Układ wydalniczy

Narządy moczowe ? mają za zadanie usuwanie z organizmu końcowych produktów przemiany materii oraz utrzymanie na stałym poziomie składu chemicznego właściwości fizykochemicznych osocza krwi
( dla utrzymania homeostazy )
Zadanie to wykonują nerki wytwarzające mocz oraz narządy odprowadzające, przez które mocz wydalany jest na zewnątrz.
Do narządów odprowadzających należą:
- kielichy nerkowe,
- miedniczki nerkowe,
- moczowody,
- pęcherz moczowy,
- cewka moczowa.
Narządy moczowe i narządy płciowe tworzą układ moczowo ? płciowy. Pochodzą ze wspólnego listka zarodkowego ? mezodermy.

Nerka ? ren jest narządem parzystym, jej kształt przypomina ziarno fasoli.
Posiada biegun dolny i górny, powierzchnię przednia i tylną, brzeg boczny ? wypukły i brzeg przyśrodkowy ? wklęsły.
Brzeg przyśrodkowy posiada wnękę nerkową.
- Do wnęki nerkowej wnika tętnica nerkowa i gałęzie nerkowe splotu nerkowego, natomiast wychodzi żyła nerkowa, naczynie chłonne i moczowód. Twory te stanowią korzeń nerki.
- Zatoka nerkowa oprócz naczyń krwionośnych, limfatycznych nerwów zawiera kielichy nerkowe i miedniczkę nerkową.

Waga nerki wynosi od 120 do 200 g, barwa jest czerwono ? brązowa.
( Mogą być nerki o kształcie esowatym, podkowiaste, pierścieniowate. )
Nerki położone są zaotrzewnowo, w okolicy lędźwiowej, po obu stronach kręgosłupa.
Końce ? bieguny górne leżą bliżej kręgosłupa niż dolne.

Nerka lewa leży nieco wyżej: jej biegun górny sięga Th11, a dolny L2.
Nerka prawa Th12 ? L3.

Nerka otoczona jest trzema osłonkami. Bezpośrednio do nerki przylega torebka włóknista, następnie torebka tłuszczowa otaczająca nerkę i nadnercza. Najbardziej na zewnątrz występuje powięź nerkowa.
Na przekroju podłużnym nerka wykazuje niejednorodna budowę. Wyróżnia się część jaśniejszą ? korę i ciemniejszą ? rdzeń nerki.

Kora nerki stanowi warstwę obwodową o grubości 5 ? 7 mm.
Jej wypustki wnikają między rdzeń, tworząc tzw. słupy nerkowe, których końce tworzą wyniosłości wpuklające się do światła zatoki nerkowej.

Rdzeń nerki leży między słupami nerkowymi, ma kształt stożków, podstawami zwróconymi na obwód, wierzchołkami do zatoki nerkowej. Są to inaczej tzw. piramidy nerkowe.
Wierzchołek piramidy nazywany jest brodawka nerkową, jego powierzchnia posiada liczne otworki, są to ujścia przewodów brodawkowatych.
Powierzchnia ta nosi nazwę pola sitowego.

Zrazik korowy ? to obszar kory nerki, w środku którego leży promień rdzeniowy,
na granicy naczynia krwionośne międzyzrazikowe.

Kora i rdzeń zawierają zrąb łącznotkankowy, sieć naczyń krwionośnych oraz kanaliki nerkowe ? zespoły wytwarzające i odprowadzające mocz.

Jednostką wydzielniczą kanalika nerkowego jest nefron
( nerka posiada ich ok. 1 mln. ).

Część wyprowadzającą mocz w kanalikach nerkowych stanowi cewka zbiorcza, która na brodawce nerkowej przewodem brodawkowym uchodzi do kielicha mniejszego.

Nefron składa się z ciałka nerkowego, kanalika krętego
I rzędu, pętli Henlego i kanalika krętego II rzędu.
Ciałko nerkowe zbudowane jest z kłębka i torebki kłębka. Jest to twór kulisty, posiada biegun naczyniowy i kanalikowy.
- Przez biegun naczyniowy wnika do ciałka naczynie doprowadzające,
a wychodzi naczynie odprowadzające .
- Biegun kanalikowy ciałka nerkowego przedłuża się w kanalik kręty I rzędu.

