Poziom sprawności fizycznej dzieci z wadami postawy.

Przygotowała
Dorota Miechur
1.02.2008

POZIOM SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ DZIECI Z WADAMI POSTAWY

Część I


1. Wstęp

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat zauważyć można niesamowity rozwój techniki, która stała się symbolem postępu. Ułatwia ona człowiekowi życie wyręczając go z wielu czynności, stanowiąc duże zagrożenie dla jego rozwoju i zdrowia. ?Człowiek ? jak powiada Astrand?t ? tak jak zwierzęta został zaprogramowany do ruchu, pracy w środowisku naturalnym.? [za: Skinner et al. , Future Directions Exercise and Sport Scence Research]
Według Henryka Kuńskiego brak ruchu sprzyja otyłości poprzez nieracjonalne wykorzystanie spożytych pokarmów, zmniejszeniu odporności na trudy codzienności, a także osłabieniu ścięgien, mięśni i stawów. [H.Kuński,1987] Równocześnie Równocześnie z ograniczeniem pracy fizycznej i ruchu poprzez ułatwienia techniczne spada sprawność fizyczna definiowana przez Henryka Grafowskiego jako ? gotowość organizmu ludzkiego do realizacji zadań ruchowych, uwarunkowaną rozwojem siły mięśniowej, szybkości ruchów i wydolności wysiłkowej oraz ogólnym stanem zdrowia?spada, a z kolei wszelkie dysfunkcje organizmu ulegają wzrostowi. [H.Grabowski, 1999] Długie seanse telewizyjne, wielogodzinne maratony spędzone przed komputerem, coraz cięższe plecaki szkolne w połączeniu z ograniczoną aktywnością fizyczną powodują często zaburzenia w prawidłowej postawie człowieka(dziecka).
Tadeusz Kasperczyk postawą ciała nazywa ? indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków tułowia oraz nóg w pozycji stojącej.?[T.Kasperczyk,2000]
Czym więc jest postawa prawidłowa? Waloński pisze, że ?postawa prawidłowa jest zgodna z dynamiką rozwoju zdrowej osoby określonej płci w danym okresie ontogenezy. Zapewnia ona harmonijne działanie organizmu w optimum wydolności?.[Waloński,1975]
Z kolei Bąk uważa, że ?postawa prawidłowa jest takim układem poszczególnych odcinków (segmentów) ciała nie tkniętych zmianami patologicznymi, który: zapewnia optymalną jego stabilność, wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania i stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych.[Bąk, 1965]
Dobra postawa zależy od : prawidłowego ukształtowania układu kostno- więzadłowego, dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego, sprawnie działającego układu nerwowego. Postawa prawidłowa winna charakteryzować się : prostym ustawieniem głowy, fizjologicznym wygięciem kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i prostym w płaszczyźnie czołowej, dobrze wysklepioną klatką piersiową, prawidłowo podpartą miednicą na głowach kości udowej oraz prostymi kończynami dolnymi i prawidłowo wysklepionymi stopami. [T.Kasperczyk, 2000]
Natomiast wada postawy w ujęciu Kasperczyka ?to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej danej kategorii wieku, płci i typu budowy. Można je podzielić na proste i złożone. Proste wady postawy określamy niekiedy jako błędy postawy.? Proste wady postawy ? (błędy postawy), są to pojedyncze odchylenia od prawidłowej postawy ciała, niezmieniające ukształtowania kręgosłupa (J.Nowotny 1992). Złożone wady postawy ? są to odchylenia od prawidłowej postawy ciała, ze zmianami ukształtowania kręgosłupa. Zmiany strukturalne oraz różnorodne deformacje w obrębie narządu ruchu nazywamy wadami budowy np.:wady klatki piersiowej, koślawość kolan, skoliozy.?[Kasperczyk i Ślężyński 1992]
Krawański wadami postawy nazywa ?stan przeciążenia lub zużycie części struktur postawotwórczych, będących zazwyczaj następstwem niekorzystnych proporcji rozwoju organizmu w obrębie cech o działaniu postawotwórczym. Może on być wynikiem zaburzeń genetycznych lub określonych urazów.? [Krawański, 1992]

