstania wielu chorób cywilizacyjnych (miażdżyca, zawały serca, otyłość). Ruch jest dobry na wszystko - poprawia nie tylko ogólną kondycję organizmu, pozwala również odreagować stres i zapomnieć o codziennych kłopotach. Terapeuci zajmujący się pomocą młodzieży uzależnionej od narkotyków przedstawiają wyniki statystyk, z których jasno wynika, że młodzież zajmująca się wyczynowo sportem o wiele rzadziej sięga zarówno po narkotyki, jak i inne używki (alkohol, papierosy). Wiadomo również, że sport uczy młodych samodyscypliny i poważnego podchodzenia do obowiązków.
BIBLIOGRAFIA:
Czaplicki.Z, Ocena wytrzymałości ogólnej dzieci i młodzieży szkół podstawowych Lider nr 1 , 1996 r
Denisiuk.L, Milicerowa.H, Rozwój sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, PZWS, Warszawa 1969
Demel.M, A.Skład: Teoria wychowania fizycznego PWN, Warszawa 1974
Hądzelek.K, Mała encyklopedia sportu, Sport i Turystyka ,Tom II, Warszawa 1987
Przewęda.R, Rozwój somatyczny i motoryczny, PZWS,Warszawa 1973
Strony internetowe:
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:KqSn2VD2VwwJ:www.gim1.rabawyzna.pl/us/Editor/Sprawno%C5%9B%C4%87%2520fizyczna.pps+sport+sprawnosc+fizyczna+ruch&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl , dn.26.05.2010