Kłębek zaopatruje w krew naczynie doprowadzające, które dzieli się na 2 ? 4 rozgałęzienia.
Z nich tworzy się kłębek. Kłębek utworzony jest z ok. 50 naczyń włosowatych.
Naczynia te łączą się tworząc naczynie odprowadzające. Są to tętniczki.
Występuje tutaj tzw. ? sieć dziwna? ? tętniczo ? tętnicza.

Kłębek otoczony jest torebką kłębka, zwana torebką Bowmana.
Składa się ona z dwóch warstw ? jedna przylega do kłębka, druga znajduje się na zewnątrz.
Między tymi warstwami tworzy się jama torebki, przechodząca w światło kanalika krętego .
Ciałka nerkowe leżą w obrębie kory nerek.
Kanalik kręty I rzędu przechodzi w pętle Henlego, składającą się z dwóch ramion ? zstępującego i wstępującego. Leży ona w rdzeniu nerki. Ramię wstępujące pętli Henlego przechodzi w kanalik kręty II rzędu, który tworzy szereg nieregularnych skrętów.
Kanalik kręty II rzędu przedłuża się w cewkę zbiorczą, która znajduje się
w korze nerki i z niej przechodzi do piramidy.
W piramidach kanaliki zbiorcze łączą się w grube przewody wyprowadzające,
te z kolei w przewody brodawkowate, które są ujściami na polu sitowym brodawki nerkowej.
Przewody brodawkowate doprowadzają mocz do kielichów nerkowych.
Kielichy nerkowe mniejsze leżą w zatoce nerki, jest ich najczęściej od 8 do 10.
Dwa lub trzy kielichy mniejsze łączą się tworząc kielichy nerkowe większe.
Miedniczka nerkowa powstaje z kielichów nerkowych większych. Ma ona kształt spłaszczonego lejka. Koniec miedniczki wychodzi i zagina się ku dołowi, po krótkim przebiegu przedłuża się w moczowód.

Moczowód jest spłaszczonym przewodem, którym mocz spływa do pęcherza moczowego. Długość wynosi ok. 30 cm.
Wyróżnia się w nim część brzuszną i część miedniczną. Posiada dwa przewężenia:
1)w miejscu skrzyżowania z tętnicą biodrową,
2)przy wejściu do pęcherza moczowego.

Pęcherz moczowy jest zbiornikiem , do którego bez przerwy spływa mocz.
Leży on za spojeniem łonowym, od tyłu u kobiet graniczy z macicą i pochwą,
a u mężczyzn z odbytnicą.

Wyróżniamy:
- dno - skierowane ku dołowi , u mężczyzn objęte przez gruczoł krokowy,
- trzon,
- szczyt.

Błona otrzewnowa tworzy u kobiet zagłębienie pęcherzowo ? odbytnicze.
Błona mięśniowa tworzy zwieracz wewnętrzny i mięsień wypieracz moczu.
Błona śluzowa tworzy fałdy, na dnie tworzy gładkie trójkątne pole. Wierzchołki tego trójkąta tworzą: ujścia moczowodów prawego i lewego, ujście cewki.
Fizjologiczna pojemność pęcherza moczowego wynosi 300 ? 500 ml. Parcie na mocz jest już odczuwane przy 150 ml moczu ( 250 ml