Podczas rozwoju wady postawy można wyróżnić trzy okresy:
1. I okres-zmiany czynnościowe. W tym okresie następuje osłabienie i rozciągnięcie jednych grup mięśniowych mięśniowych z równoczesnym wzmożonym napięciem i skróceniem innych grup. Czas trwania tego okresu może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy miesięcy i jest to zależne od czynników, które powodują powstanie wady.
2. II okres- powstawania przykurczy. Podczas tego okresu przykurczą ulegają mięśnie, więzadła i ścięgna. Okres ten może trwać przez kilka tygoni, miesięcy, miesięcy nawet lat.
3. III okres- zmian strukturalnych. Utrwalają się przykurcze. Całkowita likwidacja wady jest już w tym okresie niemożliwa i często wymaga interwencji chirurgicznej.

Wady klatki piersiowej:
Prawidłowo zbudowana klatka piersiowa powinna mieć mostek i przednią część klatki piersiowej wysuniętą ku przodowi, żebra tak uniesione, że najdalej wysuniętą częścią ciała jest przednia ściana klatki piersiowej. Patologicznymi wadami klatki piersiowej są:
1. Klatka piersiowa kurza
Wada ta jest dosyć rzadko spotykana. Charakteryzuje się zniekształceniem mostka, który tworzy silne uwypuklenie do przodu, podobnie jak u ptaków, a także osłabienie mięśni oddechowych, zmniejszenie pojemności życiowej płuc, ograniczenie ruchomości klatki piersiowej. Żebra tracą kształt wygięty tworząc poniżej sutków widoczną wklęsłość. Klatka piersiowa kurza występuje w dwóch postaciach. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Trzon mostka w tym przypadku może być odchylony w tył bądź występować w prawidłowym ułożeniu. Drugą postać cechuje wysunięcie do przodu trzonu mostka. Wady klatki piersiowej są wadami rozwojowymi powstałymi za zwyczaj w skutek przebytej krzywicy. [Kasperczyk 2000]
2. Klatka piersiowa lejkowata (szewska)
Wada ta występuje jako następstwo wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony, albo w skutek nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów. Dzieci posiadające tą wadę są apatyczne mało ruchliwe słabo rozwinięte fizycznie, skłonne do schorzeń układów oddechowego i sercowo- naczyniowego. Klatka piersiowa lejkowata charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem się dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber. Zmiany w obrębie tej wady mogą być symetryczne, gdy: dno lejka wpada ściśle w linii środkowej albo asymetryczne jeśli dno lejka przesunięte jest w lewo lub w prawo od linii środkowej. Podczas tej wady występuje osłabienie mięśni grzbietu czego konsekwencjami są wysunięte do przodu barki, spłaszczona klatka piersiowa, wiotkie mięśnie brzucha. [Bogdanowicz, 1966]

Wady kończyn dolnych:
Niezwykle groźnymi wadami, jakie mogą zaistnieć u człowieka są wady kończyn dolnych. Kończyny dolne stanowią dla ludzi podporę ich ciała, umożliwiają chodzenie, bieganie, zrównoważone stanie, dlatego każda dysfunkcja w ich obrębie jest niezwykle groźna dla rozwoju całego organizmu, prawidłowej postawy i statyki ciała.

Można wyróżnić następujące wady kończyn dolnych:

1. Szpotawość kolana

W tym zniekształceniu kończyny dolne skręcone są do wewnątrz, występuje nad wyprost w stawach kolanowych, mięsnie wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają skróceniu, a po stronie zewnętrznej nadmiernie rozciągają się. W wadzie tej oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz. Wielkość odchylenia w tej wadzie mierzy się w centymetrach lub w stopniach, rozstępem między kłykciami przyśrodkowymi przy stopach zwartych. Najczęstszymi przyczynami powstawania tej wady są krzywica oraz zbyt duże przeciążenie statyczne układu kostnego kończyn dolnych. Najczęstszym okresem występowania tej wady jest 1-3 roku życia. [Dziak 1967]

