Dydaktyka wykłady

SYSTEMY KSZTAŁCENIA
System dydaktyczny-cała struktura organizacyjna funkcjonowania os wiaty wraz z celami, treściami, metodami oraz nauczycielami. Zręby systemu klasowo-lekcyjnego sięgają XV i XVI w. Jego istotą był podział edukacji na klasy oraz nauczania przedmiotów. Podstawą funkcjonowania stał się pozytywistyczny model wiedzy i behawiorystyczna koncepcja uczenia się. Pozytywny model wiedzy charakteryzował się tym, że treści nauczania w szkołach zostały podzielone na przedmioty nauczania odpowiadające podstawowym dyscyplinom naukowym, a behawiorystyczny model nauczania polega na przekazywaniu gotowej wiedzy do zapamiętania: uczenie się ma charakter pasywny a kształtowanie umiejętności odbywa się na zasadzie ćwicz i powtarzaj. Systemy dydaktyczne poszczególnych krajów bazują na dwóch podstawowych: na tzw. Systemie tradycyjnym-powstałym na początku XIX w. w Europie w Niemczech, i systemie progresywistycznym powstałym na przełomie XIX i XX w. w USA.
SYSTEM TRADYCYJNY
Mówiąc o tym systemie dydaktycznym mamy na myśli koncepcje Sturma, Komeńskiego, Lankastra, a przede wszystkim Herbarta. Jan Fryderyk Herbart-wybitny psycholog i filozof niemiecki żyjący w latach 1776-1841 opracował teorię podającego nauczania wychowującego. Rolą nauczyciela było przejrzyste podanie wiedzy a rolą uczniów jej zapamiętanie. Herbart uważał jednak, że najważniejszym celem edukacji jest kształtowanie moralnie silnych charakterów.
Zasadniczy cel życia wyznaczają następujące idee, których realizacja służy kształtowaniu moralnie silnych charakterów:
 Idea doskonałości-bądź doskonały w tym co robisz a chleba i do chleba w życiu ci nie zabraknie. Idea ta wyznacza kierunek i siłę dążeń jednostki.
 Idea życzliwości- mówi: bądź życzliwy dla innych a inni będą życzliwi dla ciebie.
 Idea prawa-zapobiegająca powtarzaniu, narastaniu konfliktów wobec prawa. Prawo jest po to, aby normując stosunki między ludźmi żyło się im lepiej. Prawo ma być stanowione w poczuciu dobra ogółu i jednakowo respektowane w stosunku do wszystkich.
 Idea słuszności- nakładając na jednostkę obowiązek zadośćuczynienia krzywdom i przykrościom wyrządzonym innym.
 Idea wewnętrznej wolności-człowiek ma wolną wolę, może wybierać ale chodzi o wolność, która nie odbiera wolności innym osobom, chodzi o odpowiedzialną wolność. Życie jest sprawiedliwe: za dobre czyny wynagradza, a za złe każe-zastanów się nad swoim honorarium.
Chcąc osiągnąć kształtowanie moralnie silnych charakterów należy wg Herbarta stosować następujące zabiegi i środki:
• Kierowanie dziećmi i młodzieżą, wdrażanie ich do ładu, porządku, pielęgnowanie fizycznego rozwoju i stale zatrudnianie
• Karność oparta na rygorystycznych zakazach, poleceniach a nawet karach cielesnych
W Stanach Zjednoczonych rozgorzała ostra krytyka systemu tradycyjnego. W stosunku do procesu nauczania, realizacji założeń systemu tradycyjnego służyły następujące stopnie:
• Przygotowanie (pobudzenie zainteresowania) dzieci i młodzieży do odbioru informacji
• Podanie informacji
• Powiązanie jej
• Zebranie w jedną całość
• Zastosowanie
W Stanach Zjednoczonych krytykowano system tradycyjny za rygoryzm, wychowanie, nauczanie pamięciowe wiedzy książkowej i zastąpienie intelektualizmu reprodukowaniem wiedzy z książek.
SYSTEM PROGRESYWISTYCZNY
Na początku XX w. w USA powstał nurt Nowego Wychowania. Głównym jego przedstawicielem był John Dewey. Krytykował on przekazywanie wiedzy książkowej i domagał się szkoły uczącej życia. Na tle krytyki zrodził się progresywizm, którego głównym założeniem było „uczenie życia przez życie na zasadzie rozwiązywania problemów zaczerpniętych z życia”. W szkole progresywistycznej kładziono nacisk na rozwój aktywności ucznia przejawiającej się w samodzielnym dochodzeniu do wiedzy na zasadzie rozwiązywania problemów życiowych poprzez zajęcia manualne (praktyczne).
Cały proces nauczania w tym systemie opierał się na tzw. pełnym akcie myślenia, który wyznaczają następujące stopnie formalne:
• Odczucie trudności
• Wykrycie jej i sformułowanie w postaci problemu, pytania
• Podawanie propozycji (hipotez) rozwiązanie problemu
• Uzasadnienie logiczne zgłaszanych propozycji
• Weryfikacja empiryczna (lub teoretyczna) słuszności przyjętych hipotez
• Wyciąganie wniosków, uogólnienie i dojście do wiedzy
W systemie tym to uczniowie zgłaszali problemy, których chcieli by się nauczyć rozwiązywać. W efekcie zabrakło systematyczności a ponadto twórcy tego systemu nie wzięli pod uwagę, że człowiek jest z natury leniwy. W związku z tym uczniowie zaczęli zgłaszać coraz bardziej błahe problemy. Doprowadziło to do obniżenia poziomu edukacji w Stanach Zjednoczonych.