Nefron składa się z:
- ciałka nerkowego,
- kanalika krętego I rzędu,
- pętli Henlego,
- kanalika krętego II rzędu.
Ciałko nerkowe zbudowane jest z kłębka i torebki kłębka. Jest to twór kulisty, posiada biegun naczyniowy i kanalikowy.
- Przez biegun naczyniowy wnika do ciałka naczynie doprowadzające, a wychodzi naczynie odprowadzające .
- Biegun kanalikowy ciałka nerkowego przedłuża się w kanalik kręty I rzędu.
Kłębek zaopatruje w krew naczynie doprowadzające, które dzieli się na 2 ? 4 rozgałęzienia.
Z nich tworzy się kłębek. Kłębek utworzony jest z ok. 50 naczyń włosowatych.
Naczynia te łączą się tworząc naczynie odprowadzające. Są to tętniczki.
Występuje tutaj tzw. ? sieć dziwna? ? tętniczo ? tętnicza.
Kłębek otoczony jest torebką kłębka, zwana torebką Bowmana.
Składa się ona z dwóch warstw ? jedna przylega do kłębka, druga znajduje się na zewnątrz.
Między tymi warstwami tworzy się jama torebki, przechodząca
w światło kanalika krętego .
Ciałka nerkowe leżą w obrębie kory nerek.
Kanalik kręty I rzędu przechodzi w pętle Henlego, składającą się
z dwóch ramion ? zstępującego i wstępującego. Leży ona w rdzeniu nerki. Ramię wstępujące pętli Henlego przechodzi w kanalik kręty II rzędu, który tworzy szereg nieregularnych skrętów.
Kanalik kręty II rzędu przedłuża się w cewkę zbiorczą, która znajduje się w korze nerki i z niej przechodzi do piramidy.
W piramidach kanaliki zbiorcze łączą się w grube przewody wyprowadzające, te zaś w przewody brodawkowate, które są ujściami na polu sitowym brodawki nerkowej.
Przewody brodawkowate doprowadzają mocz do kielichów nerkowych.

Czynność nerek
Proces powstawania moczu dzieli się na:
1)filtrację osocza w kłębkach i powstanie moczu pierwotnego,
2)wchłanianie moczu pierwotnego,
3)wydzielanie pewnych substancji do światła kanalików.
Przez nerki przepływa 20 ? 25% pojemności minutowej krwi, czyli ok. 1250 ? 1300 ml / min.
W ciągu godziny powstaje 7,2 l moczu pierwotnego, ciągu doby
ok. 180 l, z tego 1% ulega wydaleniu w postaci moczu ostatecznego.
- Mocz pierwotny jest odbiałczonym osoczem. Średnica otworków błony podstawnej naczyń włosowatych kłębuszków wynosi 50 ? i jest nieprzepuszczalna dla drobin białkowych.
- W części proksymalnej kanalika krętego i rzędu następuje wchłanianie zwrotne:
1) substancji odżywczych,
2)K, fosforanów, Ca w 100 %,
3)Na, Cl i 80 % H2O.Ppowstaje mocz izoosmotyczny.

W pętli Henlego następuje wydzielanie do światła kanalika Na.
Powstaje mocz hiperosmotyczny.
Następuje tutaj 4 ? 5 krotne zagęszczanie moczu.
Na ściany kanalika krętego II rzędu działa wazopresyna ( ADH ? hormon antydiuretyczny ) co powoduje dalsze wchłanianie wody i Na.
Do światła kanalików są wydalane z moczem takie substancje jak: środki chemiczne, leki ( np. penicylina ) , kontrasty, kreatynina, kwasy i zasady organiczne.

Próg nerkowy ? substancje progowe to związki, które pojawiają się
w moczu ostatecznym jeżeli ich stężenie w osoczu krwi przekroczy określoną wartość.
np. glukoza ? 180 ? 200 mg% - cukromocz ? cukrzyca.

- Zmiany ilości wydalanego moczu:
1) bezmocz ? anuria ? poniżej 10 % dobowej ilości moczu,
2) skąpomocz ? oliguria ? 300 ? 500 ml / dobę, np. w ostrym zapaleniu nerek, w czasie upałów,
3) wielomocz ? poliuria ? powyżej 3 l / dobę, np. w cukrzycy
4 ) zatrzymanie moczu ? retentio urinae - mocz ulega zastojowi
w pęcherzu ,
np. przerost gruczołu krokowego.

Skład chemiczny moczu:
- woda,
- białko,
- cukier,
- ciała ketonowe, np. aceton,
- składniki azotowe: amoniak, kreatynina,
- elektrolity: Na, K, P,
- barwniki żółciowe: urobilinogen, bilirubina, urobilina,
- osady: organiczne i nieorganiczne,
- leukocyty,
- erytrocyty,
- bakterie.
Właściwości fizyczne:
- dobowa ilość ? ok. 1800 ml,
- ciężar właściwy ? 1002 ? 1025
- barwa ? słomka,
- odczyn ? ph 6 / kwaśny.