Ochrona własności.

DZIAŁ V. OCHRONA WŁASNOŚCI
Art. 222. 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
Art. 223. 1. Roszczenia właściciela przewidziane w artykule poprzedzającym nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości. 2. (74) (skreślony). 3. (75) (skreślony).
Art. 224. 1. Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. 2. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.
Art. 225. Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.
Art. 226. 1. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednakże gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może on żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych. 2. Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem.
Art. 227. 1. Samoistny posiadacz może, przywracając stan poprzedni, zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, chociażby stały się jej częściami składowymi. 2. Jednakże gdy połączenia dokonał samoistny posiadacz w złej wierze albo samoistny posiadacz w dobrej wierze po chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, właściciel może przyłączone przedmioty zatrzymać, zwracając samoistnemu posiadaczowi ich wartość i koszt robocizny albo sumę odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy.
Art. 228. Przepisy określające prawa i obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się on o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, stosuje się także w wypadku, gdy samoistny posiadacz rzeczy będącej przedmiotem własności państwowej został wezwany przez właściwy organ państwowy do wydania rzeczy.
Art. 229. 1. Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz. 2. (76) (skreślony).
Art. 230. Przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.
Art. 231. 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem. 3. (77) (skreślony).




Sprawozdanie z działalności Trybunału

Ochrona własności, zabezpieczenie społeczne, zróżnicowanie sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn oraz kompetencje samorządu terytorialnego - to główne kwestie, którymi zajmował się Trybunał Konstytucyjny w 2000 r.
Ochrona własności, zabezpieczenie społeczne, zróżnicowanie sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn oraz kompetencje samorządu terytorialnego - to główne kwestie, którymi zajmował się Trybunał Konstytucyjny w 2000 r. Wczoraj prezes TK Marek Safjan przedstawił w Sejmie sprawozdanie z działalności Trybunału w 2000 r.

"Od kilku lat zaznacza się wyraźny trend narastania liczby spraw do Trybunału. Orzecznictwo TK urzeczywistnia konstytucyjne zasady, konstytucja staje się bardziej realna" - mówił prezes TK.

Odnosząc się do możliwości wnoszenia przez obywateli skargi konstytucyjnej, Safjan powiedział, że zwiększa się liczba takich spraw, zwiększa się również liczba spraw, które wygrywają wnioskodawcy. "To oznacza, że instytucja skargi konstytucyjnej nie jest fasadą" - stwierdził.

Według Safjana, w orzecznictwie TK, utrwaliła się ogólna linia orzecznicza, jednak z drugiej strony wpływają sprawy, wobec których TK staje przed koniecznością szukania nowych rozwiązań.

Safjan podkreślił też wagę nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z 2000 r. Nowelizacja ta umożliwiła Trybunałowi wszczynanie spraw, nawet w przypadku utraty mocy przepisów (do tego czasu sprawy takie nie mogły się nawet rozpocząć). Nowelizacja miała na celu większą ochronę praw i wolności gwarantowanych w konstytucji.

Ta nowelizacja spowodowała, że TK mógł w grudniu 2000 r. orzec, że ustawa o dodatkach dla żołnierzy pracujących przymusowo w kopalniach jest niezgodna z konstytucją (ustawa przyznawała świadczenia żołnierzom pracującym w kopalni do 1956, mimo że niektórzy byli zsyłani do kopalń i pracowali tam do 1959 r.).

W 2000 r. TK po raz pierwszy od wejścia w życie konstytucji z 1997 r. badał zgodność z konstytucją celów i działalności partii politycznych (TK orzekł, że państwo nie może ingerować w wewnętrzne struktury partii, partia jednak nie może łamać konstytucyjnych zasad, m.in. odwoływać się do faszyzmu lub komunizmu).

W 2000 r. Trybunał wydał 52 wyroki. Najczęściej do TK występował Rzecznik Praw Obywatelskich (19 razy), związki zawodowe i organizacje pracodawców (13), posłowie (4 razy). Do Trybunału skierowano 16 pytań prawnych oraz 31 skarg konstytucyjnych.

Zdaniem posła Bogdana Lewandowskiego (SLD), który w imieniu sejmowej Komisji Sprawiedliwości przedstawił jej stanowisko, brak jest widoczności wpływu orzeczeń TK na organy państwa, w tym Sejmu. Zaproponował jednocześnie, by sędziowie Trybunału spotykali się z przewodniczącymi wszystkich komisji sejmowych.

"Czasem Trybunał jest niewygodny dla Sejmu, ale bez niego nie sposób by było budować demokratyczne państwo prawa" - mówił poseł Marek Markiewicz (AWS). Przypomniał, że zdarzały się przypadki, gdy na podstawie prawidłowych i konstytucyjnych przepisów wydawane były niekonstytucyjne decyzje, co jest przejawem złego respektowania prawa.

Zdaniem Tadeusza Zielińskiego (UW), informacja przedstawiona przez prezesa TK jest dla posłów "swoistą lekcją, z której trzeba wyciągnąć wnioski".

Według Józefa Zycha (PSL), Trybunał w swoim orzecznictwie powinien większą uwagę zwracać na intencje ustawodawcy. Przypomniał, że kiedyś praktyką było, że sędziowie TK spotykali się z posłami, choć było to w sytuacji, gdy orzeczenia i wyroki TK Sejm mógł przegłosować (takiej możliwości nie ma od 17 października 1999 r.
(PAP)