Monarchie hellenistyczne.

1. Epoka hellenistyczna:

- rozpoczyna się z chwilą śmierci Aleksandra, koniec jej zaś określają bardzo różne daty - w zależności od podbicia poszczególnych krajów przez Rzym
- w epoce tej przesuwa się środek ciężkości wpływów - Grecja zaczyna odgrywać znikomą rolę w porównaniu ze znaczeniem królestw Wschodu
- źródła, dokumenty - dość obfite, zwłaszcza papirusy egipskie, listy królewskie, teksty administracyjne; dużo jest także korespondencji prywatnej

2. Walka o władzę:

- dziecko Aleksandra z Baktryjką Roksaną - PERDIKKAS w 321 r. p.n.e. zostaje zabite
- w Triparseios ma miejsce podział imperium:
* Antypater - dostaje Macedonię
* Ptolemeusz - Egipt
* Seleukos - Babilonię
* Lizymach - Trację
* Antygonos - Azja Mniejsza
- w 306 - 305 r. p.n.e. przyjmują oni tytuły królewskie - ale walki, które trwają między nimi przeciągają się na 20 kolejnych lat
- sytuacja stabilizuje się po śmierci tych władców, ostatecznie powstają 3 liczące się królestwa:
* Egipt - Ptolemeusza II
* Azja - Antiocha I (syn Seleukosa)
* Macedonia - Antygonosa Gontasa
- żaden z tych władców, ani nikt z ich następców nie pokusił się o przywrócenie imperium uniwersalnego, stąd dochodzi do konsolidacji tych królestw

3. Nowa mapa imperium:

a) koniec niezawisłej Grecji:
- tylko kilka miast, w tym Ateny - zachowały zewnętrze oznaki niezawisłości, nie funkcjonowała już jednak legendarna demokracja
- ubożenie kraju
- wstrząsy społeczne
- władzę monopolizują bogacze
- miasto zachowało swą rolę w życiu umysłowym: literatura, szkoły filozoficzne

b)przyczyny upadku:
- upada rzemiosło i handel - wschód staje się samowystarczalny, a Grecja nadal potrzebuje zboża stamtąd - zaczyna ono kosztować coraz więcej
- wyraźny podział społeczeństwa: bogaci - proletariat, ubożenie ludności, brak pracy ponieważ konkurencję stanowią niewolnicy

c) konsekwencje:
- Grecja wyludnia się - wyjazdy, mały przyrost materialny (bogaci nie chcą mieć dzieci, biedni porzucają je)
- rewolty, rozbójnicy, piraci
- znów hasła strząśnienia długów

- wyjątkiem jest sytuacja wysp greckich: Rodos (republika kupców, 3 porty= handlowy, wojskowy i tranzytowy) i Delos (ma wsparcie Rzymu). One korzystają z wymiany handlowej między Azją - Egiptem i Zachodem - te działania zakłócają tylko piraci
- Kos nadal słynie z wina, ceramiki i jedwabiu oraz ze szkoły medycznej (ASKLEPION)

4. Państwa hellenistyczne:

Macedonia:
- najsłabiej rozwinięte hellenistyczne mocarstwo
- przez długi czas było znaczną potęgą militarną (dzięki falandze), ale z czasem trzeba ją było uzupełniać najemnymi żołnierzami
- flota - nie dorównuje armii lądowej
- zasoby finansowe państwa dość ograniczone
- nie ma tu (jak w innych krajach Wschodu) zorganizowanej administracji, brak jest kultu władcy
- ale to właśnie Macedonia chroni kulturę grecką przed Północą, barbarzyńcami, zakusami Rzymu

Egipt Ptolemeuszów:

- najbogatsze, choć nie największe z hellenistycznych królestw, to dzięki 100 latom dobrych rządów
- PTOLEMEUSZ I podbił ziemie wokół Egiptu - by mieć lepszy dostęp do Morza Śródziemnego
* on doprowadził do powstania nowej monety
* ma dobre kontakty z Grekami - najemnicy greccy dostają ziemię w lenno
* prowadzi ciekawą politykę małżeńską - władcy poślubiają swoje siostry

- Ptolemeusz II:
* prowadzi aktywną politykę zagraniczną (koligacje przez małżeństwa)
* wyprawy pokojowe: do Rzymu, do Indii
* rygorystyczna administracja (system podatkowy)
* rozbudowa kanałów nawadniających

