Podstawy prawa karnego
PRAWO KARNE
Źródła prawa karnego:
1) Kodeks karny z 6 kwietnia 1997 r. Składa się z 3 części: ogólnej, szczegółowej, wojskowej.
Ogólna: podstawowe zagadnienia prawa karnego np.: zasady odpowiedzialności karnej, formy popełnienia przestępstwa, przedawnienie, zatarcie skazania
Szczegółowa to zbiór przepisów, z których każdy odnosi się do jakiegoś konkretnego przestępstwa (art.278-Kradzież, art.286-oszustwo, art. 280-rozbój)
Wojskowa zawiera ogólne i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy.
2) Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (dla osób przed 17 rokiem życia)
3) Kodeks Karny Wykonawczy (mówi o zasadach wykonywania kary)
Przestępstwem jest czyn człowieka bezprawny, karalny, karygodny, zawiniony.
Rodzaje przestępstw:
1) ze względu na wysokość grożącej kary
a) zbrodnie – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą np.: fałszowanie dokumentów, morderstwo, kradzież
b) występki – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności powyżej 3 miesięcy ale nie więcej niż 3 lata, lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych
Wykroczenie – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności poniżej 3 miesięcy lub grzywną
2) ze względu na skutek
a) formalne – popełnione przez działanie sprawcy np.: nie udzieleniu pomocy człowiekowi, któremu grozi utrata życia lub uszczerbek na zdrowiu,
b) materialne – składa się z działania sprawcy i skutków tego działania np.: kradzież, zabójstwo, rozbój, uszkodzenie ciała, popełnione przez zaniechanie np.: nie powiadomienie o wiedzianym przestępstwie, nieopuszczenie szlabanu przez dróżnik,
3) ze względu na sposób ścigania
a) ścigane z oskarżenia publicznego (z urzędu) – należą tu poważniejsze przestępstwa, prokurator jest tu oskarżycielem publicznym
b) ścigane z oskarżenia prywatnego (tzw. Prywatno-skargowych) – należą przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o niewielkiej szkodliwości społecznej np.: obraza, naruszenie nietykalności cielesnej, zniesławienie
4) ze względu na winę
a) umyślne – jest umyślna wina sprawcy (w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego)
b) nieumyślne – z winy nieumyślnej w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa
Winę stanowi naganny stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego czynu
Wina jest więc, w przeciwieństwie do pozostałych cech przestępstwa, cechą subiektywną, związaną z psychiką sprawcy.
a) umyślna – występuje w dwóch postaciach
• zamiar bezpośredni- sprawca planuje i popełnia przestępstwo,
• zamiar pośredni (ewentualny) polega na tym, że sprawca popełniając jedno przestępstwo dokonuje następnego, sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to, np.: podczas rozboju, sprawcy pozostawiają pozbawioną ofiarę ubrania na mrozie. Nie zamierzali oni jej pozbawić życia, lecz z takim skutkiem liczyli się i akceptowali je.
b) nieumyślna – występuje jako lekkomyślność i niedbalstwo
• sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, ale bezpodstawnie sądzi, że zdoła go uniknąć i jest to tzw. Świadoma nieumyślność
• Nieświadoma nieumyślność polega na tym, że sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia chociaż powinien przewidzieć
KARA – jest to środek przymusu państwowego, stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości.
Rodzaje kar:
1) kary zasadnicze
•kara pozbawienia wolności – wykonuje się w zakładach karnych: otwartych, pół zamkniętych, zamkniętych. Różnią się od siebie stopniem zabezpieczenia, stopniem izolacji skazanych, zakresem praw i obowiązków.
•Kara ograniczenia wolności – dozór policji lub kuratora, zakaz zmiany miejsca sta lego zamieszkania, nieodpłatnej dozorowanej pracy publicznej, potrącenia części wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa (nie więcej niż 25% przez 2 lata), sąd może zobowiązać skazanego do przeproszenia pokrzywdzonego, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub środków odurzających
•Kara grzywny – jest karą pieniężną, wymierza się ja w stawkach dziennych, określając liczbę stawek i wysokość stawki dziennej
2) środki karne – wymierzane łącznie z karą zasadniczą
•pozbawienie praw publicznych utrata czynnego i biernego prawa wyborczego
•utrata orderów i odznaczeń honorowych oraz degradacja (dot. Żołnierzy)
•pobawienie praw rodzicielskich
•zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych
•zakaz wykonywania określonego zawodu
•zakaz sprawowania określonych funkcji
•obowiązek naprawienia szkody
•podanie wyroku do publicznej wiadomości
•świadczenie pieniężne
Wymiar kary zależy od uznania sądu w granicach wyznaczonych przez ustawę.
WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONANIA KARY polega na tym, że oskarżony zostaje skazany za popełnione przestępstwo, ale wykonanie kary zawiesza się na okres próby. W przypadku, gdy okres próby przejdzie pomyślnie okres uważa się za niebyłe. Sprawce traktuje się tak jakby tego czynu nigdy nie popełnił. W związku z tym z rejestru skazanych usuwa się dane o wymierzonej karze. Warunkowego zawieszenia kary w zasadzie nie stosuje się wobec recydywistów popełniających najpoważniejsze przestępstwa (zabójstwo, gwałt, rozbój)
WARUNKOWE PRZED TERMINOWE ZWOLNIENIA może nastąpić po odbyciu przez sprawcę połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach, . Jeżeli jest to on karany po raz pierwszy. A po odbyciu 2/3 kary jeśli jest skazany po raz kolejny. Skazanego na 25 lat po upływie 15 lat , natomiast skazanego na dożywotnie więzienie po odbyciu 25 lat kary, Przed terminowe zwolnienie następuje przez tzw.: dobre sprawowanie
ZATARCIE SKAZANIA polega na urzędowym puszczeniu skazania w niepamięć. Po 10 latach wymazuje się dane sprawcy z Krajowego Rejestru Skazanych.
PRAWO KARNO-SKARBOWE – na podstawie ustawy karno-skarbowej (urzędy skarbowe, urzędy celne, urzędy kontroli skarbowej) przedawnienie następuje po 5 latach, obejmuje przestępstwa przeciwko Skarbowi Państwa: podatkowe, celne, dewizowe, w zakresie opłat skarbowych, najczęstsza forma kary to kara grzywny