Charakterystyka wybranych osób prawnych
Osoba prawna - wyodrębiona jednostka organizacyjna np. spółka akcyjna, spółka z.o.o, spółdzielnia, fundacja, przedsiębiorstwo panstwowe, która na mocy odpowiednich przepisów ma :
- osobowość prawną ( tj. posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.
Osoba prawna może więc zawierać umowy, podejmować zobowiązania i odpowiadać za nie, występować przed sądem jako strona, a także wykonywać inne działania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Osobami prawnymi nie są szkoły, jednostki wojskowe, urzędy panstwowe czy jednostki samorządu terytorialnego.
Przedsięiorstwo - jest samodzielną jednostką gospodarczą wuodrębnioną pod względem prawnym, organizacyjnym a przede wszystkim ekonomicznym. Oznacza to dla właściciela ( właścicieli ) posiadanie określonego majątku, pokrywanie wydatków z własnych przychodów oraz prowadzenie w banku rachunku przeznaczonego do rozliczeń finansowych. Działalność gospodarcza przedsiębiorstwa moze być produkcyjna, handlowa lub usługowa. Na rynku działają przedsiębiorstwa zróżnicowane pod względem wielkości, struktury organizacyjnej oraz form własności.
Przedsiębiorca - to osoba, która we własnym imieniu wykonuje wciągły i zorganizowany sposób zarobkową działalność wytwórczą, handlową lub usługową.
Formy organizacyjno - prawne Przedsięiorstwo
Różnorodność form organizacyjno - prawnych Przedsięiorstwo gospodarczego pozwala wybrać forme bardziej odpowiednich do realizacji organizacyjnym celów. Polskie prawo dopuszcza następujące formy przedsiębiorstw:
Przedsiębiorstwo jednoosobowe
Spółki
Spółdzielnie
Jednostki i zakłady budżetowe
Przedsiębiorstwa państwowe
Wyłącznym właścicielem przedśiębiorstwa jednoosobowego jest jedna osoba, która może ( nie musi ) zatrudniać pracowników. Właściciel prowadzi przedsiębiorstwo, reprezentuje je oraz odpowiada za nie całym swoim majątkiem. Założenie tego typu przedsiębiorstwa nie wymaga dużych nakładów kapitałowych. Trzeba jedynie dopełnić formalności urzędowych i założyć konto w banku. Przedsiębiorstwami jednoosobowymi są zazwyczaj małe firmy, np. sklepy, warsztaty rzemieślnicze.
Spółka - jest to związek osób, które wspólnie prowadzą działalność gospodarczą. Osoby prowadzące spółke ( wspólnicy ) muszą zawrzeć między sobą umowe.
Wyróżnia się spółki:
Spółka cywilna ( SC ) - powstaje na podstawie umowy, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Każdy ze wspólników wnosi do spółki jakiś majątek, głównie pieniądze, lub tak zwany APORT, czyli np. ziemie, maszyny, budynki.
Spółka cywilna jest spółką osobową nie posiadającą osobowości prawnej, a każdy wspólnik ma prawo i obowiązek osobiście prowadzić sprawy spółki, jeśli umowa nie stanowi inaczej, oraz reprezentować spółke w stosunkach z osobami trzecimi, jeśli nic innego nie wynika z umowy lub uchwały wspólników. Wspólnicy za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem, co oznacza, że muszą oni mieć do siebie duże zaufanie.
Spółka jawna - to doskonalsza forma spółki cywilnej i w przyszłości ma ją zastąpić. Jest ona oparta na Kodeksie Spółek Handlowych i choć nie jest osobą prawną, to może zaciągać zobowiązania i nabywać prawa, pozywać i być pozwaną. Czyli to spółka, a nie jej wspólnicy mogą podać do sądu dłużnika spółki. Za zobowiązania spółki jawnej odpowiada każdy wspólnik bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałynmi wspólnikami oraz ze spólką. Wierzyciel może zatem, według swobodnego wyboru, dochodzić swoich roszczeń z majątku osobistego wspólnika nawet wtedy, gdyby mógl uzyskać zaspokojenie od spółki.
Spółka partnerska - to spółka osobowa, utworzona przez wspólników ( partnerów ). Ta forma organizacyjna doskonale nadaje się do wykonywania dowolnych zawodów, np. prawnika, lekarza, doradcy finansowego, tłumacza przysięgłego. Jej dużą zaletą jest to, że partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu w ramach spółki przez pozostałych jej partnerów.
Spółka komandytowa - to specyficzna spółka osobowa, w której conajmniej jeden ze wspólników - komplementariusz - odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczen całym swoim majątkiem. W spółce tej jest też conajmniej jeden komandytariusz, którego odpowiedzialność jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej, określonej w umowie. Przez sume komandytową rozumie się oznaczoną w umowie kwote pieniędzy, która stanowi górną granice odpowiedzialności komandytariusza jego majątkiem osobistym za zobowiązania spółki.
