Podstawy prawa karnego
PRAWO KARNE
Źródła prawa karnego:
1) Kodeks karny z 6 kwietnia 1997 r. Składa się z 3 części: ogólnej, szczegółowej, wojskowej.
Ogólna: podstawowe zagadnienia prawa karnego np.: zasady odpowiedzialności karnej, formy popełnienia przestępstwa, przedawnienie, zatarcie skazania
Szczegółowa to zbiór przepisów, z których każdy odnosi się do jakiegoś konkretnego przestępstwa (art.278-Kradzież, art.286-oszustwo, art. 280-rozbój)
Wojskowa zawiera ogólne i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy.
2) Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (dla osób przed 17 rokiem życia)
3) Kodeks Karny Wykonawczy (mówi o zasadach wykonywania kary)
Przestępstwem jest czyn człowieka bezprawny, karalny, karygodny, zawiniony.
Rodzaje przestępstw:
1) ze względu na wysokość grożącej kary
a) zbrodnie – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą np.: fałszowanie dokumentów, morderstwo, kradzież
b) występki – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności powyżej 3 miesięcy ale nie więcej niż 3 lata, lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych
Wykroczenie – czyn zagrożony karą pozbawienia wolności poniżej 3 miesięcy lub grzywną
2) ze względu na skutek
a) formalne – popełnione przez działanie sprawcy np.: nie udzieleniu pomocy człowiekowi, któremu grozi utrata życia lub uszczerbek na zdrowiu,
b) materialne – składa się z działania sprawcy i skutków tego działania np.: kradzież, zabójstwo, rozbój, uszkodzenie ciała, popełnione przez zaniechanie np.: nie powiadomienie o wiedzianym przestępstwie, nieopuszczenie szlabanu przez dróżnik,
3) ze względu na sposób ścigania
a) ścigane z oskarżenia publicznego (z urzędu) – należą tu poważniejsze przestępstwa, prokurator jest tu oskarżycielem publicznym
b) ścigane z oskarżenia prywatnego (tzw. Prywatno-skargowych) – należą przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o niewielkiej szkodliwości społecznej np.: obraza, naruszenie nietykalności cielesnej, zniesławienie
4) ze względu na winę
a) umyślne – jest umyślna wina sprawcy (w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego)
b) nieumyślne – z winy nieumyślnej w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa
Winę stanowi naganny stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego czynu
Wina jest więc, w przeciwieństwie do pozostałych cech przestępstwa, cechą subiektywną, związaną z psychiką sprawcy.
a) umyślna – występuje w dwóch postaciach
• zamiar bezpośredni- sprawca planuje i popełnia przestępstwo,
• zamiar pośredni (ewentualny) polega na tym, że sprawca popełniając jedno przestępstwo dokonuje następnego, sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to, np.: podczas rozboju, sprawcy pozostawiają pozbawioną ofiarę ubrania na mrozie. Nie zamierzali oni jej pozbawić życia, lecz z takim skutkiem liczyli się i akceptowali je.
b) nieumyślna – występuje jako lekkomyślność i niedbalstwo
• sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, ale bezpodstawnie sądzi, że zdoła go uniknąć i jest to tzw. Świadoma nieumyślność
• Nieświadoma nieumyślność polega na tym, że sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia chociaż powinien przewidzieć
KARA – jest to środek przymusu państwowego, stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości.
Rodzaje kar:
1) kary zasadnicze
• kara pozbawienia wolności – wykonuje się w zakładach karnych: otwartych, pół zamkniętych, zamkniętych. Różnią się od siebie stopniem zabezpieczenia, stopniem izolacji skazanych, zakresem praw i obowiązków.
• Kara ograniczenia wolności – dozór policji lub kuratora, zakaz zmiany miejsca sta lego zamieszkania, nieodpłatnej dozorowanej pracy publicznej, potrącenia części wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa (nie więcej niż 25% przez 2 lata), sąd może zobowiązać skazanego do przeproszenia pokrzywdzonego, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub środków odurzających
• Kara grzywny – jest karą pieniężną, wymierza się ja w stawkach dziennych, określając liczbę stawek i wysokość stawki dziennej
2) środki karne – wymierzane łącznie z karą zasadniczą
• pozbawienie praw publicznych utrata czynnego i biernego prawa wyborczego
• utrata orderów i odznaczeń honorowych oraz degradacja (dot. Żołnierzy)
• pobawienie praw rodzicielskich
• zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych
• zakaz wykonywania określonego zawodu
• zakaz sprawowania określonych funkcji
• obowiązek naprawienia szkody
• podanie wyroku do publicznej wiadomości
• świadczenie pieniężne
Wymiar kary zależy od uznania sądu w granicach wyznaczonych przez ustawę.
WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONANIA KARY polega na tym, że oskarżony zostaje skazany za popełnione przestępstwo, ale wykonanie kary zawiesza się na okres próby. W przypadku, gdy okres próby przejdzie pomyślnie okres uważa się za niebyłe. Sprawce traktuje się tak jakby tego czynu nigdy nie popełnił. W związku z tym z rejestru skazanych usuwa się dane o wymierzonej karze. Warunkowego zawieszenia kary w zasadzie nie stosuje się wobec recydywistów popełniających najpoważniejsze przestępstwa (zabójstwo, gwałt, rozbój)
WARUNKOWE PRZED TERMINOWE ZWOLNIENIA może nastąpić po odbyciu przez sprawcę połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach, . Jeżeli jest to on karany po raz pierwszy. A po odbyciu 2/3 kary jeśli jest skazany po raz kolejny. Skazanego na 25 lat po upływie 15 lat , natomiast skazanego na dożywotnie więzienie po odbyciu 25 lat kary, Przed terminowe zwolnienie następuje przez tzw.: dobre sprawowanie
ZATARCIE SKAZANIA polega na urzędowym puszczeniu skazania w niepamięć. Po 10 latach wymazuje się dane sprawcy z Krajowego Rejestru Skazanych.
PRAWO KARNO-SKARBOWE – na podstawie ustawy karno-skarbowej (urzędy skarbowe, urzędy celne, urzędy kontroli skarbowej) przedawnienie następuje po 5 latach, obejmuje przestępstwa przeciwko Skarbowi Państwa: podatkowe, celne, dewizowe, w zakresie opłat skarbowych, najczęstsza forma kary to kara grzywny