Dydaktyka pelni 2 funkcje:
a) Diagnostyczna-bada, diagnozuje przebieg procesu ksztalcenia i ocenia-dobrze czy zle i jak jest realizowane.
b) Prognostyczna-wyprowadza wnioski jak należy modyfikowac proces ksztalcenia aby spelnial on oczekiwane rezultaty.
c) Instrumentalno-praktyczna-okresla w jaki sposób prowadzic zajecia.
PROCES KSZTALCENIA. TEORIE UCZENIA SIĘ
Do niedawna proces kształcenia obejmował nauczanie i uczenie się. Obecnie proces kształcenia obejmuje nauczanie i uczenie się oraz kształtowanie wychowanka przy jego własnym podmiotowym uczeniu się (udziale). Celem tego jest dokonywanie zmian w osobowości ucznia. Podstawa efektywnego kształcenia jest znajomość mechanizmów uczenia się i stosownego do tego kierowania uczeniem się uczniów. W wyniku nauczania i uczenia się dążymy do wywołania określonych zmian we wszystkich sferach osobowości ucznia. Jakich zmian? Zmiany te powinny być:
a) Korzystne-czyli zmiany zgodne z wartościami uniwersalnymi (prawda, dobro, piękno), kultura zachodnia (europejska) i polska kultura i tożsamością narodowa oraz światowym rozwojem cywilizacyjnym.
b) Obserwowalne- dające się zauważyć, dostatecznie duże i dające się określić.
c) Planowe - powstałe świadomie i podlegające kontroli, nie przypadkowe.
d) Trwale w czasie- dające się zaobserwować w czasie.
Dla właściwego prowadzenia tych zmian konieczna jest znajomość procesu uczenia się. Proces uczenia się można rozpatrywać na gruncie:
a) Teorii filozoficznych, (kim być, jak żyć)
b) Teorii psychologicznych
c) Teorii socjologicznych
d) Teorii cybernetycznych
Do najbardziej popularnych koncepcji psychologicznych zalicza się:
a) Naturalizm-natywizm
b) Behawioryzm- obejmujące asocjacyjne teorie uczenia się
c) Kognitywizm - obejmujący koncepcje poznawcze uczenia się
NATURALIZM-natywizm-reprezentowany jest przez swobodnego wychowania Rousseau, Tolstoja czy Ellen Key. Dzisiaj określa się to „szkoła na miarę ucznia”. Istota tej szkoły jest realizacja russowskiej zasady „nic nie robić z wychowankiem. Niech on się wychowuje zgodnie z natura”. Niestety natura ma większe tendencje do złego niż do dobrego, niepielęgnowana dziczeje. Czlowiek nierozwijany, niewychowany zdziczeje. W myśl teorii naturalistycznych rola nauczyciela jest tworzenie takich warunkow jakie sprzyjaja rozwojowi naturalnej zdolnosci dziecka oraz zapewnienie dzieciom w tyc warunkach maksimum swobody, emocjonalnej równowagi i bezpieczenstwa. Wychowanie do wolnosci to jest wychowanie do odpowiedzialnej wolnosci. Tzn. możesz robic to co chcesz ale pamietaj żeby swoim zachowaniem nie ograniczac wolnosci innemu. Rola nauczyciela wg koncepcji natywistycznej jest ciagle obserwowanie uczniow oraz przystosowanie zajec szkolnych do potrzeb, zainteresowan i naturalnych uzdolnien a zarazem usuwanie tego wszystkiego co by rozwojowi temu moglo przeszkadzać.
TEORIA STRUKTURALNA UCZENIA SIĘ
W mysl tej teorii istota uczenia się jest doprowadzenie naszej wiedzy do poziomu pozwalajacego wychwycic zwiazki zaleznosciowo-przyczynowe pomiedzy poszczegolnymi czesciami skladowymi. Zasadnicza idea w mysl tej teorii jest struktura wiedzy rozumiana jako calosc oraz umiejetnosc wlasczenia nowej czesci wiedzy do tej calosci. Glownym zalozeniem teorii strukturalnej jest teza ze jakis element nowej wiedzy zostanie zapamietany, wtedy gdy najpierw zrozumiemy go a pozniej wlaczymy jako czesc do wiekszej istniejacej już calosci. Najwazniejsza czysnnoscia w uczeniu się jest wglad-czyli zrozumienie tej nowej czesci wiedzy oraz zrozumienie zwiazkow pomiedzy ta nowa czastka wiedzy a struktura calosci, miedzy postacia a tlem, srodkiem a celem, przyczyna a skutkiem, konkretnym zjawiskiem a prawem. W toku wgladu caly czas odbywa się wielokrotne analizowanie tej nowej wiedzy, wartosciowanie jej i przekonstruowywanie ze sformulowan ksiazkowych na swój wewnetrzny jezyk. Nastepnie te przetworzone czesci laczymy ze znanymi sobie wczesniej wiadomosciami, wlaczamy do struktury swojej wiedzy, przez to nastepuje rozbudowa i reorganizacja naszej wiedzy. Jedna z najciekawszych i najlepiej rozbudowanych teorii strukturalistycznych jest teoria asymilacji Piageta. Polega ona na wlaczeniu elementow nowych do schematów już ukształtowanych. Schematy te wchłaniając nowe elementy przerabiają je stosownie do swojej organizacji, a rownoczesnie same przez się reorganizują.
TEORIE FUNKCJONALNE UCZENIA SIĘ
Bazuja na behawioryzmie, z tym ze uznają jaka idee naczelna pojecie czynności tj. procesów i zachowan nie tylko zorganizowanych ale przede wszystkim ukierunkowanych na wynik. Prof. Tomaszewski w miejsce tradycyjnego, behawiorystycznego ujecia bodziec-reakcja wprowadza zadanie-wynik. Czlowiek uczy się powodowany nie tylko bodzcami ale przede wszystkim zadaniami. Uczenie ma charakter zadaniowy, podmiot najpierw wyobraza sobie cel i program dzialania a nastepnie przystepuje do realizacj. Aby zadanie wykonac podejmuje czynnosci intelektualne i operacje myslowe sensomotoryczne, spostrzeganie i manipulowanie oraz werbalne.
CELE UCZENIA SIĘ- KSZTAŁCENIA
Kazde swiadome dzialanie a takim jest ksztalcenie musi mieć jasno sprecyzowany cel. Już Seneka powiedzial „jeśli niewiesz do jakiego portu masz się skierowac, wiatry pomyslnie nie będą ci sluzyly”. Jeżeli niewiesz co chcesz osiagnac-nie osiagniesz tego. Cel oznacza nie tylko konkretne zadania ale tez kierunek dzialan, klimat w jakim będziemy dzialac. Ze względu na poziom rozpatrywania wyroznia się cele:
1) cele strategiczne-idee, wizja dlugoterminowa, wyrazona w kategoriach najbardziej ogolnych , formulowana w odniesieniu do calego systemu oswiatowego, to cale dlugoterminowe, wyznaczajace strategie dzialan w tym kierunku. Cele te opracowuja politycy, rzad na bazie dociekan i wskazana naukowcow (przynajmniej tak powinno byc).
2) Cele ogolne- okreslajace zadania do zreazlizowania przez poszczegolne typy szkol: szkole podstawowa, gimnazjum, liceum itd oraz przez poszczegolne przedmioty w tych szkolach. Cele te opracowuje: sejm, rzad, ministerstwa na bazie dociekan i badan naukowcow.