2. Koślawość kolan

Wyróżnia się koślawość wrodzoną, idiomatyczną, pokrzywiczą, pourazową, porażeniową, pozapalną oraz statyczną powstającą przy przeciążeniu kończyn dolnych, a także jako zjawisko wtórne. W wadzie tej oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz to znaczy, że podudzie będące odcinkiem obwodowym jest oddalone od osi ciała. Koślawość ocenia się odstępem między kostkami przyśrodkowymi mierzonym taśmą centymetrową przy zwartych i wyprostowanych stawach kolanowych lub w stopniach. W koślawości kolan występują zmiany kostne w postaci przyrostu kłykcia przyśrodkowego kości udowej, skrzywienia kości udowej lub piszczelowej, skręcenie na zewnątrz podudzia i przeprost w stawie kolanowym. Oprócz zmian kostych występują również zmiany mięśniowo- więzadłowe takie jak :rozciąganie więzadła pobocznego piszczelowego, skręcenie więzadła pobocznego strzałkowego, rozciągnięcie mięśnia półścięgnistego, półbłoniastego, krawieckiego, głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda oraz przykurczem pasma biodrowo- piszczelowego i mięśnia dwugłowego uda. Wszystko to powoduje zwiększenie predyspozycji do zwichnięcia rzepki , a także zaburzenia chodu. Chód staje się kołyszący, niepewny i koszący. [Kutzner 1986]

3. Stopa płaska statyczna

Wada ta występuje na skutek patologicznych zmian. Wygląda to w następujący sposób: stopy są przeciążone, ich mięśnie odpowiedzialne na wysklepienie sa osłabione, dlatego funkcja wysklepienia stóp przerzucana jest na układ więzadłowo- torebkowy doprowadzając do obniżenia odpowiednich łuków. Stopę taką określa się jako niewydolną mięśniowo. Jest to najlżejsza forma płaskostopia. Przeciążenia stopy związane z tą wadą doprowadzają do zniekształceń, zaburzenia funkcji, bolesności stóp. [Dziak 1967]

4. Stopa płaska poprzecznie

Wada tego typu często towarzyszy niedomodze mięśniowej lub więzadłowej stopy. Polega na obniżeniu główek drógiej i trzeciej kości śródstopia, spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego i wystąpieniu dużej bolesności. Często ze stopą poprzecznie płaska , zwłaszcza w przypadku szpotawego ustawienia pierwszej kości śródstopia, występuje paluch koślawy. Zniekształcenie to polega na odchyleniu na zewnątrz palucha, który podkłada się lub nakłada na palec drugi. [Kutzner 1986]

5. Stopa płasko- koślawa

W wadzie tej kość pietowa ulega skręceniu na zewnątrz ponad 5 stopniowe fizjologiczne odchylenie. Opiera się ona wtedy na podłożu brzegiem przyśrodkowym. Wada ta łączy się często z koślawością kolan, co jeszcze pogłębia dolegliwości. [Kasperczyk 2000]

6. Stopa szpotawa

Stanowi odwrotność stopy płasko koślawej. Pięta w tej wadzie skręcona jest do wewnątrz, a stopa opiera się na zewnętrznej krawędzi. [Kasperczyk 2000]

7. Stopa wydrążona

Przyczyną tej wady są anomalie w obrębie dolnego odcinka rdzenia kręgowego, tzw. Wstępowanie rdzenia. Dostrzega się podwyższenie sklepienia stopy z równoczesnym skróceniem odległości między guzem piętowym, a głowami kości śródstopia. Stęp ustawia się piętowo w supinacji, a kości śródstopia w nadmiernym zgięciu podeszwowym, palce ustawiają się szponiasto, rozcięgno podeszwowe wtórnie ulega przykurczowi. Zniekształcenie jest lepiej widoczne w pozycji odciążenia, przy czynnym grzbietowym zgięciu stopy. [Kutzner 1986]


Wady kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej:
Istotą tych wad jest zmniejszenie lub pogłębienie fizjologicznych wygięć kręgosłupa.
Występują cztery postacie tych wad:
1. Pogłębienie kifozy piersiowej nazywane inaczej plecami okrągłymi
Plecy okrągłe to wada odcinka piersiowego kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. W przypadku pleców okrągłych wygięcie to jest pogłębione ? powstaje hiperkifoza piersiowa. Kifoza obejmuje często także górną część kręgosłupa- kifoza wysoka, dolną część ? kifoza niska, a gdy wygięcie obejmuje cały kręgosłup jest to kifoza totalna.
Charakterystyczne dla dziecka z plecami okrągłymi są :
A)Wysunięcie głowy i barków do przodu
B)Spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej
C)Rozsunięcie i odstawanie łopatek od klatki piersiowej