Spółka komandytowo-akcyjna - powstaje tak jak spółka komandytowa, a zasadnicza różnica pomiędzy nimi polega na tym, że partnerem komplementariusza jest akcjonariusz. Ta forma prowadzenia działalności gospodarczej staowi oferte dla tych przedsiębiorców, którzy są zainteresowani pozyskiwaniem kapitału przez emisje akcji, z jednoczesnym zachowaniem zarządu i kontroli nad spółką. Przykładami firm działających w formie spółki komandytowo-akcyjnej na rynku Polskim są niemieckie HENKEL i francuskie MICHELIN.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ( Sp. zo.o ) jest spółką kapitałową, to znaczy istotne znaczenie ma gromadzony kapitał założycielski, a nie osoby, które go wniosły w formie udziałów do spółki. Możliwości zbywania udziałów są ograniczone, co zapewnia w miare stabilny skład udziałowców. Największą zaletą tej spółki jest ograniczanie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Udziałowiec nie musi obawiać się, ze w wyniku bankructwa spółki utraci swój majątek. W najgorszym przypadku wspólnik utraci tylko to co, w nią zainwestował. Robienie intetesów z takimi spólkami może być ryzykowne, dlatego też minimalny kapitał spółki nie może być niższy niż 50 000zł. Udziałowcy często nie są zaangażowani w bieżące kierowanie spółką-tym zajmuje się zarząd.
Zarząd zaś jest wybierany przez zgromadzenie wspólników.
Spółka akcyjna ( SA ) to spółka kapitałowa, w której podobnie jak w spółce zo.o odpowiedzialność akcjonariusza za zobowiązania spółki jest ograniczona-można stracić jedynie tyle, ile się zainwestowało. Minimalny kapitał zakładowy wynosi 500 000zł. i niema żadnych ograniczeń w zbywaniu akcji.
W spółach akcyjnych często występuje duże rozproszenie akcjonariuszy, to znaczy wielu ludzi ma akcje firmy i na ogół w żaden sposób nie uczestniczą oni w zarządzaniu spółki. Najważniejszym organem spółki akcyjnej jest walne zgromadzenie akcjonariuszy ( WZA ), na które przyjść może każdy, kto ma choć jedną akcje spółki. WZA podejmuje najważniejsze decyzje dotyczące spółki, np. o jej połączeniu z inną lub likwidacji, a ponadto wybiera też Rade Nadzorczą, której zadaniem jest kontrolowanie działalności zarządu. Zarząd, który zajmuje się bieżącym zarządzaniem spółką, powoływany jest albo przez Rade Nadzorczą albo przez WZA.
Podejmujący działalnośc gospodarczą mogą w zasadzie swobodnie podejmować decyzje, w jakiej formie organizacyjnej ma ona być prowadzona. należy jednakże pamiętać, że niekiedyprzepisy wymagają, aby dana działalność gospodarczabyła prowadzona w określonej formie prawnej ( np. banki tworzone są wyłącznie w formie spólek akcyjnych ). Czynniki decydujące o wyborze konkretnej formy prawnej mają zarówn prawny, jak i pozaprawny charakter i odnoszą się najcząściej do liczby osób/podmiotó podejmujących i prowadzących działalność gospodarczą i stopnia wzajemnego zaufania, wielkości posiadanych i potrzebnych zasobów finansowych, skali i ryzykaprowadzenia działalności gospodarczej, zakresu i struktury obciążeń podatkowych. Generalnie można stwierdzić, że firmy jednoosobowe najlepiej nadają się do prowadzenia małych przedsięwzięć zakładanych i prowadzonych przez jedną osobe ( ewentualnie wraz z innymi współpracującymi członkami rodziny ). Spółki natomiast, szczegulnie zaś spółki kapitałowe, najbardziej sprawdzają się w wypadku prowadzenia przedsięwzięć obarczonych większym stopniem ryzyka oraz wymagających poważniejszych zasobów finansowych.
W praktyce możemy spotkać także inne formy organizowania działalności gospodarczej np. przedsiębiorstwa panstwowe lub spółdzielnie.
Przedsiębiorstwo państwowe - właścicielem jest Skarb Państwa.
Spółdzielnia - jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób ( mogą to być osoby fizyczne, jak i osoby prawne, np. spółki zo.o itp.). może ją założyć conajmniej 10 osób fizycznych (spółdzielnię produkcji rolnej - 5 osób) lub conajmniej 3 osoby prawne.
POMOCE NAUKOWE :
Jarosław Korba, Zbigniew Smątek - "Podstawy przedsiębiorczości"
Marek Belka - "Ekonomia stosowana"
Encyklopedia PWN