3) Cele szczegolowe-operacyjne, odnoszace się do realizacji konkretnych zajec. Opisuja one zamierzone efekty edukacji. Cele te opracowuja nauczyciele z uwzglednieniem celow ogolnych i globalnych.
Cele strategiczne-to cele dalekosiezne, okreslajace wizje rozwoju szkoly. Wyprowadza się je biorac za podstawe kulture, drogowskaz filozofie uwzgledniajac dokonujace się na swiecie przemiany cywilizacyjne. W miedzynarodowym raporcie klubu rzymskiego czytamy „po to aby dobrze ksztalcic mlodziec nauczyciel musi patrzec w przyszlosc” ale nie może zapomniec o przeszlosci. Czlowiek dla dobrego funkcjonowania musi mieć mocny fundament, mocne oparcie w tle kultrurowym i filozoficznym
Biorac pod uwage filozofie, kulture, przemiany cywilizacyjne wprowadzamy idealy, te przekladamy na zadania a z nich konstruujemy cele. Budowanie przyszlosci to sztuka spojrzenia w przeszlosc. Chodzi o poznanie z przeszlosci zjawisk, procesow, zwiazkow i zaleznosci, praw i prawidlowosci aby na tej podstawie nauczyc się umiejetnosci dostrzegania obecnie zarysowujacych się zjawisk i przebiegajacych procesow oraz przewidywanie ich skutkow. Potrzeba uczenia się madrosci z przeszlosci ku przyszlosci staje się wyzwaniem edukacyjnym XXIw. W rozwoju ludzkosci obowiazuje zasada ciaglosci i zmiany. Obowiazuje tutaj relacja skad przyszlismy, gdzie jestesmy, dokad powinnismy zmierzac.
CYWILIZACJA WIEDZY
Wspolczesny swiat znalazł się na podwojnym pograniczu. Konczy się okres cywilizacji przemysłowej, bardzo intensywnie rozwija się cywilizacja wiedzy, jednoczesnie obserwuje się tworzenie się fali przemian związanej z rewolucja biotechnologiczna. Kazda z fal całkowicie zmienia zycie ludzi. Czynnikiem decydującym o rozwoju poszczególnych krajow, regionow, pojedynczych ludzi były:
-w pierwszej fali cywilizacji agrarnej –ziemia
-w drugiej fali cywilizacji przemysłowej-surowce (wegiel, siarka,sol), srodki produkcji, maszyny, sila robocza-ludzie przyuczeni do obsługi maszyn, kapital i ziemia
-w trzeciej fali cywilizacji wiedzy czynnikiem jest informacja –wiedza.
W wielu publikacjach podaje się ze czynnikiem tym jest informacja, jest to nieprawda. Współczesny człowiek zalewany jest mnostwem informacji (TV, prasa, radio, ksiazki) i z tego nic nie wynika. Dopiero umiejętność przetworzenia informacji w wiedze tworzy kapital. Na ta umiejętność sklada się umiejętność docierania do roznych informacji przez TI (technologie informacyjna, analizowania ich, wartościowania, oceniania), selekcjonowania, kojarzenia roznych informacji, przetwarzania, uogólnienia i wykorzystania . Osoba która posiadzie ta umiejętność pojdzie do przodu, będzie się rozwijac .
Wspolczesny człowiek przezywa :
a) zalew informacyjny.
W latach 1970-200 wiedza powiększyła się ośmiokrotnie, od roku 2000 do dzisiaj co najmniej dwukrotnie. Wiedza srednio podwaja się co 4, 6 lat a starzeje srednio co 10 lat. Sa dyscypliny gdzie odbywa się to szybciej, np. co ok. 3 lata jak medycynam, informatyka, telekomunikacja, a starzeje co 6 lat. Każdy człowiek bez względu na jego wykształcenie chcąc utrzymac się na poziomie 6,7 razy w zyciu musi dokształcać się zdybywajac niejako nowy zawod. W cywilizacji wiedzy podstawowym zasobem jest informacja wiedzy a nastepnie surowce strategiczne: ropa, gaz, a dalej kapital finansowy, pozniej ludzki oraz praca oparta na wiedzy. Znawcy zagadnien twierdza ze w krotkim okresie o rozwoju decyduje kapital finansowy ale w dłuższym okresie liczy się kapital ludzki. Wniosek: Wobec tak duzego przyrostu informacji edukacja podajaca, pamieciowa staje się niewydolna. Nalezy ja zastąpić dydaktyka myslenia, wartościowania i dzialania.
b) Dematerializacja ekonomii. W cywilizacji przemysłowej liczyly się wyroby masowe i dlugich seriach produkcji. Dzisiaj licza się wyroby o duzej skali przetworzenia nasycone wiedza oraz tzw wyroby symboliczne. Przez wyroby symboliczne rozumie się wyroby w których sprzedaje się tylko wiedze, do nich naleza programy komputerowe, medialne, reklama, public relations-wiezerunek firmy czy osoby, consulting-konsultacje.
c) Niebywaly rozwoj mediow. Wspolczesnie przezywamy swoista rewolucje w mediach. Media analogowe wypierane sa przez media cyfrowe. Rozwoj mediow i szybkich srodkow transportu uczynil swiat globalna wioska, w ktoym wszyscy o wszystkich wszystko wiedza i wszyscy na wszystkich oddziałują.
d) Automatyzacja, informatyzacja i robotyzacja. Maszyny mechaniczne obsługiwane recznie zastepowane sa obrabiarkami sterowanymi numerycznie które pracuja o wiele szybciej, lepiej, dokładniej i wypieraja ludzi z pracy. Z jednej strony komputer jest wielkim wynalazkiem człowieka,z drugiej zas głównym źródłem bezrobocia.
e) Przechodzenie od gospodarki narodowej do miedzynarodowej –globalizacja . Cywilizacja wiedzy przyniosla liberalizacje handlu (otworzmy granice, znieśmy cla a wszyscy się wzbogaca). W wyniku globalizacji wzbogacili się przede wszystkim bogaci bo oni mieli cos ciekawego do zaoferowania. Co prawda zwolennicy globalizacji mowia: jeśli bogaci się wzbogaca to stworza miejsca pracy dla biednych. Jest to prawda ale przede wszystkim bogaca się bogaci. W 1970 bogaci zarabiali 30 razy wiecej niz biedni a w 2000 80 razy wiecej niż biedni (bogaci-20% ludzi zarabiających najlepiej, biedni 20% ludzi zarabiających najmniej). Podstawowym problemem Polakow jest to ze nie rozumiemy mechanizmow swiatowych. Globalizacja powoduje upowszechnienie najnowszych wynalazkow (+) ale z drugiej strony prowadzi do wspolczynnika 20/80 tzn 20% ludzi dysponując nowoczesnymi urzadzeniami zapewni wszystkie dobra dla pozostałych. Uwaga swiata skupiona jest na tych 20% ludzi twórczych a reszta się nikt nie interesuje. Prof. Zygmunt Bauman wydal książkę pt „ludzie na przemial” w ktorej uzasadnial ze dalszy rozwoj ludzkości doprowadzi do tego ze 80% swiata to będą ludzie zbedni, niepotrzebni-na przemiał.
f) Informacyjne społeczeństwo sieciowe w cywilizacji wiedzy występują bardzo scisle związki pomiedzy wszystkimi obszarami zycia ludzkiego: kultura, gospodarka, technika i społeczeństwem. Nawet niewielkie zmiany w jednej ze sfer powoduja daleko idace zmiany pozostałych.