Plecy okrągłe mogą być wrodzone lub nabyte. Ich najczęstszą przyczyną jest dystonia mięśniowa, czynniki psychiczne (kifoza ?wstydliwych? np.: u dorastających dziewcząt), wady wzroku. Mogą też powstawać w następstwie takich chorób jak: krzywica, gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroba Scheuermanna (choroba powoduje powolne zginanie się kręgosłupa do przodu). U dzieci w młodszym wieku szkolnym często przyczyną wady ?pleców okrągłych? jest dystonia mięśniowa (zaburzenie równowagi napięć mięśniowych mięśni grzbietu) i zaniedbanie prawidłowej postawy. [Kutzner 1986]

2. Pogłębienie lordozy lędźwiowej, tzw. Plecy wklęsłe.
Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa. W odcinku tym u osób zdrowych występuje wygięcie kręgosłupa do przodu. Pogłębienie tego wygięcia tzn. hiperlordoza, to właśnie plecy wklęsłe. Może występować także inny przypadek, kiedy szczyt lordozy ulega przemieszczeniu w górę lub w dół. Mówi się wtedy o niskiej albo wysokiej lordozie. Wielkość lordozy i jej ukształtowanie jest zmienne i uwarunkowane szeregiem czynników, takich jak: wiek, typ somatyczny, ustawienie miednicy, napięcie i długość mięśni stabilizujących stawy biodrowe. Plecy wklęsłe mogą być wrodzone lub nabyte. Najliczniejszą jednak grupę stanowią przypadki pleców wklęsłych nabytych, będące skutkiem dystonii mięśniowej.
Sylwetkę dziecka z plecami wklęsłymi charakteryzuje :
- pogłębienie lordozy lędźwiowej
- zwiększenie przodo pochylenia miednicy
- wypięty brzuch ? sprzyja to przesuwaniu się trzewi do przodu, co pociąga za sobą pogłębienie wygięcia kręgosłupa lędźwiowego do przodu,
- uwypuklenie pośladków ? duża, często długa lordoza lędźwiowa powoduje wrażenie wypiętych pośladków. [Kutzner 1986]

3. Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej (plecy okrągło-wklęsłe)
W ujęciu schematycznym wada ta stanowi połączenie pleców wklęsłych i okrągłych. Charakterystyczną ich cechą jest pogłębiona kifoza piersiowa i lordoza lędźwiowa. Pierwotną przyczyną tej wady u większości przypadków jest przodopochylenie miednicy. Konsekwencją tego jest zwiększenie się lordozy lędźwiowej i na drodze odcinkowej kompensacji, pogłębienie kifozy piersiowej.

Cechami charakterystycznymi dla wady są:
- rozciągnięte mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego
- przykurczone mięśnie prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego
- przykurczone mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej
- rozciągnięte mięśnie brzucha [ Kasperczyk2000, Kutner 1986]
- osłabione mięśnie pośladkowe

4. Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa (plecy płaskie)
Cechą charakterystyczną tej wady jest brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa co powoduje wypadnięcie jego najważniejszej funkcji, amortyzacji. W wadzie tej istnieje duża skłonność do tworzenia się bocznych skrzywień kręgosłupa. W kręgosłupie zachodzą zmiany zwyrodnieniowe. [ Kasperczyk 2000]

Wady kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej:

Wady kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej nazywane są skoliozami. Kutner o skoliozach pisze, że ?są to skrzywienia kręgosłupa charakteryzujące się odchyleniem osi anatomicznej (wyrostki kolczaste) od mechanicznej w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poprzecznej.? [Kutzner 1986]
Tylman z kolei definiuje je jako ?odchylenie od osi anatomicznej całego kręgosłupa lub jego odcinka w płaszczyźnie czołowej, które pociąga za sobą wtórne zmiany w układzie narządu ruchu, klatce piersiowej i narządach wewnętrznych.? [Tylman 1972]
Równocześnie z bocznym wygięciem kręgosłupa następuje obrót (rotacja), z czasem dochodzi do skręcenia (torsji) kręgosłupa wzdłuż jego osi pionowej w stronę wypukłości łuku skrzywienia. Skutkiem skręcenia kręgów jest przemieszczenie się żeber do tyłu po stronie wypukłości, a do przodu po stronie wklęsłości. Wypchnięte do tyłu żebra tworzą garb żebrowy. Zmianą klatki piersiowej towarzysza zmiany ustawienia łopatek, barków i miednicy. Wszystkie te deformacje powodują przemieszczenie narządów wewnętrznych przyczyniając się do ich złego funkcjonowania, dlatego skoliozę nazywa się chorobą wielonarządową.