- po ok 100 latach panowania zaszły niekorzystne zmiany:
* bunty Egipcjan
* konieczne ustępstwa na rzecz buntującej się ludności
* fałszowanie monet (monety złote i srebrne praktycznie znikają z obiegu)
* wzrost pozycji kapłanów
* ucieczki chłopów
* zaniedbanie urządzeń nawadniających

- koniec Egiptu to czasy panowania Auletesa i jego córki KLEOPATRY - to ona oczarowała Cezara, ona marzyła o przywróceniu potęgi Egiptu; popełniła tylko jeden błąd - uciekła z AKCJUM, kiedy trwała bitwa między Cezarem i Antoniuszem, nie udało jej się oczarować Marka Antoniusza i wybrała ukąszenie żmii niż udział w orszaku zwycięzcy

Królestwo Seleukidów:

- terytorium od Afganistanu po Dardanele; duże i bardzo zróżnicowane
- mówiono wieloma językami (grecki, perski, aramejski), sąsiadowały ze sobą różne religie
- centrum kraju - Syria, w regionach oddalonych pojawiają się tendencje odśrodkowe; dzieje się tak między innymi dlatego, że wcześniej kierowano państwem z terytoriów znajdujących się w jego centrum
- szybko odpadły od tych terytoriów: Bitynia, Kapadocja, Pergamon, Armenia
- część terytoriów podbili Patrowie - nie wiadomo, kim były te ludy
- przyczyny rozpadu monarchii Seleukidów:
* intrygi dworu (duża rola królowych)
* konflikt z Egiptem
* słabość władców

6. Charakter monarchii hellenistycznych:

a) król i dwór:
- od IV w. p.n.e. pojawia się w tej monarchii nowa koncepcja człowieka: władca jest silny, opatrznościowy; te cechy wypływają z jego (władcy) boskiej natury - i doprowadza do przywrócenia koncepcji absolutnej władzy monarszej
- pojawiają się wpływy orientalne - władcy są bogami, bo pochodzą od bogów - powraca konsekracja przez kapłanów
- władza jest dziedziczna, wyjątki od tej zasady sa nieliczne, niekiedy pojawia się współregencja lub na tronie zasiada bastard
- duża rola kobiet - funkcjonuje co prawda monogamia, ale alceptowany jest konkubinat
- duży dwór
- wygodnie i zbytkownie urządzony pałac
- olbrzymia rola etykiety dworskiej
- pojawia się nadawanie tytułów szlacheckich

b) administracja królewska:
- król stanowi prawo i nie wymaga ono żadnego zatwierdzenia
- monarsze radzą przyjaciele - w przybliżeniu ich stanowiska można uznać za ministrów
- król pełni 2 specyficzne funkcje: dowodzi armią i ma godność najwyższego kapłana
- administracja lokalna - skopiowana po poprzednikach - funkcjonują te same okręgi administracyjne, tylko zamiast np. perskiego satrapy - to stanowisko trafia do wojskowego noszącego tytuł stratega - stanowią oni podporę władzy królewskiej

c) urbanizacja:
- kultura grecka rozwijała się w świecie polis, często robiono tak, jak Aleksander Wielki (który zakładał Aleksandrie) - zakładano nowe miasta; nie zawsze robiono to ex nihilo, czyli z niczego, od zera; czasami doprowadzano do rozbudowy wsi, podnoszono ją do rangi miasta, niekiedy zmieniano nazwę
- dlaczego rozwijały się miasta?
* bo to sprzyjało rozkwitowi gospodarki
* tam stacjonują wojska strzegące handlu
* obecność miast ułatwia administrację państwem
* dążenie do hellenizacji
- Seleukidzi np. oddają dochodowe ziemie królewskie miastom - choć podatki, jakie otrzymują od nich są niższe

7. Przyczyny upadku imperiów:
- niestabilność władzy królewskiej
- uzurpacje tronu
- podboje i łupiestwa Rzymu
- brak rozjemców w sporach
- łupienie terytoriów, kiedy Rzym potrzebował pieniędzy na kolejne podboje

8. Grecy w monarchiach hellenistycznych:
1- greccy żołnierze, specjaliści, dworzanie
2- wędrówki ludności; nie wiemy jak, gdzie i kto dokładnie wędrował, ale prawdopodobnie byli to ludzie młodzi, ambitni, ze średnim statusem majątkowym
3- żołnierze macedońscy upodabniają się do Greków - hellenizacja, i to ci, którzy jej ulegli stanowią elitę
4- ludzie zaproszeni przez króla (kupcy, retorzy, lekarze, nauczyciele, muzycy, sportowcy)
5- najemincy