g) Rozwoj nanotechnologii. Współcześnie przezywamy swoista rewolucje w technologii. Technologia mikro 10-6m (mikrokomputer, mikrometr) wypierana jest przez technologie nanometr 10-9m czyli technologie 1000 razy mniejsza.
h) Kultura upozorowania, wirtualny swiat, postmodernizm technowy. Rozwoj massmediów przedefiniował swiat. Nie oceniamy swiata przez pryzmat tego co widzimy za oknem tylko przez pryzmat tego co podaja massmedia i zyjemy w takiej kulturze upozorowania oferowanej przez massmedia. Wspolczesnie elektronika zrobila trak duze postepy ze w sposób niezauważalny dla odbiorcy może laczyc obrazy i dzwieki z roznych kamer i uzupełniać je o obrazy skomponowane w komputerze. W efekcie uzyskujemy obraz który czasem odbiega w sposób zdecydowany od tego co się dzieje przed kamera.
i) Stworzenie telepowloki informacyjnej otaczającej kule ziemska niczym skora człowieka a jej funkcjonowanie będzie przypominalo ludzki system nerwowy gdzie tyle funkcji wykonywanych jest bez świadomości człowieka. Telepowloke utworzy cala siec sztucznych satelitow polaczonych z naziemnymi stacjami radiowymi, telewizyjnymi i telefonami komorkowymi. Telepowloka będzie wyposazona w miliony kamer telewizyjnych, mikrofonow i roznego rodzaju czujnikow które będą zbierac informacje o wszystkim na ziemi. Informacje te przetworzone przez komputery będą służyły do sterowania praca roznego rodzaju urządzeń: monitorowanie stanu wod na ziemi, automatyczne uzupełnianie zapasow w sklepach, magazynach, lodowkach domowych , do automatycznego diagnozowania i naprawiania urządzeń.
TECHNOLOGICZNY MODEL KSZTAŁCENIA
Polega na wykorzystaniu wiedzy do wiedzy naukowej, do projektowania i realizacji procesu kształcenia wg ściśle określonej procedury. Do całego komponentu wyznaczającego proces kształcenia (cele, treści, zasady, metody, formy). Model ten wprowadza jeszcze jeden ważny element jakim jest porządek technologiczny dla projektowania niezawodnych i w realizacji powtarzalnych zadań dydaktycznych. Technologiczny system kształcenia bazował na nauczaniu podającym (częściowo i poszukującym) i psychologii behawiorystycznej , wychowaniu dyrektywnym. System ten przesadnie hołdował scjentyzmowi tj. przekonaniu że uzyskanie prawdziwej wiedzy o rzeczywistości jest możliwe tylko przez poznanie naukowe oparte na konkretnych wynikach poszczególnych dyscyplin naukowych. Nie uwzględniał w ogóle przedmiotowości w badaniu, że to człowiek decyduje co jak się bada oraz, że to on interpretuje wyniki badań. W konsekwencji doprowadziło to do jeszcze większego podziału i izolacji poszczególnych dziedzin naukowych.
W efekcie zaowocowało to:
• Encyklopedyzmem – w nauczaniu tj. podawanie wiedzy drobiazgowej, faktograficznej do zapamiętania, niepobudzającej do myślenia
• Uniformizmem – polegającym na dobieraniu materiału nauczania wg zasady „każdemu to samo” a nie jak powinno być każdemu to, co dla niego najstosowniejsze
• Adytywizmem – polegającym na ciągłym dodawaniu treści, co doprowadziło do przeciążenia uczniów
PSYCHOLOGICZNY MODEL KSZTAŁCENIA
Rezultatem poznania i rozumowania jest określona wiedza. O tym w jakim celu i jak ona zostanie użyta decyduje zawarta w psychice człowieka hierarchia wartości. Nadrzędną wartością jest człowiek, jego życie, rozwój, samorealizacja, wolność, tożsamość, godność, podmiotowość. Tradycyjny system lekcyjny oparty na zasadzie „ćwicz i powtarzaj” znajduje się w końcowym etapie wyczerpania swoich możliwości. Tradycyjny system klasowo-lekcyjny zakładał na wejściu do szkoły człowieka ubogiego w wiedzę i surowego pod względem umiejętności a na wyjściu człowieka wykształconego na całe życie. Model tradycyjny nauczyciela posiadającego patent na wiedzę należy uznać odchodzący w przeszłość.
W cywilizacji wiedzy szkoła tradycyjna, technologiczna musi ulec przekształceniu w szkołę podmiotową, stwarzającą warunki dla rozwoju uczniów we wszystkich sferach osobowości. Dydaktyka pamięci zostanie zastąpiona dydaktyką myślenia, wartościowania i działania.
PEDAGOGIKA ADAPTACYJNA PEDAGOGIKA HUMANISTYCZNA podmiotowa, emancypacyjna
URABIANIE
• Wychowanie dyrektywne
• Nauczanie podające
• Psychologia behawiorystyczna ROZWÓJ
• Wychowanie niedyrektywne
• Nauczanie problemowe
• Psychologia humanistyczna
WYCHOWANIE DO ZASTANYCH WARUNKÓW ŻYCIA WYCHOWANIE NA POZIOMIE WARTOŚCI UNIWERSALNYCH
KSZTAŁTOWANIE WYCHOWANLÓW WG UCHODZĄCYCH W DANEJ SPOŁECZNOŚCI ZA PORZĄDANE CELEM WYCHOWANIA JEST ROZWÓJ ROZUMIANY JAKO SAMOREALIZACJA
Podstawą edukacji humanistycznej jest tworzenie odpowiedniego klimatu psychologicznego. Klimat ten wyznaczają następujące tezy psychologii humanistycznej:
• Koncentracja na relacji nadawca-komunikat-odbiorca, ja-drugi-spotkanie. Chodzi o to, aby w procesie kształcenia doszło do spotkania intelektualnego i emocjonalnego nauczyciela z uczniami
• Pomoc człowiekowi w uzyskaniu jego autentyczności, w odkrywaniu jego własnego „ja”, jego „ego”
• Epistemologiczne przekonanie o podmiotowym charakterze poznania-każde działanie planuje, przeprowadza i interpretuje człowiek
• Czynnikami rozwoju natury ludzkiej są siły wewnętrzne tkwiące w człowieku a nie poza nim.
Zgodnie z teorią potrzeb Maslowa człowiek do dobrego funkcjonowania musi mieć zapewnioną realizację następujących potrzeb:
O powodzeniu życiowym człowieka decyduje nie tyle iloraz inteligencji ile inteligencja emocjonalna. Iloraz inteligencji intelektualnej określa tempo i sprawność przetwarzania informacji. Inteligencja emocjonalna mówi o umiejętności wartościowania człowieka, oceniania i sprawności dostosowania się do zmieniających się warunków. Współczesne badania neurofizjologiczne dowodzą, że nawet stosunkowo proste procesy myślowe mają zawsze 2 wymiary: emocjonalny i poznawczy. To emocje zmieniają stosunek człowieka do czekających go zadań. Pozytywne czy też negatywne pobudzenie emocjonalne narusza istniejący porządek logiczny myślenia. Wywołuje twórcze myślenie, sprzyja otwartości i wielości podejść do zagadnienia, dlatego też należy zmienić hierarchię celów edukacji.
CELE SZKOŁY