Klasyfikacja skolioz:
1. Podział ze względu na wiek:.
a) wczesnodziecięce
b) dziecięce
c) młodzieżowe

2. Ze względu na lokalizację skrzywienia i kierunek wychylenia łuku:

a) skrzywienia jednołukowe całkowite prawostronne i lewostronne;
b) skrzywienia jednołukowe odcinkowe: piersiowo-prawostronne i piersiowo - lewostronne;
c) skrzywienia jednołukowe odcinkowe lędźwiowo-prawostronne i lędźwiowo - lewostronne;
d) skrzywienie dwułukowe piersiowo-prawostronne i lędźwiowo-lewostronne oraz piersiowo-lewostronne i lędźwiowo-prawostronne.

3. W zależności od stopnia zaawansowania zmian, wyróżnia się następujące stadia skoliozy (klasyfikacja wg M.Kutzner-Kozińskiej 1981):

a) postawa skoliotyczna ? wstępne stadium wady. Występuje asymetria barków, łopatek, trójkątów talii, ale nie dochodzi jeszcze do bocznego skrzywienia;
b) skolioza Io ? to skrzywienie, kiedy wartości kątowe nie przekraczają 30o. Zmiany dotyczą układu mięśniowo ? wiązadłowego, bez zniekształceń kostnych;
c) skolioza IIo ? skrzywienie o wartościach kątowych 31o-60o. Występują zmiany w kręgach i krążkach międzykręgowych. Kręgosłup ulega zrotowaniu, co objawia się garbem żebrowym;
d) skolioza IIIo ? skrzywienie o kącie przekraczającym 60o, z daleko posuniętymi zmianami strukturalnymi jak: torsja i sklinowacenie kręgów, deformacja żeber i miednicy.

5. Podział ze względu na przyczyny powstawania wg. Cobba:
a) Skoliozy strukturalne ? skoliozy, w których stwierdzono utrwalone zmiany
? Kostno pochodne
o Wrodzone
o Torakopochodne
o Układowe
? Neuropochodne
o Wrodzone
o Porażenne ? wiotkie
o Porażenne ? spastyczne
o Inne
? Mięśniowo ? pochodne
o Wrodzone
o Dystrofie mięśniowe
o Inne
? Idiomatyczne ? o nieustalonej etiologi
b) Skoliozy czynnościowe ? skoliozy w przebiegu, których nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa

6. Inne podziały wg. Kasperczyka:
a) Ze względu na stopień mechanicznego wyrównania się skrzywienia
? wyrównane
? niewyrównane
b) Ze względu na stopień wyrównania się czynno ? biernego skrzywienia:
? Skrzywienia wyrównujące się czynnie ? za pomocą napięcia mięśniowego
? Skrzywienia wyrównujące się biernie ? poprzez ułożenie na boku, zwis
c) Ze względu na występowanie skoliozy w różnych okresach wzrostu dziecka dzielimy je na:
? Skrzywienia wczesno ? dziecięce: od ? do 3 roku życia
? Skrzywienia dziecięce: od 3 do 8 roku życia
? Skrzywienia dorastających ? występują w okresie pokwitania
