SZKOŁA ADAPTACYJNA SZKOŁA KRYTYCZNO-KREATYWNA
1.zapamiętanie wiadomości
2.zrozumienie wiadomości
3.opanowanie umiejętności
-kształtowanie postaw i wartości
-rozwój osobowości 1.kształtowanie postaw świata i wartości
2.stwarzenie warunków do rozwoju osobowości
3.przygotowanie młodych pokoleń do efektywności gospodarczej
4.rozwijanie sprawności i wiedzy o świecie

Niestety edukacja tradycyjna kładła nacisk na rozwój rozumu , wiedzy i logiki, zaniedbana została linia serca, emocji i uczuć. Przetwarzaniu każdej informacji w pierwszej kolejności następuje jej wartościowanie a dopiero później informacje te podlegają przetworzeniu chłodnemu przez korę mózgową. Wniosek: gorąca reakcja emocjonalna wyprzedza zimną analizę intelektualną. Wobec tego tak należy realizować proces kształcenia, aby nie tylko rozwijał człowieka intelektualnie ale również emocjonalnie, duchowo i fizycznie. Wobec tego należy przekształcić nauczyciela „podawatiela” wiedzy do zapamiętania w nauczyciela „przewodnika” przez wiedzę i meandry życia.

EDUKACJA KU MĄDROŚCI WIEDZY
Człowiek musi posiąść sztukę życia. Służy temu edukacja ku mądrości wiedzy, gdzie wiedza i wartości wzajemnie się uzupełniają. Dotychczasowa edukacja w Polsce skupia się na dwóch poziomach: wyposażeniu uczniów w surowe dane (daty, nazwiska, parametry, właściwości) oraz informacje. Współczesny człowiek zalewany jest mnóstwem informacji, których nie potrafi uporządkować. Wybitny poeta angielski Eliat, który w 1954 dostał Nagrodę Nobla napisał: „gdzie jest wiedza, która zatraciła się w informacji?”. Wiedza powstaje w wyniku uporządkowania w sposób logiczny informacji i nadania jej sensu i znaczenia.
Wyróżnia się 4 rodzaje wiedzy:
1. wiedzieć że
2. wiedzieć dlaczego
3. wiedzieć jak
4. wiedzieć w kontekście
Wiedza nie jest zawarta w książkach, w programach komputerowych lecz w głowie człowieka, który dokonał jej przetworzenia i wartościowania. Eliat napisał „gdzie jest mądrość, która zatraciła się w wiedzy?”. Mądrość to sztuka życia. Adam Mickiewicz w młodości napisał: „nauką i pieniędzmi drudzy Cię wzbogacą, mądrość musisz sam z siebie, własną dobyć pracą”. Mądrości człowiek uczy się przez pot, ból i porządek ale niestety jeszcze poprzez łzy i krew a uczenie się poprzez łzy i krew to jest zbyt duża cena płacona przez człowieka, dlatego szkoła powinna uczyć i doprowadzać uczniów do mądrości wiedzy. Mądrość polega, jak pisze Kozielecki „na pogodzeniu rangi rozumu z wartościami humanistycznymi, szczególnie moralnymi”.
Dlatego też w cywilizacji wiedzy proces edukacji zmierzający do rozwijania ucznia w mądrości wiedzy powinien uwzględniać:
1. WIADOMOŚCI, ale nie tyle istotne jest zapamiętanie wiadomości książkowych ile wychwycenie struktury wiedzy, przyswojenie sobie wiedzy istotnej, podstawowej, (tzw. bazowej) i zrozumienie związków między tą wiedzą a strukturą wiedzy oraz nadanie jej sensu i znaczenia
2. ZDOLNOŚCI, tj. spostrzegawczość, koncentracja i podzielność uwagi, wyobraźnia, refleks, dobra pamięć, umiejętność analizowania, kojarzenia, syntezowania, uogólniania i przetwarzania wiadomości, nawiązywanie kontaktów i łatwość wypowiadania się i dyskutowania
3. UMIEJĘTNOŚĆ WARTOŚCIOWANIA WIEDZY, sytuacji, zdarzeń na bazie wartości uniwersalnych (prawda, dobro, piękno) oraz wartości stanowiących podstawę kultury europejskiej (kultura grecka, rzymska, religia chrześcijańska)
4. UMIEJĘTNOŚĆ STOSOWANIA WIADOMOŚCI W DYNAMICZNYCH SYTUACJACH PROBLEMOWYCH
5. CHĘĆ ROZWOJU PIĘKNA, PRAWDY I DOBRA
Mądrość polega dzisiaj na analizowaniu otaczającej nas rzeczywistości i wychwytywaniu informacji istotnych z różnych dziedzin, wartościowaniu ich, całościowej syntezie oraz pragmatycznym wyciąganiu wniosków kreujących i wdrażaniu ich w czyn.
„Boże daj mi cierpliwość i pogodę ducha abym się pogodził z tym, czego zmienić nie mogę.
Daj mi siłę i odwagę abym zmienił to, co zmienić mogę.
Daj mi mądrość abym odróżnił jedno od drugiego.
Czy daleka czy bliska droga Cie czeka, świat jest tak wielki jak wielkie jest serce człowieka.”

METODY KSZTAŁCENIA
Przez metody kształcenia rozumie się celowy, świadomy i systematyczny stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami służący rozwijaniu w sposób zrównoważony wszystkich sfer osobowości człowieka. O ile zasady nauczania odpowiadają dlaczego należy uczyć poglądowo, przystępnie itd. to metody mówią jak to robić w konkretnej sytuacji.
Wszystkie metody dzielą się na:
I. PODAJĄCE
1. Metody oglądowe (pokaz, pomiar)
2. Metody słowne (opis, opowiadanie, pogadanka, wykład-wprowadzający, kursowy, monograficzny-referat, odczyt, praca z książką)
3. Metody praktyczne (zdjęcia praktyczne, warsztatowe, laboratoryjne)
II. AKTYWIZUJĄCE-poszukujące
1. Metody aktywizujące (dyskusja, meta plan, rybi szkielet, myślące kapelusze, analiza wartości)
2. Gry dydaktyczne
3. Metody waloryzacyjne – eksponujące
4. Metody poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną
5. Metody zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce
a) Nowoczesne
6. Metody uczenia się na stanowisku pracy
7. Metody organizowania, planowania i oceniania własnej nauki
8. Metody skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia, przygotowanie do publicznych wystąpień
9. Metody efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie, budowanie więzi międzyludzkich, podejmowanie indywidualnych i grupowych decyzji
10. Metody przyswajania nowych metod i technik negocjacyjnego rozwiązywania problemów społecznych
11. Metody zdalnego kształcenia i e-learning


POMIAR DYDAKTYCZNY
Pomiar dydaktyczny – to procedura związana z planowaniem pomiaru, konstruowaniem narzędzi pomiarowych, opracowywanie kryteriów oceny, oraz sposobu przeprowadzania zmiany.
• W zależności od celu wyróżniamy 2 rodzaje pomiaru:
 Pomiar różnicujący – służy wykryciu różnic w wiedzy osób badanych i opracowanie na tej podstawie listy hierarchicznej – od najlepszych do najlepszych. Stosuje się go na konkursach i olimpiadach podczas egzaminów wstępnych na uczelnie oraz konkursów na stanowiska.
 Pomiar sprawdzający – to pomiar typowo szkolny, który służy sprawdzaniu wiedzy uczniów, studentów z punktu widzenia wymagań programowych i oceniania ich odpowiedzi na stopień szkolny. Pomiar sprawdzający może być:
o Jednopoziomowy
o Wielopoziomowy
o Pomiar blokowo-sekwencyjny
• Pomiar różnicujący - narzędzia pomiarowe (teksty, pytania, prace praktyczne) powinne być:
a) znormalizowane
b) wystanderyzowane
AD a)
Polega na opracowaniu nowych kryteriów odnoszących się do:
 CZASU i miejsca kontroli
 Kryteriów oceny, jednoznacznie podane są kryteria na poszczególne stopnie.
AD b)
Standaryzacja narzędzi pomiaru polega na ich sprawdzeniu, weryfikacji, optymalizacji z punktu widzenia:
1. mocy dyskryminacyjnej
2. trudności
3. rzetelności
4. trafności
Mówi o tym w jakim stopniu dane zadanie różnicuje badaną grupę pod względem cechy której dotyczy. Na podstawie przeprowadzonego pomiaru przy pomocy wzorów liczy się wskaźnik mocy dyskryminacyjnej. I porównuje z kryterium:
 jeśli obliczamy wskaźnik D(φ) jest większy od 0,6 – zadanie dobrze różnicuje.
 Jeśli wynosi od 0,3 – do 0,59 – zadanie wątpliwe, zawiera błędy stylistyczne, językowe, merytoryczne.
Należy przeanalizować to zadanie, poprawić błędy i jeszcze raz poddać badaniom standaryzacyjnym (sprawdzeniu).
 Jeśli D < 0,3 – to zadanie jest wadliwe, należy wyrzucić jeśli nie da się poprawić i poddać standaryzacji.

 Trudności zadania określa jaki procent badanych odpowie na dane zadanie. Wskaźnik trudności liczy się ze wzoru:

Gdzie n=liczba badanych osób; np.=liczba osób które dały dobrą odpowiedź.
 Zadanie uważa się za prawidłowe jeśli wskaźnik trudności wynosi od 40% - do 60%.
Zadania które nie odpowiadają temu wymaganiu należy poprawić i powtórnie poddać standaryzacji lub wyrzucić,
 W stosunku do zadań pozostawionych w tekście liczy się wskaźnik rzetelności:
o Czasami dopuszcza się zadania łatwiejsze, gdy mamy mało kandydatów i słabych kandydatów. Gdybyśmy zostawili zadania o trudności od 40% - do 60% to niewiele osób by je rozwiązało, i nie mogli by organizatorzy przeprowadzić selekcji.
o W odniesieniu do kierunków prestiżowych (prawo itd.) gdzie dostają się kandydaci b.dobrzy , a ich ilość przekracza limit to trzeba stosować zadania b. Trudne.
Rzetelność narzędzi pomiarowych:
- jest to stałość z jaką narzędzie np. test, mierzy daną zmienną (mierzy to co mierzy). Narzędzie rzetelne ilekroć zastosowane w stosunku do tych samych osób daje zbliżone efekty, wyniki.
Rzetelność testu wyznacza się przy pomocy 4 metod ESTYMACJI:
I – Estymacja wiarygodności: polega na dwu-krotnym badaniu tej samej grupy, danym narzędziem (testem) raz po razie.
II - -||- konsystencji : może być przeprowadzona jako tzw. równoważność między testowa. Dwukrotne badanie tej samej grupy osób raz po razie dwoma równoległymi formami testów (czyli 2 testy ułożone wg tego samego planu testu).
Równoważność miedzy połówkowa – polega na porównywaniu dwóch połówek testu. Jedna połówka to zadania nie parzyste, a druga to parzyste.
III - -||- stabilności – może mieć postać:
a) stabilności bezwzględnej – badanie grupy osób tym samym testem z pewnym odstępem czasowym.
b) Stabilności względnej – 2-krotne badanie tych samych osób dwoma równoległymi formami testu w pewnym odstępie czasowym.
IV - -||- konsencyjności (?) – polega na porównywaniu zgodności dwóch sędziów, oceniających test.
* Na podstawie przeprowadzonych badań liczy się wskaźnik rzetelności całego testu. Najczęściej do tego celu wykorzystuje się wzór numer 20:
, n = liczba zadań
* test jest dobry jeśli obliczamy wskaźnik rzetelności wynosi od 0,8 - do 1
* TRAFNOŚĆ – to dokładność z jaką narzędzie pomiarowe mierzy to co jest celem pomiaru (mierzy to co powinno się mierzyć)
ISTNIEJĄ 3 sposoby określania trafności:
1) trafność diagnostyczna – polega na wyznaczaniu współczynnika korelacji z kryterium zewnętrznych zastosowanym w tym samym czasie co jest. Zewnętrznym kryterium może być rozbudowany sprawdzian do oceny przez kilku specjalistów.
2) Trafność treściowa – polega na logicznej analizie zadań składających się na test.
3) Trafność prognostyczna – to korelacja testu z kryterium zewnętrznych jak 1 przypadku, ale zastosowanych po pewnym czasie. Jest to procedura b. Czasochłonna.
POMIAR SPRAWDZAJĄCY:
* Jednopoziomowy: to typowy pomiar szkolny , służy klasyfikacji uczniów na konkretną ocenę. Niestety obarczony jest dosyć znacznym subiektywizmem.
* POMIAR SPRAWDZAJĄCY jednopoziomowy – wszyscy uczniowie dostają te same pytania.
* Aby pomiar był obiektywny należy zadbać o:
1) trafność pytań – pytania ważne, istotne
2) rzetelność pytań – pytania ostre, jednoznaczne
3) obiektywizm punktowania – wyraźnie określony sposób przeliczania punktów na ocenę szkolną.
* kryterium oceniania poszczególnych pytań powinno brać pod uwagę:
1) kryteriów przynależności do kategorii taksonomicznej celów A,B,C,D
- najniżej należy punktować zadania kat. A
- najwyżej Kat. D – to umiejętność stosowania wiadomości w praktyce, w sytuacji problemowej. Najczęściej stosuje się: A=1; B=1,5; C=2; D=2,5.
* w zależności od wagi merytorycznej i objętości treści, taki podział stosuje się
* ważne jest przeliczenie zdobytych punktów na ocenę szkolną.
* ocenę celującą może zdobyć uczeń którego wiadomości / lub umiejętności wykraczają poza program:
* oceny ucznia nie można uzależniać od udziału w olimpiadzie – to jest dobrowolna sprawa ucznia.
* natomiast jeśli uczeń zaliczy z powodzeniem 2 stopnie olimpiady, to ocena 6 mu się należy.
 Czy pomiar sprawdzający jednopoziomowy jest sprawiedliwy? - nie bardzo bo polscy nauczyciele są ambitni i formułują pytania na ocenę 4,5 . więc uczeń słabszy z oceną 3 jest skazany na klęskę.
POMIAR SPRAWDZAJĄCY WIELOPOZIOMOWY
* przeciwdziała mankamentowi i pomiarowi jednopoziomowemu
* polega na formułowaniu pytań w 5 poziomach:
1 – na poziomie wiedzy koniecznej – K – uczeń który zaliczył dostaje 2
2 - na poziomie wiedzy podstawowej – P – ocena 3
3- na poziomie wiedzy rozszerzającej – R – ocena 4
4- na poziomie wiedzy dopełniającej – D – Ocena 5
5 – na poziomie wiedzy wykraczającej – W – ocena 6
Z każdego poziomu daje się jedno pytaniową ulgę.
* Na oceny wyższe kumuluja się wymagania z poziomów niższych. Musi zaliczyć niższe poziomy, aby ten wyższy zaliczyć. Jeżeli brakuje punktów do zaliczenia któregoś z poziomów , można brakujące punkty uzupełnić tymi z wyższego poziomu.
* każdy uczeń ma pytania na miarę swoich możliwości
* wadą tego pomiaru – jest to, że uczeń b. Dobry w tym samym czasie musi rozwiązać 4 razy więcej pytań.
* osiągnięcia konieczne obejmują wiadomości, umiejętności pozwalające korzystać uczniom z nauczania na określonym szczeblu systemu szkolnego, wykonywać proste zadania obejmujące wiadomości i umiejętności.
* pomiar spr. Wielopoziomowy – sekwencyjno-blokowy: ELIMINUJE wadę pomiaru wielopoziomowego.

NARZĘDZIA POMIAROWE TEGO POMIARU GRUPUJĄ SIĘ W BLOKI:
* wszyscy uczniowie rozpoczynają od bloku rozszerzającego , ci którzy go zaliczą mają ocenę dobrą i przechodzą do bloku dopełniającego. Jeżeli zaliczą mają ocenę b. Dobrą jeśli nie to tylko dobrą.
* natomiast uczniowie którzy nie zaliczyli bloku rozszerzającego przechodzą do bloku III – część pytań z bloku podstawowego.
* jeżeli zaliczą mają 3, jeśli nie to piszą na pytania z poziomu koniecznego, jeśli zaliczą to mają 2, jak nie to 1.
POMIAR DYDAKTYCZNY – uzupełnienie:
Służy sprawdzeniu , określeniu rozwoju ucznia, człowieka.
Proces kształcenia jest procesem celowym, zamierzonym, służącym rozwojowi ucznia i rozwijaniu jego osobowości we wszystkich sferach-wymaga bieżącej kontroli jego przebiegu i racjonalnego sterowania. Dydaktyka tradycyjna rozpatrywała proces kontroli oceny jako element zamykający cały proces kształcenia. Współczesna zaś rozpatruje kontrolę i ocenę jako element współuczestniczący przez cały tok nauczania. Główną funkcją procesu kontroli i oceny jest funkcja dydaktyczna i sterująca a później dopiero funkcja diagnostyczno-prognostyczna, psychologiczno-wychowawcza, metodyczna, społeczno-selekcyjna.
KONTROLA-jest to czynność, która polega na uzyskiwaniu w sposób ciągły informacji o przebiegu nauczania.
OCENA-jest to sąd wyrażony w postaci stopni o rezultatach kontroli.
O ile kontrola jest elementem niezbędnym dla racjonalnego procesu kształcenia to ocena jest złem koniecznym wynikającym z przepisów i obowiązku społecznego.
Funkcje kontroli i oceny:
1. Dydaktyczna
2. Sterująca, psychologiczna
3. Diagnostyczna, prognostyczna
4. Selekcyjna
5. Wychowawcza
6. Metodyczna
7. Społeczna
Prowadząc zajęcia trzeba stworzyć w klasie taką atmosferę, aby cały czas uczniowie byli pobudzeni do myślenia, analizowania i wartościowania poprzez zarówno wypowiedzi nauczyciela jaki wypowiedzi (odpowiedzi) kolegów, koleżanek. Nauczyciel rzucając pytania po klasie (w trakcie wprowadzania nowego materiału) na podstawie uzyskiwanych interakcji od uczniów dowiaduje się co oni zrozumieli , w czym mają braki, ale również stwarza warunki do korygowania, porównywania swojej wiedzy z odpowiedziami kolegów/koleżanek, korygowania błędnie przyswojonych informacji, uczenia się nowej wiedzy, poznawania różnego kontekstu wiedzy oraz zastosowanie tej wiedzy.
Funkcja sterująca. Stosownie do odpowiedzi ucznia nauczyciel ma możliwość i obowiązek zmiany dalszego toku zajęć, aby uzyskać jak najlepsze efekty nauczania.
W zależności od czasu występowania kontroli wyróżnia się: kontrole wstępną, kontrolę bieżącą, kontrolę końcową, kontrolę dystansową.
Proces nauczania
Kontrola wstępna-występuje na początku nowego działu, służy poznaniu wiedzy wyjściowej i dostosowaniu do niej poziomu rozpoczęcia zajęć.
Kontrola bieżąca-występuje w trakcie zajęć pełniąc funkcję dydaktyczną i sterującą-najważniejsza (co uczeń zrozumiał, służy sprawdzeniu czy uczniowie potrafią wykorzystać daną wiedzę)
Kontrola końcowa-występuje na końcu zajęć, pełni funkcję selekcyjną i prognostyczną.
Kontrola dystansowa-przeprowadza się ją od 4 do 6 tygodni po zakończeniu zajęć, jest ona niezapowiedziana, pozwala poznać co uczniowie zrozumieli i utrwalili na stałe z przeprowadzonych zajęć. Służy ocenie nauczyciela. Z kontroli dystansowej można zapisywać oceny wyższe i równe ocenom uzyskiwanym przez ucznia jako formę nagrody.
Współcześnie w literaturze zawodowej wyróżnia się dwa rodzaje kontroli i oceny:
1. Kontrolę wspomagającą rozwój ucznia-kontrola bieżąca
2. Kontrolę (ocenianie) sumujące – kontrola końcowa

Prawidłowo realizowany proces kształcenia i oceniania wymaga wielości metod, środków i form nauczania oraz kontroli i oceniania uczniów.
Wszystkie metody kontroli i oceny dzieli się na:
I. METODY TRADYCYJNE
1. Kontrola ustna
2. Kontrola pisemna
3. Zajęcia i ćwiczenia praktyczne
4. Analiza środków dydaktycznych
5. Kontrola graficzna
6. Praca pisemna z obroną
7. Referaty i odczyty
8. Obserwacja
II. METODY NOWOCZESNE
1. Testy dydaktyczne
2. Kryteria i normy ocen
3. Kontrola standaryzowana
4. Kontrola programowa
5. Kontrola z wykorzystaniem wskaźnika pomiaru wiedzy Q
6. Kontrola mikrokomputerowa
7. Kontrola z wyposażenie
8. Kontrola port folio
9. Programowanie kontroli
10. Kontrola probabilistyczna

METODY TRADYCYJNE
1) Kontrola ustna-potencjalnie najlepsza z metod. Pozwala sprawdzić nie tylko stan zapamiętanej wiedzy ale sposób rozumowania, analizowania, uzasadniania oraz wartościowania wiedzy, a także system wartości i postaw danej osoby. Niestety w praktyce często metoda ta nie jest w pełni wykorzystywana, bo najczęściej pytania dotyczą reprodukcji wiedzy książkowej. Brakuje pytań typu: przedstawienia przyczyny, wymagających reprodukcji, porównania, analogii i wskazania przeciwieństw, pytań postulujących, przedstawienie dowodów i przeprowadzenie analizy, prowadzących do syntezy i uogólnień, wymagających wyjaśnienia pojęć. Kontrola posiada 2 zasadnicze wady:
i. Bardzo duży subiektywizm oceniania, badania wskazują, że rozrzut ocen tych samych nauczycieli oceniających wypowiedzi w odstępie 2, 3 miesiące wynosi 28% w zakresie 1,5 nawet do 2,5 stopnia
ii. Dużą liczbę uczniów
2) Kontrola pisemna-bardziej ekonomiczna, pochłania mniej czasu, powinna być bardziej obiektywna, bo nauczyciel ma możliwość porównania odpowiedzi, zastanowienia się, ale w praktyce obarczona jest też dużym subiektywizmem
3) Zajęcia i ćwiczenia praktyczne-oceniać jakość i terminowość wykonania
4) Analiza środków dydaktycznych-polega na daniu uczniom do ręki jakiś środek np. kłosy zbóż i zadanie pytania: opisz co widzisz
5) Kontrola specyficzna
6) Praca pisemna z obroną-składa się z 2 etapów
a. Etap pierwszy polega na dokładnym przeczytaniu pracy z zaznaczeniem wszystkich błędów, ciekawych ujęć i dyskusyjnych kwestii
b. W etapie drugim prosimy poszczególnych autorów na rozmowę w trakcie, której mają oni bronić swojej pracy, jednocześnie podkreślamy ciekawe ujęcia-w ten sposób motywujemy do pracy i korygujemy błędy
2) Referaty i odczyty-metoda referatów stosowana z zajęć na zajęcia nie ma sensu. Metoda referatów daje pożądane efekty, gdy ją stosujemy w odniesieniu do zagadnień nowych i uczniów hobbystów z tego zakresu
3) Obserwacja-jest to najlepsza metoda kontroli. Wzrokowo widzimy kiedy prowadzimy zajęcia w sposób interesujący, ciekawy a kiedy nie.
METODY NOWOCZESNE
1) Testy Dydaktyczne –niżej omówione, w dziale ĆWICZENIA
2) Kryteria i normy oceniania- opracowuje się ścisłe kryteria oceniania i podaje do publicznej wiadomości
3) Kontrola standaryzowana-polega na przeprowadzaniu egzaminu z wykorzystaniem standaryzowanych narzędzi (pytań, testów). Standaryzacja polega na sprawdzeniu narzędzi kontroli z punktu widzenia mocy dyskryminacyjnej , trudności, rzetelności i trafności
4) Kontrola programowa-po każdej dawce informacji występują pytania sprawdzające stan jej przyswojenia odpowiednio do uzyskanej odpowiedzi program kieruje do przestudiowania określoną dawkę informacji
5) Kontrola z wykorzystaniem wskaźnika pomiaru została opracowana przez Trawińskiego w
Związku Radzieckim. Podzielił on wiedzę na 4 poziomy
a. Poziom faktów
b. Poziom standaryzowanych operacji
c. Poziom analityczno-sykretyczny
d. Poziom syntezy twórczej
Odpowiednio do tych poziomów przyjął tzw. rangi znaczności, czyli kryteria punktowania.
RF=1,5 RSO=2,2
RA-S=3,3 RST=5,0
Q=F+SO+|A-S|+ST
6) Kontrola mikrokomputerowa-jej zaletą jest możliwość uzyskania w krótkim czasie dużej dawki informacji o wiedzy uczniów. Efektywność takiej kontroli jest prawie 10 razy większa niż kontroli pisemnej. Żeby wyeliminować niepożądane ściąganie odpowiedzi należy zastosować dynamiczny program testujący w komputerach. Polega on na tym, że na każdym komputerze zadania testowe wyświetlane są w innej kolejności i w innej pozycji znajdują się odpowiedzi prawidłowe
7) Kontrola z wyposażeniem-polega na tym, że uczniowie podczas egzaminu mogą korzystać ze wszystkiego, mogą konsultować się, ale nie odpisywać jeden od drugiego. Pytania mają charakter problemowy i przekrojowy
8) Kontrola portfolio-służy sprawdzeniu rozwoju ucznia w określonym czasie. Polega na zbieraniu prac uczniowskich i określeniu jaki nastąpił rozwój
9) Programowanie kontroli-polega na:
a. Określeniu ważnych obszarów pojęciowych
b. Dobranie ze zgodnością merytoryczną najbardziej adekwatną metodę kontroli
c. Wykreśleniu grafu kontroli wraz z podaniem terminów kontroli
d. Opracowanie narzędzi kontroli (pytań, testów) do dobranych metod w zakresie poszczególnych obszarów
10) Kontrola probabilistyczna-pozwala przy pomocy jednego pytania o odpowiednim współczynniku probabilistycznym ocenić w sposób obiektywny wiedzę uczniów z bardzo szerokiego zakresu.