Materiał i metoda:
Grupę badawczą stanowiło pięćdziesięcioro dzieci w wieku od?.. do?? lat, leczących swoje wady postawy w ośrodku gimnastyki korekcyjnej w Nowym Sączu. W tym ?.. dziewczynek i ?? chłopców. Grupe kontrolną stanowiło zaś pięćdziesięcioro dzieci ze szkoły podstawowej nr?.. w Barcicach (?? dziewczynek,??chłopców). Obydwie grupy zostały przebadane pod kątem sprawności fizycznej przy pomocy Europejskiego Testu Sprawności Fizycznej zwanego także Eurofitem. Test składał się z dziewięciu prób mierzących wszystki czynniki sprawności fizycznej. Dwa tygodnie przed przeprowadzeniem testu dzieci z ośrodka i szkoły podstawowej zostały nauczone wszystkich 9 prób, które następnie były ćwiczone na wychowaniu fizycznym i zajęciach korekcyjnych, aż do testu właściwego. Właściwe badania odbywały się w Sali korekcyjnej w ośrodku gimnastyki korekcyjnej w Nowym Sączu oraz Sali gimnastycznej sp. ?.w Barcicach.

Kolejność prób:
1. Postawa równoważna na jednej nodze
2. Stukanie w krążki
3. W siadzie skłon dosiężny w przód
4. Skok w dal z miejsca
5. Zaciskanie ręki na dynamometrze
6. Siady z leżenia tyłem
7. Zwis na drabinka o ramionach ugiętych
8. Bieg wahadłowy 10*5m


1. Postawa równoważna na jednej nodze. Ocena równowagi ogólnej
Testowana osoba utrzymuje równowagę na jednej nodze w pozycji ?flaminga? (noga ugięta, z tyłu trzymana w okolicy stawu skokowego) na belce o wymiarach: 50 cm długości, 4 cm wysokości i 3 cm szerokości. W ocenie uwzględnia się ilość prób potrzebną do utrzymania równowagi przez okres jednej minuty. W przypadku 15 nieudanych prób w ciągu 30 sekund test uważa się za niezliczony.

2. Stukanie w krążki. Ocena szybkości ruchów ręki.
Próba polega na pomiarze szybkości dotykania na przemian 25 razy dwóch krążków o średnicy 20 cm, oddalonych od siebie brzegami o 60 cm . Mniej sprawną rękę kładzie się na płytce o wymiarach 10X20 cm, która leży między krążkami, a bardziej sprawną rękę przenosi się jak najszybciej skrzyżnie dotykając każdorazowo krążków. Z dwóch prób notuje się lepszy wynik z dokładnością do 0,1 sekundy.

3. W siadzie skłon dosiężny w przód. Pomiar gibkości.
Uczniowie wykonują skłon w przód w siadzie płaskim o nogach wyprostowanych, stopami opierając się o ławeczkę i palcami dłoni sięga jak najdalej w przód po wyskalowanej płycie. Wynik mierzymy w centymetrach.

4. Skok w dal z miejsca obunóż. Pomiar siły eksplozywnej.
Zadaniem badanego jest skoczyć z wyznaczonego miejsca obunóż w przód. Odległość mierzy się od linii początkowej do miejsca zetknięcia tylnego brzegu pięty z podłożem.

5. Zaciskanie ręki na dynamometrze. Pomiar siły statycznej.
Pomiar dokonuje się za pomocą wyskalowanego dynamometru. Badany ma za zadanie jak najmocniej ścisnąć rączkę dynamometru. Próba wykonywana jest dwukrotnie ręką silniejszą, z czego pod uwagę brany jest wynik lepszy.


6. Siady z leżenia tyłem. Pomiar siły mięśni brzucha.
Badana wykonuje w ciągu 30 sekund maksymalną ilość skłonów w przód (łokciami do kolan) z leżenia na plecach o nogach ugiętych w kolanach do 90 stopni, podtrzymywanych przez współćwiczącego. Wynik próby określa prawidłowa liczba skłonów.


7. Zwis na drążku o ramionach ugiętych. Pomiar siły funkcjonalnej.
Zadaniem badanego jest wykonanie jak najdłuższego zwisu na drążku o ramionach ugiętych.Wynik próby określa czas zwisu mierzony z dokładnością do 0,1 sekundy.

8. Bieg wahadłowy 10X5 metrów. Pomiar szybkości biegowej i zwinności.
Badany musi 10 razy pokonać wyznaczony pięciometrowy dystans tak, aby obydwoma stopami przekroczyć w biegu linie określające strefę 5 metrów. Pomiaru dokonuje się z dokładnością do 0,1 sekundy. Czas określa wynik.