Strona 3 !

KSZTAŁCENIE WIELOSTRONNE
Współczesna edukacja ma zmierzać do zrównoważonego rozwoju wszystkich sfer osobowości ucznia. wg psychologii i pedagogiki humanistycznej osobowość człowieka kształtuje się poprzez harmonijne współdziałanie 2 układów odniesień: świata otaczającego na człowieka i odwrotnie. Osobowość rozwija się w wyniku: poznawania świata i siebie, przezywania świata i wartości, zmieniania tego świata.
Zycie i praca w cywil wiedzy wymaga 3 rodzajów działalności człowieka ucznia:
• aktywności intelektualnej, która rozwija się przez przyswajanie wiedzy podstawowej i przez działalność odkrywcza przez rozwiązywanie problemów.
• aktywność Emocjonalno -wolicjonalnej dotyczącej stosunku człowieka do wartości i świata na zasadzie przezywania wartości.
• aktywności praktycznej związanej z przekształcaniem świata-wyraża się w poznawaniu wiedzy o świecie i sposobów jego przekształcenia. Praktykę należy traktować jak: źródło poznania wiedzy, kryterium prawdziwości wiedzy.
•
NA BAZIE TEGO OKOŃ STWORZYŁ TEORIE KSZTAŁCENIA WIELOSTRONNEGO-WYRÓŻNIŁ 4 CHARAKTERYSTYCZNE SKŁADNIKI:
• wiedza opisująca-uczenie się poprzez przyswajanie-metoda podająca-strategia lekcji podająca, asocjacyjna,
• wiedza wyjaśniająca związki przyczynowo-skutkowe-uczenie się poprzez odkrywanie-metody problemowe-strategia problemowa, wiedza oceniajaca-wartosciujaca-ucenie się poprzez przezywanie-metody eksponujące-strategia emocjonalna,
• wiedza praktyczna-ucz się poprzez działanie-metody praktyczne-strategia operacyjna.
STRATEGIA PODAJĄCA-asocjacyjna, informacyjna-polega na wywołaniu zaciekawienia u uczniów, zwięzłego wyłożenia materiału ze zrozumieniem i pokazanie zastosowania w praktyce. Proces uczenia polega na przyswajaniu nowej wiedzy i kojarzeniu jej z wiedza już znana.
Etapy lekcji:
• obecność
• temat
• wywołanie stanu skupienia i uwagi,
• sprawdzenie pracy domowej i wiedzy uczniów,
• uświadomienie celu lekcji,
• opracowanie ze zrozumieniem nowego materiału,
• usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości,
• zastosowanie w życiu i pracy,
• zadanie i objaśnienie pracy domowej
STRATEGIA PROBLEMOWA-polega na ucz się nowej wiedzy na zasadzie rozwiązywania problemów.
Etapy lekcji:
• obecność
• temat
• stan uwagi,
• sprawdzenie pracy dom i wiedzy,
• stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie problemów do rozwiązania,
• podawanie przez uczniów propozycji rozwiązania z uzasadnieniem,
• ustalenie planu pracy weryfikacji empirycznej lub teoretycznych hipotez,
• weryfikacja empiryczna lub teoretyczna,
• wyciąganie wniosków z doświadczenia i dojście do teorii
• usystematyzowanie i utrwalenie,
• zastosowanie nowej wiedzy w rożnych sytuacjach
Rola nauczyciela stworzyć sytuację problemową. I dyskretnie kierować myśleniem uczniów, zapewnić warunki do przeprowadzenia doświadczeń. Problem ma być interesujący dla uczniów i średnio trudny, na miarę możliwości uczniów wtedy największa motywacja
STRATEGIA UKIERUNKOWANA NA ROZWOJ PROCESOW EMOCJONALNYCH. Kształtowanie tych wartości odbywa się na zasadzie wywołania przeżyć, uczący się przeżywając-sam dochodzi do wniosków jak warto i nie postępować.
Etapy lekcji:
• obecność
• temat
• stan uwagi,
• sprawdzenie pracy domowej i wiedzy,
• bliższa informacja o sytuacji wydarzeniu,
• przedstawienie tej sytuacji przy pomocy DVD, zdjęć czy magnetowidu,
• analiza przedst. sytuacji wydarzenia-dyskusja na ten temat i wnioski,
• uogólnienie,
• zadanie i objaśnienie pracy domowej
STRATEGIA OPERACYJNA- służy do wyrabiania umiejętności intelektualnych i manualnych.
Etapy lekcji:
• Obecność
• temat
• stan uwagi,
• sprawdzenie pracy dom i wiedzy,
• uświadomienie uczniom zadania lekcji,
• ustalenie zasad, reguł, wykonywanych czynności,
• pokaz tych czynności-nauczyciel wolno pokazuje omawiając poszczególne ruchy,
• wykonywanie zadań przez uczniów- kontrola nauczyciela-korygowanie błędów,
• ćwiczenia systematyczne,
• uogólnienie i wnioski,
• zadanie i omówienie pracy domowej



Nowoczesne ujęcie procesu kształcenia wymaga zastąpienia dydaktyki pamięci dydaktyką myślenia, wartościowania i działania. Nauczanie, komunikowanie polega nie na tym, co mówisz ale na tym, co pozostaje w głowie i sercu słuchacza, ucznia, rozmówcy.
WINCENTY OKOŃ- KRYTERIUM PODZIAŁU JEST DOMINUJĄCY RODZAJ UCZENIA SIĘ I RODZAJ AKTYWNOŚCI POZNAWCZEJ UCZNIA W PROCESIE UCZENIA SIĘ:
-metody asymilacji wiedzy- podające (wymagają uczenia się przez przyswajanie, oparte są na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym (metody szczegółowe: opis, opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką, uczenie się programowania)
-metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy- problemowe (wymagają uczenia się przez odkrywanie, opierają się na twórczej aktywności poznawczej- rozwiązywaniu problemów). Przykłady: metody szczegółowe i klasyczna, metoda przypadków, sytuacyjna, burza mózgów, mikronauczanie, gry dydaktyczne.
-metody waloryzacyjne – eksponujące (wymagają uczenia się przez przeżywanie, opierają się na aktywności emocjonalno- artystycznej, przykłady: metody szczegółowe i impresyjna, czyli związana z przeżywaniem, ekspresyjna – związana z przeżywaniem z równoczesnym wytwarzaniem wartości)
-metody praktyczne (wymagają uczenia się przez działanie, opierają się na aktywności praktyczno- technicznej, zmieniającej otoczenie, przykłady: metody szczegółowe, czyli ćwiczebne i realizacji zadań wytwórczych)